Астана қаласы Тілдерді дамыту басқармасы Қазақ хандығының 550 жылдығына орай ұйымдастырған «Тарих пен тіл тамырлас» атты жас ақындар мүшәйрасы мәресіне жетті. Жеңімпаздарды марапаттау рәсімі «Тілеп» қобыз сарайында өтті.

Атаулы шараға ҚР Парламентінің депутаттары, зиялы қауым өкілдері, белсенді жастар мен студенттер қатысты.
Қалалық Тілдерді дамыту басқармасының басшысы Тілеуғали Қышқашбаев бұрынғы Целиноград пен Ақмоланың, бүгінгі Астананың қазақылануына үлес қосқан бір топ адамға «Қазақ хандығына – 550 жыл» мерекелік медалін табыстады. Аталмыш медальмен марапатталғандардың арасында ұлағатты ұстаз, Еуразия гуманитарлық институтының ректоры Амангелді Құсайынов, осы өңірде басшылық қызметтерді атқарған саясаттанушы Зәуре Қадырова, мәдениеттанушы Отызбай Сүйіндіков, белгілі журналист, газетіміздің бұрынғы басшысы Жұмагүл Саухат, ақындар Серік Сейітман, Балғынбек Имашев және Қалқаман Сарин болды.

Мүшәйраға 50-ден аса үміткер қатысып, іріктелген 10 ақынның ішінен жеңімпаздар анықталды. Сонымен, 1-орын Л. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің студенті Әлімжан Әлішерге бұұйырса, 2-орынды халықаралық «Шабыт» шығармашыл жастар фестивалінің дипломанты, Айжан Тәбараққызы иеленді. Ал, 3-орынның жүлдесін Қарағанды қаласындағы «Болашақ» университетінің студенті Абай Ораз бен С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университетінің студенті Дәулетберді Жекей бөлісті. Бұдан бөлек бес ақынға ынталандыру сыйлықтары табысталды.
Жас ақындардың барлығы Астана әкімі Әділбек Жақсыбековтің атынан дипломдармен және бағалы сыйлықтармен марапатталды.

19-20 қыркүйекте Астанада әуесқойлар арасында велоспорттан ҚР Бірінші ашық чемпионаты өтеді. Шараны «Good Energy» велосипед клубы ұйымдастырады.

19 қыркүйекте сағат 09:00-12:00 жеке жарыс, 15:00-18:00 топтық жарыс өтеді. Әуесқойлар Тельман кентінен оңтүстік айналма жолға дейін Қарағанды тасжолына дейін жарысады.

Жексенбі күні, 20 қыркүйекте «Астана Арена» стадионы алаңында Sprint Challenge сайысы өтеді. Жарыста 500 метрлік қашықтықта «Үздік спринт» атағы сарапқа салынады.

Сонымен қатар, 20 қыркүйекте 09:00-14:30 «Отбасылық спринт» және «Балдырған» атты сайыстар өтеді. Отбасылық спринтке 7 жасқа дейінгі баласы бар ерлі-зайыптылар қатыса алады. «Балдырған» сайысы 50 метр қашықтықта 3 дөңгелекті велосипедтермен өткізіледі. Қатысушылар мен жеңімпаздарға естелік сыйлықтар табыс етіледі.

Жарыс тәртібі мен тіркелу бойынша толық ақпаратты www.goodenergy.kz сайтынан немесе 8-775-102-01-01, 8-700-798-77-01, 8 (7172) 54-68-66 телефондары арқылы алуға болады.

