Бүгінгі лекциямды мен қазіргі істеп жүрген жұмыс орнымдағы тәжірибеме арнаймын.
Қалай келдім, нендей проблема болды, онымен қалай айналыстым, қандай көрсеткіштерге қол жетті. Егжей-тегжейлі.
Facebook-тағы парақшамда көрсетілгендей, мен «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасында істеймін. Мерзім: 1,5 жыл.
Осы уақытқа дейін жұмыс істей жүріп, көзім жеткен нәрсе: журналистерге керегі эксклюзив, мереке сайын сыйлықтар емес, жақсы қарым-қатынас. Сәлемің түзу болса, олардың да компанияға қатынасы басқаша болады. Жалпы, PR-дың мәні де сол — компания басына күн туғанда бұқараның пікіріне бірден-бір әсер ететін нәрсе — дағдарысқа дейінгі қарым-қатынас, медиа мен қоғамдағы қалыптасқан беделі.

Сонымен, Ұлттық кәсіпкерлер палатасының Қарағандыдағы өкілдігінің бірден көзге түсетін проблемалары мыналар еді:
— кәсіпкерлік тақырыбында жазылатын дүниелердің сапасы нашар (шаруа қожалығы ашылды, Табан ауданындағы Ұлтарақ ауылында кәсіп ашылды деген тәрізді);
— джинса (жергілікті медиақұрылымдар жаңалықтарды тек қана ақылы негізде жариялайды);
— палатаның өз баспасөз қызметінің ұйым мақсаты мен міндеттерін насихаттаудағы кемшіліктері;
— көпшіліктің назарын аудартатын лайықты ақпараттың жоқтығы;
— әлеуметтік желіде жұмыс жүргізілмеуі (кәсіпкерлердің біразы желіде отыратындығына қарамастан);
— мультимедиа материалдардың жоқтығы;
— баспасөз өкілдерімен жүйелі жұмыс құрылмағандығы.

Проблемалардан бөлек, жайлы факторлар да бар еді:
— ұйым өкілдері — жоғары білікті мықты мамандар, яғни спикерлердің әрдайым өз саласы бойынша мүдірмей пікір айта алуы;
— ұйым басшылары кез келген уақытта баспасөз сауалдарына ашық, дайын;
— екі тілде сөйлейтін мамандар;
— баспасөз хатшысының басшылармен араласуына кедергі жоқ (алдын-ала жазылу, бастықтың қабағын бағу деген шикіліктің жоқтығы), тең дәрежеде сөйлесу, пікір алмасу мүмкіндігі;
— баспасөз хатшысы статусын, баспасөзбен дұрыс қарым-қатынас орнатудың маңызын жақсы түсінуі;
— бастамашыл мамандар — баспасөзге тақырып беріп, оның акцентін талқылап, мән-жайын түсіндіруге әзірлігі.

Сонымен, палатаға келгенде ең алдымен танысу хатын жаздым.
Аты-жөнім, тағайындалған қызметім, осыған дейін істеген қызметтерім, тәжірибем, сөйлейтін тілдерім, ұсынатын тақырыптарым. Жылы лебіз — ақпарат беруге әрдайым (тәулік бойы маған хабарласуға болады деп) дайын екендігіміз, барлық байланыс көздері (телефон, пошта, вацап, әлеуметтік желі, скайп, агент).
Нәтиже: Жасым қатарлас журналистердің бірен-саранымен универде бірге оқығандықтан сырттай таныстығым болмаса, көпшілігі менің атымды да естімеген кісілер. Сондықтан, танысу хатыма (40 шақты адресат) жартысынан көбі жауап берді, негізінен, "қош келдің, қуаныштымыз, хабарласамыз, сәттілік!" деген сипатта. Біразы бірден вацап бойынша қосылып, сәлемін айтты. Бөле-жара атап өтетін нәрсе — хабарласқандардың барлығы орысша жазатын журналистер.
Сонымен, таныстық.

Енді, тақырыптар аясын шолу керек.
Палата деген немене? Несие беретін жер ме, әлде акимат сияқты нәрсе ма?
Бұл ең қиыны еді. Жалпы, аймақтарда палатаның миссиясын насихаттау, қызметі туралы ақпараттандыру шаруасы ауыр жүрді. Өйткені біз Даму сияқты ақша бермейміз, әкімдікіндей құзырымыз жоқ, партия сияқты ойбайлап келушілерге де көрсете алар көмегіміз шамалы. Біздің ұйым:
— кәсіпкерлердің құқығын қорғайды, негізінен бизнестің меморгандармен туындаған мәселелерін шешеді, істі болғандардың соттағы ресми өкілдері (адвокаттық қызмет) болады;
— мемлекеттік сатып алу, тендерлерде орын алған әділетсіздікпен күресуге атсалысады;
— бизнес-бастаманы сүйемелдейді (идеямен келесіз — сізге бизнес-жоспар, бюджеттік жоспар жасап, маркетингін, нарығын анықтайды), соңына дейін, жоба қаржы алғанға (Даму, Казагро немесе басқа қаржы институттары арқылы) дейін кәсіпкермен бірге жүреді;
— мемлекеттен алынатын қаражат — субсидия, несиелерді ала алмаған жағдайда көмектеседі;
— шетелдік әріптестермен қарым-қатынас орнатуға көмектеседі;
— бизнес жүргізуге қатысты барлық заңнама бойынша түсіндірме береді;
— статистикалық, деректер базаларын жасақтайды.
Палатаның істейтін жұмысы одан да көп, ең негізгілері ғана осы. Яғни, маған жұмыс аясының кеңдігі, міндеттердің көптігі, жұмыстың бастан асатындығы қатты ұнады. Сондықтан, келісім беріп, айылығының көңілімнен шықпай тұрғанына қарамастан, астананы тастап, осы ұйымға келдім.

