Атырау облысы әкімдігінің қолдауымен түсірілген, ортасында өзіміздің Нұрберген жүрген Өмірзая сериалының толық нұсқасын қараңыздар. Біраз жыл бұрын Атырауды (елімізді) шулатқан жарылыстардың негізі қалай қаланғанын түсінесіз.

«Өмірзая» көркем фильмінде қазіргі қазақ отбасындағы дәстүрлі емес теріс діни ағымдардың кесірінен болып жатқан трагедия бейнеленеді. Атадан балаға жалғасып келе жатқан ұлттық салт-дәстүрді, ұлттық құндылықтарды насихаттайды.

Өзіме сақалдылардың басшысының рөлінде болған ақидың ойыны ұнады! Осындай шынайы өмірге жақын, тәрбиесі бар кинолар көбейе берсін.









Соңы:

Соңғы күндердегі қарбалас әбден жалықтырып жіберді. Жұмыстың көптігінен мойын бұратын уақыт жоқ. Жүзеге аспай жатқан күрделі жобалар үшін күйіп-піскен Жәрмен бастықтың алдына бикинимен келіп, бұралаңдап билесең де назар аударар түрі жоқ:
— Әй,

Осыдан тұп-тура екі ай бұрын бір кездері елімізде салтанатты түрде Ресеймен бірлесе ашылған «Силициум-Казахстан» кремний зауытының қайта жандануы мүмкін деген сыбыс шығып, ол туралы мен де бірдеңе деген едім. Зауыт ашылғанда басшы ретінде тағайындалып, кейін істі болған Михаил Сутягинский «Ведомости» газетіндегі сұхбатында қазақстандық компаниялармен альянсқа қайта дайын екендігін айтқан болатын.



Сол кездегі пікірлерге қарап мәселе дегенмен оңынан шешілетіндей көрінген. Дегенмен іс әлі де бір орыннан жылжымай тұрған секілді. Ғаламтордағы материалдарды шолсақ, «Силициум-Казахстан» кремний зауытына иелік еткісі келетіндер (Титан және БРК) әлі соттасып жатыр.
Ал бір кездері Сутягинскийге үкім шығарған қазақстандық сот өкілі енді өз шешімінен өзі айнып отырған сыңайы бар. Ресей болса өз кезегінде Сутягиннің Қазақстанда іске аспай қалған басқа да жобаларын мемлекеттік деңгейде қаржыландыруды жоспарлап отыр. Бұл дегенің «Титанның» кремнийсіз де тұралап қалмайтынының бір мысалы.



Істің ақ-қарасы әлі де бұлыңғыр. Дегенмен бір ойым былай дейді: ақыры көршілес әрі экономикалық тәуелді елдер екенбіз. Неге шынында зауытты қайта іске қоспасқа? Девальвациялы дағдарыс кезінде ең болмаса халыққа жұмыс болар еді. Кремнийдің шикізат ретіндегі зор пайдасын қайталамай-ақ қояйын…

Олимпиада ойындары – адамзаттың ойлап тапқан ең тамаша жаңалықтарының бірі. Күллі әлем назарын салатын бұл дода антикалық заманда елдер арасындағы соғыстардың тоқтатылатын айрықша кезеңі болғаны да белгілі. Жер-жаһанда діні мен ділі, ұлты мен ғұрпы бөлек адамдардың бәріне ортақ, бәрі қызыға қарап, сағына күтетін, бір мәрте өз көзіммен көрсем деп армандайтын дәл осындай бұдан басқа шара — жоқтың қасы.
Қазір ғой, жазғы ойындардан спортшыларымыз жылдан-жылға (дәлірек айтсақ, кібіседен-кібісеге) жүлделерін ұлғайтып келеді. Бірақ соның өзінде тәуелсіз Қазақстаннан су спорты түрлерінен бір де бір медаль алып көрмепті. Спецификалық, күрделі түрлер болғандықтан шығар.
Алайда Қазақстанда су ішінен жалпы Олимпиада медалисі шықпады деуге болмайды. Қарсы алыңыздар, су спорты түрлерінен Қазақстаннан шыққан тұңғыш Олимпиада ойындарының жүлдегері – Виктор Андреевич Абоимов. Ол – біздің тұңғыш! Қарағанды жүзі мектебінің түлегі, еркін стильде жүзгіш, КСРО құрамасына жарқ етіп енген атлет.