«Нұрлы жол – болашаққа бастар жол». Осы бағдарлама аясында елімізде 11 жоба бойынша ұзындығы 7 мың шақырымнан аса жол құрылысы жүзеге асуда. Бүгін осы жолдардың бір нысаны Сенат депутаттарының назарына ілікті. 178 шақырым шығатын «Астана-Теміртау» автожолын аралап көрген сенаторлар құрылыс жағдайына қанықты. Бағасын берді. Нұрбек Байбосын, тілші — «Астана-Теміртау» бағыты 2016 жылдың аяғында толық тапсырылады. Бұл ақпарды депутатттар алдында осы жолға жауапты мекеме «ҚазАвтоЖол» компаниясы басқарма төрағасының орынбасары Темірхан Меңдіғалиев жеткізді. «Орталық-Оңтүстік» деп аталатын жолды жаңғыртуға 1000-ға жуық техника мен үш мыңнан астам адам жұмылдырылған. Аталған жолдың бағыты Қарағанды, Балқаш және Қапшағай қалалары арқылы Астанадан Алматыға дейін ұзындығы 1282 шақырым бойынша жүріп өтеді. Қазіргі уақытта ұзындығы 250 шақырым болатын 9 бөлікте қайта жөндеу жұмыстары жүргізіліп жатыр, оның 150 шақырымы пайдалануға берілген. Бірнеше мердігер мекемелер жұмыс атқаруда. Ғани Өтепбайұлы, жүргізуші -Осы жерде менде тағы бір сауал туындады. Жоспарға еніп, әзірге салынбай қалған жолдар бар ма? Нұрбек Байбосын, тілші -Орынды сұрақ. Естеріңізде болса, Елбасы жолдауына енген Жезқазған мен Қызылорда арасын жалғайтын автожолдың құрылысын бастау жоспарда болатын. Дегенмен де қазір экономикалық ықшамдаудың әсерінен бұл жоба 1-2 жыл кейінге шегерілген. Ал Сенат депутаттары көзбен көрген «Астана-Теміртау» бағытының былтыр 12 шақырымын қолданысқа берген. Биыл 10 шақырымын аяқтау жоспарда бар. Жалпы «Астана-Теміртау», «Астана-Павлодар», «Алматы-Қапшағай» автожолдарына Ұлттық қордан 178 млрд теңге бөлінген. 4 жолаққа дейін кеңейтіліп салынатын жолдарға өзіміздің отандық өнімдердің 95%-ы қолданылуда. Сәрсенбай Еңсегенов, ҚР Парламенті Сенатының депутаты — Сонау Ақтаудан шығатын битум зауытының өнімі осы жерге пайдаланып жатыр. Яғни бұл жолдың сыртында бірнеше мыңдаған адамдар жұмыс істеп, еңбек ақысын алып, жанұясының тұрмыстық жағдайын жақсартуға мүмкіндік алуда.

cілтеме

Исі мұсылманға қасиетті Құрбан айт та жақындап қалды. Биыл бұл мереке 24-26 қыркүйек күндері аталынып өтіледі. Қазақстан Републикасы Еңбек Кодексінің 96-бабы 4-тармағына сәйкес Құрбан айт мейрамының бірінші күні демалыс күні болып саналады.

Құрбан айт мерекесінде күллі мұсылман қауым айт намазынан кейін құрбан шалуға асығатыны белгілі. Астанада қала тұрғындарына қолайлы болуы үшін мал сатып алуға және құрбан шалуға арналған арнайы орындар белгіленді. Олар барлық санитарлық-эпидемиологиялық ережелер мен талаптарға сай жасақталып отыр. Сонымен, малды қайдан аламыз, құрбанды қайда шаламыз:

Қарағанды – Астана тас жолының бойындағы «Метро» сауда орталығы, «Нұрбереке 555» ЖШС, Алаш тас жолы, 30 («Көк базар» нарығының артында), «Шаушен» шаруа қожалығы, «Астана — Софиевка» тас жолы, 9 км; «Мақсат 2010» ЖШС, Теміржолшы тұрғын алабы, Ақжар к-сі, 20.

Күллі Қазақстанның қазыналы халқы мен өнерпаз жұртын елордаға жинап, дүбірлеткен торқалы той бүгін мәресіне жетті. Қазақ хандығының 550 жылдығына арналған мерейлі тойдың соңғы күні «Халықтар достастығы» атты концертпен қорытындыланды. 3 күн қатарынан 2 бірдей сахнаны күмбірлеген күй мен сазға толтырып, ән мен биге бөлеген өнерпаздар жұртшылықтың жүрегіндегі елге деген махаббатты маздатып, бай тарих пен мәдениетінімізге деген құрметті еселеткен көрінеді. Сауық-сайранның соңғы күнінде Астанадағы күн райы мың құбылды. Жаңбыр жауды. Жел күшейді. Күздің ызғары білінді. Алайда бас шаһардың қақ ортасында тігілген қазақ ауылындағы салтанат бар сәнімен жалғасып жатты. Көңілді концерт, ән мен би алаңның екі бүйірінен құрылған екі сахнаны да жаңғыртып жатыр. Ал құлақты сахнаға түріп қойған жұрттың назары қала халқына таңсық көрінетін мынадай зергерлік, қолөнер бұйымдарында. Әсіресе Қарағандыдан келген Бөскей атаның балшықты илеп отырып, асқан ықтиярлықпен қалаған мүсіндері көз тартады. Бұл сирек өнерді шебер бала кезінен серік еткен екен. Бөскей Қыздарбеков, мүсінші -Бұл Қарағанды балшығы. 15 метр қазып, үйге әкеліп, кептіремін. Сосын елеген кезде балшығы түбіне түседі. Үстінде қалқып жүргенін алып, қолмен дайындаймын. Мұның жұмысы қиын шын айтқанда. Ал Астанаға бар кәдесыйларын, яғни үздік ән мен би, көріністерін алып келген өнер ұжымдары әлі де сергек, жүздері жадыраңқы. Күннің қытымырлығы талант иелерін тоңдыра алмаған сыңайлы. Кәусар Аяпбергенқызы, тілші -Ал бірнеше ғасырды артқа тастап, бабаларымыздың шынайы тұрмыс-тіршілігін көру үшін мынадай киіз үйдің ішіне кірсеңіз болғаны. Мұнда ХХ ғасырдан қалған саптама етіктер, аттың ер-тұрманы, батырларымыздың найза, шоқпар, қорамсақтың ішіндегі жебе-садағына дейін ілінген. Ал мынау бүгінгі күні өте сирек кездесетін бұрынғының киім-ілгіші адалбақан деп аталады. Дастархан басында сонау ХІХ ғасырда қолданылған көнек пен нағыз теріден жасалған саба тұр. Мұның бәрі Солтүстік Қазақстан облысында табылған жәдігерлер.
Авторлары: Кәусар Аяпбергенқызы, Абдулла Ибраев

