Алматы велосипедизацияға шындап кірісіп жатыр. Бірнеше жыл бұрын алдымен Абай даңғылында, кейін Тимирязев көшесінің бір бөлігіне веложол салынған еді. Биыл веложолақ түскен көшелер көбейді.

Соңғы салынған веложолдардың бірі Орбита ықшамауданы жақтан бастау алады. Әлгі атышулы трамвайдың жолы. Трамвай жабылған соң соның орнына веложол салуға шешім қабылданыпты. Биыл жазда басталған құрылыстың бір бөлігі аяқталды. Жалпы бұл веломагистраль Орбитаны Көкбазармен жалғауы керек. Қазір Орбитадан әл-Фараби атындағы ҚазҰУ алдына дейін велосипедпен тоқтамастан жетуге болады.
Бағыты: Саин (Торайғыровтан төмен) — Торайғыров — Каблуков — Өтепов — Атакент паркі — Тимирязев — ҚазҰУ аялдамасы. Болашақта жол одан әрі созылып, Байтұрсыновқа барып тіреледі. Ал Байтұрсыновтан Абайға дейін жол жасалып қойды.
Орбита ы/а (Торайғыров көшесі):Торайғыров, Каблуков көшесінде веложол бұрынғы трамвайдың линиясының үстіне салынды. Теміржол монтаждалған да жоқ, үстіне асфальт құйып тастады.
Торайғыровтан Каблуковқа өтетін тұс:Каблуковтан Өтеповқа бұрылатын тұс:Өтеповтың бойында жағдай сәл басқаша — бұрынғы трамвай жолы монтаждалды да, үстіне асфальт төсеп, машиналарды жіберді. Ал машинадан босаған жол жиегі велосипедшілерге берілді.
Өтепов көшесі: Велосипед жолы Өтепов бойымен келе жатады да, Жароковты қиып өтіп, Атакент паркіне кіріп кетеді. Парктің ішімен кесіп өтіп, Тимирязевтің бойындағы ҚазМұнайГаз жанармай бекетінің қасынан бір-ақ шығады. Бұрынғы «Студент» деген сауда орталығына кіріп-шығатын қақпа. Қазір ол ғимарат бұзылып, орнына «Атакент молл» деген сауда үйі ашылды.

«Атакент молл» С/Ү, веложол осы жерден үзіледі. Бірнеше метрден кейін екі-үш жыл бұрын салынған Тимирязев бойындағы веложол жалғасады:
Бір қуантқаны — жаңа велотрассаның бойына велосипед жалға алу нүктелері қойылды. Нүктелер санын білмеймін, бірақ жеткілікті. Жол бойында жиі кездеседі.


Енді аздаған статистика:
Орбита — ҚазҰУ бағытындағы веложолдың ұзындығы — 7 км
Орташа жылдамдық — 19-20 км/сағат
Арақашықтыққа кететін уақыт — 20-21 минут

Трассаның сапасына келсек — екіұдай пікірдемін. Торайғыров, Каблуков бойы вибрация туғызады. Жолы шоқалақ дей алмаймын, бірақ тегіс емес. Өтеповтың бойы жақсы. Әрі қарай Атакент паркінің іші де әртүрлі — кейбір учаскесі теп-тегіс, кейбір жерлері кедір-бұдырлы. Сосын бұрынырақ салынған Тимирязев бойындағы жол да аса тегіс емес. Дірілді велосипедке орнатылған камераның селкілінен байқауға болады.

Әрине жоқтан жақсы ғой. Шіли сынауға да болмас. Бұрын автомобиль жолымен де жүрдік қой. Қазір бөлек жолмен жүреміз, демек қауіпсіздік деңгейі де артты. Сондықтан жолдың салыну фактісінің өзіне майлы плюсті беруге болады. Тек осы жобамен айналысып жатқан компаниялар «Еуропалық стандартқа сәйкес» деп БАҚ беттерінде мақтана бермесе екен деймін. Иә, жол бар, бірақ еуропалық деңгейге әлі алыстау секілді.

Дейін/кейін форматы үшін алынған фотосуреттердің «дейіні» Яндекс-картадан, «кейіні» өзімдікі :)

Видеонұсқа:

2016 жылдың мамыры әлі есімде: қалтырап-дірілдеп, велосипед руліне жөнді ие бола алмай, біресе түсіп, біресе мініп бара жатқан едім.

Қазір 2017 жылдың маусымы: қазір ондай мандраж жоқ, автомобиль жолымен жүремін, тротуармен кетіп бара жатқан велосипедшілерге мұрын шүйіре қараймын. Әйтсе де биыл тротуармен жүруімді барынша азайтсам да, бәрібір айыппұл алып үлгердім [1].