2004 ж. суреттің цифрлы көшірмесін сканерде жасағанда -қағаздағы суреттің түпнұсқасының элементтері құрама бөліктерге сапалы жіктеліпті. Сол кезде компьютер экранында суреттің ұсақ детальдері анық көрінді. Түстерді сәл өңдедім. Жалпы фотосурет туралы не білемін? 1927 ж түсірілген (сол тұста жасалған фотосурет дейік). Фотосуретте кімдер? Жауабы белгілі:
-Мектеп алдында тұрған мұғалім(дер) және оқушылар. Алғашында, бірден назарыма түскен сурет элементі. Сол жақ жоғарғы жағында орналасқан араб графикасының негізінде жазылған жазу. Жазудың мазмұны қандай?
1900-1940 жылдың арасында қағаз бетінд тілді түсіруге кемінде үш әдіс қолданған. Бұған дейін осы жайтқа ешқандай мән бермеппін. Қолға нағыз фотоайғақ түсіпті. Яғни, 1927 жылдың төңірегінде тілді қағазға түсу үшін араб графикасы қолданған. Жазғаным жаңалық емес шығар. Бірақ, осы мектептің кейіннен тастан қаланып, оны қоймаға айналдырған ғимаратты көзбен көрдім десем ше? Тарихтан ауылды жерде мектеп болғанын білеміз. Нақты қайсы жерде, нешеуі және алғашқы мұғалім кім болған?
Кейбір сұрақтарды шешкенге тек архив құжаттары көмектеседі. Ол заманда да бір мұғалімді екі мектеп тарихынан көреміз. Осы жерде кейбір жайттар көңіл аудартады. Өскеменде орналасқан қазіргі Жамбыл гимназиясынан бұрын ашылған қазақ мектебі болған-ды мыс? Негізін кім қалады?
Таласты тарихшыларға қалдырайық. Суретті қарастырғанда нені байқадым?
1) Жазудың мазмұны.

Тек жеке әріптерді таныдым. Оңнан солға қарай «б», «і» немесе «н», «л», одан кейін «м» әріпі. Әр түрлі алфавитте тілдің жазылуымен таныс мамандар көңілдерінді аударыңдар. Пікірлеріңді күтемін.
2) Фотосурет түсірілген жылдың мезгілі. Күз болуы әбден мүмкін. 1927 жылы қазіргі бірінші қыркүйектегідей барлық жерде оқу жылы бірдей басталмаған. Көктем болса балалардың көбісі аяқ киім киер еді. Көбісінде аяқ киім жоқ. Бір аяқ киім үлгісін байқадым. Яғни, бәтеңкені (ШҚО климаты жыл бойы жалаңаяқ жүргізбейді).

3) Фотосуретте баласымен түскен әке бар. Ортаңғы қатарда, сол жақта бала қасында әкесі отырған сыңайлы. Бастың, құлақтың, көздің ұқсастықтары бар.

4) Фотосурет ауылды жерде, әлде қалалы жерде түсірілді ме?
Менің ойымша ауылды жерде. Бірақ нақты айту қиын. Қала тұрғындарыда дәл фотосуреттегідей киінуі де мүмкін. Фотосуретті тапқан тарихшының айтуынша ауылды жер. Сіздер қалай ойласыздар?
5) Бір киім үлгісіне сай киінуге тырысқандары көрініп тұр. Әдейлеп киініп келді десем де қателеспеймін. Барлығы жағалы киім киген. Көбісінде костюм, шалбар. Ақ көйлек. Оң жағында отырған оқушының сырт киімінің тозығы жетіпті. Форма сақтамаған балалар заман туралы басқа мағлұмат береді.
6) Фотосурет түскен күні мектепте сабақ болды ма?
Меніңше сабақ болды. Оң жақта жантайып жатқан баланың қолында оралған дәптер парақтарына ұқсас зат ұстапты. Бір оқушы қыздың қолында анық кітап немесе дәптер, парақ салатын қатты тысты көреміз.
7) Фотосуретте оқушылардың ұстаздары қайда тұр?
Үстінгі қатарда үш азамат, ортаңғысы ең көрнекі жерде орналасқаны мектептің негізгі ұстазы десем қателеспеймін. Мүмкін ортадағы азамат мектептің жалғыз ұстазы шығар.
8) Киімдегі сән үлгісі байқалды. Сол жақта жантайып жатқан бала ұсақ шақпақпен гүлдеген матадан тігілген жейде киіпті. Басында ақ фуражка. Шалбар балағы сыртқа бүріліпті. Жалпы, мата түстері және матадағы суреттер әр түрлі.