cілтеме

«Журналистер сәлем! Жігіттер, жақсылап жазыңдар!» Бұл – облыстың бұрынғы әкімі Бауыржан Әбдішевтің сот залынан шығып бара жатқанда айтқан сөзі. «Маған әділ бағаны халық береді», – деген экс-әкім өзінің ісі туралы барлық мәліметтің халыққа дұрыс жеткізілуін қалайды. Мұнысы өзінің ары таза екенін елі білсін дегені болар. Расында Б.Әбдішевтің қылмысқа қатысы бар екендігі үлкен күмән туғызады. Сот барысында қорғаушылар мен күдіктілер тарапы тергеу амалдарында заңбұзушылықтың болғанын айтқан болатын.


Экс-шенеуніктерге қатысты тергеу амалдары заңға сай жүргізілмеген. Тергеушілер айып тағу үшін заң бұзудан еш тайсалмапты. Бұл туралы сот тыңдалымының бірінші отырысында қорғаушы М.Шаймерденов мәлімдеген болатын. Оның айтуынша, Б.Әбдішев пен С.Ахметовтің ісіндегі басты эпизодтардың бірі «Сталь Цинк» бойынша тергеу екі рет жүргізілген. Әуелі облыстық прокуратура тексеріс жүргізіп, «бұл істе қылмыстық сипат жоқ» деген қаулы шығарған. Ал екінші рет тексеру барысында тергеушілер прокуратура шығарған қаулының күшін жоймаған. Оны тек іс қозғалып, тергеу қорытындысы шығарылған соң барып бір-ақ ескереді. Бірақ өздерінің заңды белшеден басқанын ескермей, қаулының күшін өтіп кеткен күнмен жойған.

«Сталь Цинк» эпизоды бойынша жүргізілген тергеу амалдарындағы заңбұзушылық тек бұл ғана емес. Сот барысында Б.Әбдішев өзіне тергеушілер тарапынан қысым жасалғанын, сондықтан осы іске байланысты Серік Ахметовке жала жапқанын айтты. Тергеушілер экс- әкімді көшедегі жарық бағаналарын ауыстыру мен құрылыс үшін жер телімдерін С.Ахметовтің туыстарына ол кісінің айтуы бойынша алып бергенін айтуға мәжбүрлеген. Тіпті, бейнежазбаға мойындауды жазғызу барысында оған айтар сөзін жаттатқызыпты. Бас тартқандай жағдай болса, үстінен ҚР ҚК 235-бабы бойынша қосымша іс қозғалатынын айтып қорқытады. Егер Б.Әбдішев тергеушілердің айтқанына көніп, жалған мәлімдеме бермеген болса, оған «Қылмыстық топтың басшысы» деген айып тағылатын еді. Экс-әкімнің мәлімдемесін Серік Ахметов толығымен қолдап шықты.

Ал Қарағанды қаласы әкімінің бұрынғы орынбасары Айдар Телғарин болса, қысымның тек Б.Әбдішевке ғана емес, өзіне де жасалғанын мәлімдеді. Оның айтуынша, тергеушілер оны Б.Әбдішев пен С.Ахметовке жала жабуға мәжбүрлейді. Тергеушілер А.Телғаринды айтқандарына көндіру үшін оған моральдық қысым көрсеткен. Бас тартып, айтқандарына көнбесе, үлкен ағасы мен қайын атасының үстінен қылмыстық іс қозғайтынын, ал өзіне ҚР ҚК 235- бабы бойынша айып тағатынын айтып қорқытады. Оған қоса жала жабатын түсінік бергенше жеті сағат бойы ешқайда шығармай, департаментте қамап ұстаған.