Басты проблема — экономика, кәсіпкерлік тақырыбы аймақтарда (провинцияда) өтпейтіндігі.
Газетті ашып қалсаң — бауыздап кетті, сойып тастады (Қарағандының бағзы заманғы репутациясы әлі тірі), несие үшін бала-шағасымен үйінен қуылды, біздің майқұдықский ГГГ жеңді, әкім тұрды, әкім отырды, әкімнің орынбасары әкімге жәрекмалла айтты, Әбдішев сотталды, Әбдішев босатылды, көше атын өзгертуге халық қарсы, жөнделмеген жол, автобус жолақысы, әкім жаман, жоғи әкім күшті… Болды. Анда-санда әкімдіктің өзі «экономикалық өсім қарқынды» деп, қыртқан, түсініксіз цифрларды жариялайды. Жаңа кәсіпорындар ашылғанда, шын мәндегі аймақ экономикасына қандай мультипликативті ықпалы мен пайдасы болды, Арселор Қытайға темір-терсек өткізгенінен не пайда, оның салығы қайда жұмсалады — ондай ақпарат мүлдем жоқ. Сабдарлы саясат, 1000 қадам, кәсіпорын ашылды, кәсіпорын жабылды.
Енді ТВ қосайық — әкім келді, әкім жеді, әкім ұрысты, балабақшада утренник болды, Талқанбай Бұлтаңбаевтың арғы атасы Қошбол батырға ескерткіш қойылды, оны әкім салтанатты түрде ашты. Жаңа мектеп ашылды. Әкімдік адамының сөйлеген сөзі: «президентіміз елбасының тапсырмасымен осылай етватрмыз» (тапсырма болмаса, пысқырмайтын да болар).

Бұдан шығатын міндеттер:
Экономика, кәсіпкерлік тақырыбына, кәсіп жүргізудегі қиыншылықтарға көпшілік назарын аудару керек.
Журналистердің кәсіпкерлік айналасындағы мәселелерге қызығушылығын арттыру керек.
Аймақта қалыптасқан "әдет-ғұрыптан" — релиздер форматынан, сауал жіберу, жауап алу тәртібінен, ешкім түсініп болмайтын құрғақ түсініктемеден, анау-мынау адамның қолы жете бермейтін ұйым статусынан бас тарту керек.
Еш хабарламада «елбасы тапсырмасымен», «100 қадам», «ойбай, бітті, құрыдық» деген шаблон, құр статистика болмау керек.
Палата мамандарының барлығын эксперт ретінде ғана таныстыру, құрғақ комментарий беруден бас тартқызу керек.
Релиздерді сторителлинг форматында ғана жасап, тұрақты ету керек.
Журналистерге пайдалы шаралар ұйымдастыру керек.
Барлық байланыс көздері бойынша үнемі желіде болу керек.
Баспасөз шақырылмай қалған жұмыс топтарының шараларынан үнемі релиз тарату (яғни, не болып, не қойып жатқандығынан хабардар етіп отыру) керек.
Баспасаөз шақырылған шараларға келе алмай қалған журналистерді қажетті материалдармен қамтамасыз ету — аудиожазба, фотосуреттер, қосымша ақпаратты жіберу керек.
Әріптестердің жұмысын жеңілдету, жеделдету мақсатында аудионың сөзжазбасын жіберуге тырысу керек.
Материалдарының тақырыптары бойынша қажетті кәсіпкерлердің байланыстарымен бөлісу керек.

Шынын айту керек, бұл жұмысқа әбден төселгенше 4 айдай уақыт өтті. Өйткені орталық аппараттағы бұқарамен байланыс департаментінде 10 адам істеп отырған жұмысты аймақтарда жалғыз баспасөз хатшылары істейді. Жұмыс көлемі азырақ деуге келмейді. Жалпы, жұмыс тақырыбын, стратегияны, ережелерді түсіну үшін, жұмыс қарқынын оңалдырып, өзіңе ыңғайлап алуға 3-4 ай кетуі — қалыпты нәрсе. Ал ұжыммен 1 айдан аз уақыт ішінде тіл табысып үлгеру қажет. Ол жұмыс істеу кезінде психологиялық жайлылықты қамтамасыз ететін бірден-бір фактор.
Палатада баспасөз хатшыларының жұмысының бағасын көрсететін KPI жүйесі жасалған. Төрт ай бойы мен ол бойынша аутсайдерлер қатарынан табылдым. Үздіктер қатарынан табылу үшін мына шарттар орындалуы керек:
— аптасына сайтқа 5 мақала
— мәтіндердің 2 тілде жазылуы
— мәтін сапасы
— арнайы айдарлар бойынша айына 4 мақала, интервью, аналитика
— басты жаңалықтарға айына кемінде 4 материал шығару
— баспасөзбен қарым-қатынас: сауалдар саны, жауап берілген уақыты
— журналистерге арналған арнайы шаралар (оқыту, пресс-турлар, ойын-сауық)
— ТВ-контент
— баспасөз мониторингі бойынша көрсеткіш
— кампанияларды аймақтарда өткізу
— басшылық имиджін көтеру бойынша шаралар
— баспасөз конференциялары айына 3-4 рет.
Аутсайдер кезімде қызметімде қалуым-қалмауым екіталай шаруа еді. Осы шарттарды орындауға шамам жеткен соң, үздіктер қатарына кіріп, департамент бастығының ұсынуымен жалақым өсті.


