Жұмбақшы шал

Жарығын жақпай келе жатқан, «стоп линияға» тоқтамаған бір мәшинені қала сыртындағы бекетте МАИ тоқтатыпты. «Ақсақал, заңды өрескел бұзып келе жатырсыз. Құжаттарыңызды көрсетіңіз, қазір сізге айыппұл саламыз, барлығын заңды түрде толтырамыз» деп не үшін тоқтатқанын түсіндіріп жатқан МАИ-ға шал:
-Әй, балам, толтырсаң толтыр. Төлермін. Бірақ бір шартым бар. Мен саған бір жұмбақ жасырамын. Шеше алсаң толтыр, жауабын таба алмасаң жібере саласың-депті.
Шалдың бұл ұсынысына қызығып кеткен МАИ келісімін беріпті. Шал бір қолымен трикосының ау ұсын ашып, «Мынау неге қап-қара мынау неге аппақ» деп бір қолымен шашын көрсетіпті. МАИ ойланып-ойланып таба алмапты.
-Таппадым ақсақал,. Міне, құжаттарыңыз, жацуабын айтыңызшыдепті.
-Соны да білмейсің бе? Мынау мынадан 15 жас кіші ғой- деген шал құжаттарын алып, әрі қарай жөніне кете барыпты. Осындай оңай нәрсені таба алмағанына өкінген МАИ келесі бекеттегі жігіттерге звандайды. "Қазір сендерге мынандай нөмірі бар ескі жигули беттеп бара жатыр. Рөлде бір ақсақал кісі. соны бірдеңе қылып тоқтатыңдар. Ол сендерге шарт қояды. Шартына келісіңдер. Мынандай жұмбақ жасырады, жауабы мынандай" деп ескертіп қояды.
Не керек, біздің басты кейіпкеріміз келесі бекетке жетеді. МАИ жігітке шал өз жұмбағын жасырады.
-Ой, ақсақал, баланың сұрағын қойдыңыз ғой. Мынау мынадан 15 жас кіші ғой. Құжаттарыңызды әкеліңіз, айыппұл төлейсіз-деген жігітке шал
-Әй, баламысың деген. Жауабын таппадың. Мынада бір-ақ проблема, мынада мың проблема деп басын көрсетіп өз жөніне тайқып отырыпты.
Әрі қарай

Әмеңгерлік

«Дәстүрдің озығы бар, тозығы бар» дегенді біз бүгін шығарған жоқпыз. Керегін алып, керегі жоғын өмір сүру салтымызға орай тарих қойнауына қалдырып кете береміз. Дегенмен, кейінгі жылдары ұмытыла бастаған дәстүрлеріміздің біразының қайта жанданғаны рас. Оның барлығына шолу жасау бір жазба аясында мүмкін емес шығар. Сондықтан да мен «Әмеңгерлік» жайлы айтсам ба деп отырмын.
Бұл дәстүр жаугершілік замандарда қазақтар арасында кеңінен жайылған. Жесір қалған әйелді сол әулеттің бір еркек кіндігі алып отырған. Жас айырмашылығы қатты алшақ болмаса марқұмның інісі алған, болмаса «Бауырымның балаларын басқаға жәутеңдетпеймін» деп қайнағасы қатын үстіне алған кездер де болған. Үйреншікті жайт еді бұның бәрі. Келіндерін қыздарындай ұзатқан оқиғалар да болған.Бұндай кездерде балалар өз әулетінде қалып отырған.
Қазір осы дәстүр бар ма? Ел арасында бірен-саран уақиғалар кездесіп жатады. Бірақ, жиі ұшырасамыз дей алмаймын. Бізге керегін немесе керек еместігін әр кім өзі текшелеп алсын. Мен, «Әмеңгерлік» салтына жанама түрде қалай куә болғанымды баяндап берейін.
Әрі қарай

Айхай дәурен, аңғал досым-ай...

