(Әңгіме Шерхан Мұртаза ізімен)
Бұл оқиға 1981 жылы болған…


— Мені танымай қалдыңыз ба? Неге үндемейсіз апа?

Анасы тіл қатпады. Есіктің алдында тұрған орнынан қозғалар емес.

— Сізді көрмегелі он жылдан асыпты. Сіз кеткенде мен 7 жаста едім ғой.

Анасы Бәтима үндемеді

— Көп нәрсе өзгерді. Әкем екінші рет үйленді…

Анасы үндемеді.

— Танымадыңыз ба, апа? Мен сіздің қызыңыз Әлиямын ғой. Апа, неге үндемейсіз? Бірдеңе десеңізші?

Анасы бұл жолы да үнсіз қалды.

— Босағада тұрғаныңыз қалай? Төрге шығыңыз апа? Қазір әкем де келіп қалар. Сізді көрсе қатты қуанатын шығар.

Әлия анасының қолын алып төрге шығаруға тырысып еді, екі иығынан ауыр нәрсе бастырып тастағандай қозғала алар емес. Бірнеше адым жер болғанымен, анасымен арасы километрдей көрінді.

Ал шешесі босағадағы орнынан қозғалар емес.

— Сіздің келгеніңіз жақсы болды, апа — дейді қызы. Өгей шешемнің қорлығына шыдай алмай, сізді жылап шақырғанымды естіп келген екенсіз ғой. Сіз кеткеннен соң жарты жылдан соң әкем үйленді. Есімі -Гүлбаршын. Жүзінде жылуы жоқ, көздері бадырайған, бойшаң қараторы әйел. Көрсеңіз сізге мүлдем ұнамас еді. Алыс туыстарымыз сүйек жаңғыртамыз деп, оның үстіне маған қарайласады, ер адамға қыз балаға қарау қиын деп сол Гүлбаршынды алып берген болатын. Келе салысымен сіздің бүкіл заттарыңызды отқа жақты.

-Тиме, апамның заттарына дегеніме пысқырып қарамады да.

-Сорлы жетім, апаң келмейді. Қашанғы оны күтіп жүресің, келмейді ол.

— Келеді апам, көресің әлі. Ол келген соң сені бұл үйден қуып шығады…

***

Анасының қайтқанына 10 жылдан асты, Әлия 17 жасқа толды. Көрсе кісі қызығатындай, әппақ жүзді, бойшаң, рәңді қыз болып өсті. Осы он жыл уақыт ішінде өгей шешесінен талай қорлықты да көрді. Гүлбаршынның еш себепсіз кезекті айғайынан соң Әлия үндемей қалмады. Екеуі қатты ұрысты.

-Ақымақ, жетім. Сен кімге керексің енді. Шешең жоқ. Қиялға берілмей үйдің жұмыстарын тындырсаң етті. Жүз жыл күтсең де келмейді анаң, — деп кекетті.

-Күтемін, — дедім, -Жүз жыл емес, мың жыл күтемін, — дедім.

Ызаға булығып, өксікке тола үйден атып шықтым. Қораның артына барып еңіреп, айқайлап жыладым.

— Қайдасыз, апа! — деп бар дауысыммен айқаладым. Қанша уақыт қорада отырғанымды білмеймін, үйге келген бетім осы. Сіз келіп қалыпсыз. Гүлбаршын көрші әйелге кеткен болуы керек. Екеуі өсек соққанды жақсы көреді. Ол сізді көрсе не дер екен. Кісімсіп, осы үйдің қожайынындай сезінуші еді өзін. Енді сіз оны осы үйден қуып шығасыз.

Анасы үндемеді. Қызының сөзін тыңдаған бойы босағада тұр.

— Неге үндемейсіз апа, деп қызы жылап жіберді.

