7 сәуір форумға қатысушылардың келу күні.
Поездан Павлодар қаласына келіп түстім. Мені Жастарға қызмет көрсету орталығының бөлім басшысы Саят тосып алып, «Турист» қонақ үйіне орналастырды. Қасыма Астана қаласынан келген Анвар атты жігіт орналасты. Ауыр жолдан шаршағаным сонша қалай ұйықтап қалғаным есімде жоқ)).
8 сәуір форумның бірінші күні (экскурсия).
Таңғы сағат 7.30 таңғы ас ішуге түскенімізде бізді Рамиль, Райгүль, Шолпан, Ринат атты жастарға қызмет көрсету орталығы (ЖҚКО) және Қазақстан xалқы Ассамблеясының жастар ұйымының (ҚХА ЖҰ) қызметкерлері тосып алды. Таңғы асымызды ішіп болғаннан кейін барлығымызды автобуспен жастарға қызмет көрсету орталығына алып келді.

Бізді Павлодар облысының жастар саясаты мәселелері басқармасының басшысы Нефедова Наталья Владимировна қарсы алып, ЖҚКО ғимаратын аралаттып және Павлодар облысында 740 мың тұрғыны барын, олардың 172 мыңы жастар екенің айтты. Облыс көлемінде тіркелген 87 жастар ұйымының 36 белсенді жумыс атқаратының және ЖҚКО 45 маман жұмыс істейтінін айтты. Павлодар облысында әр түрлі 12 ірі өнеркәсіптің барында айтып өтті.

Одан кейін түскі ас ішуге «GHICAGO» мерамxанасына келдік.

Түскі астан кейін Достық үйінде Сейсенбай Қалижанұлы ағамыз "Қазақстан xалқы Ассамблеясының 20 жылдық мерей тойына байланысты Түркістан қаласынан акция-эстофета басталды" – деп, ат салысуға шақырды және достық үйінде 23 этномадени орталықтарының барын айтып өтті.

Сейсенбай Қалижанұлына Беларусиядан келген қонақтарымыз өз сыйлықтарын табыс етті. Достық үйінде өткен экскурсияда мәжіліс залында Баянауыл бейнеленген керемет суреттерді Галымка атты суретшінің салынған суреттерін көрдік.

Одан ары 2 қабатқа көтерілгенімізде Анастасия Цветаевой мұражайына кірдік. 100 жыл өмір сүрген жазушымыздың туындыларымен таныстық. Осы мұражай иесі Наталия Александровна зейнеткер апамыз кітаптардың көбісі Ресейден әкелінгенің айтты. Экскурсиямыздың жалғасы қаланы автобуспен аралаумен өтті.

1957 жылы салынған «Достық» концерттік залы.

«Благовещенский собор» атты шіркеу. 1991 жылы құрылыс басталып, 1999 жылы аяқталды. Құрылыстың 8 жылға созылу себебі Омск қаласынан кірпіштерді алып келу қиын болды жане каражаттын тапшылығы.

Гид Валентина Георгиевна қалада 55 саябақ барын және «Ақ Отау» салтанат сарайының жанынан жастар саябағы салынатынын айтты. Ал қаламыздың ортасында орналасқан Ақ мешітке биылғы жылы 110 жыл толғанын айтып өтті.
Телефонымның қуат көзінің отыру себебінен суретке түсіре алмадым өкінішке орай.
Экскурсиямыздың соны 1999 жылы салынған Машһүр Жүсіп мешітіне тұрақтап, кешкі ас ішу үшін қоңақ үйге оралдық. Кешкі астан кейін форумның салтанатты ашылу рәсімі «Джагонда» түнгі клубында өтті.

Шекаралас ынтымақтастықтың «БІРЛІК-ЕДИНСТВО.KZ» V xалықаралық жастар этномәдени форумына Армения, Германия, Беларусия, Корей, Тәджікістан, Польша, Ресей, Қырғызстан және әр облыстан келген қонақтар қатысты. Қонақтар өз регионымен таныстырып форумға дайындалған баннерге өз ізгі тілектерің жазып қалдырды. Көнцерттік кеште ән, би және әр түрлі ойындар ойнатылды. Кеш соны жастарға арналған би кешімен аяқталды.

9 сәуір форумның салтанатты кезеңі.
Барлық форумға қатысушыларды жеңіс саябағына алып келіп Ұлы отан соғысының мовзалейіне гүл шоқтарын қойып, Достық үйіне дейін «Бірлік жолы» атты жаяу жүрісі өтті.

Достық үйінің мәжіліс залында көршілес мемлекеттермен Павлодар облысының ЖҚКО мен ҚХА ЖҰ мейморандумға қол қойды. Омск жастарында болған жылда табысталатын айналмалы кубокты Алтай аймағының жастарына табыс етілді. Форумның жалғасында бізді 4 топқа бөліп семинар жүргізді. Мен 2 топқа түстім. Бізде семинарды Алтай аймағынан келген қонақтарымыз xалықаралық балалар лагері жайлы айтып, жобаларымен бөлісті.

Барлық қатысушыларға сертификат табыс етілді. Форумның жалғасы Естай атындағы мәдениет сарайында концерттік кешпен жалғасты. Концерт барысында этномәдени ұлт өкілдері өздерінің ән, билерін көрсетті. Өзіме концерттік қойылымдары қатты ұнады.

Форумның салтанатты жабылу рәсімі Павлодар қаласындағы 12 қабатты ғимараттың 11 қабатында орналасқан «Панорама» мейрамxанасында өтті. Кеш соңында барлығымыз ұйымдастырушыларға алғысымызды білдірдік. Жабылу салтанаты жастарға арналған би кешімен аяқталды.
10 сәуір қайту күні.