Түні бойы ұйықтай алмай шықтым. Түсіме қайтыс болған кластасым кіре берді. Құран оқытамын-ау деймін…Марқұмға құран бағыштайтын да ешкім жоқ шығар…
10-11ді Балқашта оқыдым. Класта есімі бірдей екі бала болды. Бірін “Ұзын Алмас”, екіншісін “Карибаев Алмас” дейтінбіз. “Біздің атымыз бірдей емес. Мен Алмазбын, анау Карибаевтарың Алмас” деп ұзыны дауласушы еді. Ұзынымен қатты араласып кеткенім шамалы. Кәрібаев екеуміз Балқаштың бір шетіндегі жер үйлер жағында бір маңайда тұрдық. Екеуміздің қызығушылығымыз, біраз ұқсастығымыз бартын. Алмас футбол десе жанын беретін. Көшеде футбол ойнағанда бір-бірімізбен ойынымыз үйлесіп жататын. Алма қайтыс болғаннан кейін ешкіммен де футболды сәтті ойнай алмадым. Келе-келе ойнауды мүлде қойып кеттім. Осы футболқұмарлығымыз арамызды ашып жібере жаздады. Бірақ, қалай екенін білмеймін, қайта достасып кеттік. Бала кезде адам кекті қатты көп сақтамайды екен ғой қазір қарап отырсам… Бір күні Сәкен Сейфуллин атындағы қалалық кітапханадан Несіп Жүнісбайұлының “Мексикадағы футбол тойы” деген кітабын алдым. Жата-жастана оқыдым. Алмас екеуміз атақты футболшылардың суретіне қарап, ағамыздың әдемілеп жеткізген әңгімесінен олардың ойынын көргендей әсер алдық.
Әрі қарай

Нетіп-нетіп....

Осы бір «нетіп» сөзі — қызық-қызық сөз ғо, өзі. Біреудің айтуында естілсе күлкілі шығады. Өзің айтқанда, айтпақ ойың өзіңе түсінікті болған соң ба, күлкі тудыра қоятыны өзіңе аса бір байқала бермейді. Опшым, «нетіп» сөзіне фейстегі бір посттан төмендегі мысалдарды көріп қалып, осында жариялап отырмын. Пост иелерінен Керекинфода жариялауға ұлықсат сұрамадым. Сол үшін аздап ыңғайсызданып отырған жайым бар.
Десе де, оқып, өз өткелектеріңде осындай мысалдар болса, бөлісе отырыңдар. Мәселе сол, сөздік қордың аздығынан, не ауыздан шыққан әрбір сөзге немқұрайлы қараудан, сөйлем құрауға деген жалқаулықтан бола қалатын жағдайлар ғо.
Сонымен:

************
Әдетте екі сөзінің бірі «нетіп», «неғылып» немесе «жаңағы» болып келетін сөзге шорқақ адамдар бар ғой. Ертеректе «нетіп» сөзін жиі қолданатын ағамыз бір ұжымды басқарған екен. Қол астындағылардың көбі әйелдер болса керек. Сол кісі бір алқалы жиында былай деген екен:
— Біздің басқармада әйел жолдастар көп. Соларды нетуден әбден шаршадым. Бірін неғылсаң, келесі бірі келеді де тұрады. Оны неғылсаң тағы бірі ұстасады. Сосын, жағалай бәрін неғылуға тура келеді. Шетінен өздері не тағы да. Тіпті қиын. Күні кеше ғана бір жас келіншекті кабинетке шақырып нетіп-нетіп алып едім, жылап жіберді — дегенде жұрт қыран-топан күлкіге қарқ болса керек. Ал, әлгі ағамыз аң-таң болып аңырып тұр дейді.
*****
Келін түсірмексіз бе? — Жоқ, Нұрдықан бұл жолы өзім барып нетіп келемін дейді, мен соңыра барып нетем… дейді, Жадай шал…
******
Бір әйел базарда құрбысына қамыр жаюды қыймылмен үйретіп: білегін сыбанып, жұдырығын түйіп, сөрені нұқып- нұқып, міне былай-былай нетесің деп үйретіп жатқан қой. Сөйтсе, құлағы қағыс еститін бір аптыға келіп: «солай нететін қай жігіт, көрсетші?», деп жалыныпты…
******
Бірде Шот-Аман Уəлихановтан сұхбат алуға бардық. Жарық қоюшы Мейрам түйеден түскендей сөйлейтін. Уəлихановты жарыққа қарай ыңғайлап отырғызайын деп: «былай, сізді неғып, нетіп жіберейік» дегенінде ана кісі саспастан: «неғылғаның жарайды, неткенің біртүрлі екен» деп еді