Алғашқы нәтижелер.
Сонымен, жарты жылдан соң жұмысымыздың алғашқы нәтижелері көріне бастады:
Релиздер күнделікті жіберіліп отырғандықтан, журналистердің «кәсіпкерлер палатасы» деген тіркеске, кәсіпкерлік проблемалары деген тақырыпқа көздері үйрене бастады.
Кәсіпкерлік бірден несиеге белшеден батып тұрып бастайтын нәрсе еместігін түсініп, сол туралы жаза бастады.
Бизнестің мемлекеттік органдармен арасындағы көптеген мәселелердің беті ашылды, баспасөзде ол туралы кеңінен жазыла, айтыла бастады.
Бизнестің қызметіме зияны тиеді деп қоя салатын мәселелері бойынша ой-пікірлері енді басқаша — сенімдірек шыға бастады, жалтақтамай, бар проблеманы бар деп, ашып айта бастады.
Баспасөз беттерінде «палата көмегінің арқасында» деген сөздер жиіледі.
Журналистер түрлі сауалдарымен жиірек хабарласа бастады, нақты, түсінікті, көңіл толатын жауаптарын алып жатты.
Сауалдарға бірден, тез арада, 3-4 сағат ішінде жауап беру әдетке айналды, кері байланыс реттелді.


Тура жарты жыл өткенсін, мен еңбегімнің құнын білу үшін сауалнама жүргіздім. Оған бас аяғы 20 шақты адам қатысып (неге аз екенін білмеймін), жұмысыма бағасын берді. Сұрақтармен де, жауаптарымен де таныса аласыз:
Сұрақтар: docs.google.com/a/palata.kz/forms/d/1Fq0phKqdkGunx09CtnNE4B0zt7UjH8wxnnjfdZuhOfg/viewform?c=0&w=1
Жауаптар жиынтығы: docs.google.com/forms/d/1Fq0phKqdkGunx09CtnNE4B0zt7UjH8wxnnjfdZuhOfg/viewanalytics
Сауалнама жұмысыма айтарлықтай нақтылық енгізді. Тұрақты түрде жасайын десем, не сұрай берем, мазаларын алып деген ой келеді. Мүмкін, палатадан кетер алдында жасармын.

Журналистермен байланысты нығайту

Біраз уақыт өткен соң, журналистерге танымдық-пайдалы шара өткізбек боп шештім. Жұмысына пайдалы не істеуге болады? Әрине, семинар немесе мастер класс! Аяқ астынан бұл ойымды жүзеге асыруда үлкен көмегімен келе қалған — Александр Данилов деген жолдасым еді. Адам саны көп болды, 30 шақты журналист қатысуға тілек білідіріп, барлығы келіп, қатысып, сертификаттарын алды.
Сашаның өзі де, мен де, тыңдаушылар да өте риза болдық.

Бәрі сондайлық керемет, ың-шыңсыз ба сонда? деген сұрақ мазалап отырса, жауабым — әрине, жоқ. Ыдыс-аяқ сылдырламай тұрмайды, жұмыс сипаты сондай — бірде күшті, бірде боқ, әлбетте, таяқ жеген кездер болды.
1. Палата қызмет ете бастаған алғашқы жылы (мен екінші жылында келдім) журналистерге тақырып өткізе алмағандықтан, ақы төлеп жаздырып, жаман үйретіп алған. Нәтижесінде, медиақұралдар арасында «палата бай, ақша төлейді» деген пікір әбден қалыптасып қалған. Соның салдарынан алғашқы кездері журналистердің қатысуынсыз өткен шаралар көп болды. Ол үшін, әрине, регулярно таяқ жеп отырдым. Тіпті төлейік деген тапсырманы орындаудан бас тартып, аяғында мониторинг дым жарияланымсыз қалғаны да бар. Бұл — джинса, ол жөнінде бөлек пост жазамын.
2. Осы уақыт ішінде журналистердің жіберген 2 сауалын ақыры жауапсыз қалдырдым. Қол тимеді, ұмытып кеттім, істегім келмеді. Үнемі хабарласыңдар, жауапсыз қалдырмаймын деп қақылдағаныммен, менде де осындай жағдайлар болды. Ол үшін жек көріп кеткенім жоқ өзімді, жұмыс қой, түрлі жағдай болады…
3. Аккредитация жасамайтын әдетім үшін әлі күнге дейін сөз естимін. Бірақ, аккредитациядан саналы түрде бас тартқан адам болғандықтан, қалай болған күнде менің релизім міндетті түрде жарияланатынын білетіндіктен, қанша таяқ жесем де, оны жасамаймын. Мәжбүрлегім келмейді әріптестерді.
4. Шығармашылық адамымын, мені қинамаңдар, қалай жұмыс істегім келеді — солай істеймін деген ауру қағидам бар. Түн ортасына дейін жұмыс істеп, таңертең қатты кешігіп (кейде түс ауа) келетін әдетім де бар. Сол үшін маған 4 рет сөгіс жарияланған. Оның екеуі — қатаң сөгіс. Технически, менімен уже баяғыда қош айтысуы керек еді. Бірақ, әзірге орнымдамын.
5. ҰКП орталық аппаратының талабы бойынша мен күнде 1 релиз/мақала сайтқа жариялап отыруым керек. Шыны керек, «шығармашылық адамы» болғандықтан, шабытымды тосып жүріп алатын кездер баршылық. Кейде бүтін 1 апта мүлдем мақаласыз болатын кездер де баршылық. Ал кейде тыныштала алмай, аптасына 10-12 релиз жазылатын кездер болады. Мұнымды басшылық түсіне бермейді, ырбыңдатып алдық, көзіңді құртам дейтін кездер болады.

