Өткен муаххаламызда Үнді Қарулы Күштері 15 жыл бойы жүргізген тендер ақыры аяқталып, жеңімпаз анықталғанын айтып өткен едік және оған AKY ештеңе демеген болатын.



Бүгін Kerekinfo.kz, Defense Club арқылы үнді әскери техника сарапшысы, Үнді Әскери-теңіз флотының бұрынғы адмиралы Арон Бракашқа хабарласып, Атамбаев туралы айтқанда, ол:

Солай, уа, жама'ат! Ұзақтығы жөнінен анау-мынау ИП «Бердімұратова Гүлсина Қасымқызының» діңкесін құртатын, есі дұрыс ахуйн арқасы қозып кетіп, дастан жазуы тиіс бұл — титандар шайқасы, бұл — бітпестей көрінген хай-тек жәрмеңкесі, бұл — кезінде жауын көзіне тура қарап тұрып өлтірген қатал генералдардың өзінің жігерін құм қылған аңыз, жоқ — сага — ақыры аяқталды!

(Жалғасы. Басы мына жерде)

Алдыңғы жазбамызда 1941-1945 жылдар аралығындағы шынжыр табанды соғыс техникаларының әйгілі Tiger -дің пайда болуының артқышарттарын қарастырған болатынбыз нақтың. Уәде еткеніміздей осы бір темір тажалдың техникалық мүмкіндіктерін қарастыруды бастамас бұрын сәл көттен кері кетіп артымызға қарап алсақ. Нақтың.

Июль айының тасында Порше мен Адерс шұғыл түрде Куммерсдорфқа жетіңдер нақ деген бұйрық алды. Тура машинаның алдында оларды майданнан жарты сағатқа келген Гудериан күтіп алды да, әлдебір ангарға апарды.

– Ал, мырзалар мынаған не айтасыңдар ептібайымайдтар? – Гейнцтің дауысы сондай бір, әлгі екеуіне жағымды естілді. — Donnerwetter!(шешессс) – Адерстің көті шарасынан шықты, Порше тасын ұстап отыра кетті. Ангардың қақ ортасында сауытталған, шынжыртабаны жоқ, ай бедерін ұқсататын қақталған темір құбыжық тұрды. – Бұл не нақ? – Поршенің құмыққан үні зорға шықты. — Бұл ма? – Гудерианның дауысы тіпті балдай еді. – О-о-о, бұл өте қызық зат епті. Бұл орыс танкісі. Оны 6-дивизияның жартысы атқылады, ал ол оның жанармайы таусылғанда ғана бірақ тоқтады лібәдтың. Леебтың аузынан сөз шықпай, тасы алқымына келіп, қояншығы ұстап кетті…

Ал ендеше керек болса!!! Ангардағы температура он градусқа күрт түсіп кетті. Адерс көзінің қиығымен Манштейнді іздеді… әзірде ғана тілінен бал тамып тұрған Гудерианды Шпеер мен Тодт әзер ұстады. Ол жұлқынып шығып айқайға басты: — Arsch mit Ohren!!!(Бұтақбастар) Бұл Bierfickeren(тура аудармасы – сыра сіккірлер ) төрт жыл бойы шынжыр табанды тыштырма істейд де, оны майпаздап ауыр танкі деп атайды лібәдтар! Mit solchen Arschlocher werde ich bald fertig!.(бұл сопақбастардың түбіне жетем жақында) Тодт сукі, жібернақ мен олардың arsch(көтін) айырам! Неміс халқы аса мәртебелі фюрердің тасшылығымен… Осы сөздер айтылып жатқанда Тодт пен Шпеер «Хайль Гитлер» деп тікесінен тұра қалып Гудерианды жіберіп алды, ол әлгі қайғы конструкторларды біраз жәукемдеп алды. Біраз тепкілеп сілесі қатқан ол бешпетін жөндеп былай деді: Arschlochen(Бұтақбастар) былай нақ. Орыс танкісін көрдіңдер. Егер менің қырандарымда дәл сондай жарты жылдың ішінде тура сондай танк болмаса, мен екеуіңнің де тастарды жұлып көздеріңнің орнына салам лібәдтар. Егер жасай алмасаңдар Гимлерге екеуің де жасырын жөйт екендеріңді айтам нақ!

Тап осы охуйғадан кейін кеңес жауынхерлері атын естігенде, бұтына жіберетін әйгілі «Tiger» ауыр неміс танкісі екінші дүниежүзілік соғыс есігін теуіп кірді.