© Қуандық Шамахайдың фейстегі постынан және оған жазылған пікірлерден алынды
Әрі қарай

Ұлы сапар

Сіз өзіңізше алдағы аптаңызға немесе демалыс күніңізге тамаша жоспар құрдыңыз делік. Сол жоспарыңызды әкеңіз « Төрт күннен соң жолға шығамыз. Дайындал.» деп, сізбен келіспестен сыртыңыздан шешім шығарып бұзса не істер едіңіз? Әрине, бұлқан-талқан болып ашуланарыңыз кәдік. Қанша жерден ер-тоқымыңызды бауырыңызға алып тулағанмен әкеңіздің сөзі сіз үшін заң. Түптің-түбі келісесіз. Әкеңізбен сапарға аттанасыз. Бірақ, жолдың біраз бөлігінде томаға-тұйық отырып, әкеңізге қыр көрсетуіңіз де мүмкін. Бәлкім ол әрекетіңіз заңды да болар?
Міне, біздің кейіпкеріміз дәл осындай оқиғаға тап болады. Бірақ, ол жоспарын тек ойнап-күлуге ғана емес, оқуға құжат тапсырып, емтихан тапсыратын күнін күтіп жүрген болатын. Лицейді аяқтап, енді одан әрі білім алсам деген ниетпен оқуға бір мәрте түсе алмай қалған 20 жасар жас жігіт, өзінің емтихан тапсырып, оқуға түскен сәтін талай мәрте ойша қиялдаған да болар? Ұлының осындай ұлы арманын күл-парша еткен қандай әке, ол неткен сапар деп отырған боларсыз? Бұл ұлы сапар әкенің де о бастағы арманы болса ше? Бұл өтініш әлде бұйрық бір аяғы жерде, бір аяғы төрде тұрған қарт әкенің соңғы тілегі, өзін алдыға жетелеген арманына деген соңғы ұмтылыс болса ше? Онда, көрер қызығы алда деп саналатын жас жігіттің өз арманын әкесінің арманынан жоғары қоюға қақысы бар ма?
Реданың басына түскен сәтсіздіктің барлығы ағасының ішіп алып көлік айдау куәлігінен айрылып қалуынан басталғандай ма қалай өзі? Әйтпесе, әкесі баласының буынсыз жеріне пышақ салмауы тиіс еді. Енді міне, Францияның оңтүстігіндегі шағын қалашықта өмір сүріп жатқан Реда әкесін Меккеге ағасының ескі «Пежосымен» апаруы керек. Түскелі тұрған оқуын, сүйген қызын тастап Реда байғұс қыңыр шалдың айдауымен кетеді. Өз айтқанын орындататын осынау тік мінезді шал маған қазақ шалдарының, далалықтардың әкелік образының жиынтығы болып көрінді.
Әбіләкімнің  ауылы: Ұлы сапарФранцуздар мен Мароккалықтар 2004 жылы түсірген осынау «Ұлы сапар» («Үлкен саяхат» деп аударғым келмеді. Фильмнің орысша аудармасы «Большое путешествие») фильмі адамды өзіне баурап алады. Бір қарағанда, тым қарапайым, шұбалаңқы көрінген сюжетті фильмен керемет әсер аламын деп ойламайсыз. Көбіміз жарқыл-жұрқылды оқиғалар, шартпа-шұрт төбелесті, қым-қиғаш тірліктер көрсетілген жеңіл фильмдерді жиі көреміз. Адамды ойға жетелейтін, айтары бар кино көргіңіз келсе осы туындыны тамашалаңыз.
Әр мұсылманның асыл арманы Меккеге бару, сол жаққа қажылық сапарға аттану әрине ұлы сапар болып есептеледі. Бірақ, бұл фильмнен одан бөлек екі заман адамының, екі буын өкілінің бір-бірініңі әлеміне, ішкі жан-дүниесіне сапарды аңғаруға болады. Ұзақ сапар баланың әкені ұғуына, оның өмір салтын түсінуіне, өзінің қателіктерінен сабақ алуға үйретеді. Өзін бір адамдай білгішпін деген жас жігіт хат танымайтын әкесінің сұңғылалығына бара-бара тәнті бола бастайды. Өмір атты ұлы сапарда ақ пен қараның қатар жүретініне, жақсы ададар мен жаман адамдардың барлық ұлтқа тән екеніне осы кино арқылы тағы бір көз жеткізтуге болады.
1962 жылы дүниеге келген, сценарист, режиссер Исмаил (Исмаэль) Феррухидің шығармашылығымен мүлдем таныс емес екенмін. Мен, жалпы «Ана режиссер жаңа туынды шығарыпты» деп шарқ ұрып, іздеп жүріп сол киноны көретін жандардан емеспін. Омарбраттың жолымен торрентке шыққанын, онлайнға іліккенін көріп жүре беретін жанмын. Бірақ, осынау киноны мен осыдан екі-үш жыл бұрын еліміздің бір телеарналарынан көріп қалған болатынмын. Көрілген соң ұмытылып қалатын фильм бұл емес. Бірақ, дәл сол кезде мен бұл фильмнің режиссеріне мән бермеген едім. Блогиада аясындағы осынау тақырып бұл киноны тағы бір шолып өтуіме мұрындық болды. Сондай-ақ, режиссердің қолынан шыққан басқа да дүниелер көруге тұрарлық секілді. Секілді деймін-ау, уақыт тауып, көретініме бек сенімдімін.
Айтпақшы, керемет кинотуынды түсіріп шығу үшін көп дүние қажет емес секілді. Жақсы сценарий, рөлдерді сомдайтын екі-үш адам, бір оператор камерасымен және 1990-91 жылғы универсал «Пежо» не болмасса «Пассат» та жарай береді.
Әрі қарай