Өзім осы өткен 2 күн ішінде көптеген достар таптым, тек Қазақстаннан ғана емес, сонымен қатар көршілес мемлекеттерден де. Үлкен xалықаралық форум өткізгендері үшін, қоңақ жайлығы үшін, ұйымдастыру алқасына айтар алғысым шексіз. Осындай форумдар арқылы көршілес мемлекеттермен достығымыз нығайуда. Елімізде халықаралық шаралар көбірек өткізілсе деп тілеймін. Павлодардан Алматыға қатынайтын поездымда келді, барлықтарыңызға алдағы таңда тілерім жұртымыз аман, еліміз тыныш болсын. Сау-саламатта болайық ағайын!!!

Әлгіндегі ойыннан кейін 10 шақты күн өткен болатын. Кезекті ойынды көруге бардым.
Ойында кіржиген көзқарасымның фокусына 4 команда ілінді. Немене??? Неге 5 емес?
Жоқ, команданың ниеті ұрып тұрса да, өмірде түрлі жағдай болады: қаржылық, ұйымдастырушылық, бюрократиялық, адами фактор мәселелері ойынға аттануға кедергі болуы мүмкін. Оның үстіне, әскери оқу орнындағы команда болса. Бірақ, оны түсіністігі бар мейірбан адамдар ойласын, ал менің бас қатырғым келмейді.
Жоғары лигада ойнау үшін қаншама команда арттарын жыртып, тырмысып, уақытын кетіріп, даңғыл жол жүреді. Ал өте салып, келмей қалу…

Бірде Эрнест Хемингуэй: кез-келген адамды бей-жай қалдырмайтын ең қысқа әңгіме жаза аламын, деп біреумен бәстескен екен.
Ақырында: «Балалар аяқ киімі сатылады. Киілмеген» («For sale: baby shoes, never worn») деген әңгіме жазған жазушы бәсте ұтыпты.
Міне, содан бері осы бір қысқа әңгіме жазу әрекеті көпшілікке тыным бермей келеді. Талай адам оқырманды таңқалдырып, тебірентіп, толғантатын тұтас оқиғаны бар-жоғы 6 сөздің ішіне сыйдыруға тырысады. Бәрі болмаса да, бірді-екілісінің жазғаны сәтті шығады.

1. Бейтаныстар. Достар. Жақын достар. Көңілдестер. Бейтаныстар.
2. «Сіз нөмірден қателестіңіз», деді таныс дауыс.
3. Жолаушылар, сендермен сөйлесіп тұрған капитан емес.
4. Өз жартымды кездестірдім. Бірақ, ол елемеді.
5. Парашют сатамын: ешқашан ашылмаған, аздап қанданған
6. Бұл алтын тойымыз. Бір орындық дастархан.
7. Бүгін тағы да өз анама өзімді таныстырдым
8. Жихангез дабыл жіберді. Жерден жауап жоқ.
9. Үйіме раушан әкелдім. Кілтім сәйкес келмеді.
10. Анам маған қырынуды үйретті.
11. Шытынаған маңдай әйнегінде «жас жұбайлар» деп жазулы.
12. Біздің төсек. Екі дауыс. Есік қақтым.
13. Секіріп кеттім. Артынша ойымнан айныдым.
14. Менің бейнем қазір ғана маған көзін қысты
15. Ренжіме, сарбаз. Аяқ киімді жұбымен сатамыз.
16. Мұның әйелін өлтірушіні бөтелкемен тамақтандырады.
17. Есейген адаммын деп елестеттім. Есейдім. Елесімді жоғалттым.
18. Дәрігер науқасты құтқарды. Науқас Құдайға алғысын жаудырды

дереккөз: ADME
Превью мен посттағы сурет Freeimages сайтынан алынды

Егер қысқа әңгімелер қызықтырса, бұған дейін жариялаған мына екі постты оқыңыз:

1. Аз әріпті 9 әңгіме
2. 15 сөзден аспаған 6 әңгіме, 1 роман

Баяғыда Вата қыз болыпты. Баяғыда болғанда, сол 1989-2029 аралығы ғой (байғұс 2030-ды да көрмей кетті деседі). Вата қыз кредитке алған үйін жинап жүріп, бір езілген жүзім (ел арт ұртында мейіз дейді) тауып алады да, Felis catusты шақырады, Felis catus келмейді. Felis catus деген негізі кәдімгі мысық болатын, бірақ өзі мішім кезінен латын тілін тереңдетіп оқыған зияткер мысық еді, Лукоморьеңді… Тәлпіштігі де жоқ емес енді. Сондықтан осылай атағанды қалайтын.
Қыз:
– Келмесең келме! – деп, езілген жүзімді өзі жеп қояды. Жеп болған соң (бұл кезде Ватаның іші өте бастаған еді) Felis catus келіп:
– Неге шақырдың? Оның үстіне уатцаптағы конфаға жазып жібергенің не? – деп сұрайды.