Анасы есіктен шығып көшеге қарай бет алды. Ауылдың ортасынан тарам-тарам соқпақ жол өтеді. Сол жолдың бойымен ақ түйеге мінген анасы кетіп барады. Артына бұрылып та қарар емес. Қызын жалғыз тастап кетіп барады…

-Апа! Апа! — деп артынан Әлия қуып келеді. Жылап, өңешін жырта жаздай айқайлап шыққан қызының ащы дауысына аяулы анасы бұрылар емес…

***

Қыз өз дауысынан өзі шошып оянды. Кәдімгі қора. Кеш қарайып мал өрістен келетін уақыт болып қалыпты.

-Шынымен түсім бе? — деді өз-өзіне. Анам маған келмеді ме, маған тіл қатпады ма?

Ал, шындығында Әлия анасы Бәтимаға, Гүлбаршынның өгейлікпен істеген істерін айтқанда, Бәтиманың сай-сүйегі сырқырап еді. Қаншама жұбату сөздерін айтқан да болатын. Бірақ өлген адамның көзінен ешқашан жас шықпайды. Өлгендердің сөзін тірілер естімейді. Әлия болса:

-Шешем, түсімде де тіл қатпады, — деп қапалы.

Бүгінде Әлияның жасы 51-де. Тұрмысқа шыққан. Үш баланың анасы. 2 немеренің әжесі

24kz арнасындағы Келіссөз бағдарламасының 30 шілдедегі тақырыбы әлеуметтік медианың қоғамдағы орны, пайдасы мен зиянды тұстарына арналды.

Трейлердің «крутой» болып шығуы фильмнің болашағына оң әсерін береді. Ал, күшті трейлер жасау үшін белгілі бір мини-сюжеті бар кадрлар реті мен сәтті таңдалған әдемі музыка өзара үйлесім табуы керек. Осыдан келіп трейлерлер арқылы кейбір әндер хитқа айналып жатады.

Сол секілді, мен үшін көп әндер фильмдердің анонс-роликтері арқылы белгілі болды. Көпшілігі әлі тұрақты плейлистімде. Бұл жерде композитор арнайы жазған әуен туралы айтып отырған жоқпын, бұрыннан бар, белгілі бір әнші немесе ұжым орындайтын кәдімгі ән. Трейлер музыкасының шағын хит-парадын жасап көрейінші, өзімше болып:

5. «Форсаж 7» фильмінің трейлері (керек музыкамыз роликтің 1 минут 50 секундынан бастап ойнайды):

Трейлердің динамикасын беріп тұрған осы музыка сияқты. Сонысымен ұнап қалды. Кейін іздеп жүріп орындаушыны тауып алдым. DJ Snake & Dillon Francis – Get Low. MP3 нұсқасы:

4. Жаңарған «Ниндзя-тасбақалар». Тасбақалардың «реалистичный» болып шығуы, небір жаңа технологиялардың пайдаланылуы, секси Меган Фокстың сексилігі кем емес Эйприл О'Нилды сомдауы фильмнің сәттілігіне кепілдік беруі керек еді. Бірақ продюсер Майкл Бэйге құр сөзбен айтылған анонстар аздық еткен сияқты. Бонус ретінде «Ниндзя-тасбақалардың» әдемі трек қосылған музыкалық трейлері жарияланды:

Ән Shell Shocked деп аталады. Wiz Khalifa, Juicy J және басқа да маған есімі белгісіз орындаушылар айтады. Музыка сәйкесінше фильмнің үздік экшн-көріністерін тізбектеп берген:

3. «Терминатор: Генезис». Әйгілі «Тыдыт-ты-тыды, Тыдыт-ты-тыды» жайында айтып отыр деп ойлап қалмаңыз. Басынан бастап жайменен ойнап тұратын музыканы айтып отырмын. Бұл ән арқылы не айтқысы келді, мен анық білмеймін. Бірақ музыка ұнап қалды. Шамасы оқиғаның қайғылы тұстарына басымдық бергісі келген болар.