Той дегенде қу бас та домалайды

Бұл турда көшеден наурызкөже сұхбат жасап, ұпай жинау ойда болды. Ел жаққа барып, қора-қопсы, үй-жайдың бұзатын жерін бұзып, қосатын жерін қосып жатқандықтан көшеден өткен ауылдастарыма әңгіме арасында сауал тастай отырып жасаған сауалнамамды қабыл алуларыңызды сұраймын.
Жаз мезгілі қазақтың той-томалағының көбейетін шағы. Сауалнамам осы төңіректе өрбіді. Бұған қуанышпен қатар жүретін, кезектесіп отыратын, өлік-тірікті де қоса алдым.
Сауалнамаға жауап берушілердің 59 пайызы 5-6 мәрте жұрттың қуаныш-қайғысын бөлісіп қайтады екен. Сондай-ақ, бұл топ барған жеріне кемінде 5-10 мың теңге (кейде қомақты сомма беретін жөні келеді) көлемінде ақша тастап кетіп отырады.
Келесі 21 пайыз ауылдастарым бұндай жиынға 2-3 рет бас сұғып, 5 мың теңгеге дейінгі қаражатты қажетті жандарға тастап кетеді.
Әбіләкімнің  ауылы: Той дегенде қу бас та домалайдыАйына бір рет ұялғаннан не болмаса реті солай келгендіктен той-томалақ, өлік-тірікке бас сұғатын 12 пайыз жерлестеріме де бір мәрте шапалақ ұрып қоюларыңызды сұрағым келіп тұр. Бұл кісілер қолтығына бір шапанын қыса жүргенді ұнатады екен.
Бұл сауалнаға «Бармаймын» деп жауап берген көбіне 16-20 жс аралығындағы жастар. Ондай жерлерге ата-аналарымыз барса немесе ақша жазылса жеткілікті деп есептейді.