Вата қыз айтпайды. Сонан соң Felis catus:
– Ендеше сенің минералкаңды төгем! – дейді.
Вата қыз:
– Өзі таң ата бас ауырып тұрғанда жалғыз дауа – минералкама тисең, мен құйрығыңды кесіп аламын! – деп жауап береді.
Felis:
– Қумашы, а! Құйрықсыз мысық тұқымдасына жататынымды білмейтіндей!-деп кейиді.
Вата Қыз:
– Онда кесетін жерің де қалмады ғой,-деп басын қасиды.
Зияткерлік пікір-шайқаста жеңіске жеткен Felis catus минералканы төгеді. Вата қыз Felis catusтың құлағын (!) кесіп алады да:
– Шайқаста жеңіліс тапқанмен, соғыста кім жеңетінін көреміз!-деген көрінеді.
Felis catus:
– Апа, апа, құлағымды берші! – дейді.
Вата қыз:
– Апалап қалуын! Менің минералкамды төле! –деп талап етеді.
Felis catus сиырға барады. (Кешіріңдер, бұл жерде сценарий солай, халықтың идеясы)
– Сиыр, маған минералка берші! – дейді.
Сиыр:
– Миыңды ұрайын, епті, сиырда қайдағы минералка, жоғал құры нақ! Менен қатық сұрау керексің!-деп қуып шықпақ болады.
Сонда:
– Келісейік те,-дейді оңтүстікте 2 жыл тұрып, сол жақта пішіліп қалған Felis.
Сиыр:
– Жарайды, минералканы да шешеміз… Менің қарным ашып тұр. Маған жапырақ әкеліп берші! – деп басып жібереді.
Felis catus ағашқа барып:
– Ағаш, ағаш, жапырағыңды берші! – дейді.
Ағаш:
– Мен ағаш емес, көкнәрмін!-деп, өзінше петросянданады.
Felis:
– О, тіпті жақсы онда!-деп қуанады.
Ағаш:
– Қалжың ғой. Мен шөлдеп тұрмын. Су әкелсең, жапырақ беремін, – дейді.
"Өзім су іздеп жүргенде, мынау да су сұрай ма не?"-деп өз-өзінен күбірлейді Felis catus.
Felis catus суға бара жатса, су әкеле жатқан қыздарды көреді.
– Қыздар, қыздар, маған су беріңіздерші!-дейді.
Қыздар оған:
– Су деген сөзде 2 әріптен қателестің ғой! Бізден әдетте оны сұрамайды. Жарайды, бізге сағыз әкеліп берсең, біз саған су береміз,-деп шарт қояды.
Felis catus дүкенге барады.
– Әй, дүкенші, маған сағыз берші! – дейді.
Дүкенші:
– Суға шомылдырғыр-ай, өзі кризистің алдында көрінген айуан келіп сағыз сұрай берсе, нем қалады?-деп күйінеді.
Сосын:
– Онда маған жұмыртқа бер!-дейді.
Felis catus:
– Ренжіме, мені Шымкент жақта кастрация жасап тастаған,-деп күмілжиді.
Дүкенші:
– Ондай жұмыртқа емес, кәдімгі тауықтың жұмыртқасы,-дейді.
— Құстарда да бола ма не?-деп таңырқайды Felis catus.
Felis catus тауыққа барады.
– Тауық, тауық, маған жұмыртқа берші! – дейді.
Тауықтар:
– Бізге дән әкеліп берсең, біз саған жұмыртқа береміз, – дейді.
Felis catus: «Манағы Көкнәрмен қалай да келісу керек,»-деп ыржияды. Келе жатып, тағы да: «Енді не қыламын? Ит боп кете жаздадым ғо іздеген құрлы» – деп ішінен ойлайды. Сосын өзі ойына өзі күлкісі келеді. Сөйтіп кетіп бара жатса, бір тышқанды көреді. Felis catus тышқанды бас салады.
– Жаныңның барында айт! Үйіңде не бар? – дейді.
Тышқан қорыққанынан:
– Үйімде іргелес монитор, клавиатура, процессор бар,-дейді.
– Миымды зорлама, шыныңды айт!-дейді ашулы Felis catus.
Тышқан:
– Бір табақ тары бар, – дейді.
– Ойылдікі ма?-деп сұрайды Felis.
Тышқан:
– Ренжіме, бірақ қазір саған мейлі сияқты ғой (сөз ауыстырылды – ред.),-дейді.
Felis catus:
– Маған бір уыс тары бер,-дейді.
Тышқан үйіне барып, бір уыс тары әкеліп береді; Felis catus тарыны апарып тауыққа береді, тауық жұмыртқа береді; жұмыртқаны апарып дүкеншіге береді; дүкенші сағыз береді; сағызды апарып қыздарға береді, қыздар су (!) береді; суды апарып ағашқа береді; ағаш жапырақ береді; жапырақты апарып сиырға береді, сиыр қатық береді, қатықты апарып Вата қызға береді, Вата қыз мұны көріп:
— Ноқалай ноқат нәгөй кеще-ау, қатығыңды қолтығыма (сөз ауыстырылды – ред.) тығам ба, маған минералка әкел дедім ғой!-деп Felis catusтың құлағын мәңгілікке бермей қойып, ана жаққа да өзімен бірге ала кеткен деседі.

Соңы.

Эфир уақыты өтті, бәрің қарадыңдар ма?
Екінші ойын, қысқасы. Тарих маусымында — тарихта қалуды мақсат тұтқан командалардың (бәрі емес сияқты, былай) кезекті бестігі ойнады. Жюриде бірлі-жарым өзгеріс бар. Негізі, бұл — дұрыс үрдіс. Тың көзқарас, жалпы алғанда, барлық жерде керек.

Елімізде тағы да бір жаңалық шу көтерді. Шымкенттің жігіті Шығыс Қазақстанда қыз алып қашты. Оқиға орнында болған куәгерлердің айтуынша, жігіттің жасы отыздар шамасында, ұзын бойлы. Сірнебай екеуміз оқиғаны өз көзімен көрген куәгерлерді сөзге тартқан едік.

Абылбек Мауленов: Қыз жалғыз өзі билеп тұрды. Біздің Усть-Каменьде мұндай биші жастар көп. Мен осында "ҮМЗ" АҚ кәсіпорнында аграрлық сала бойынша менеджермін… Иә, жігіттің жасы шамамен отыздарда. Сақалы өскен. Джинсы кигені есімде. Бірақ балағын көрмедім. Иә, шалбарында балағы жоқ.