Қазіргі істеп жүрген жұмысымның түрі осы. Сұрақтарың болса, сұраңдар. Біраз нәрсе айтылмай қалды ғой деймін.

Сіз Болливудтың Голливудтың атақты фильмдеріне ең көп римейк жасайтын киноиндустрия екенін білесіз ба? Кейбіреуі сәтті, кейбіреуі сәтсіз болғанымен, барлығы дерлік хинди-адамтациялар. Яғни олар аралас төбелесте бір-біріне қарсы шыққан ағайындылар туралы «Воинның» римейкы болса да, минимум 3 ән мен 1 би айтылып, биленеді.
3 танымал болиивудтық римейктерге шолу жасайық.

«Ағайындылар» 2015

2011 жылы шыққан «Воин» фильмінің римейкі. Сюжет делісі дәл сол қалпында сақталған. Басты рольде Акшай Кумар мен Сидхарт Мальхотра ойнайды. Әрине оларға күжірейген, нағыз боец боп көрінетін Том Хардиге қайдаааа… Сосын үнді фильмі мұндай отбасылық, аға-іні тақырыбын, балаңның еміне ақша керектіктен төбелеске бару, яғни «көз жасыңды көл етуге» арналған тақырыпты еңіретіп тұрып жеткізеді емес па?! Сондықтан америкалық «Воин» ұлдардың фильмі, Болливудтық римейкті қыздарға арналған түрі десек те болады.

«Гаджини» 2008

Кристофер Ноланның «Ұмытпа»(эх, барлық фильм атаулары осылай аударыла салатындай болса...) атты тамаша фильміне негізделген туынды. Негізі римейік деп аутга тілім бара бермейді. Себебі мұнда негізгі идея сақталғанымен, мүлдем басқа фильм көруге дайын болыңыз. Десе де барлық жерде римейк деп аталып жатқасын, мен де римейктер қатарына қосып қойдым. Негізі бұл фильм оңтүстік үндістандық фильмнің римейкі, ал ол кезегінде ғана «Memento»-ның адаптациясы. Сондықтан «Гаджини» double remake фильм.
Басты рольде Болливудтың «үш Кханының» бірі де бірегейі (осы жаттанды тіркестің орнымен қолданылғаны осы) — Аамир Кхан. Жалпы Аамир Кхан интелектуал, өзін режиссер ретінде де өте жақсы көрсеткен,Үндістанда «Әділет жасасын!» деген еліндегі әлеуметтік, жан түршігерлік проблемаларды (балаларды үйлендіру, мәңгі жесір болу дәстүрі т.б.) зерттеуге арналған бағдарлама жасап үлкен құрметке ие болған актер.

«Мен жаңа жылды жақсы көремін» 2015

Үшінші фильм өзіміздің «Ирония судьбы» атты советтік фильмнің римейкі болып табылады. Фильмнің алғашқы 10 минутын ғана көріп үлгергендіктен, ештеңе айта алмаймын. Википедияға сенсек, жалпы сюжет желісі сақталған сыңайлы. Гитарамен ән айту да бар екен. Басты рольдегі актриса Кангана Ранаут Үндістанда үлкен сұранысқа ие болып келе жатқан актриса. Ол түскен «Ханшайым» фильмі Болливудтық Оскар болып саналатын, ең жоғарғы фестивальда Filmfare Awards-та үздік фильм, ал Кангана үздік актриса деп танылды.

Әзірше осы.

Француздар Россия24 арнасының бір сюжетін толық талдап шығыпты. Жаңалықтар арқылы манипуляция жасаудың озық үлгісі. Видеоны соңына дейін қараңыз

3 күн өткеннен кейін қалаға асығып тұрсам да ауылыма жеткенше шыдамсызданып барамын. Барар кезде Қарқаралыдан әрі қарай 174 км грейдер маған теп-тегіс асфальт боп көрініп, қалаға қайтар кезде 100-бен келген жолым «минный поля» болып 40-60-пен әзер жүріп келемін ғой шіркін. 40 тонналық Шансимандар "өлтіріп" тастаған ‪Бақты‬ ауылының жолын айтсаңызшы. Ауылға оралайын)
Еңбекке (қазір Темірші ауылы, кезінде Еңбек ауылы деген) барған сайын бала кезімде ойнаған жерлерді еске түсіріп аралап шығамын. Барған сайын келмес шаққа деген сағынышым өрши түседі. Көршілермен бір кезекте тұрып су тасыған тәшкеңді де еске алады екенсің. Ауылда тұру оңай емес. Бірақ, бала кез қамсыз ғой. Болмайтын асықты немесе таудың артындағы смаланы проблема қылып жүресің). Осының бәрін өткізіп, есейген шақта еске алудың өзі тамаша!
Қазір, мен доп тепкен, мен су тасыған, мен тах-тах ойнаған, мен тығылыспақ ойнаған көшеде басқа жігіттер үстемдік етуде. Олар сені танымайды. Енді Олар өз биліктерін жүргізуде. Мінездері ауыр, анау-мынау алдауға көнбейді. Тура фотодағыдай жігіттер!