Айтпақшы, Бразилияда өтіп жатқан футбол бәсекесін жатпай-тұрмай қадағалап жүрген ауылдастарымның санын білгім келген. Ойлағанымдай бұған бас қатырып жүргендер шамалы екен. Оның да себебі бар. Қазір ел жақта шөп шабу науқаны, егін оруға дайындық және бар. Егер менің қолымда 4 саусақ қана бар болар болса, футбол жанкүйерлерін санағанымда оның бірі артық қалар еді.
Әрі қарай

Блоггинг бар жерде Blogcamp бар

«В начале было Слово» дегендей, әуелі қазақша блогтар пайда болды. Содан кейін барып, «Блогқұрылтай» дүниеге келді. Дегенмен, алдымен сол әуелімізге оралып алсақ.
Тарихқа 5-6 жыл артқа шегініп үңілер болсақ қазақ блогшыларының небір жауһарларына тап боларымыз сөзсіз. Әрнені бір шалатындар да, тақырыптық блогтар да болды сол дәуірлерде. Бір қарасаңыз қызығушылықтары бір жерде тоқайласқан 100-200 адам бас-басына блог ашып алып, бір-бірінің жазбаларын оқып, бірі екіншісіне пікір қалдырып кетіп отырған сыңайлы. Иә, бір қарағанда расымен солай.
Әбіләкімнің  ауылы: Блоггинг бар жерде Blogcamp барОсы ат төбеліндей топтың арасынан ара-тұра болса да саяси жазбалар жазатын блогшылардың шығуы да заңды еді. Араға «Азаттық радиосы» килікпегенде ит үріп, керуен көше берер ме еді кім білсін… Бұл радио «Балағының биті бар» блогшылардың жазбаларын өз сайттарына сала бастады. Әрине, жазба авторларының келісімімен я болмаса түпнұсқаға сілтеме көрсету арқылы жариялап отырды. Осылайша блогшылардың жазғандары өз орталарынан тысқары ортаға жете бастады. Тіпті, блогшылардың жазбаларының басын біріктіріп, шағын кітапты да жарыққа шығарды.
Әрине, кейбір блогшыларға бұның ұнамауы мүмкін емес еді. Ол қанаттанып, келесі жолы одан да мықты жазба салуға тырысқан болар. «Казкомерцбанктың» қазақ тіліндегі жарнамасы жайлы жазбам «Азаттықтың» сайтына шығып, банк қызметкерлері хабарласып, жарнама алынғанын көрген кезде расымен қуандым. «Блог арқылы көп шаруа тындыруға болады екен ғой» деген ой бір менің ғана басыма келмегеніне мен кепіл.
Осман империясының гүлденген шағындай осыбір кезеңдерде қазақ блогшылары «Blogcamp» ұйымдастырды. Блогшылар ешкімнің сойылын соқпайтын бейтарап жандар болғанымен тысқары күштер блогшыларды «рычаг» ретінде пайдалану жоспарына кірісіп кеткен еді…
«Қой үстіне бозторғай жұмыртқалайтын замандар» кете бастады. «Азаттық» байқап үлгерген қазақ блогшыларын билік бас-көзсіз жіберіп қоймасы анық. Солай болды да. Блогшылардың блогына барар жолдарын шідерлеп тастады. Екі-үш жыл әрбір жерде жазып жүрген белсенді блогшылар вордпресс қайта ашылған кезде баяғы қарқынын жоғалтып алған еді. Бұған жанама себеп, блогшылардың басқа да қазақша блогтұғырнамаларға жазба жаза бастаулары десек те қателеспейміз. Бірақ, сынған айнаны қанша жерден жамасақ та сынығы білініп тұратыны белгілі емсе пе? Бұл жерде де тура сондай жағдай орын алды. Интернет әлеміндегі кез-келген парақшалар, сайттар БАҚ айналып шыға келгенде блогшылардың тартынбай қалатындай жөні жоқ еді.
Тауықтың кімнің тарысын жесе соның қорасына жұмыртқалайтынын негізге алған ресми орындар блогшыларға дмеушілік танытуды шындап қолға алды. Блогқұрылтайларға демеуші бола бастады. Қанша жерден билікке басжібімізді бермейміз дегенімізбен, демеуші тарап та өз мүдделерін алға тарта бастады. О бастағы блогшылар жиыны, мақсаты мен мүддесі жолда қала бастады. «Куда ты денешься когда разденешься» деген орыстың нақыл сөзі шынға айналмасына кім кепіл? «Мұсылман болу әсте-әсте, кәпір болу бір пәсте» демекші дәл қазір «Сарай блогшысы» болудың аз-ақ алдында тұрмыз.
P.S. Қызылорда облысының әкімдігі: «Келесі жылғы блогқұрылтайда жүздескенше достар!»