Ануар Дауленбаев: Славься, Усть-Каааменогооорск! Встааанем ряяядом и споем друууг-другууу! Вот так вот.

Қалған куәгерлер көшеде тоңып қалған соң, Сірнебай екеуміз ақпаратты басқаша жолмен іздей бастадық. Нәтижесінде қыз туралы мынадай мәліметтерді таптық:

Жұмағұлова Малика, 1991 жылы туған. Биші. Шығыс Қазақстан облысы Өскемен қаласының Жастар саясаты басқармасында екі жыл жұмыс істеген. Негізгі құжаттардың көшірмелерін, басқарма жұмысының жоспарларын Қытайдағы Харбин қаласына тыңшылық жолмен жеткізумен де айналысқан.

Жақын туыстарынан тек Жұмағұлов Қанат деген ағасын таптық. Ағасы Атырау қаласында Иманғали мешітінде имам боп қызмет атқарады. Ол кісі бізге хабарласты:

Қарындасымды алып қашқан болса, тағдырдың жазуы сол шығар. Біздің асыл дінімізде тағдырға өкпелеуге болмайды. Сондықтан мен тағдырдың жазуына разымын, батамды бердім.

Аноним азаматтан поштамызға бейнежазба жолданды. Бейнежазбада Маликаның Шымкентте ақ босаға аттағаны көрсетілген.

Математика — күрделі мәселелерді шешуге арналған ғылым. Жалпы бүкіл ғылымның патшасы. Кішкентай балалар көңілді математика есептерін шеше тұрсын, ал біз бүгін көңілсіз есептер шығарайық.

Есеп № 1
13 ақпан күні үйлену тойында жүктілігінің 9-шы аптасына кірген жас келін шамамен қай айда босанады?

Есеп № 2
903 мың теңгелік бір шаруа алған жеке кәсіпкер оның 3 пайызын салыққа төлейді, 15 пайызын тапсырыс беруші жақтағы жақсы жігітке береді, сауна және отырысына 65 мың алып қояды. Шаруаның жалпы шығыны 120$ (доллар бағамы — 186 тг). Сонда өзіне қанша қалайын деп тұр?

Есеп № 3
Әлеуметтік желідегі бір топтың ұтыс ойынына қатысқан Е.Б. бұл жазбаны өз парақшасында бөлісті. Жалпы бөліскен адам саны 49540, жүлде 10 адамға беріледі, оның үшеуі Айфон. Е.Б.-ның ұту ықтималдығы қанша және оның ішінде Айфон ұтып алу ықтималдығы?

Есеп № 4
4 жігіт бір барда жақсы отырыс жасады. Жалпы есеп 14650 тг шықты, бұған 10 % қызметақы қосылады. Төртеудің біреуінде ақша жоқ. Қалған үшеуі қаншадан лақтыруы керек?

Есеп № 5
Лунара сағатына 15000 алады. Оның 1000 теңгесін таксистке береді, 1500-ін сауна администраторына қалдырады. Бір тәулікте 50000-нан көп істеу үшін Лунара қанша сағат «жұмыс» істеуі керек?

Есеп № 6
Н.Ң. түскі үзіліссіз жасайтын банкке келіп, сағат 13:50-де 260 номерлі кезек талонын алды. Таблодағы соңғы тұтынушы номері 222. Жалғыз өзі ғана жұмыс істеп отырған банк қызметкері әр тұтынушыға 14 минут уақыт құртуда. Банк жұмысы 18:00-де аяқталады. Н.Ң-ның бүгін кезегі келеді ме?

Есеп № 7
3 баласы бар 34 жастағы А.О. айына 120 мың теңге + 10 мың ком.қызметтер төлеп, 2 бөлмелі пәтер жалдап тұрады. Тұрақты айлық табысы 385 мың теңге. Әр отбасы мүшесіне айына 40 мың теңге жұмсайды. А.О,-ның бұл өмірде пәтер алуға шансы бар ма?

Жалпы «Қазақия-2015» блог-сапар байқауына қатысуға 50-ге жуық өтініш келіп түсті.
ІІ кезеңге 26 үміткер өтті.
Қайсыбір азаматтар бұл тізімге байқау талабына (әлеуметтік желідегі белсенділігі (о.і. 2000 дос) және сапалы пост жазумен (кем дегенде 2) өзінің қабілет-қарымын көрсету) тиісті дәрежеде сай келмеуіне байланысты ілікпей қалды. Сіздердің байқауға деген ынталарыңыз бен ниеттеріңізге алғысымызды білдіреміз.

Ал кім де кім өзін осы тізімнен көрсе, сіздер үшін байқаудың жаңа шартын қабыл алыңыздар.
Бұл үміткерлер белгілі маршрут (12 станса) бойынша қазылар алқасына өз жол картасын – жоспарын ұсынуы тиіс. Дедлайн — 04.04.2015 ж. (Астана уақытымен) күндізгі 09:00-ге дейін.

Жоспарда үш графадан тұратын кестеде келесі ақпараттар міндетті түрде керек.
1. Станса атауы 2. Сол стансада жазатын, түсіретін, көрсететін нысандары мен адамдарының болжамды тізімі (кем дегенде 7 тақырып). 3. Болжамды форма (интервью, фото, инфографика, мәтіндік пост, видео, инфографика, т.т.)

Индивид жол картасын ұсыну – «бара көреміз», «пойыздан түсе сала селфилете саламыз», «достарым көмектеседі», т.т тәрізді дүниелердің алдын алу үшін көзделген. Әжептәуір уақытқа сапарға шығатын болғандықтан, біраз жерді бір сапар бойы көруге мүмкіндік болғандықтан, осындай талап. Және маңызды талап. Шешуші талап

Қуаныштарыңызбен бөлісіңіздер, 12 стансаны іздеп, дайындалыңыздар. Елді бірге таниық!