Осы жерде назарларыңызға тағы бір қызық фактіні ұсынғым келіп отыр. Осыдан бір апта бұрын Солтүстік Қазақстан облысында Мұрат Кушубаев есімді қаржы полициясының беделді әрі мықты маманы құрықталды. Оған ірі көлемді пара алды, айыпталушылардың пара беруге мәжбүрледі деген айып тағылып отыр. Ол СҚО жүріп заңсыз жолмен алькоголді өнімдерді саудалаумен айналысқан “АлкоПремиюм” ЖШС басшысы А.Заргарянның ісін қарайды. Бұл азаматтың қоймасында расымен де заңсыз әкелінген спирттік өнімдердің бары дәлелденеді. Заң орындары оны тұтқындап, мүлкін тәркілеуі керек еді. Бірақ, М.Кушубаев олай істемейді. Ол кәсіпкерді өзіне шақырып алып, он мың доллар көлемінде сыйақы берсе іске көз жұма қарайтынын айтқан. Тіпті саудаласа келе параның көлемін сегіз мың долларға дейін түсіреді. Ақшаны алған соң, кәсіпкердің заңсыз тауарын қоймасынан алып кетуге жағдай туғызады. Алайда әріптестері оның бұл әрекетін байқап қалып дереу шара қолданған. Заң құрығынан сытылып кетуге тырысқан әрекетінен түк шықпай, ақыр соңында М.Кушубаев тұтқынға алынды.

С.Ахметов пен Б.Әбдішевтің ісіне бұл адамның не қатысы бар деп ойлап отырған боларсыз? Айтайын. Қарағандылықтарға қатысты аты шулы қылмыстық іс қозғап, экс-премьер мен экс-әкімге айып таққан осы адам. Сол үшін екі бірдей мемлекеттік награда алған. Енді келіп өзі қылмысты болып отыр. Бұл күдік туғызбай ма? Парақор адам жүргізген тергеу амалдарының әділ болуы мүмкін бе? Бәлкім оған Қарағанды билігіндегі шенеуніктерге күйе жағу үшін тапсырыс берілген болар?

С.Ахметов пен Б.Әбдішев бастаған бір топ адамның қылмыстық ісіне қатысты өткен алдын ала тыңдау сот отырысында экс-әкімнің қорғаушылары оны тергеу изоляторынан үйқамаққа ауыстыруды сұраған болатын. Бірақ олардың шағымын сот төрағасы ескерусіз қалдырды. Айыптаушы тарап, қылмысы ауыр болғандықтан, облыстың бұрынғы басшысын үйқамаққа шығаруға қарсылық танытты. Алайда Б.Әбдішев пен оның қорғаушылары соттың бұл шешімімен келіспейді. Себебі осы іске қатысы бар, бірақ қазіргі таңда үйқамақта немесе кепілге ақша қою арқылы бостандықта жүрген кейбір шенеунікке тағылған айып экс- әкімдікінен анағұрлым ауыр. Әйтсе де оларды тергеу изоляторында қамауға алуды сот пен айыптаушы тарап қажет деп санамайды. Сонда бұл қалай болғаны?

Бүгін Қарағанды облысының қылмыстық істер бойынша мамандандырылған ауданаралық сотында Бауыржан Әбдішевтің қылмыстық ісі бойынша алдын-ала тыңдау сот отырысы басталды. Негізгі сот процесі келер аптада болады деп күтілуде. Бүгінгі отырыстың бірінші ауысымында экс-әкімнің адвокаттары оны тергеу изоляторынан босату мәселесін көтерді.