Фильмнің өзін көрген жоқпын. Бірақ трейлердегі әнді плейлистіме қосып алдым. Jetta – I'd Love to Change the World:

2. Көптен көрінбей кеткен Киану Ривздің әсерлі камбэкі. Шынымен «Джон Уиктің» экшн-көріністері ерекше әсер береді. Ал трейлерінде, тіптен, ең үздік моменттері жиналып көрсетілген (біздің музыка 1 минут 30 секундтан бастап ойнайды):

Енді әнді толығымен тыңдап көріңіз. Brain Reaction Ft. Redman and Lettuce — Break Science (SuperVision Rmx):

1. Бұл әсерлі музыка «Көш: Патшалар мен Құдайлар» фильмі трейлерінің бас жағында ойнайды:

Құдыретті бірдеңенің келе жатқанын көрерменге сездіртетін басқа қандай музыка болуы керек? Меніңше, керемет таңдалған әуен.
Толық нұсқасы. Coldplay – Midnight:

Әзірге тұрақты тыңдайтындардан осылар. Плейлистіме жаңа әндер қосам десеңіз жаңа фильмдердің трейлерлерін көріп жүріңіздер ;)

Негізі өлеңңң… дәл уақыты есімде жоқ енді 2010-2011 жылдары ақынсымақ боп жүргенде жүректі жарып шыққан ғо. Мәтіні төменде. Оқып бағасын бере жатарсыздар.

Жаралы менің жүрегім

Шықпай қойдың ғой миымнан
Ғашық болғам ба өзіңе?
Бой алдырмайтын адам едім ғой сезімге?
Ақылды шіркін ақымақ сезім жеңдің бе?
Қалай болғанын түсінбей тұрмын мен мүлде.

Қай жерің мені елітті екен өзіңе?
Шашың ба, қасың, қарақат қара көзің бе?
Ерінің шығар шиедей болған қып-қызыл?
Тәнің бе әлде ұқсамайтұғын ешкімге?

Айтарым осы, жаралы менің жүрегім
Бір көру сені қазіргі менің тілегім.
Сыздаса жүрек, сағыныш басса кеудемді
Ұйықтап түнде, қалайша күндіз күлермін?

Жаралы менің жалындап жанған жүрегім…

Жайдарман — жайдары ойын, жақсы ойын. Маусымашарға барғалы да бірер айдың жүзі болды. Содан кейін Жоғары лиганың маусымын қадағалаймын дегенім енді өзіме жүк болды.
Осы уақыт ішінде әлдебір ерекше ештеңе бола қойған жоқ, аса бір мейірбандана қойған да жоқпын. Сондықтан, көзі қарақты демесек те, көзі кіржиген көрермен ретінде өткен ойындар жайлы өз ойыммен бөлісуді жалғастырамын.
Сөзсіз, бұл пікір жеке менің интеллектуалдық санама, әзіл түсіну қабілетіме және тәжірибеме негізделген. Бірақ, көптің бірі, пікір әртүрлі деп, жылы жаба салуға болатын жай емес. "Қырықтың бірі — Медиум Қыдыр" деген… Оның үстіне, менен өзге фундаменталдыға жуық шолу жасап жүрген пенде көргем жоқ, сондықтан күллі көрермен атынан жазылған мақала деп қабылдаңыз. Назар аударыңыз: көрермен, жанкүйер емес. Жанкүйерлерге, әдетте, объективтіліктің иісі мұрнына бармайды. Біз — ақиқаттың ақырғы Ақыртасы болмасақ та, бүйрегіміз ешкімге бұрып тұрған жоқ.

