Уа, құрметті тілі ұзын ой, тіл білгіш достарым! Мына жігіт ән сөздерін «похис» айтып жатыр ма?

Тарихи сурет))))
ҚарТВ телеарнасының тілшісі Ботабек (отырған), облыстық тілдер басқармасының бас маманы Әділбек және мен.

Қоғамдық көлікке мінбейтін қазақ кемде-кем. Әдетте автобустың алдыңғы жағы қатын-қалаш, кемпір -шалдардікі, артқы жағы жастардікі. Таңғы уақытта студенттер оқуға, басқалар жұмысқа бара жатады.Кемпір-шалдарға не жоқ! Бұлар қайда бара жатады екен? Бұларда жұмысқа бара жатады. кей жас орын береді, кейбірі бере қоймайды. Өз кезегінде бұлар жастарға орын беріп жатыр ма? Қаншама жастар дипломын сарғайтып жұмыссыз жүр. Бұрыннан отырып алған бөлімдерінен не кетпейді не жұмысты жарытып істемейді. Компьютерден еш хабарлары жоқ. Бірак алдарында тур. Жастарды сөгуге құмар көбінің.Мемлекеттің бюджетін үнемдеудің жолын қарастырып жүргендер қайда қарайды екен. Зейнет жасына келіп қызметін сақтап қалған зейнеткерлер зейнетақысын, сыйақысын, жалақысын алып жатыр. Осының бәрі ақшаны бос шашу секілді болып көрінеді. Жұмыс істегісі келе ме, кетсін жеке фирмаларға басқа жерлерге.Бюджеттік салада жүріп не керек. Түсінем, тәжірибесі бар, ақыл айта алатын, жол көрсететін бір-екеуін қалдыруға болады.Бірақ топырлатып қалдыра берудің пайдасы бар ма елімізге.

Қайсібір жылы екені есімде жоқ. Ауылдан ағамның баласы келді. Мектепке бармаған кезі. Зоопаркке апардым.Саябаққа апарып карусель-маруселдерге отырғызып жүргенмін. Очм, бір ойын алаңында інім қатарлы бала еріткен қызды байқадым. Жас шамасы өзіміз қатарлы.әдемілігі сонша бір-екі рет жұтынып алғанымды өзімде сездім.Балаларды ойын алаңына кіргізіп жіберген соң әңгіме бастадым.
-Бауырыңыз ба?
-Жоқ, ұлым ғой.
-Ммм, күйеуіңіздің жұмсыта болғаны ғой
-Жолдасым жоқ,өзіміз тұрамыз…
-Біздікінің де «мамасы» жоқ…

Қайтеміз Сен екеуміз кінәласып
Біздей боп талай жандар жүр адасып
Білетіндер ол жайлы «жақсы» дейді
Дәл мендей емес шығар сірә ғашық?!

Біздің бала кезімізде ұмытпасам "Қазақстан" арнасынан «Музей звуков» деген бағдарламаны беретін. Орыс тілінде, жүргізушісі де орыс. Қазақ музыкасының қамын жеген Юрий көкеміздің қаншама жастың өнерге деген құлшынысын оятқаны рас. ол бағдарламаны біздің отбасымыз қаншалықты деңгейде тамашалайтыны есімде жоқ, тек «мына орыстың біздің өнеріміз жайлы айтып отырғанын қараш» деп атамның сүйсініп отыратыны есімде. Кезінде арғы аталары жер ауып келген екен деген сөз бар.Әкесі Құрманғазы консерваториясында дәріс берген профессор болған, кейін өзі де «Русская музыкадан» сабақ беріпті. Қазақтың мәдениеті мен өнеріне қала берді тіліне қазақтың жаны ашымай жатқан осынау күндері бұл ағамыз қайда жүр екен?!

Суретті мына сайттан алдым.