Келесі жазбамызда бу темір тажалдың техникалық мүміндіктертін егжей тегжейлі қарастырамыз. Нақтың.

Мектепте жүргенде, физикадан қашып жүріп, қос протон мен нейтрон амиголарды ренжітіп алған жай бар екен. Очм, пәннен гөрі, мына постты оқып алып, осы қару туралы базалық мыңқ етерлік бірдеңе оқып көрген бар, мектепте әңгімені мазмұндап беру деген дағды және бар, пікір ұзақтау болған соң постқа салжіверуден басқа вариант болмай қалды. Кіріспесініссс дегеннен басқа айтар жоқ.

Түймедейден түйедей энергия алу, адамзаттың ертеден бергі арманы. Қарапайым су электр станциясында энергия өндіру қалай іске асады? Су жоғарыдан құлап, энергия далаға кетеді. Осыны адамзат пайдасына жарату үшін, вентилятордың құлақшаларын су құлауына икемдеп, судың астына қояды. Нәтижесінде, ол вентилятор айналып, ортаснда орналасқан моторчикке энергия жүгіреді, генератор ол энергияны токка айналдырып, конденсатор оны жинайды. (кішкентай балалар микросхемада орналасқан конденсаторды «фляг» деп атайтын көрінеді).
Осы ток өндіру моделіне ұқсас басқа да тәсілдері бар. Бүгінде жер шары электромагниттік өрісі арқылы, жел, күн энергиясын пайдалану түрлері бар. Кибернетика сияқты ғылымдар даму үстінде. Қысқасы, энергия өндіру кезінде, адам шығындаған энергиясын толық немесе артығымен өндіріп алу жолын таба алмай келеді. Қарапайым мысал: адам құдықтан су тартып алады, тартып аоынған су тек бұлшық еттен жұмсалған энергияның нәтижесінде су алынды делік. Ал қалған асқазан, қан айналым, денеден шығып жатқан жылу далаға кеткен энергия. Адам өзі күрделі механизм. Сол сияқты, бір міндетті шешетін құрылғылар да кұрделі құрылымнан тұрады.

Уранды жер астынан тас күйінде қазып алады. Алтынға шақ бағалы металл. Кейін өңдеп, тазалап таза уран алады. Қазақ даласы уранға бай: Арқадан Жамбылға, Ақтаудан Арқаға дейін жер асты уранға бай.

Өздеріңіз білесіздер, кез келген зат атомнан құралады. Атом өз кезегінде протон, нейтрон, оны шыр көбелек айналып күзетіп жүретін электроннан тұрады.

Мысалы шаңды білесіз. Сол бір дана шаңның құрамында, бірнеше миллион (миллиардқа жуық) атом жүреді.

Атомдық энергетиканы пайдалану, өткен ғасырдың шамамен елуінші жылдарынан бастап кеңінен пайдаға аса бастады. Сол жылдары АҚШ, Германия, КСРО сияқты державалардың физик ғалымдар жарыса атомдық энергетиканы дамыту жолдарын қарастырған болатын. Әрине. Осы құбылысқа негізгі себеп, уран элементі болды. Нақтырақ, жер бетіндегі энергияның шамамен 98 пайызы, уран 238, оның 90 пайыын байыту арқылы уран 235 алады. Атомдық жарылыстарға у235 қолданады, оның қоры өте аз.

Іске асу барысы: реакция барысыда нейтрон басқа атомдарға соғылып кете береді, әр соғылған сайын орта есеппен жаңа 2,5 нейтрон пайда болады.

Осындай бір капсула уран өнімі үздіксіз бір бірімен байланысқан реакциядан үлкен жарылыс тудырып, қуаты шамамен 40 вагон көмірге тең энергия береді.

Энергия станцияларында, уранды реакцияға жіберіп, су қайнатады. Су шамамен бірнеше жүз градусқа қайнап, бу пайда болады. Оның көмегімен жоғарыдағы «вентиляторларды» айналдырып, генератор көмегімен энергияны токқа айналдырып, адамзат пайдасына жаратады.

Тек, пайдаланған капсула қабықтары, уран реакцияға түскен аумақ пен ондағы заттар т.гел кейін радиоактивті сәуллі объектке айналады. Ол тірі ағзалардың мутацияға ұшырауына себеп болады.

Радиоактивті сәулелер, атом жарылысы болмаса да адам өмірінде кездесе береді, қарапайым мысал: күн сәулесі радиоактивті сәуле болып саналады. Яғни, р. сәуле өз нормасы болады, нормадағы сәуле адам денсаулығына пайдалы. Осы сәулемен емдейтін курорттар да бар.