Келер шақ. Африка құрлығы. Мыңдаған қазақ жанкүйерлерімен лық толы стадионда кезекті әлем чемпионатының ақтық ойыны. Алаңда Қазақстан және Германия ұлттық құрамалары. Санаулы секунттардан соң ойында өзінің мәресіне жетеді. Табло есепті көрсетіп тұр. Есеп 3:0, қазақтар пайдасына….
Әркімнің өзіндік ойлау және пікір білдіру құқықы бар. Бұл менің құқықым, қазақ футболының келешегін осылай елестетемін, солай боларына сенемінде. Қазақ футболы туралы сөз кетер екен бүгіні туралы айтарлықтай ештеңе айта алмаймын. Бүгінгі футбол ортанға жолы болса керек. Ешкімнен артық емесіміз анық, бірақ ешкімнен кемде емеспіз. Аты аңызға айналған, атақтары ауыз толтырарлық Германияда, Бразилияда, Италиямен Англияда осы денгейдегі футболды өз бастарынан өткерген, ал, Ауғанстан, Тәжікстан, Түркіменстан секілді көршілеріміз біздің деңгейімізді армандап жүр. Бұл күнгеде шүкір дейік, бұл денгейгеде тәубе дейік.
«Асық ойнаған азар, доп ойнаған тозар», деген екен ата-бабамыз. Неге айтты екен? Мұнысын анық білмедім, бірақ, бір анығы ата-бабамыз доп ойнағанды яғни футболды білген екен ғой.
Осы орайда нақтылап алсақ, қазақ қашаннан доп тебе бастады? Қазақ топырағында футбол мектебін ашқан кім? Біздің алғашқы ойыншыларымыз кім болған? Олар арасында жарыс ұйымдастырып, қаржылай қолдаған кімдер? Тізбейтек берсек сұрақ таусылмасы анық, ал, қайтарар жауабымыз жеткіліктіме? Жә, осынша сұрақты туандатқан екенбіз, азда болса жауап қайтарып көрелік. Осы сәтті пайдаланып қазақ футболының тарихына шолу жасайық…
… Қазақ футболы неше жаста? Ия, Мұқаң алаңда доп теуіп бастап берген футболымыз бір ғасырдан астам уақытты арқаға тастады. Бір ғасыр, тарих үшін ауқымды уақыт болсада, біздің футбол үшін қысқа ғана уақыт болды. Түп тамыры ағылшындарға барып тақалатын бұл ойынның добы Мұқаңның аяғына қалай тиіп жүр? Қызығы осы…

Жүз жыл алдын. Анығырағы, 1912 жылы Мәскеуден Семей өңіріне келген Куприянов деген кісі сол өңірге танымал көпес Плещеевтің дүкеніне орналасады. Ол орыста қазақ даласына құр қол келмесе керек, өзімен бірге қара домалақтарымызға доп, қақпа торы секілді дүниелерді ала келеді. Футбол туралы түсінігі бар кісі емеспе, қолайлы орын тауып алаң сызып, қос қақпа орнатып қазақ даласындағы алғашқы «стадионның» қазығын қағыпты. Алғашында аяқ соққысынан ауаға әуелей ұшқан допқа үрейлене қараған қара сирақтар күн өте ширалып, футбол өнерін әжептеуір бежереді. Осы қолбала алаңда доп теуіп жүрген балақайлардан даламызда 1913 жылы алғашқы «Жарыс» (татарша «Ярыш» деген атауда болған) футбол командасы құралады. Команда құрамының басым бөлігін сол кездері Семейде мекен еткен жергілікті татар ұлтының балаларымен қазақ балалары құрайды. Балалар бойындағы ойынға деген құштарлықты байқаған Юнустың әкесі, танымал көпес Сыдық Нигматуллин оларға демеушілік етіп көп уақыт қаржылай қолдап тұрған.

Жергілікті татар ұлты дедік. Ия, ол кездері өңірде өте бай, сауатты татарлар көп болған. Футболға деген қызығушылығы өте жоғары болған Юнус Нигматуллин осы команданың сардары болған, өз тобының кейінірек дамуына көп үлес қосады. Біреу білсе, біреу білмес, осы жылдары мұғалімдер семинарында оқып жүрген жас Мұхтар Әуезов «Жарыс» («Ярыш») тың сапында доп тебеді. Допты құр теппейді, жартылай қорғаушы болсада қарсыластар қақпасын нысанаға алып отырады.
1914 жылы «Жарыс» («Ярыш») өзінің алғашқы ойынын Семейде құрылған гимназияшыларға қарсы өткереді. Осы тарихи ойында қарсыластар қақпасына гол соққан, қазақтың біртуар азаматы, ұлы әдебиетші Мұхтар Әуезов екен. Команданың алғашқы ойынында Мұқаңмен бірге алаңда Ахметсәлім Каримов, Қасымхан Мұхаммедов, Салах Хисматуллин, Зиятдин Рыспаев, Мұхаммед Сайдашев, Юнис Нигматуллин, Әміржан Сыздықов, Габдулхан Габбасов, Мухамедулла Курманов, Гусман Ямбушев және Сабыржан Ахмедшиндер доп тебеді.