Менің тұзым жеңіл ғой. Тосын оқиғаларға тап болып жүремін. Ротаға жауапты болып қалғанмын. Таңертең солдаттармен қосылып жүгіріп келуге шықтым.Әйтүп-бүйтіп 40 минуттай уақыттан соң казармаға кірдік.Жүгірерде бушлатымды кубрикте (солдаттар жататын орын) қалдырып кетіппін. Этажда 4 рота бартын. Келе сала қалтамда ұмытып кеткен соткам есіме түсті.Ойлағанымдай алып кетіпті. Таптырмай кететінін сезсем де іздестірдім.Таба алмадым бәрібір. Уақыт өтіп жатты. Біраз уақыт басқа нөмірмен жүрдім де өз нөмірімді қайта жасатып алдым. Көктемге салым үйге екі адам іздеп келіпті. Қарындасым жұмыста деген соң әскери бөлімге келді. Құжаттарын көрсетті.Оперлар екен, бөлімдеріне баруымды өтінді.Мен комбаттан сұранып бардым. Жол бойы жақ ашпады. Ойша өзімнің соңғы кездердегі іс-әрекетімді тізіп келем.Қай жерден шикілік кетті деп.Мал ұрлаған жоқпын, қыз зорлаған жоқпын не болды екен?! Бөлімшеге келген соң,
— мына нөмір сенің нөмірің бе?-деп соткамның нөмірін көрсетті.
-Менікі
-Онда мына қызды қайдан танисың?
-Танымайм, бірінші рет көріп тұрмын.
-соткаң қайда?
-өзімде…
-Сони Ериксон К750-іңді айтып отырмын.
-Ондайды ұстамаппын
-сенімен басқаша сөйлесу керек пе?-сөйлесіп отырған каптиан (құжатында солай жазылған) жанындағы тырық біреуге иек қақты.Тіземнің қолтығынан дубинкамен салып өтті.Тізерлеп отыра қалдым… Ашып кетті…
-осы саған керек пе?
-ал, сіздерге не керек өзі?-
-Мойындағаның керек
-нені?
-мына қызды, өлтіргеніңді, соткасын алып өз симкаңды салып звандағаныңды.
Жауырынымнан суық тер бұрқ ете қалды. Кісі өлімі...Құрыған жерім осы болды. Сенетін көкемде жоқ.Қарындасыма смс жазып менттер екенін айтқанмын. Уайымдамасын деген ойым ғой, еш криминал жоқ дегендегім мынау.
-Сонымен…
-Мен емес, түсіндіріп айтыңызшы.
-Пәлен күні қайда болдың?
-Үйде болған шығармын… Көп уақыт өтіпті ғой.есімде жоқ.
-Онда есіңе сала отырайын, сен ол күні мынанша уақытта мына қызды тонап, пышақтадың. Телефонын алдың, онымен қоймай өз нөміріңді салып звандадың. «География связи» деген болады бала! 10 секундтан артық сөйлескендерді жазып ала береді.
Менің миыма соткамды жоғалтқаным, нөмірімді қайта жасатқаным түсті. Оқиға мен басқа нөмірде жүрген кезде болған екен.
-Мен соткамды жоғалтқан едім.Сенбесеңіздер Кейселл орталығына барайық. Қайтадан жасатарда өтініш жазғанмын…
Біздің полицияның тез қимылдағаны осы ма,әлде ана қыздың өліміне байланысты қылмыстың уақыты созылғанына байланысты ма білмеймін, мені салып алып аталған жерге тез жетті. Өтінішті тексерді. Қайтадан бөлімдеріне келіп, менің барлық «данныйымды» жазып алып босатып жіберді.Кейін белгілі болғандай, бір солдаттар сотканы «гражданкадағы» адамдарға сатқан екен. солай-солай қылмыс ашылып, мен аман қалдым.

Қазақтарда (мұсылмандарда) ақтық демі үзілгелі жатқан адамның тілін кәлимаға келтірту бар. Бір жігіт ағасының жары аурудың салдарынан болар қайтыс болыпты. Үйіне келген молда,«тілін кәлимаға келтіріп кетті ме?»деп сұрапты.
-Молдеке, өзім айтқыздым кәлимасын-депті отағасы.
-Не айтқыздың?-деген молдекеңе,
-Кә-ли- ма-деп айтқыздым депті әлгі кісі.

Самбодан қазақтан шыққан тұңғыш әлем чемпионы атанған Қанат Байшолақовты білмейтін қазақ кемде-кем. 80-90 жылдар аралығында дүниеге келген біраз Қанаттың есімі осы кісінің құрметіне қойылған болатын. Кейінгі жылдары дзюдодан еліміздің қыздар құрамасын жаттықтырып жүрген ағамыз, қазақ спортына өзіндік үлес қосқантын.
Өзі туған Жаңаарқа ауданына жол тартқан ағамыз жолда тоқтап тұрған жеңіл көлікке көмек көрсетпекші болып тоқтаған екен. Қарға көмілген көлікті “Камаз” көлігін тоқтатып шығармаққа ниеттенген ағамызды ақ түтек боранда жүргізуші аңғармай қалса керек. Ауыр соққы алған жігіт ағасының жүрегі Жаңаарқасына жете бере мәңгілікке соғуын тоқтатты. Қанат Байшолақов тірі болғанда биыл ердің жасы елуге толатын еді.

Келіншегіммен телефон номерін шатастыру арқылы танысқанымды бір жерлерде жаздым ау деймін. Бірақ 3-4 ай сөйлесіп жүрсекте кездесудің орайы тумай қойды.Әскери өмір, полигонда солдаттарды, курсанттарды оқу-жаттығу тәжірибесінен өткізіп жүрдік.Осы Валентин күні бір солдаттың қашып кетпесі бар ма? Біразымызға солдатты 24 сағатта табуға бұйрық берілді.Егер таппасақ ҚР ҚМ баяндауға мәжбүрміз. Солдаттың суретін, «данныйларын» алдық. Қалада туысқандары бар, Жезқазғандық балатын.ротасындағы бір-екі жолдастарын сырға тартып көргенмін.Олар нақты қайда екенін білмейміз, қалада оқитын қызы бар соны құттықтауға кетті дейді. «Ни х… себе, солдат ох… л!» Әскерден қашқан талай солдатты көргенбіз, әпке-жездесіне бардым мекен-жайы бойынша.әпкесі үйінде екен. «Бауырыңыз сотталады, қазір қылмыстық іс қозғалды әскери прокуратурада жатыр» дедім бетім шылп етпей.«Жаңа ғана колледжге кетіп еді ғой, өздеріңіз жіберіпсіздер ғой» демесі бар ма?! Колледжді де таптық. «Валентиншіл сарбазда» ұсталды.Шамалы ұрттап алғаны көрініп тұр. Қалтасындағы ақшасын (4 мыңнан асар аспас, мыңын жанымдағыға бердім) қағып алдым. Былай қарай алып шығып кішкене «инструктаж» жүргіздік. Жанымда жүрген жас «контрактникке» қолына кісен салып қосақтап қойдым. комбатқа баяндама жасап, өзім екі күнге «отгул» алып, кездесе алмай жүрген қызбен кездестім