Түк шығатын жерімізге түк, жүн шығатын жерге жүн шыға берген жасымызда бір құрдасыммен көрші ауылдағы бір қызға бардық.Түнгі 12 ден асқан шақ шамамен. Байқастап терезесінен сығаласақ інісі екеуі кино көріп отырған сыңайлы. Содан, терезесіне тас лақтырсақ сындырып алармыз деген оймен қой қораларының (аран) бұрышынан құмалақтар теріп отырғанбыз. Дәл төбемізден біреу" әй, не істеп отырсыңдар?" деп ақырды.Қарасақ қыздың әкесі,қолтығында қатыны. Неайтарымызды білмей қалдық.«Кешіріңіз» дедікте зытып бердік. Ертесіне ауылдың бәрі біздің қой ұрлау үстінде ұсталғанымызды жыр етіп жүрді.
Қыздан сұрасақ әке-шешесі қонақтан кешігіп келген екен.

Баяғыда бала кезімде осы бірінші сәуірді жаңа жылдан да асыға күтетінмін. Үйдегілерді, өзіммен бірге ойнайтын көрші балаларды алдауға асығатынмын. Қатырып алдадым ба, алдамадым ба ол жағы есімде жоқ. Тек, сол кездерде күннің жылы болатындығы. Біздің Қарағанды өңірінде көктемнің кешіректеу шығуы заңдылық дей тұрғанмен сол кездерде дәл осындай көшеде қар жатып немесе балаққа батпақ жабысып жататын кездер сирек секілдітін.
Биыл қоян жылы ғой.Қазақтар ежелден мешін жылы мен қоян жылынан сақтанатын болған. Үлкендер «көк қоян» деп отыратын. Ежелден келе жатқан ырым бойынша 14-ші наурыз күні таңертеңгілің қарға қойған құмалағыңыз түс ауа, кешкілі қар түбіне кетіп қалса көктем ерте шығады деп болжалған екен.
Ауылдағы бір ағамыз" Қарға құмалақ түгілі мен батқан жоқпыын, қыс ұзақ болады" деп жүр еді. Сол сөзшындыққа айналды ма деймін…

Сатекең бал ашатындар жайлы жақсы жазып өтіпті. БАяғыда ағам екеуміз базардың маңында отырған құмалақшыға құмалақ аштырған болатынбыз. Қызық үшін. Ағам "қашан үйленетінін" анықтап әуре. Құмалақшы да құмалақтарын былай-былай ысырып,«екі жылдан кейін үйленесің» деген тәрізді әңгімелерін лақтырып жатқан болатын. Сол кезде ағам«Неге, өтірік айтып отырсыз? Менің үйленгеніме 3-4 жыл болған» демесі бар ма. анау да бір қу екен "Үйбай, мына құмалағым мына жерде тұр екен ғой, бәсе неге шатастым десем" деп бір құмалақты жанталасып басқа құмалақтарға қосып әуре)))
Енді айтарым, қазақта салған құмалағы дәл келетін құмалақшылар болған. Ол Алладан келген қасиет. Кәзіргі көшеге шығып кеткен балшылардың-емшілердің көбі психолог болып алған. Еркек көрсе «Бүйрегің, белің» ауырадымен бастап", әйел көрсе іш -құрылысың дұрыс емес деп шыға келеді. «Сенің тісің ауырады» деген емшіні кездестірмеппін.
Құмалақ салатын жерлері лас, жан-жағы босаған бөтелке, темекінің қорабы жатқан жерге Періште қайдан жуысын. Бұлар болса Періште хабар береді деп қояды.

Жоқ, жоқ, әрине: болжам жасап, бал ашуды — тек қана қарама-қарсы жыныстылардың дерті деуден аулақпын. Бірақ, бозбала шақта болашақ қатынымыз ең құрығанда — Джолидей болады деген соқыр сенім бола ма, еркектерді беймәлім болашақ көп мазаламайтын сияқты. Ал енді қыздар… Ом манэ падмэ хуум…
Қатындардың бал ашуы — неше түрлі діндер мен дінсіздіктің тоғысқан жері. Шашын жинап, биязы бов жүретін қызды,

Көктемнің алғашқы күндері де басталып кетті. «Маслиница-фышт» деп орекеңдер де мәз. Жалпы, біздің бабаларымыз қыстың қатты болуын қораға аузына шөп тістей кірген қойдан болжаса, көктемнің қашан шығатынын да болжай білген. Жалпы жан-жануарға қарап болжау әр халықта бар.Негізгі айтпағым мынау.
Ескіше наурызда яғни, 13-ші наурыз күні қойдың құмалағын қардың бетіне қойып қоятын болған. Кешке қарай құмалақ қарға кіріп көрінбей кетсе көктемнің ерте шығатынының белгісі. Бала кезімізде үлкендер "Құмалақ түсті ме?-деп жатушы еді. Сол сөздің мәнісі осында жатыр екен.