Соңында өлмес туындылары қалған Мұқаңның бұл дәрежеге жетуіне балалығында бірге ойнаған достарының ортасы ерекше болғандығы тәсір еткен болуы мүмкін. Сол уақыттары команданың ойыншылары ақылдаса келе, біркелкі жиде тіктіреді және топтың өзіндік эмблемасын (белгі) ойлап табады. Бүгінгідей теледидары бар заманда емес, футбол әлемінен алыс ауылда доп тепкен бұл балақайлар ойыншылар киімінің бірдей болуы немесе өзіндік белгілері болуын қайда білді екен, ә? «Болар бала басынан» демекші, ұлы тұлға болып қалыптасқан Мұқаң бала кезінен ақ зерек, көреген болған екен ғой. Сол төсбелгі негізінде 24 дана болған, бүгінгі күні жалғыз данасы сақталып қалған. Қазақ футболының бұл құнды жәдігері Юнус Нигматуллиннің Германияда тұратын немересі тәрепінен қазақ футболының 100 жылдығы қарсаңында Семейдегі татарлар мұражайына тапсырылған.

Бертін келе, 1913 – 1916 жылдар аралығында Семей қаласында тағыда «Нептун», «Семинаршылар», «Ласточка», «Орлята» секілді командалар құрылады. 1915 – 1916 жылдары көрші Павлодар қаласында «Ястреб» және «Звездочка» деген атпен қос команда бой түзейді. Ары қарай футбол ойыны Орал, Ақтөбе, Петропавл өңірлеріне тарайды. Осы топтардың көршілес ауыл – аймақпен күш сынасулары нәтижесінде ойын Орта Азия және Сібір бойлап ен жаяды.
Іргетасын өз қолымен қалаған Мұқан бүгінгі қазақ футболына шүкір, дейтін шығар. Азияның емес, Еуропаның алпауытына айналуға әрекет етіп жатқанымызды құптары анық. Қазақ әдебиетіне ғана емес, қазақ футболындада өзіндік қолтаңба қалдырған Мұхтар Әуезовтың ізбасарлары ешкімнен кем болмау керек, кем болмайдыда.
Осы блогымды келер шақта Африка стадиондарында өтіп жатқан әлем чемпионатында бір қаракөзіміз тағы бір рет оқыр. Армандар ақиқатқа айналған күні. Бұл енді менің арманым, әрбіріміздің жеке пікіріміз болғанындай, менің жеке арманым. Әрбір кісінің армандауға құқықы бар…
P.S; #НаурызДода

Марк Подрабинек, белгілі фотограф, тележүргізуші, «Отдел кадров» фотомектебінің негізін қалаушы. Ол өз жұмыстарын мысалға ала отырып, ақ-қара фотосуреттерді қалай түсіруге және жасауға болатынын әңгімелейді.

Сонымен, Марк Подрабинектен 10 құнды кеңес:

1

Ақ-қара түсті фотоның түрлі-түсті фотосуреттен кемшін қалар тұсы жоқ. Ақ-қара фотосуреттің басты артықшылығы, ерте күндерді қаз-қалпында бүгінге жеткізуінде. Негізінде, ақ-қара фотосуреттердің ескілігінен бөлек, тағы бірнеше басымдықтары бар. Кейбір сюжеттерге түрлі-түстіден гөрі, ақ-қара әбден лайық. Мысалы, ақ-қара фотосуреттер ондағы мәніне қарамай-ақ өздігінен көңіл-күйді қалыптастырады.