Биыл кие жаздаған футболкаларыңызды бонус деп қабылдаңыздар
Әрі қарай

Бесқарагер

Әбіләкімнің  ауылы: БесқарагерӘн тақырыбында тыңнан түрен салу қиынының қиыны. «Ән» сөзін түрліше ойнатып, жапырақ сыбдырынан да, боранның уілінен де ән тауып, әңгімеге арқау етуге болады. Дегенмен, табиғатыма жақын дәстүрлі ән төңірегінде әңгіме қозғауды жөн санадым.
Ән… Ән жайлы таңды-таңға ұрып әңгіме айта беруге болады. Әрине, егер айтушысын, орындаушысын таба алсаңыз. «Әннің де естісі бар, есері бар» дегендей, есті әндердің орындаушысы айтқан әңгімеден де, орындаған әнінен де ләззат ала аласыз.
Кезінде халық композиторларының әндері ел ішінде керемет танымалдыққа ие болып, ауыздан-ауызға көшіп, бүгінгі бізге келіп жетті. Әлемді таңқалдырамыз десек ұлттық бағыттағы өнерімізбен ғана таңқалдыра алатын шығармыз. Сөзімізге дәлел ретінде Әміре Қашаубаевтың Парижде ән шырқап, қазақ халқының әнін әлемге паш еткенін айта аламыз. Стөлді жағалай отырған он адамнның барлығы Әміренің Париж сахнасында ән салғанын білуі мүмкін. Сол онның ішінен бір адам Әміренің қандай әндерді орындағанын білсе мен ол адамның алдында бас киімімді шешер едім. Иә, Әміре Парижде бірнеше әндерді орындады. «Ағаш аяқ», «Қанапия», «Үш дос», «Жалғыз арша», «Қос балапан», тағы басқа әндерді орындап екінші орын алып, күміс медаль иемденеді. «Париж апталығы» газеті мен «Ле мюзикль» журналы Әміре Қашаубаевтың сирек кездесетін талант екенін жазса, Сарбонна университетінің профессоры Перно фонографқа Әміренің орындауында бірнеше ән жазып алған. Осылайша Әміре Қашаубаев шет елде өнер көрсетіп қазақ елін танытқан тұңғыш әнші болды.» — деп жазыпты Қазақпарат (Кейінірек жазған ғой. Ол кезде «ҚазАқпарат» болмаған).
Міне, осы жерде аты аталмаған, көпшілік біле бермейтін бір-екі ән бар. Соның бірі «Бесқарагер» әні. Қарағанды облысы аумағында жеке концертін беріп жүрген республикалық және халықаралық конкурстардың лауреаты, президент стипендиясының иегері, әнші Ерлан Құжиманов ағамыздан осынау әнді орындап беруін өтінген едім. Тамашалап, бағасын беріңіздер.