Әр жағындағы приталенный джинсы киіп алған «дерзкий» жігіт тақ мұрагері. Яғни, қара шаңырақтың иесі Рахат ағамның ұлы. Таза ауылдық. Бер жағындағы жігіт Ербұлан ағамның ұлы. Асфальтта туған. Қалалық дегенім ғой) Ауылдың тіршілігіне қанық болсын деп апарып тастайды. Себебі, ауылды көрген бала жаман болып өспейді. Ертең біз сияқты еске алып отыратын болады).
Бірақ, бұрынғыдағыдай свет өшпейді, қаладан хабарласқанда көршіні шақырып келмейді, себебі ұялы телефон ұстайды, ауылдастармен видео касета айырбастап Джеки Чанның киноларын көрмейді, себебі әр үйде ОтауТВ бар…
Эх, біздің кезде жақсы еді деуші еді атам!
Әр шақ өзінше қызық! Ізімізді жалғайтын кішкентайлар қиыншылық көрмей өссе екен! Бейбіт күнде өмір сүріп, қалаған білімдерін алса екен деп тілеймін!

Тарихқа тұнған Тараз

Негізі Таразда ең алғаш рет 2007 жылы болдым. Сонда жы әрпін джы деп айтатын тұрғындарға таң қалғанмын. Ол кезде қала мен тарихи орындар туралы танысуға уақыт болмады. (Бұл да тарих)
Араға тоғыз жыл салып, Тараздың топырағына қайтадан табан тиді.

Блогқұрылтай деп Сыр елінен салып-ұрып келдік. Сөздің шыны, бізде әлі блогер ұғымға қатысты толықтай түсінік қалыптаспай жатыр. Интернетте отырып, бір-екі оқыс оқиға мен биліктің «қоя салшы» деген жұмыстарын сынайтындарды блогер деп атап жүргені сол. (Орыс тілінде жазып жүргендерді айтпағанда)(Артық кетсем айып етпеңіздер...)
Блогер дегеніміз кімдер?
Олардың мақсаты не?
Блогер қандай болуы керек?
Блогерлер қай салада жазады?

Иә, қоя берсең сұрақ таусылмайды.
Осыған орай блогқұрылтай болады дегеннен Қызылордада қазақ тілінде сапалы дүниелер жазатын блогерлер қауымын іздестіре бастадым. Сыр елінен 8 болып, Таразға жол тарттық. Арамызда Сыр елінің жыр елі екенін сездіретін, сезіндіретін жыршы Күнсұлу қарындасымыз бар.

Еліміздегі ең тарихи қала қай қала?

Бәріміз біздің бабаларымыздың бабалары туылмай тұрғанда өмір сүрген грек ғалымы Геродотты тарихтың атасы ретінде жақсы танимыз. Алайда бұл сұрақтың жауабын ол кісіден сұрау үшін кешігіп қалғанымыз белгілі. Сол себепті аталмыш сауалға жауап беру біздің мойнымызда. Бұл үшін бүгінде Жерұйықты іздеген Асанқайғыша арып-ашып жүрудің қажеті шамалы. Бар болғаны, жасы үлкен, тарихи жәдігері мол, көп оқиғаға куә болған шаһарды таңдап алу қажет.
Меніңше, Қазақстандағы ең «көпті көрген» қала ол – Тараз. Алдын-ала айтып қояйын, блогқұрылтайға бармасам да, дәл осы пікірімнен танбас едім. Әркімнің өз жеріне тартып, «бізде де осындай бар, осындай бар...» деп айтатындай жөні бар. Алайда…

Фирдоусидің өзі

«Мөп-мөлдір көздің қарасын, Тараздан ғана табасың» деген өлкенің екі мың жылдан аса тарихы бар.
Ал еліміздегі қай шаһар осынша жас жасаған? Ешқайсысы. Одан бөлек, екі ғасыр деген уақытпен ешкім санаса алмайтын шығар.
Айтқандай ең бастысын жазуды ұмытып барады екенбіз, Қазақ Хандығына 550 жыл толған былтырғы жылы Тараз қаласының атауы ауызға жиі ілікті. Неге екенін де, жақсы білесіздер. Сонау 1475 жылы Керей мен Жәнібек хандарымыз осы өлкенің Қозыбасы деген жеріне ту тіккен. Сондықтан да өткен жылғы ат шаптыртып, алыстан адам ағылтқан, «Абылайхан асындай» болған айтулы шара осы шаһарда өтті.

Жасырмаймын, бұрындары Тараз қаласының тарихи жәдігерлері туралы аз-кем білетінім болмаса толыққанды таныс емеспін. Айша бибі, Бабаджа Хатун секілді кесенелердің атын оқығаныммен, аңызға айналған тұлғалардың қандай жағдайда бибі, хатун атанғанын білмейтінмін. Бұл кесенеге тоқталмай өтсем Ұлттық Бірыңғай Тесттілеуге қатысушы түлектер мені кешіре қоймасы анық. Олай дейтінім тарихы тереңде жатқан өлкеміздің жас ұрпаққа берер мол қазыналы тарихы бар. Сол себептен бітіруші түлектерге өз жерінің тарихи жәдігерлері жайлы — сынақта міндетті түрде сұрақ болып келеді.

Сонымен өз естіп-білгенімді сіздермен де бөлісе отырайын.