2

Кейде кадрдағы әртүрлі түстердің көптігінен, осынау ала-құлалық барлық мағынаны жұтып қояды. Өйткені, адам назары алдымен жарқын түстерге назар қояды. Ал, фотосуреттің жеткізбек болған ең басты мәні сол ашық, жарқыраған түстердің ығында байқаусыз қалып қоюы мүмкін. Ақ-қара фото – кадрдың мән-мағынасын түсінудің, қалт жібермеудің, мағынасын айқын етудің тәсілі. Мысалы, ұлттық киімдегі «айқайлаған» түстерді ақ-қара түспен елеусіз қалдырып, ұлттық киімдегі адамдардың бет-жүздерін басқа қырынан көресіз, жанарларына үңілесіз.

3

Алдыңғы пікірді тарқатып, кері ереже шығаруға болады: ақ-қара фотосурет түсіруді бірінші мақсатыңызға айналдырыңыз. Мұнда, бастысы – түсірім кезінде барлық түстерді алып тастау. Монохромды түрде қарауды және көруді үйреніңіз. Осы дағды сіздің сан алуан түстердің арасында байқалмаған сәтті кадрларды ұстап қалуыңызға мүмкіндік береді.

4

Ақ-қара фотосуреттер геометрияны сүйеді. Сынған сызықтар, түзу сызықтар, қиылысатын, не параллель сызықтар. Геометриялық фигуралар жекелей, не бір-бірімен әрекеттестікте әдемі кадрлар сыйлайды. Мұның барлығы да молынан композиция құруға жетеді. Олардың арасынан ең таңдаулысын іздеудің ақыры қызық ойынға айналады. Біріншіден, жақсы кадр ұсталады. Екіншіден, композиция құруға машықтандырады.

5

Контраст, түстердің кереғарлығы — ақ-қара фотографияның айнымас кепілі. Түстер ашықтығының үйлесімі, жарықтың айырмасы, міне кадрды осының негізінде құру керек.

6

Текстураның жайын ұмытпаңыз. Кәрі және бет-жүзін әжім торлаған адамдар ақ-қара түсті фотода күшті көрінеді. Диафрагманы тұмшалап, түсіре беріңіз.

7

Егер жап-жақсы ақ-қара фото алғыңыз келсе, онда фотоаппаратты ешқашан да ақ-қара режимге қойып түсірмеңіз. Фотоаппаратыңыздағы түсті бейнені монохромға айналдыру алгоритмі – тек қарабайыр түссіздендіру ғана. Кадрдағы ауқымды мөлшердегі ақпараттан айырылудың ең тұрпайы жолы — ақ-қара режимге қойып түсіру. Түрлі-түсті режимде түсіріп, одан кейін графикалық редакторлардың бірінде ақ-қара фотоға айналдырыңыз.

8

Өңдеу әрекеті түрлі-түсті фотосуретті аман сақтап қалған секілді, ақ-қара кадрды да құтқарып қалады. Контрастты кішкене көтеріп, ақ пен қараның деңгейін елеусіз өзгертіп, кішігірім әрлендірудің нәтижесінде кадрды ойнатуға болады.
Монохромды кадлармен жұмыс істеудің сансыз көп плагиндері мен экшендері бар. Бірақ, ең дұрысы, әрі жағымдысы – өз бетіңізбен жұмыс істеу, фотосуретті өз қолыңызбен өңдеу. Ал, фотографияда іс-әрекеттің иесі өзіңіз бола білудің пайдасы шаш-етектен.

9

Ұзақ ұсталымда (длинная выдержка) түсірілген аспандағы бұлттардың, теңіздегі толқындардың, жолдағы автокөліктердің, не көшедегі адамдардың кадрларын ақ-қара түске айналдырғанда ерекше әсерлі шығады. Кейбіреулер мұндай фотографияны «интерьерлік» деп кемсітеді. Алайда, осындай фотосуреттер расымен де жақсы сатылады. Ондай фотосуреттерді кеңселердің, не пәтерлердің қабырғасынан көруге болады. Дизайнерлік шешімдерде пайдаланылады. Өйткені, мұндай фотосуреттер өте әдемі. Мұнымен тайталасу, елеп-ескермеу – ақымақтық.