Бонус
-Ереке, бір отырғанда қанша ән айтып тастай аласыз?
-Қазір 15-17 ән айтып жүрмін. Жеке концерттерімде көбіне осы шамадағы әндерді орындаймын. Халық жалықпасын деп арасына бірер әнші-күйшіні қосып қоятын болып жүрміз ғой қазіргі күні. Жасырақ кезімізде, отырыстарда қызды-қыздымен 3 жарым сағаттай ән орындаған кездеріміз болды.
-«Ән айтыс» деген болған екен кезінде. Сол жайлы бір айтып өтсеңіз.
-1921 жылдары «Ес-Аймақ» деген ағартушылық ұйым құрылған екен. Бұған біраз әншілер де мүше болса керекті. Нақты қай жерде екені есіме түспей тұр. Әйтеуір осы клуб аясында Манарбек Ержанов пен Жүсіпбек Елебеков айтысыпты деседі. Әрқайсысы 100 ән шамасында орындаған деп жатады. Бұл дегеніңіз 4 сағаттан артық ән орындау деген сөз.
Әрі қарай

Ақ халаты бар, анты жоқ дәрігер

Әбіләкімнің  ауылы: Ақ халаты бар, анты жоқ дәрігер«Адамның күні адаммен, жануарлардың күні мал дәрігерімен» деген қағиданы қос қолдап ұстап алып, мал дәрігерінен сұхбат алуды жөн санадым. Көп іздеп әуре болғаным да жоқ. Көптен бері ойымда жүрген бір адам бар еді…
Қаладан мал дәрігерлерін тауып алу сұхбаттасу қатты қиын шаруа емес. Бірақ бұл кісіге бүйрегімнің бұруын екі себеппен түсіндіре кетейін. Біріншісі, бұл кісінің ұлтының қазақ болуы, екінші себебім, ол кісі екеуміз фамилияласпыз. Сонымен, Жақыпов Жұмабай Қаппасұлының жұмыс орнына келдім. Сыртта итін, мысығын құшақтаған екі-үш адам кезек күтіп тұр. Ішке ендім. Кіре беріс бөлмеде жеңгеміз отыр екен.
-Сәлеметсіз бе? Жұмекең өзінде ме?
-Өзінде, бір итті тексеріп жатыр.
Әрі қарай

Б деген ол балалар ғой тәп-тәтті...