{Тізім әліпбилік (атына байланысты) ретпен}

1. Айжан Кульмуханбетова
2. Ақбота Мұсабекқызы
3. Алмас Алтай
4. Амалбек Өміртай
5. Амангүл Мадетханқызы
6. Асел Абилбекова
7. Әйгерім Бегімбет
8. Әйгерім Кеулімжай
9. Берік Сұлтан
10. Бижан Садибеков
11. Данияр Жаныс
12. Данияр Қанқожаев
13. Динар Нахыпбек
14. Нұрлыхан Қалқаманұлы
15. Керім Құрал
16. Мағзұмхан Аманбек
17.Мадина Әбдіқадырова (Реброва)
18. Марфуға Шапиян
19. Мейірман Сауранбеков
20. Нұрбек Бекбау
21. Нұрбол Ханағат
22. Нұрлыбек Рахманов
23. Көкбөрі Қазақұлы
24. Серікбол Хасан
25. Шолпан Санақбай
26. Эльвира Ергалина

ІІ кезеңге өткен үміткерлерге қатысты ақпарат:

1. Жолсапар жоспарын 04.04. 09:00-ге дейін ұсыну керек. Кешігу не жоспарды поштаға жібермеу байқаудан тыс қалуды білдіреді.
2. Жоспарларыңызды блогқа, ӘЖ-ге жариялаудың қажеті жоқ, оны қазылар алқасына ұсынасыз, жоспарға деген жауапкершілік, сапасы, зерттегеніңіздің, ақпарат қарағаныңыздың көрінуі ондыққа енудің жалғыз мүмкіндігі.
3. Жоспар — кәдімгі «сапарға барсам, мынаны жазғым келеді, мына кісіні түсіргім келеді» дегеннің кестеге түскен түрі.
3. Бүгін-ертең ӘЖ-де позитивті көңіл күйді жалғастыра түсеміз, ізденіске түсіп «жоқ» боп кетпеңіздер

Поштамыз — qazaqia2015@gmail.com

Тақырыпқа қарап, кей жайдарман командаларының сахнадағы бар тірлігі деп ойлап қалуға, баға беруге болар еді, ә? Неткен символизм… Бірақ, бұл жолы айтайын дегенім ол емес.
Жайдарманшыларды сынай отыра, мен сахнаға шығудың жауапкершілігін және оның артында қаншама еңбек жатқанын түсінемін. Әзіл жанрының микрофонға аузыңды қимылдатып берсең жеткілікті болатын басқа өнер түрлерінен қиынырақ екенін де білемін. Дегенмен, ізденіс барда бірнеше минуттық өнер көрсету қиын болмауы тиіс. Шыршалар-таяқтар, әлемде қаншама тақырып бар, жанр бар, оқиға бар! Туындылар бар! Әлем — үлкен! Ендеше, не ләйліп отырсың?!

Әуен таңдай білу — әр адамның талғамына қарай. Жеңіл, сөздерді қамти алатын ән таңдау және оның мүмкіндігінше көпшілікке таныс болғаны жақсырақ. Мәселен, шетел туындыларынан — Эрик Клэптонның «Лэйласы». Шедевр.