10

Фильтрлерді қолданыңыз. Көбіне фильтрлерден теріс айналып, ескермай жатады.Алайда, барлығын да «фотошопта» жасай беруге болмайды. Фильтрлерді пайдалану керек. Фотография үшін, соның ішінде ақ-қара фото үшін фильтрдің рөлі зор. Мысалы, нейтрал сұр (нейтрально серый) фильтрі жарқыраған жарық кезінде ұзақ ұсталымда түсіруге мүмкіндік жасайды. Поляризацияланған (поляризационный) – аспанды қараңғылап, контрастты арттырады, артық шағылуларды жояды. Ал, инфрақызыл фильтрі болса, сіздің қоршаған орта туралы түсінігіңізді «төңкеріп тастайды», таңғажайып фотосуреттер жасауға көмектеседі.


түпнұсқа

Адам бойындағы ізгі адами қаситтердің қалыптасуына мектептің рөлі өте зор. Жаман мен жақсыны ажыратуды да осы мектептен санамызға құяды. Ал осы канондарымыз ескіріп қалған жоқ па, ұрлық деген тек қолға ілінетін материалдық құндылықтарды рұхсатсыз алумен шектеледі ме? Интелектуалды жеке меншік тек қана ақын-жазушылардың, композиторзиторлар, суретшілердің туындылары ма? Әрине мектепте осы жоғарыда айтылғанның бәрі оқытылады. Қазіргі заманның талабына сәйкес кез келген туынды, ол мейлі бағдарлама болсын, мейлі бағдарламалық код болсын интелектуалды меншік екенін кез келеген оқушы жақсы біледі. Ал осыны үйретуші мектеп біледі ме? Осы мектептеріміздегі ахуал қалай, компьютерлерінде қандай бағдарламалар тұр?

Мектеп басшылары қарамағындағы компьютерлік паркке ревизия жүргізетін болса біраз нәрсеге көзі жетері анық. Әзірше былай тартса арба сынады, былай тартса өгіз өледінің күйін кешіп жүрген информатика пәні мұғалімдері күнбе күн мектепке келген сайын қылмыс жасап жүргенін бірі білсе, бірі білмейді. Кез келген информатик контрафактілік бағдарламаларды пайдаланған кезде бір күні сұрауы боларын сезінсе бұндай олқылық болмас еді. Бұны бір қарағанда сауатсыздық деп қарасаңыз, бір жағынан мәжбүрлік деп айтар едім.

Бір қарапайым компьютерлік сыныптың техникасын кейін қойғанда бағдарламалық жабдықтау қанша тұратынын білесіз бе? Есептеп көрсек, ол дегеніңіз компьютер жұмыс жасау үшін операциялық жүйе windows8, офистік бағдарлама MS office2010, 2013, компьютерлерді вирустан қорғау үшін антивирустар. Орта есеппен алатын болсақ, әрине микрософттың академиялық мекемелерге арналған төменгі бағасымен, бір компьютердің бағдарламалық жабдығы 32-35мың теңгені құраса, орташа компьютерлік сынып 16 компьютер деп есептеңіз 0,5 миллионнан асып жығылады. Мектепте осындай ақша бар ма? Әрине жоқ, мектеп өзін өзі қаржыландырмайтынын бәріміз де білеміз. Жаңа компьютерлер бағдарламасымен келеді дерсіздер, ол не бағдарламамен келетінін ойландыңыз ба? Әрі кеткенде тек операциялық жүйесімен келер, ол да көп жағдайда үйде қолдануға рұхсат етілген нұсқасы ғана (Home Edition). Яғни операциялық жүйенің home edition нұсқасы бар компьютерді мектеп үшін алған болсаңыз тектен тек әр компьютер үшін 30мың теңгені ауаға төледіңіз деп біліңіз.