Бауыржан Әбдішев Қарағандының тізгінін не бәрі екі-үш жылдай ғана ұстаған әкім. Алайда, осы аз уақыттың ішінде ел арасында үлкен абыройға ие болды. «Әкім ұсталыпты» деген хабар тарағанда Қарағанды жұртшылығының көпшілігі наразылық танытқан болатын. Ол билікте отырған кезінде тек жақсы жағымен ғана танылды. Бірнеше мемлекеттік марапатқа ұсынылып, ел ертеңі үшін еңбек етушілер қатарына қосылды. Бірақ, басына қара бұлт үйірілген сәтте оны жақтаушылардың біразы сырт айналып шыға келді. Әкім тағын босатқан сәтте, БАҚ беттерінде экс-әкімді даттаған материалдар көбейе бастады. Неге? Кеше ғана жақсы болған адам бүгін жаман болып шыға келгені ме?
Мәселенің бәрі оған жағылған күйеде болып тұр. Қара күйе шоқ тәрізді күйдірмейді, бірақ, кетпейтін қара дақ қалдырады. Бүгін адвокаттары мәлімдегендей экс-әкімге тек бір ғана нақты айып тағылып отыр. Ол «қызметтік өкілеттілігін асыра пайдалану». Бірақ, оның өзі дәлелдеуді қажет етеді.
Экс-әкімнің өзі де оның жақтастары да оған тағылып отырған айыппен келіспейді. Бұл жерде қасақана жала жабуға тырысу байқалады. Мәселен, Серік Ахметов пен Бауыржан Әбдішевтің ісіндегі басты эпизодтардың бірі болып табылатын «Стал Цинк» төңірегіндегі шуды алып қарайық. Тағылған айыпта, экс-шенеуніктер қызметтік өкілеттілігін пайдалана отырып, қаланы жарықтандыру бағаналарын орнатуды осы фирмаға алып берген-міс. Бірақ, осы айыпты таға отырып, прокуратураның өзі заңды белшеден басқан болып шықты. Адвокат Шаяхметовтың айтуына қарағанда қарағандылық шенеуніктерге қарсы аты шулы іс қозғалардан бұрын облыстық прокуратура «Сталь Цинк» эпизодына байланысты С.Ахметов пен Б.Әбдішевтің үстінен іс қозғайды. Алайда олардың әрекетінен қылмыстық сипат байқалмағандықтан арнайы қаулы шығарып, істі тоқтатқан. Ал бертін келе, экс-шенеуніктердің үстінен жаппай іс қозғап, іздерінен шам алып түскен шақта тергеушілер «Сталь Цинк» эпизодына байланысты істі тағы қозғайды. Алайда, бұрынғы шығарылған қаулының күшін жоймаған. Демек, олардың жүргізген тергеу амалдары заңсыз болып табылады. Рас-өтірігін кім білсін, тергеушілер облыстық прокуратура шығарған қаулының күшін жойған істі сотқа берерден біраз уақыт бұрын ғана жойған. Ал құжатқа іс басталардан бұрын күші жойылды деп көрсетіпті. Яғни заңды бұзып қана қоймай, алдауға дейін барған. Осыдан соң, тергеу амалдары әділ өтті дегенге кім сенеді?

Облыстың бұрынғы басшысының қорғаушылары сот процесі аяқталғанша Әбдішевті тергеу изоляторынан босату керектігін айтуда.

-Ешкімге зорлық жасамаған адамды он ай бойына тергеу абақтысына қамап қою әділдікке жатпайды. Оның кәмелет жасына толмаған екі баласы мен сексендегі қарт анасы бар. Әрі менің қорғалушым қоғам алдында үлкен абыройға ие адам. Бірнеше мемлекеттік марапатқа да ұсынылған. Әрі қылмысы толық дәлелденген жоқ. Рас, тағылып отырған айып ауыр. Бірақ, заңнамада күдіктіні тергеу изоляторынан бөлек үй қамаққа алу және кепілге ақша қою арқылы қолхатпен босату шараларының барын да ескеру қажет. Б. Әбдішевті әрі қарай да тергеу изоляторында ұстап отыру адамгершілікке жатпайды. Ол бостандықта болса тергеу амалдарына кесірін тигізеді деп қорқудың да қажеті жоқ. Себебі, біреуге ықпал етерліктей оның қолында өкілетті билік те бұрынғыдай күште жоқ,- дейді адвокат Нұрлан Бекбергенов.

Сот алдында сөз алған Б.Әбдішев өзінің тергеу изоляторында отырғанына наразылық танытты. Әрі өзінің қылмысқа қатысы жоқ, арының таза екенін тағы бір мәрте айтып өтті.
Расында қылмысқа қатысы бар деп күдік келтірілген 21 адамның тек бесеуі ғана қамауда отырғаны күдік туғызады. Олардың барлығына тағылып отырған айыптың ара салмағы бір-біріне жақын емес пе? Сонда біреуінің қамауда болуы мен келесі бірінің бостандықта жүруі әділдікке жата ма? Күдіктілерді бұлайша алалау неге және кімге керек?

Адамзат үшін темірдің орны ерекше. Темірдің пайда болуына байланысты тұтас бір тарихи дәуір бастау алған. Себебі темір адам баласының өмірін қазіргі өркениетке біртабан жақындатты. Темір күнделікті тұрмыста жиі қолданылатын металға айналды. Кәдімгі инеден бастап сырттағы көлік, құрылыс бәрі темірден жасалады. Үй салғанда берік болу үшін қаңқасы мен іргетасы темірден өріледі. Оның бәрі отқұрсауланып жүрген металлургтердің арқасында. Бүгінгі тақырыбым кәсіби мерекелеріне байланысты қара металлургияға арналып отыр. Олай болса, қазақ қара металлургиясының отаны Теміртау мен ондағы алғашқы магнитка жайлы айтып берейін. Оқи отырыңыз.