Басы

2011 жыл. Астана. Әлемдегі ең суық елордада тұрып жатқанымызға жиырма жыл болды. Жұбайым оңтүстіктің қызы. Анау, менімен бірге Сібірге барған қыз бар ғой, сол. Сол әңгімеде мен айтпай кеткен бір жәйт болды. Ол қызымның Сібірден маған қатты ренжіп қайтуы еді. Біреуді қосамын деп жүріп, өзім ажырасып кете жаздадым. Әңгіменің «құда, іш, іш құда» деп арақты өкіртіп құйып жатыр, әлі баламын, тартынып отырған мен жоқ» деген жері бар. Сол ішкеннен үш күн ішкенбіз ғой. Сібірдің адамдарының арақ ішкенінің жанында біздікі жай екен. Айтуға ұят.
Содан ол «менің жігітім нән алқаш екен ғой» деп шошып кетсе керек. Барарда барлық киімдерімізді бірге салып, бір чемоданмен барған едік, қайтарда бөлек-бөлек салып, екі чемоданмен қайттық. Ренжуі қатты енді. Осымен бәрі де біткен шығар деп ойлағам…
Киноға шақырамын, бармайды, гүл сыйлаймын, алмайды. Кезінде сыйлаған заттарымның бәрін беріп жіберіпті біреуден. Жағдай, қорқынышты. Енді не істесем екен деп басым қата бастады.
Қой, бүйтіп жүре бергенше Целиноградтан қарындасымды алдырайын, болашақ қайынсіңілісін көргенде бір жібір жүрегі деген ой келді.
Жеделхат кетті. «Тез жет» деген. Бар болғыр, жетіп-ақ келді. Содан «пәленшенің қарындасы келіпті» деген сөз оған да жетпей ме? Қонаққа шақырып келіп тұр бір күні…
Осылайша Алпамыс батыр жырында айтылатын:
«Жиделі, Байсын жерінде,
Қоңырат деген елінде,
Байбөрі деген бай бопты,
Төрт түлігі сай бопты...» деген жердің құсын қондырдық қолымызға. Кейіннен Ақмолаға құдалар келді. Қызымыздың тоқыған кілемі деп ұзындығы алты метр, салмағы бір тонна кілемді көтере келіпті. Келген жұрттың бәрі таң қалды. Кілем тоқитын қызды көрмек түгілі естімеген де жұрт, бұл кілемді расымен де сен тоқыдың ба? деп алыстан іздеп келіп, көрушілер көбейді. Бір байшыкеш бір уыс долларға сатып та алмақ болып еді, бермедім.
Менің жанымның өнерін жұрт көрсін деп ойладым санда бар, сапада жоқ салақ қатындар еске түсіп…
Ол кезде қазіргідей дәмхана, тойхана деген жоқ. Үйдің алдынан далаға палатка тігеді. Той күшті өтті. Бір машина арақ түгел ішілді. Ақыры қырғын төбелес болды. Үш жігіттің басы жарылған, екеуінің қолы сынған, біреуінің қабырғасы сынған, біреуі жан тапсыра жаздап, ауруханадан бір-ақ шыққан.
Бес-алты жерде төбелес қызып жатыр екен, ағам да жетті. Келді де «аруақ!» деп төбелестің ортасына кіріп кеткен, қазір бәрін қыратын шығар деп мен тұрмын, қарасам, екінші шетінен бір-ақ шықты… тыр жалаңаш…
Мен бірақ татып алмадым. Пәлесінен аулақ. Бір рет басқа тиді.
Кейін Мақтаралға, қайын жұртқа есік ашып, алғаш рет бардым жалғыз өзім жұбайыммен. Әлі бұл жақ құдалық жасамаған кез. Күн күйіп тұр. Шілде айы болатын. 40 градус бар-ау! Жанып тұрған пештің ішіне кіріп кеткендей болдым.
Кішкентай кезімде іс тігіп отырған шешем инесін сабақтауға бергенде оны өте ұп-ұзын қылады екенмін. Сонда анам сен келінді өте алыс жақтан әкелесің-ау дейтін. Айтқаны айдай келді.
Біздің ата-бабаларымыздың жүрмеген жері жоқ шығар. Сонау Мысырға барып сұлтан болған Бейбарыс бабамызды енді ғана танып, біліп жатырмыз. Оның жанында Ташкенттің түбі деген не тәйірі.
Сонда да болса айтайын, қайын жұртыма барғанша екі мың шақырым жол жүреді екенмін.
Қош дейік. Сонымен қайын жұртқа да келдік. Қыздар ма, келіншектер ме, мені көргенде иіліп сәлем салады. Алғашқыда олардың не істеп жүргенін түсіне қойған жоқпын. Бұлар не істеп жатыр деп ойлап қоямын.
Саған сәлем салып жатыр ғой, — дейді жұбайым.
Ә?
Тағы да біреу иіледі.
«Өркенің өссін, бақытты бол» деп айт, — дейді келіншегім.
Cәлем салған сайын оларға «рахмет, рахмет» деп қоямын.
Біздің жақта бұндай салт-дәстүрдің болмағанынан кейін таңырқап жатқаным ғой. Кейіннен үйреніп кеттік.
Тіпті, өзіңді құрметтеп, сәлем салып жатқанда риза болады екенсің. Орыстың ықпалына көбірек ұшыраған арғындарда бұл әдет ұмыт болса да жаңғыртатын-ақ нәрсе екен деп ойлаймын.
Жаңа айттым ғой, күн күйіп тұр деп. Бара салып, шешініп тастап, бұтымда тек дамбал ғана бар, далаға атып шықтым. Ойым — суға шомылу.
Бірақ далада жаңа ғана біраз адамдар жүрген сияқты еді. Әрі қараймын, бері қараймын, ешкім көрінбейді.
Бұлардың бәрі қайда кеткен?
Бір уақытта келіншегім келді.
«Ой-бүүүүй, бар айт, анау күйеу балаға, келіндер далаға шығудан қалды ғой, киінсін», — деп айтып жіберіпті апам.
Кешке қарай карта ойнадық. Атамнан да жоғары жаққа, төрге шығып алғанмын. Қайнағам ұтылып қалса «сен қара қатынсың, қара қатын, қара қатын» деп мазақтап, арқасынан бір саламын ғой…
Жұрттың көзі атыздай. Кейбіреулері күліп жүр. Осындай бір уақиға болған. Қазір еске түссе еріксіз езу тартамын…
Кейін бізді шақырды. Бардық бір топ адам болып құдалыққа. Көк шай деген болады екен о яқта. Соны қызық көріп бір апамыз іше берсе керек, қайтып келген соң қатты құлады. Жүріп кететін шығар деп ойлағанбыз. Қызының, менің жеңгемнің «көк шай ішіп өлетін болдың ғой, апам-ау» деп жылаған дауысы әлі күнге дейін кетпейді құлағымнан…
Алғашқы кезде әйелім үйрене алмай жүрді бұл жаққа.
«Бұл жақта орта жоқ екен, қазақша сөйлесетін адам таппайсың. Құрысын, кетейік Алматыға», — дейтінді шығарды.
Бірде туған жердің ыстық, суығы болмайды, біз Алматыға емес, Алматы осында келетін болады дедім де қалалық газетке «Ақмола Астана бола ма?» деген мақала жаздым. Шықты. Жұрт гу ете қалды. Содан 5 жылдан кейін шынында да Ақмола Астана болып шыға келді. Бұл енді жай кездейсоқтық болар деп ойлаймын.
Ал бүгін Астана қандай керемет қалаға айналды. Ол кезде орысы көп, масасы орысынан да көп, жүдеу қала болатын. Бұрын менсінбейтін адамдар қазір «Астанаға бара жатырмын, Астанадан келе жатырмын» деп мақтанатын болыпты. Осыны білгендей-ақ бірде мына өлеңді жазған едім:

Ерке Есіл, Нұрлы Нұра даласы,
Мекен еткен алты Алаштың баласы.
Айдай ару, күндей көркем Астана,
Қазағымның қиялдағы қаласы!