Ал енді осындай заң талаптарына сәйкес сыныптарда не үйретуге болады? Тек қана windows жүйесінің құрылымы, офистік редакторлар, антивирус құрылымы, болды. Сіз айтарсыз, бағдарламалау тілдері ше, неше түрлі сурет өңдейтін бағдарламалар ше? Кешіріңіз, ол бағдарламаларды да сатып алу керек.
Немене сонда тегін таратылатын бағадарламалар жоқ па? Бар әрине GNU/GPL лицензиялары арқылы таратылатын бағдарламалардың басым көпшілігі тегін, ақылы болса да өте арзан. Мысал үшін линукс жүйесімен компьютерлік сыныпты жабдықтасақ бәрі тегін. Керемет емес пе? Заң алдында директор да, мұғалім де таза, тек оқушыларға білім бер. Кез келген сауатты маман барлық операциялық жүйелер өздеріне тән спецификалық ерекшеліктері болмаса жалпы қызметі бірдей, барлық текстік редакторларының қызметі мәтін басу екенін жақсы біледі. Сонымен қатар электронды кестелердің де, мәліметтер қорының да, сурет өңдеу бағдарламаларының да әр түрлі нұсқаларының негізгі қызметтері бірдей.

Тек енді қолымызға кісен болатын білім стандарты. Стандарт бойынша информатика пәнінде оқушыға тек қана windows операциялық жүйесін, тек қана word, excel, power point, outlook, access, MS блокнот, paint дегендерді оқыту керек деп жазылған. Ал стандарттан ауытқу да қылмыс. Жалпы қарап отырсақ бұл мәселе колледждерде де, ЖООда да орын алып отыр, тек соңғыларында қаражат болғандықтан компьютерлік сыныптарын өздері жабдықтап жүр. Қаражат мәселесі де бір күні шешілер, электронды оқытамыз деп біраз мектеп сыныптары жабдықталып қалды. Тек болашағымыз, балаларымызды қалыпқа салып, оқытатындай қажеттілік бар ма? Неге windowsтан басқа жүйелердің бар екенін көрсетпеске, неге таңдауды мұғалімге бермеске. Тек консоль арқылы басқаруды американ киноларынан көріп, таңғалып жүре беруді қоятын кез келген сияқты. Болашағымызды электронды оқыту, электронды үкімет деп елестететін болсақ информатика пәніне қатысты типтік жоспарды қайта қарайтын кез келген сияқты.

Құрметті, қазақстандықтар! Сіздерді Қазақстан Республикасының тәуелсіз ел, азат мемлекет болғанына 23 толуымен құттықтаймыз! Әрқашан еліміздің көк байрағы биіктен желбірей берсін! Жұртымыз тыныш, халқымыз аман болсын! Сындарлы саясатымен еліміздің тыныштығын, жеріміздің байтақтығын сақтап тұрған ақ патшамыз аман болсын!

Тәуелсіздік мерекесіне арналған екі күн демалыста сіздің назарларыңызға порталымыздағы мына видеоларды көруді ұсынамыз:
Kaztube.kz порталының жақында ғана жарық көрген жаңа жобасының 4 шығарылымы
— http://kaztube.kz/kz/album/1260

Жақында ғана үлкен шоумен құрылған MBAND тобының онлайн-сұхбаты

Жанар Дұғалова, Илья Ильин — Жас тұлпар 2014 жеңімпаздары

Тәуелсіздік күніне арналады

5) Маржан Арапбаева – Арманыма асығамын

6) Құрмаш Маханов – Риясыз махаббат

7) Ұлытау ұлағаты – Темір жолмен теңіз жолына

Мейрамды біздің бейнепорталмен бірге қарсы алыңыздар!

тойота каринамды сатып, үстіне жаңа ақша қосып көлік алайын деп едім. Опель астра, Форд фьюжн, Шевроле болып тұр таңдауым. Сосын көршілес Ресейден алмақшымын. Тойота 2010 жылғы болу керек, евро 4 бойынша. Ұсыныстарыңызды айта отырсаңыздар.