Өзімнің басымнан өткен жағдайлар мен аздаған тәжірибемді басшылыққа ала отырып, қоғамдық көліктен немесе өз машинасынан велосипедке ауысқысы келіп жүргендерге аздаған кеңестер бергім келеді.

Алдымен велосипедпен жүрудің артық-кемшіліктеріне тоқталайын.

Сонымен плюстары (Кэптік танытсам кешірерсіңдер):
1. Шынығу. Велосипед тепкен кезде денеңнің көп бөлігі қимылға түседі, сәйкесінше велосипед кішігірім тренажер қызметін де атқарады.
2. Инфаркт мүмкіндігін азайтады. Біздің стресске толы заманда бұл маңызды. Байқаған шығарсыңдар, қазір жасы 30-дан асқан еркектер арасында жүрек талмасы көбейіп кетті. 40 жасында не операция жасау, не бақилық болып кету қалыпқа айналды. Білгірлер осындай жағдайдың алдын алуда велосипедтің рөлі ерекше дейді.
3. Таза ауа. Көпшілігіміз таңертеңнен кешке дейін офиста отырып жұмыс істейміз. Күнге аз шығамыз, көшеде нендей оқиғалар болып жатқанын интернеттен ғана көреміз. Жұмыстан шығып үйге жеткенше машинада қамалып отыратынымыз бар тағы. Ал велосипедпен келе жатсаң айналаңдағы құбылыстарға ерікті/еріксіз көз саласың, сыртта не болып жатқанын көресің, аздап даланың ауасын жұтасың, үйіңе серуендеп жетуге болады.
4. Жол ахуалына тәуелсіздік. Машина кептелісте тұрып қалуы мүмкін, жолда жөндеу жұмыстары жүріп жатуы мүмкін, не машинаң орта жолда бұзылып қалуы мүмкін. Ал велосипедте дөңгелек жарылғаннан басқа не бұзылушы еді? Сүйреп алып кете бересің.
5. Зиянсыздығы. Велосипед улы газ бөлмейді, жаяу адамдарға да қаупі азырақ. Кісі қағып кеттім дегеннің өзінде оны өлімге душар етпейтінің анық.
6. Мүліктік құнының төмендігі. Қазір велосипедтер бағасы 30-40 мың теңгеден басталады. Әрине, автомобильдің құнындай түрлері де кездеседі. Бірақ қала ішінде жұмысқа барып-келу үшін арзандары да әбден жарайды. Сәйкесінше жоғалтып/ұрлатып алған жағдайда да өкініштің ауқымы шамалы болады :)
7. Үнемділік. Бірден айтайын — нақты есебім жоқ. Өз жағдайымның мысалын ғана келтірейін. Мамыр-қазан аралығында жаңбыр жаумаған күннің барлығында дерлік велосипедпен жүруге тырысамын. Әрине кейде жұмыстан кейін бір алыстау жерге бару керек, не болмаса супермаркетке кіріп шығу керек — ондай кездері алдын-ала жоспармен машинаға отырып шығамын. Басқа уақытта машина үйдің алдында шаң басып тұрады.

Енді минустары (көп минустар автомобильмен қарым-қатынасына байланысты):
1. Автосүйерлердің көзқарасы. Олар велосипедшілерді ұната бермейді. Алдыңды орағытып, жаныңнан жарқ етіп пайда бола кететін тосын әрекеттері үшін шығар. Жалпы велосипедшінің ниетін аңғару қиын: великте бұрылыс, тоқтау сигналдары жоқ, көпшілігінде түнде қосатын жарық шамдары да болмайды. Сондықтан көшелерімізде велосипед пен автомобильдің соғысу оқиғаларын кездестіріп жүрміз, кездестіре де бермекпіз. Автожүргізушілер реті келсе терезесін ашып боқтап қалуды, айқайлап ұрысып қалуды, сигналдатып шошытуды, тіпті жол жиегіне қысып тастауды міндеті санайды. Бұған бір жағынан велосипедшілердің жол ережесін сақтамауы да өз үлесін қосып жатса керек.
2. Жол жиегіне тұрақтаған автомобильдер. Велосипедшілердің жарақат алуы, тіпті өліп кетуі осы жағдайлардан болып жатады. Велосипедші жоғары жылдамдықпен келе жатыр делік. Жол жиегіндегі машиналардың біреуі есігін ашып қалса бітті дей беріңіз. Аман қалса рахмет айтыңыз. Сондықтан жиегінде машиналар қойылған жолдарда аса сақтық танытқан жөн.
3. Шаң мен газ. Көлік ағынында келе жатқан өзге машиналардың түтінін жұтуға, олардың дөңгелегінен көтерілген шаңмен демалуға мәжбүр боласың.
4. Қазақстан қалаларының велосипедшілерге бейімделмегендігі. Біздің қалаларымыз автомоболистердің жағдайын қатты ойлайды: оларға арнап паркингтер салады, жолдарды кеңейтеді, жыл сайын жаңа асфальт төсейді — бәрі солар үшін. Соңғы жылдары Алматы мен Астанада ғана велосипедшілерге арнап жолдар салына бастады. Бірақ бұның бәрі бір жүйеге бірігіп, велосипедші жолшыбай бөгелместен, ештеңені айналып өтпестен тиісті жеріне жететіндей жағдай жасалғанша әлі талай заман ауысады деп ойлаймын.
5. Жыл мезгіліне тәуелділік. Қазақстан жылдың төрт мезгілінің белгілері толықтай көрініс табатын сирек елдердің бірі. Күз бен көктем — көбінесе нөсермен өтеді, қыста — міндетті түрде қалың қар және суық. Сонда жазда ғана еркін серуендай аламыз. Мысалы Алматыда велик үшін ең оңтайлы айлар: мамыр, маусым, шілде, тамыз, қыркүйек.