Тек, әр нәрсе шамадан асса, зиянын тигізеді екен. Осылайша, атомдың энергетика саласы алға сенсацияланып ашылған уақытта, адамдар көп үміт артты. Страгтегиялық жоспар жасап, әлемді жұмаққа айналдырғысы келген. Тек, оның зардабы белгілі болғанға дейін, қаншама сынақтар жасалып тастаған болатын. Бүгінде, бұл сала аса қауіпті әрі тыйым салынған сала.

Орыс Қорғаныс министрлігі үлкен дауға қалып отыр. Ресейде парақорлық әбден меңдеген органдардың бірі дегенге қойнақ, жала жаппаңдар нақ деуші еді. Қазір бейбақтарда үн жоқ: себебі, айтатын да дымы жоқ.
Очм, Қорғаныс министрлігі "ұлттық-патриоттық рухты көтеру, тәрбиелеу мақсатында" 36 млн. рубльге (шамамен 170 млн. тенге немесе 14 мың сестерций)…

Атауы: "Қассам" (Qassam) (кей ақпарат көздерінде — «Хасан» деп қате айтылып/жазылып жүр)
Ұшу алыстығы: 20 шақырымға дейін.



Бұл — ХАМАС оппозициялық тобының* жөйіт қалаларын атқылап жүрген зымыраны. Жалпы, зымыран деп атауға келсе, шешессті.
Очм, кәдімгі кез-келген қаззақтың ауласының маңайына мәшине өтпесін деп көміп қоятын тот басқан темір құбыр алынады да, көтіне қанатшалар дәнекерленеді. Бұл кезде қайғы алхимик те «зымырыан отынын» дайындап болады. Шешесстің отынының пормуласынан ат шошид нақ: кәдімгі

Өзін жәй ғана «оқырман» деп таныстырған біреу поштама зымырандар туралы хат жіберіпТ. Оның ойынша, орыстардың қарулары мықты екен де, мен кей тұстарда нақақтан кемсітіп, кәсіби әскери болмағасын, аузыма келгенін оттап жүр екем, нақтың. Аргумент ретінде орыс қаруының тағы бір «кереметі» — «Лайнер» құрлықаралық зымыраны туралы материал жіберіпТ.
Шынымен, керемет зымыран екен. Екі сынақта да мүдірмей өтіпті: Баренц теңізіндегі субмаринадан Қиыр Шығыстағы Кура полигонындағы нысананы атып, дәл тиіпті-міс. «Весь мир в ужасе от новых русских ракет!» деген сықылды көтритоизмнің қотырын қаситын тақырыптар көп екен. Оларға мыңдаған орыс шовинистері «Енді америкостардың әкесін танытамыз!», «орыс инженериясы әлі талай биіктерді бағындырад!» деген каменттер және жазыпты. Шешесстер.

Шешесстің, Советтер Одағы дөрекі қару түрлері болмаса, нәзік баптауды қажет ететін әскери, жалпы кез келген техникадан Батыстан 20-30 жылға қалып қойғаны әлемге аян.
Солай нақ, бір күні орыстар авианосецтерге — ұшақ қонатын кемелерге америкөттер сияқты біз де

(Жалғасы. Басы — өткен постта.)

Тасты түсініктер: стабилизатор, жекпе-жек, контактілі соғыс, контактісіз соғыс

Әңгімеміздің өткен бірінші бөлімінде зымыранның шығу себептерін тегжей-ежгейлі, тіфьу епті – гежей-жегейлі, очм қарастырған болатынбыз, нақтың, және оған Aizhantabyn ештеңе демеген болатын. Әфсанамыздың екінші бөлімінде бұл озық қару түрінің шығу тарихына әрі қарай үңілсек дейміз. Бұл қалған бөлімдерді және осы күнгі, Зымыранға Қарсы Қорғаныс жүйесі айналасындағы терминдер мен хай-вайлардың табиғатын Табиғаттың өлеңдерінсіз-ақ түсінуге мұрындық болады. Кімге ауыздық ұнаса – ауыздық бола қойсын. Зайып ал қылмаңдарш нақ, әжесстер өңшең.



Жалпы, зымырандардың алқашқы модельдері екі мың жыл бұрын шықты деуге болады. Тарихтың тасақ беттерін аударыстырсақ, қытай жылнамаларында фейерверкті аспандатып атуға зымырандар пайдаланғаны туралы қорс-қорс жльапъ отырып баяндалады.



Бұдан басқа, зымырандарды әскери мақсатта пайдалану еуропалық, үндіирандық дереккөттерде де