Құрыш қала



Теміртау мен алғашқы қазақ магниткасының тарихы туралы толық айтып бастарыңызда қатырмайын. Қажет деп тапсаңыздар ғаламтордан оқып аларсыздар. Маңыздыларына тоқталып өтейін. Ағымдағы жылдың күзінде Теміртауға 70 жыл толады. Тарих үшін тым аз уақыт, әйтсе де жаман-жақсы адамның ғұмыры. Қаланың жер көлемі тым шағын. Бір шетінен келесі шетіне дейін жаяу-ақ жетуге болады. Дегенмен, атағымыз алты құрылыққа болмаса да біраз елге жақсы таныс. Республикалық маңызы да жоғары. Әуелі экономикалық тұрғыдан алып қарасақ, мұндай толық цикілді металлургиялық кешен әлі еш қалада жоқ. Ел қазынасына жыл сайын миллион тіпті миллиарттаған пайда әкеліп отыр. Екінші тарихи маңызы. Теміртау тарихта «тұңғыштарымен» қалады. Тұңғыш Қазақстан магниткасы, тұңғыш индустриялық кешен, тұңғыш шойын, тұңғыш болат, тұңғыш президент. Осыдан тұп-тура 55 жыл бұрын, яғни 1960 жылдың 3-шілдесі сағат 15:07-де №3 Домна пешінен тұңғыш қазақстандық шойын алынған болатын. Сол сәттен бастап, зауыт өз жемісін беріп, қазақ қара металлургиясының тарихы бастау алды.

Қала ішіндегі қала



КСРО-ның арнайы жобасымен салынған зауыттың аумағы тым үлкен. Шамамен 5 000 га-дай болады. Мұнда топырақтан дайын металл таптамасы алынғанға дейінгі барлық металлургиялық үдерістер жүреді. Сондықтан әр цех бір-біріне кедергі келтірмейтін бірақ тасымалдауғы ыңғайлы болатындай қашықтықта орналасқан. Бір цехтан шыққан өнім келесі цехқа теміржол арқылы жеткізіледі. Ал металлургтер, техқызметкерлер, басшылар болса арнайы автобустармен немесе трамвайлармен қатынайды. Зауыт ішінде әр көшенің өзіндік атаулары бар. Олар орналасқан жеріне, цехтарға байланысты қойылған. Мәселен Домна пешіне апаратын даңғыл жол «Доменная» көшесі деп аталады, одан әрі де Елбасымыз Н.Әбішұлының сүйікті көшесі санатындағы «Мостовая» көшесі. Бұл көшенің не ерекшелігі бар дейсіз бе? Көшенің ерекшелігі, осы жердегі көпір басқаларға қарағанда биік орналасқан, және соларада тұрып домна пешінің, зауыттың толық көрінісін тамашалауға болады. Автобустар мен жүк көліктеріне арналған жолдың жиегінде жаяу жүргіншілердің де жолы бар. Кей жерлерге гүл егіліп, кәдімгіндей көркейтіп қойған. Егер өндірістің шуы болмаса зауытта жүргеніңізді ұмытып кетесіз. Мұнда бөгде адамдардың кіруіне қатаң тиым салынған. Арнайы рұқсат қағазыңыз болмаса жолатпайды. Рұқсат қағаз алу үшін өмір қауіпсіздік ережесін жақсы білуіңіз керек. Себебі кез-келген шалыс басқан қадамыңыз өміріңізге қатер төндіруі мүмкін.

Өнім қайда жұмсалады?


Зауыттың қазіргі қожасы «АрселорМиттал Теміртау» компаниясы. Бұл компанияға еліміздегі бірқатар кен орындары мен Қарағанды көмір бассейнінің біраз бөлігі кіреді. Яғни кәсіпорын қажетті шикізатты сырттан әкелмей өздері өндіреді. Мұнда ең әуелі шойын және болат құймалар дайындалады. Ал дайын өнімнен қаңылтыр таптамалары, профлистер, арматуралар шығарылады. Олар құрылыс, машина жасау салаларында қолданылады. Зауыт өнімдерінің бір бөлігі алыс-жақын шет елдерге импортталса, келесі бір бөлігі ел ішінде саудаға салынады. Бейресми мәліметтерге сенер болсақ, Астана құрылысына жұмсалған металдың (арматура, қаңылтыр, металл блогтар) басым бөлігі Теміртауда өндірілген.