Енді велосипедшінің тәртібіне қатысты. Бұны барлығы біліп жүруі керек:
— Тротуармен жүруге болмайды. Бір қызығы сол — көпшілігі бұны білмейді. Велосипед тротуармен жүруі тиіс деп ойлайды. Жоқ! Бұл заңмен тыйым салынған. Жаяу адамдар мені жақсы түсінеді деп ойлаймын: артыңнан ұшып келіп сигналын шырылдатқанда бір теуіп, велосипедімен бірге омақастырғың келеді. Жалпы жаяу жүруге арналған аймақтардың барлығында велосипедке тыйым салынған.
Мен де бастап үйреніп жүргенде тротуармен жүрдім. Аздап тәжірибе жинаған соң автомобиль жолына ауыстым.
— Велосипедші велосипедке мініп орнынан қозғалған сәттен бастап жол қозғалысының тең құқылы мүшесі. Яғни, ол да өзгелер секілді жол ережесін сақтауы керек, ешкімге кедергі болмауы керек, тиісті белгілер беруі керек.
— Велосипедші тек жолдың жиегімен ғана жүреді. Жолақтың ортасына түсіп алып, артыңа автомобильдерді тізіп қоюға болмайды. Жалпы кез келген көлік түрі жылдамдығы 40 км/сағаттан төмен болса жолдың жиегімен, ешкімге кедергі келтірмей қозғалуы керек. Жиекпен ғана жүру велосипедшінің қауіпсіздігі үшін де маңызды.
— Бұрылу алдында тиісті бағытқа орай тиісті қолыңды көтеру керек. Оң жаққа — оң қол, сол жаққа — сол қол. Жалпы өзгелер үшін предсказуемый болу керек (қазақша қалай?) — өзгелер сенің не істейін деп тұрғаныңды алдын ала білетіндей болған дұрыс. Кенеттен, оқыс маневр жасауға болмайды.
— Көзге көрінетіндей болу керек: ол дегеніміз — айқын түсті киімдер (қызыл, көгілдір, жасыл футболка), түнде артқы бөлікке қызыл шам, алдыңғы жаққа жарығы жақсы түсетін фара. Бұлар жыпылықтап тұрса тіптен жақсы — көзге тез шалынады. Сосын, әрине, сәуле қайтаратын жолақтар да болғаны дұрыс.
— Жолдың арғы бетіне өту — жаяу өткелі арқылы ғана. Кәдімгі жаяу адам ретінде, великтен түсіп, көлігіңді қолыңмен сүйреп өту керек. Жолдың бойымен келе жатып солға бұрылуға (1 жолақты жолдан басқа кезде), кері айналуға болмайды.
— Қауіпсіздік: Басқа шлем міндетті түрде керек. Қажет деп тапсаң басқа да қорғау құралдары.

Тағы бір маңызды нәрсе бар: игнор мен сабыр. Автожүргізушілер сигнал беріп шошытуды, боқтағанды жақсы көреді. Ондайларға мән берме, оларға қайтара боқтама, ұрыспа. Елемеген болып күліп қойып баса бер. Конфликтінің соңы қашан да жақсылыққа апарамайды. Дурактарды жібере салған екі жаққа да тиімді.

[1]: Жұмыстан шыққан кезде бірден автомобиль жолына түсіп кету қиындау — сондай бір ыңғайсыздау аймақ. Сол бір 300-400 метр жерде ғана тротуармен жүретінмін. Жақында біреу видеоға түсіріп алып шағымданыпты. 5 АЕК мойныма ілінді. Бір қызығы — шағымданушы менің кім екенімді біледі, арызда менің аты-жөнім, туған күнім көрсетілген. Арызданушының кім екені өзіме де қызық енді :)