Айша Зеңгі бабаның қызы болған деседі. Сөйтіп жылдар өте бой жеткен қыз қасиетті Түркістан жеріне жолы түсіп, сонда Қарахан батырмен жолығады. Қыз бен жігіт ретінде кездеседі, сөз байласады. Жаугершілік заманда елінің басына қара бұлт үйірілгесін Қарахан еліне барып бір шаруаны тындырып қайтуы керек болады. Айшаны айттыруға кейін келетінін айтып, кете барады. Арада біршама уақыт өтеді. Болмаған соң, Айша Қараханды іздеп оның еліне баруға бел байлайды. Қасына Бабаджа Хотунды ертіп алады. Екеуі осылайша күйеужігіттің еліне сапарға аттанады. Алайда әкесі қызына «әу» бастан қарсылық білдіреді. Алдыңнан қырық өзен шығар, соның 39-ынан өт те, біреуінен өтпе деп теріс батасын береді.
Соған қарамастан, қызметшісі екеуі күн демей, түн демей жүріп, ұзақ жолды артта қалдырады. Бір кезде Қарахан тұратын қаланың төбесі көрінеді. «Жақындап қалдық қой, жетерміз» деп жолаушылатқан екеу аяқ суытады. Қызметшісі ас-ауқаттың қамына кіріссе, Айша өзен суына қарай сүңгиді. Сол өзеннің жағасында оны улы жылан шағады. Ажал болып келгенге жыланға Айша бірден бой бермейді. Өзі қиналып, о дүние мен бұ дүниенің ортасында жатып, Қараханды шақыртады. Бұны естіген батыр дереу емшілерін ертіп, жетіп келеді, алайда одан еш пайда жоқ-тұғын. Сертке адал, сезімге адал Қарахан сол уақытта молдаға Айша екеуінің некесін қидырады. Сөйтеді де, сүйген жарының құлағына «Енді сен бибісің, бибісің, бибісің» деп үш рет сыбырлайды. Ал Бабаджа Хатун кесенесі Айша бибі қызметшісінің құрметіне арналып салынған.

Міне осылайша бір дәуірде өмір сүрген үш адам тарих кейіпкерлеріне айнала шықты. Бұл оқиға біздің заманымыздан әрігерікте болған. Тап осы Таразда берігеректе болған тағы бір махаббат хикаясын естеріңізге салайын.
Айтқандай алдын ала анонс. Бұл хикаяны сіздер естіп қойған да боларсыздар, блогқұрылтайдан кейінде, дейінде түрлі сайттарда бірінен-бірі көшіріп жатты. Сонымен...
Ақтөбелік Айнұр мен тараздық Болат «Болашақ» бағдарламасымен Ұлыбританияның Кардиф университетінде бірге оқыған. Екеуінің сөздері жарасып, кейіннен отау құруды ойлаған. Олардың таныстары махаббаттарына қызыға да, қызғана қараған. Бірде олар қайғылы оқиғаның құрбаны болды.
Елге келе жатқан бойда Ақтөбеге Баку арқылы ұшатын әуе кемесіне отырған. Ондағы ниеттері Жаңа жыл қарсаңында ата-аналарынан үйлену тойларына рұқсат алу. Алайда олар ақырғы армандарына жете алмады. Ұшақ апатқа ұшырап, жолаушылар қаза тапты. Құтқарушылардың бір аңғарғаны, Айнұр мен Болат о дүниеге құшақтасқан күйде аттаныпты.
Олардың нәзік сезімдері достарын да, ата-аналарын да бейжай қалдырмаған. Тіпті олардың жанкешті махаббатарынан көпшілік те құлағдар.

Сол себепті Тараздың орталығынан екеуінің құрметіне «Махаббат» монументі бой көтерген. Ең қызығы, олардың ата-аналары әлі күнге дейін құдандалы болып араласатын көрінеді.
Міне арада сан жылдар өтсе де Айша бибі мен Қарахан махаббаттарының көрінісін Болат пен Айнұрдың бастарынан өткен жағдайдан көруге болады.
Одан әрі әңгімені соза берудің қажеті шамалы. Тараз қай жағынан алып қарасаң да, тұнып тұрған тарих. Былай қарасаң Тектұрмас кесенесі, Мәмбет батыр, тағы бір көз жүгіртсең Дәуітбек кесенелері алдыңнан жарқырай шығады.

Ұмытып барады екенмін қала сәулетінің сәнің келтірген жаңа құрылыс жанынан, тарихтан сыр шерткен Аспан асты мұражайы орналасқан.

Иә шынымен таң қалдым, тұнған тарихқа көзім жетті.

Мұнда көне Тараздың сол дәуірдегі сәулет өнерінің ізі болған қала құрылысының орны жатыр. (Қала әкімшілігіне алғыс. Осындай құнды тарихи жерде бұрын базар болып тарихымыз сол базар астында бірге өшіп бара жатырған жерінен сақтап қалған.)

Міне, біз барған Тараздың сыр-қыры. Бұдан да көп дүние жазуға болады әрине.

Бірақ оны оқуға сіздердің уақыттарыңыз тапшы ма деймін.

Жалғасы бар…

Астана қаласы әкімдігінің Жұмыспен қамту орталығы 12 мамырда сағат 10:00-13:00 аралығында «Astana Mall» сауда, ойын-сауық орталығында «Барлығы үшін еңбек» атты Бос орындар жәрмеңкесін өткізеді.

Шара барысында жұмыс іздеушілер әлеуетті жұмыс берушілермен әңгімелесуден өтіп, қайта оқыту мен жаңа мамандықдыты теңгеру мүмкіндігі туралы ақпарат алады.