Ерейментау, Көкшетаудың арасы,
Киіктердің киелі кең даласы.
Бурабайым, Қорғалжыным қорығым,
Теңіз көлі, Сілетінің саласы!

Сарыарқам-ай, сағынышым, сағым-ай,
Жаралғансың бар қазақтың бағына-ай!
Бәйтерегі – бар тілегі қазақтың,
Көк бөрілер көптен күткен сағына-ай!

Нұр Астана, Нұрлы Астана, Астана
Елордамыз, Ақордамыз — Астана!
Бағзы қала, байтақ қала, бай қала,
Жасыл қала, Асыл қала, Астана!

Бірде мой мир, агент шыққан кез, есіме баяғыда Сібірге біз апарған жас келіншек Шолпан түсті. Іздеп көрдім. Бар екен. Күйеуімен, екі ұлымен түскен суреті тұр. Қуанып кеттім. Хат жазып жібердім. Жауап келді. Ұмытпапты. Қатты қуанып жатыр.
«Ұлымыз үйленіп жатыр. Баяғыда өздерің апарған бала. Біз қазір Қазақстанда тұрамыз. Бірақ келін қазақ емес. Қалғанын кейін айтамын. Бас құда болып барасың. Дайындал» депті. Мәссаған…
Айтқан уақыттарында темір тұлпарымды тізгіндеп алып, жолға шықтық. Ерейментау-Павлодар арқылы Ертістің оң жағалауына жеткенде аттың басын жіберіп-жіберіп алдым. Спидометр 140-150-ді көрсетіп келеді. Құстай ұшып келеміз. Шолпанды, Елжанды сағындық. Қандай болды екен деп ойлап келемін. Есіме, жиырма жыл бұрын болған оқиға түсіп, көзіме жас келді. Біз сендерді сағындық… Шолпан… Елжан… Арман… (күйеуі).
Барған соң білгеніміз, баяғыда біз апарған бала — Елжан қазір Шанхайда тұрады екен. Қазақстанда жүргенде қытайлардың қонақ үйінде жұмыс істепті. Сол жерде оны бойы ұзын болғаннан соң қытайлықтар байқап қалып, біздің жақта модель боласың деп, өздерімен бірге ала кетіпті. Ол сол жақта жүргенде бір жапон қызымен танысып, енді соған үйленіп жатыр екен.
Құдалыққа бірінші жапондықтар келді. Жас жұбайлар қыздың тойы өз жағында өткен соң келеді, деді Шолпан. Құдалар кіп-кішкентай екен. Уызына жарымаған жетім қозылардай ап-арық келеді екен. Бас салып «құда, құда» деп, сүйіп жатырмыз шөлпілдетіп. Сүйген сайын олар бойларын ала қашады. Сүйген жерімізді дереу сүртіп тастайды. Екі қолдарымен кеудемізден итеріп-итеріп қояды. Бірақ ыржалақтап күле береді екен. Оған қарап жатқан біз бар ма, одан сайын құшып, қысып сүйеміз-ай келіп…
Цун чаң, хуй иа, инчих пших дей ме, ачиң бтш хуа цпих дей ме? (маған әйтеуір солай естілді). Өздерімен бірге барлығын ала келіпті. Жататын төсектері, ішетін суларына дейін көтеріп жүр ғой.
Құда келеді деп семіз жылқы сойған екен біздікілер. Үш елі шығыпты. Қазы қарта, жал жая. Үстел майысып тұр. Құстың сүтінен басқаның бәрі бар.
Бірақ құдалар татып алмады. Иохо, иохо дейді де отыра береді.
Екінші күні әбден қарындары ашты-ау деймін. Бір келі күріш пен екі балық әкеліп қуырып жеді. «Өй, әкеңнің...» дедім іштей, құрт-құмырсқа, бақа-шаян жеп өскен жапон… Қор болған қазы-қартам-ай…
Бір жақсысы күтулері оңай екен. Жатып алған жоқ үйде. Қазекем секілді. Бір қора болып келіп. Кешке қонақ үйге кетті.
Тойда Шолпанның күйеуінің апасы «Тұрекең болмаса екеуің қосылмайтын едіңдер» деп жиналған мың сан жұрттың көзінше бетімнен келіп сүйіп, иығыма шапан жапқаны, ой дариға-ай, десейші…
Бір айдан кейін біз бардық. Шанхайға. Ол жаққа тіке рейс жоқ екен, Алматыдан Дубай арқылы ұштық. Бес адам болып. Көп адам алуға жол алыс, билет қымбат екен. Түсінікті. Мына тұрған Ақтау емес қой. Арабтар құм далаға қала салып, айды аспаннан бір-ақ шығарған жоқ па? Жұрттың бәрі сол жақта жүр. Өзіміз күнде көріп жүрген түйеге мінгеніне ақша төлеп, ел жүр еліріп. Біз де міндік. Құмына да бардық. Тек күнінің ыстығын-ай! Астанамның аязын сағындым сол кезде.
Келін бірінші өзінің жұмыс істеп жүрген жерінде той жасайды екен. Бұндай ұзын жапон қызын бірінші рет көруім. Бойы 155 см екен. Туфлимен. Жігіттің белінен келіп тұр. Мықын, бел деген болушы еді, олар бұл жаққа әлі келмеген-ау деймін.
Мені бір нәрсенің таң қалдырғаны, олар шақыру билетіне «біз сізді тойымызға шақырамыз, сіз құны осынша тұратын сыйлық алып келуіңіз керек» деп жазады екен. Екі мың теңгесін алып, тойға жетіп келетін кейбіреулерге құлаққағыс…