Болашақ металлургтер қайда оқиды?


Зауытта жұмыс істейтіндердің көпшілігі бұл кәсіпті атадан балаға мұра есебінде алған. Әрі шағын қалада зауыттан басқа жерде жақсы айлыққа жұмыс табу қиын. Жыл сайын мектеп бітірген түлектердің бір бөлігі басқа қалаға оқуға кетсе, көпшілігі Теміртау қаласындағы ҚМИУ-не (Қарағанды мемлекеттік индустриалық университеті) оқуға түседі. Бұл да университет күллі Орта Азиядағы тек металлург мамандарды ғана дайындайтын жалғыз оқу орны. Бұдан бөлек Теміртау политехникалық колледжінде де металлург мамандығын алып шығуға болады. Оқу орны мен зауыттың арасында өзара келісімшарт жасалған. Яғни студенттер теориядан оқыған білімдерін зауытқа барып пысықтап, практика жүзінде қолданып көреді. Бұл олардың білім деңгейлерінің арттыруына үлкен септігін тигізеді. Бұдан бөлек оқытушылар құрамы да жыл сайын шет елдерге барып, арнайы біліктілікті арттыру курстарында оқып келеді. Қысқаша айтқанда оқимын, білемін деген адамға білім алуға барлық жағдай жасалған (өзімнің басымнан өткен, көзіммен көргенмін). Тек бір әттеген-айы бар. Оқу материялдарының (сапалы оқулықтар) көпшілігі орыс тілінде және ескіріп қалған. Шам алып іздесеңіз де В.Г. Воскобойников, В.А. Кудрин, А.М. Якушевтер жазған «Общая металлургия» кітабынан артық оқулық таппайсыз. Рас бұл кітаптың ішіндегі біраз дүниелер ескіріп қалған және қазіргі өндірісте қолданылмайды. Дегенмен, жалпы түсінік қалыптастыру үшін таптырмас оқулық. Қазақ тілді оқулықтардың сапасы туралы сөз қозғаудың өзі артық. Ішіндегін не өзің түсінбейсің не ұстазың түсінбейді. Жалпы айтқанда екі жыл "қазақ тобында" орысша білім алып шыққан ем…

Дін және металлургия

Бұл жерде дінді тықпалап отырған жоқпын. Тек зауытта жүріп естіген әңгімемді айтсам деймін. Мен жұмыс істеп жүргенде біздің ауысымда Мұхтар деген ардагер металлург болды. Зейнетке шығуға дайындалып жүрген болатын. Сол бірде шай үстінде мына бір әңгімені айтқан болатын:

— Біз сәбет үкіметінің тұсында туып өстікқой. Дін туралы дым білмейміз. Жас кезде оқымадық, кәртайған соң миға кірмейді. Діни ілімім жоқ. Бірақ, өмірде көргенім бар. Мұсылманшылықта айтадығой, адам бір уыс топырақтан жаралды деп. Сол рас. Оның куәсі мынау зауыт. Өздерің қараңдаршы. Сонау Қарқаралы даласынан қазып әкелінген кен құрамында темір минералдары бар жәй ғана топырақ емес пе? Оны біздер жуып, үгіп, иелеп тазартамыз, артығын алып байытамыз. Осыдан соң кокспен араластырып шихта даярлаймыз. Оны домна пешіне жөнелтеді, сол жерде балқытылып, шойын өндіріледі. Шойынды конветер пешіне апарып болат қорытады. Дайын болған ерітінді «Болатты үздіксіз құю машинасында» қалыпқа құйылып құймаға айналады. Ол таптамадан өтіп, арматура, профлист, қаңылтыр тәрізді таптамаға айналып шыға келеді. Енді бір қарасаң басқа зауытта әлгі таптамадан машина жасалып шығуы мүмкін. Оны ешкім топырақтан жасалды деп айтпайды. Тіпті естеріне де алмайды. Ал енді өздерің ойлап көріңдерші. Топырақ әуелгі қалпын толық жоғалтып, машина бөлшегіне айналды. Егер біздер, яғни адамдар араласпасақ, білім жинамасақ ол өздігінен жасалмайтын еді. Демек, адамды құдай топырақтан жаратты дегені рас қой. Біз топыраққа ұқсамаймыз. Бірақ, уақыты келгенде топыраққа айналамыз. Ішкі ағзаларымыздың бәрі керемет үйлесімділікпен орналасқан. Құдды машина бөлшектері тәрізді. Егер біреуі дұрыс болмаса, деніміз сау болмайды.