Қызмет көрсету, білім беру мекемелері, денсаулық сақтау ұйымдары, құрылыс фирмалары, қонақ үйлер, автопарктер, ішкі істер органдары саласындағы 25-тен артық жұмыс беруші бос жұмыс орындарын ұсынатын болады.

Материал Астана қаласы әкімдігінің ресми сайты astana.gov.kz деректері бойынша әзірленді.

-Қиын-Керішті!,- Табиғат ескерткішін. Географиялық орны. Шығыс Қазақстан облысы Зайсан көлінің солтүстік жағы.
-Неліктен Қиын-Керішті?
-Бала кезде алыстағы ауылға үлкендер ертіп қонаққа апарған. Сонда бізді апарған жеңіл автокөлік өзгешелеу жер маңынан өте шыққаны есте қалыпты. Жуықта әңгімеден әңгіме шығып Қиын-Керіш жайлы ақпаратты интернеттен оқып шыққанға себепкер болды.
Онда, оның көркін Марс планетасының пейзажына теңепті.

Көк аспан Марс планетасында жоқ

Балалық кезімдегі түйсік бұл теңеуден алшақ көріністі көз алдыма елестеткен.
Күннің ыстығына шөп күйіп, иірмен кеуіп қаңбаққа айналған кез.
Көкжиектің батыс тұсында үш-жаққа ажырап үлгермеген қалқыған бұлт, оның арғы жағында қызарып батуға шақ қалған күн. Содан болар бұлт қою қара. Көлбеу түскен күн сәулесі ойға батқан, алақанымен иегіне тіренген, тізелерін қатар бүккен дәудің көлеңкесін „қошқыл қызыл„ дала үстіне түсіріпті. Көлеңке астына киіз үйден жиналған ауыл сыйпты.

Балалық шақтағы естеліктің орны бір бөлек. Көргенім, білгенім бар деген жаста аталмыш табиғат кереметін көрсем, кейін, оның естелігінің орны бір бөлек болар еді. Сондықтан жаздың жайлы күнінде Қиын-Керішке жол түскенін қалаймын. Кең байтақ Қазақ елінің мекенімен салыстырған Қиын-Керіш Өскемен қаласынан қол созардай жерде.


Қиын-Керіш (орысша Киин Кериш) Барнаул (Ресей) қаласының саяхатшылар клубы ұйымдастыратын 8 күндік велотур қатысушылары аялдама жасап тұр.

Қанат Исламұлы (13 қыркүйек 1984 жыл, Шыңжаң, Қытай) — қазақ кәсіпқой боксшысы, WBA FedeCaribe тұжырымының чемпионы. Яғни, Қанат Ислам орташа жеңіл салмақ бойынша Кариб аймағының үздігі. Әуесқой боксшы ретінде Қытай Халық Республикасы Ұлттық құрама командасының құрамында Пекин Олимпиадасының қола жүлдегері, Чикагода өткен Әлем чемпионатының (2007) және Азия ойындарының (2006) қола жүлдегері. Қытайдың 10 дүркін чемпионы. Ұлты — қазақ. 2010 жылы азаматтығын ауыстырып, атамекені Қазақстанға көшіп келіп «Астана Арландары» кәсіби клубының мүшесі болып 2012 жылға дейін өнер көрсеткен. Қазір кәсіпқой боксшы, Нельсон промоутерлік клуб атынан шығып 12 жекпе жек өткізіп онын нокаутпен жеңіске жеткен. Лақап аты — Қазақ.

Шымкенттіктер,

Шымкент қаласының Қоғамдық кеңесі бар. 27 члені бар. Уот, осы кеңес Шымкент қаласының ішінде қатынайтын қоғамдық көліктерге жолақыны 50 теңгеден 70 теңгеге қымбаттатуды талқыға салып, қолдап дауыс берді.
Қала ішіндегі қоғамдық көлік жолақысын 50 теңгеден 70 теңгеге көтеруді қолдап дауыс бергендердің түрі мен аты-жөнін біліп жүріңіздер!
Әр сәт 15 орынды газельге 25 адам тоғытылғанда;
жолаушының шектен тыс көптігінен автобустардың есігі жабылмағанда;
автобус ішіндегі бірінің үстіне үшіншісі мінгескен адамдардың санынан терлеп-тепшіп, ауа жетпей қиналғанда,
бір-бірімен ызғыта жарысып, светофорға жеткенде кілт тоқтағаннан басыңыз мойныңыздан ажырап кетуге сәл қалғанда,
және осы үшін де 70 теңге төлеген сәтте жолақының қымбаттауын қолдап дауыс берген мына суреттегілерді есіңізге алыңыз.

Айтпақшы, Шымкент қаласының Қоғамдық кеңесіне мына 27 членнің 24-і қолдап дауыс беріп, қалғаны талқылауға келмей қалыпты.

Шымкент қаласының Қоғамдық кеңесі

24 сәуір күні Астанадағы Бирхофф мейрамханасында Керек-ринг кезекті ойыны өтті. 6 команда қатысқан бұл ойында тағы да Бақсы командасы жеңімпаз атанды.

Ойында қойылған сұрақтар

Аршат Оразов дайындаған сұрақтар:

— Жапон тілінде 9 – кю, 3 – сан деп аталады. Жапондардың SMS сленгінде 39 саны нені білдіреді?

— 2010 жылдың желтоқсанында жарияланған бір интернет-комиксте 2 галл римдіктерден бір қағаздарды ұрлап бара жатады. Бір галлдың аты Астерикс. Ал, екінші галлдың аты кім?