Елжан қазақ тілін білмейді екен. Бұнысына мен ренжіп қалдым. «Біз сенің атыңды неге Елжан деп қойдық. Елін, жерін сүйген ер болсын дегенбіз. Сенің бұның ұят екен» деп ұрсып салдым. Құлағына дейін қызарып кетті. Бір жағынан алғанда оның кінәсі де жоқ. Алыста, Сібірде жат жұрттың арасында өсті. Еліне ер жеткенде бірақ келді. Сонда да болса…
Әне, жапон келіннің өзі түспей жатып, біраз қазақ сөзін жаттап алыпты. «Амансыз ба, жақсы, сау болыңыз» деп тілі бұралып жүр. Сені мен екінші рет көргенде менімен қазақша сөйлесетін бол дедім.
Жарайды, жарайды деп қалды.
Төңіректің бәрі тұман. Біз бес минуттық мәшиналардың кептелісіне ыза болып жүрсек, бұл жақта адамдар кептелісте тұрады екен. Бірінші бағдаршамнан бір миллионы өтіп алады, сосын екінші миллионы өтеді. Осылай кезек-кезек. Құрысын. Адамдардың көптігі жаман екен.
Одан Токиоға ұштық. Одан Хоккайдо…
Бұл жер маған таныс. Менің «Сатқын» деген бір әңгімемде совет ұшқышының қашып келіп қонатын жері. Сол ұшақ әлі тұр.
Қайран жапон елі. Ат баспаймын деген жерін үш рет басады деп айтып отырушы еді баяғыда әкем. Көрем деген жерім бе едің?..
Ал бауырларым, барған соң кім көрінгенді бас салып сүйісе жөнелгенді қойыңдар, өткенде көрдіңдер ғой, ұнатпайтын секілді, бөтен ел, бейтаныс жұрт деп ескертіп қойдым. Сондықтан бұл жолы қырғын сүйіс болмады. Тек иіліп, басымызды изеп сәлем берумен шектелдік.
Той кәдімгідей өтті. Біздікіндей. Қазір әлемдегі халықтың бәрі араласып кеткен ғой. Ерекше ештеңе байқай қойғанымыз жоқ. Сол лимузин, қалыңдық, ақ көйлек, гүл, тост сөйлеу, би…
Бірақ қарынымның ашқаны-ай. Үстел толған тамақ. Бірақ ауызға салар бірдеңе жоқ. Ап-ащы бірдеңелер. Балық, шаян, күріш тағы да бірдеңелер… Жеуге болатын еді бірақ ащы-ақ бәрі! Шөлдің қысқаны-ай!
Құдалар қалай тұрады екен, қайда тұрады екен, ол жағын көргеніміз жоқ, қонақ үйден күтіп алды, қонақ үйден шығарып салды. Ертеңінде құйрық бауыр жеуге үйіне шақырған да жоқ, біз барғанымыз да жоқ. Әйтеуір, бір түсінгенім, жас жұбайлар тағы да біраз Шанхайда тұрып, Қазақстанға көшіп келетін болды. Әкесі Алматыдан үй де алып қойыпты.
Жапонияң керемет дамып кеткен екен. Зәулім үйлер, қым-қиғаш жолдар, қаптаған техника, құжынаған адам…
Ерекше әсер еткені, біз таңертең жұмысқа кетсек, кешке үйге келеміз ғой, ол жақта адамдар жұмысында тамағын ішеді, сол жерде киімдерін ауыстырады, жуады, үтіктейді, сол жерде ұйықтайды екен. Үйлеріне тек жексенбі күні ғана қеледі. Айлықтары жақсы енді. Орташа айлық 10-15 мың доллар. Бұндай ақша төлесе мен үйіме айына бір рет қана келуге бармын)))
Біз «қыздың қалың малы» деп бір бума доллар апарған едік, жапон құдалар алмады. «Ұят болады, қызын сатыпты» деп айтады деді. Бұнысы бізге жақсы болды. Бала кезімде армандап, кие алмай кеткен «Аляска» деп аталатын куртка бар еді, соны сатып алдым.
Қайтарда Ресейге, Қазақстанға ұшақ жоқ. Кемемен Владивостокка келдік. Находка қаласына әдейі ат басын бұрдым. Бұл жерде менің жан жолдасым жатыр. Басына барып, құран оқыдым. Елден ала барған бір уыс топырағымды бейітінің басына шаштым. Алыс ел, бейтаныс жер, алда не күтіп тұрғанын бір құдай біледі деп жолға шыққанда ала салған бір уыс туған жердің топырағы саған бұйырды досым!
Жан досым Темірлан Қиыр Шығыста, осы жерде екі жыл армияда болып, елге қайтқан болатын. Бірақ кезінде кемелердің жүгін түсіретін кранда істейтін бір қызбен жүрген екен, сол қызды алып келемін деп кетіп, қалып қойып, оншақты жыл тұрып, былтыр қазаға ұшыраған еді. Екеуіміз хат жазысып тұратынбыз. Елден келген бізді сезді ме екен?
Одан ТрансСібір теміржолымен пойызбен Хабаровск, Чита, Улан-Удэ, Иркутск, Краснояр, Новосибирск, Омбы арқылы жарты әлемді шарлап, жалпы алғанда бір ай дегенде елге де жеттік.
Жолда пойыз Енесайдың үстінен өтеді екен. Маңайдың бәрі тайга. Бұғылар жүр жайылып…
Ауууу, Енесай, жиырма жылдан кейін қайтадан біз келеміз, сәлем саған деп жастық шақ, өткен күндер елесі еске түсіп еріксіз көзге жас келіп, жылап қалдық…
Астанаға келсек, қар жауыпты. Маңайдың бәрі аппақ. Менің көңілімдей кең дала жатыр көсіліп…

Тұрсынбек Әлиұлы
Астана
facebook.com