Қара металлургтен қадір қашты

Жалпы қай халықтың болмасын дәстүр-салтына көз жүгіртсеңіз барлығы қара түсті жақтырмайды. Бұл түс туралы тек негативті пікірлер ғана айтылады. Не бір жамандық атаулыны, абройсыз дүниені осымен байланыстырады. Неге? Себебі қара түнектің түсі. Қорқыныш. Адамзат әуелден бастап қараңғылықпен алысып келді. Оны жек көрді. Сондықтан да ол туралы тек негативті көзқарасты ұстанады. Ұнамсыз дүниелерінің алдына қара сөзі жалғайды. Қара түске байланысты позитивті ойлар айтушылардың қатары сирек. Дегенмен, қараның бәрі абройсыздық емес. Мәселен біз әңгіме қылған "Қара металлургияны" жаман деп айта алмайсыз. Иә, рас жұмысы ауыр бірақ, беделі жоғары. Олар металды балқытады. Кәдімгі қара теміріңіз домна, конвертер пештерінен лава тәрізді атқылап ағып жатады. Көз алдыңызға ол цехтардағы ауа температурасының қай шамада болатынын бағамдай беріңіз. Металлургтер ыстықтан қорғану үшін үстеріне суконка киіп алады. Теріден тігілген ауыр әрі қалың киім, бірінші ұшқындаған металға күйуден сақтаса, екіншіден денеге ыстық өткізбей сақтайды.
Әр үйде кездесетін ине мен шанышқыдан бастап, қалада жол бермей ағылып жатқан автокөліктердің бөлшегіне дейін, тіпті баспанамызға дейін темірден дайындалған. Ендеше осы дүниелерді өндіріп отырған адамдардың беделі неге төмен болуы керек? Бірақ, соңғы уақытта қара металлургтерден маза мен қадір қаша бастағаны жасырын емес. Жиырма жылдай Теміртаудағы зауытқа иелік етіп, байлығын еселеп тойынған Лакшми Миттал бүгінде еркелікке басып жүр. Қыс ішінде айлықты қысқартамын, жұмысшылар санын азайтамын деп бір шықты, айлық бермейтін боп екі шықты. Одан қалды осыдан біраз уақыт бұрын Қазақстандағы актифтерінен құтылмақшы деген өсек таратты. Онысы өзінің талаптарын орындамай, «тәйт» деп орнына қойып қойған қазақстан билігіне көрсеткен қоқан лоққысы болуы керек. Егер ол Теміртаудан дәл қазір кете қалса жағдайдың қиындайтыны өтірік емес. Жаңа қожайын келіп, орналасып, жұмыс барысын түсінгенше талай уақыт өтіп кетеді. Ол кезге дейін елдің ахуалы төмендеп кетуі мүмкін. Осының бәрін шетелдіктер жақсы біледі. Сондықтан жаман қ… н тәрізді кетемін деп қорқытып отырған болуы бек мүмкін. Ресми ақпарат бұл өсекті жоққа шығарды. Бірақ, жел тұрмаса шөптің басы қимылдамайды емес пе?

P/S: Бүгін металлургтердің кәсіби мерекесі. От құрсауында жүрген бұрынғы әріптестерімді төл мерекелерімен шын жүректен құттықтаймын.

Биыл Қарағанды қаласында өткен IV Блогқұрылтайдан блогер Эльвира Ерғалина видео дайындап әкелген болатын. Эльвира түсіріп келген видеоларды үшке топтастырып отырмыз: Блогқұрылтай, Блогиада және Қарағандыға саяхат.
Қазір Блогқұрылтайдың ресми ашылуы, блогерлардың жиналуы сияқты шаралардан тұратын алғашқы видеоны көріңіздер.
Арнайы сіздер үшін! :)

11 сынып бітірген мен үшін Астана қаласы, Еуразия Ұлттық университеті арман еді. Бірақ арманыма суық тидіме білмедім, Еуразияның есігін аша алмадым. Есесіне ҚарМудың табалдырығынан аттап, бақандай 5 жыл оқыдым. 2-3 жатақханалардың қабырғасында менің ең қызықты, өмірім өтті. Сондықтан, Қарағанды мен үшін әрдайым ыстық. Құрылтайға қатысушыларға керек болар-ау деп, одан ары Қарағанды қаласы туралы қазақша ақпарат іздегендерге жарап қалар деген оймен қала туралы аздаған анықтамалық десекте болады Қарағанды туралы 3 карта жасадым. Қазір оған әр түрлі ат қоюға болады (Мультимедиялық, онлай, интербелсенді, активті ) мен интерактивті дедім.

Интерактивті картаны көру үшін суретті басамыз.