— Тақтардың ойыны сериалы туралы бір мақалада сериалда Шон Биннің ойнауының өзі спойлер дейді. Неліктен?

— Бір фантастика жанрындағы романда 6 сиқыршы туралы баяндалады. Олардың үшеуінің аттары: Ай, Ай-Ай және Ай-Ай-Ай. Қалған үшеуінің аттарын атаңыз.

— FieldCandy атты фирманың өнімдерінің дизайндары ерекше. Мысалы: қарбыз тілімі, сыр тілімі, төңкерілген кітап, ұлу қабыршағы. Фирма не шығарады?

— ХІ ғасырдың басында Халим атты әмірші Әулие Екатерина монастырын құртпақшы болады. Бұл хабарды бәдәуилер монахтарға жеткізеді. Халим әскерлері монастырға келгенде ештеңеге тиісе алмайтындай монахтар аз уақыт ішінде не салып үлгерген?

— 60-жылдар соңында Ким Гроув атты суретші қыз жігітіне арнап, әдемі сөздер жазылған түрлі романтикалық суреттер салған. 1970 жылы оның жігіті бұл суреттерді қандай атпен сатылымға шығара бастады?

— Голливудтағы Жұлдыздар аллеясына танымал баскетболшы Мэджик Джонсонның да аты жазылуы үлкен жанжал туғызды. Джонсон кинотеатрлар желісінің қожайыны еді. Бұл оқиғадан кейін Джонни Грант атты продюсер Орвилл Реденбейкер деген бизнесменге де аллеяда бір жұлдыз арналсын деді. Реденбейкердің бизнесі қандай еді?

— Бірде Muse тобын бір телебағдарламаға шақырады. Бағдарламада ән де айтады. Бірақ солист пен гитарист барабанға отырады, барабаншы гитара мен микрофонды алады, бас-гитарист пернелі аспапта ойнайды. Әннен кейін барабаншы фронтмен болып сұхбат беріп шығады. Музыканттар неліктен бұлай істеген?

— Zara киім брендінің өткен қыстағы коллекциясынан танымал бір девизді байқар едіңіз. Қандай?

Мерей Ермұханов дайындаған сұрақтар:

— Актриса МИла КУниске ОНЫ ЖАСАУҒА «Сәттілік құны» телешоуы көмектесті. Ал «Тампы-Бэйдің» хоккеисті Никите КУчеровке ОНЫ ЖАСАУҒА «Тірі өліктер» («Ходячие мертвецы») көмектесті. Маған ОНЫ ЖАСАУҒА бірін-біір алмастырған қыз-келіншектер септесті, дегенмен мен ол кезде оқушы бала болдым.
«ОНЫ ЖАСАУ» тіркесімен біз қандай тіркесті ауыстырдық?

— ОНЫҢ француздық моделдерінің бірі «Президент» деп аталады. Оның олай аталу себебі Франсуа Олланд ОНЫ өзінің ашынасына барған кезде кигендіктен. Оны екі сөзбен атаңыз.

— Назар аударыңыз, тараптпа парақ!

Сұрақ авторының пікірінше, суретте көрсетілген Астана қаласының көпірлерінің бірі дәл осы кісінің атымен аталуы тиіс, себебі ол да жалғаушы буын. Кісіні атаңыз.

— 2006 жылы орыс тіліндегі sport.rbc.ru сайтында атауы 4 сөзден тұратын мақала жарияланған. Қазақстандық спортшыныңшетелдік белгілі жарыстағы жеңісі жайлы бұл мақаланың атауы мынадай құрылымға ие. 1-сөз: Спорт атауы. 2-сөз: спортшы фамилиясы. 3-сөз: етістік. 4-сөз: жарыс атауы.
Егер барлық сөз бір әріптен басталатын болса, онда мақала атауын толық атаңыз.

— Әлемге танымал брендтің жарнамасында витрвуиан адамын еске салатын, бірақ қолдары денесіне жабысқан адам бейнеленген. Осы брендті атаңыз.

— Мэнсфилд түрмесінің бұрынғы бастығы Деннис Бейкердің өзі 1994 жылы қамауға алынған адамның орнында болып көрді. Ол «отырған» түрменің атауын айтыңыз.

— «Хонда» мотоциклдерінің қуатын байқатататын бір жарнама плакатында теңселіп, иілген ағаштар мен түзетілген ОЛ бейнеленген. Оны екі сөзбен атаңыз.

— Бір онлайн-дүкен теннис ойынына қажет барлық дүниені сатып алуға ұсыныс білдіреді. Барлық нәрсені, тек, әрине, ОДАН басқа. Ал кезінде оның жартысы үшін ежелгі Грекияда тым жақсы үй сатып алуға болар еді.
Оны атаңыз.

— Геннадий ПАдалка ашық ғарышта мұны жасаған бірінші ресейлік атанды. Алайда, ең бірінші болып мұны ашық ғарышта 1966 жылдың өзінде-ақ Базз Олдриннің ажсағаны белгілі болды. Мұны кірме сөз түрінде атағыз.

— «Яндекстің» негізін қалаған адамдардың бірнешеуі іздеу жүйесіндегі қыруар жұмысты игерілмеген ұшы-қиыры жоқ аймақ деп санап, әлеуетті салада нөлден бастап, көп еңбек атқарды. «Яндекс» жайлы айта келе, авторлардың бірі өз отанын да игерілмеген ұшы-қиыры жоқ аймақ деп атады. Оның Отанын атаңыз.