-Жанайка, ұстама ағашты, таста қолың кір болады…
-Жанайка, шыныны ұстама қолыңды кесіп аласың…
-Жанайка, баспа ол жерді. Аяқ киіміңді былғайсың…
Қарап отырсам баламызды беталды тия береді екенбіз. Кезінде өзіміздің қалай өскенімізді ұмытып кететін секілдіміз. Біздер де жерде жатқан шыбықты ат қылып міндік. Күл-қоқыста жатқан сынған ыдыс-аяқтар қалдығымен апа-қарындастарымыз ойын ойнайтын. Ешкім содан өле қалған жоқтын. Баланың аты бала. Әр нәрсеге қызықпай тұрмайды. Қолына балмұздақтың таяқшасын алып, жерді сызып ойнағысы келеді. Оған ит сарып кетсе де балаға бәрібір. Кейде, өзімнің қызыма көп тиымдар жасайтынымды түсініп еркіне қоя беремін. Ондайда қызым емін-еркін асыр салады. Тиымның бір шеті қала баласының үйге киетін киім, далаға киетін киім деген ұғымнан алыстап кеткендігінде ме екен? Біздерде үйде киетін киім, ойнауға киетін және дәліздегі бір бұрышта жататын мал жайғауға арналған киім деген болушы еді…
***
Әбіләкімнің  ауылы: Б деген ол балалар ғой тәп-тәтті...Кейбірде балаға өзіңнің де жауапты екеніңді келіншегіңе көрсеткің келіп, балаңа су бергелі жатқан келіншегіңе компта отырған қалпыңда «Әй, жылытып бер, қайнаған су бер» деп қоясың. Құдай-ау, өзіміз шатырдан сорайып салбырап тұрған сүңгілерді сорып өстік. Қыстың көзі қырауда достарымызбен бәстесіп, мал суаратын суаттан су ішетінбіз. Оның бәрін ұмытып кетеміз. Өбектей берген баланың аурушаң болатынын кей кездері есімізден шығарып аламыз.
«Біздер баламызды қатарынан қалдырмаймыз деп кей кездері олардан балалығын ұрлап жатқан жоқпыз ба осы?» деген сұрақ кей сәтте мені қатты мазалайды. Замана ағымы, бала оның бәріне ілесе білуі керек. Бірақ, әрненің өз уақыты бар емес пе? Екі жастағы балаға планшет алып береміз. «Бұлар бәрін біліп туған. Қараш өзің» деп саусағын жып-жып еткізіп «Әңгіибердіс» ойнап отырған баламызға сүйсініп қоямыз. Ол балаға қаншалықты зиян немесе пайда әкеліп жатқанында шаруамыз жоқ. Қай заманда болмасын аға буын соңындағыларға көңілі көншімеген деседі. Баяғыда, бірдеңелерді есептеп отырған ағаларым менен «Мыншаға мыншаны қосқанда қанша болады?» деп сұрады. Мен тосылыңқырап қалдым. «Әй, калькулятормен туған қулар-ай» деп өздері сақ еткізді керекті цифрды. Ойлау қабілетіміз заман дамыған сайын төмендеп бара жатқандай…
Қазір көбіміздің үйіміздегі терезелеріміз пластик. «Пластик керемет. Оған қырау тұрмайды» деп мақтаймыз. Бала кезімізде аяз салған өрнекте жалықпай қарап отыра беретін кездерімізді ұмыттық. Мен тұра салып терезеге жүгіретінмін. Кешегіден басқаша өрнек салып кеткен аязға таң қалушы едім. Қазіргі балалар оны сезіне алмайды-ау…
***
Бала байқампаз келеді. Үй ішіндегі кикілжіңді жасырғың келсе де сезіп қоятын кездеі болады. Баланың көңіліне қаяу түспесін деп кей нәрселерге кешіріммен қарауды үйренесің. Бала отбасына тыныштық алып келеді екен.
Балалардың өз түсініктері бар. Менің қызым көк туымыз тек мектептің үстінде ғана тұрады деп ойлайды. Есік алдында мектеп бар. Үстінде туымыз желбіреп тұратын. «Әке ту жоқ» деді қызым бір күні. Мектептің үстіне қарасам, расымен ту жоқ. Қашан алып тастағанын, не үшін алғанын білмеймін. «Ееее» дедім де қоя салдым. Бірер күн өтті. «Әке, ту қайда кеткен» деп сұрады қым тағы да. Бұл жолы мектептің тәрбие жөніндегі орынбасарына кірдім. «Қызым туға қарап мәз болатын» Қолын шошайтып «Әке, туды қара » деп тұратын. Біраз болды туларыңыз жоқ. Қызым мазасызданып жүр» деп едім, ол кісі сумкасынан кәмпит алып, қызыма ұсынды. «Туымыз желмен жырымдала бастаған соң жаңасына тапсырыс бердік, жақында орнына ілеміз деді. Мектептегі рәміздер бұрышынан қызыма кө туымызды, елтаңбамызды және өзі шала-пұла білетін әнұранымызды көрсетіп қайттым.
Әрі қарай