Көп қарап, ойланғаннан болар. Қара-ақ түстер түрлі-түстке ауысып, кинолентаға түсірілген деректі фильм үзінділеріндей қатып қалған суретке қас-қағым сәтке жан бітті. Мектеп алдында тұрған мұғалім, оның оқушылары мектеп ішіне кіріп сабақтарын жалғастырды. Қалғандары өз істерімен тарқады. Осындай басы, аяғы жоқ деректі фильм. Оның кейіпкерлерін әлі алда отызыншы жылдар, Ұлы Отан соғысы, тылдағы еңбек, тың игеру күтіп тұрған-ды.

ТМД аймағында 6 жарым миллионнан аса адам ойнап көрген, біраз қауымға таныс «Борьба умов» ойынының өз қызығы бар. Әр нәрсенің өз шарықтау шегі мен құлдырауы бар, бірақ бұл ойынның тұрақты ойыншылары да, арам боттары да, фавориттері мен лузерлері де пайда болды.
Менің бұл ойындағы мақсатым — алғашқы мыңдыққа кіру болатын. Бірақ ойын барысында маған қияли-зияли ойлар келе бастады.
Қысқасы, бұл жерде салыстырмалы түрде белсенді ойнайтын қолданушы ретінде ойынның бөлшектерінен әзіл-шыны аралас өмірлік-пәлсапалық қағидалар тұжырымдалып шығарылды. Шынында да, қиялды шарықтатса, ойыннан не үйренуге болады? Қарайық!





































p.s. Қызық скриндеріңіз болса, сала отыру құпталады.

Дос қыздың туған күнінен шығып, такси тоқтаттым. Таңғы сағат бестегі бағыма артқы есігі мыжылып қалған күрең «Опель» тоқтады. Машина таңдап кергіп тұратын жағдайым жоқ болғандықтан, отырып алдым. Қол-аяғы ұзын, сырықтай арық жігіттің біресе

Грузия — әлемдегі әдемі елдердің бірі деп жазғым-ақ келеді. Бірақ олай айту үшін көргенім аз екенін мойындаймын. Сондықтан, Грузия — әдемі ел екен дей салайын. Ал сендердің маған сенуден басқа амалдарың да жоқ. Сенбесеңдер, өздерің барып көріңдер.

Грузия тарихы үш кезеңге бөлінетін шығар: ертедегі тарихы, ресей империясы мен совет үкіметі кезіндегі тарихы және қазіргі жаңа тарихы. Бір қызығы — тарихтың әр кезеңінің ескерткіштері орнында, ешкім бұзбаған, сыпырмаған, өзгертпеген — сол қалпы сақталған екен. Осы жері маған қызық көрінді. Қызық көрінгенде — жаппай ұраншылдыққа ұрынған постсовет елдерінің ешбіріне ұқсамайтын сияқты.

Табиғаты — ойлы қырлы, таулы қыратты. Күні — ыстық. Тбилисидің әуежайынан түсе салып, ыстық жел есіп тұрғанын бірден сезесің. Ал ауылды жерлері советтік қалдықтан әлі ажырап үлгермесе де қалалық орта жаңашылдыққа үйренісіп, бейімделіп кеткен екен. Айтпақшы, Грузияның тең жарты тұрғыны Тбилиси қаласында тұрады. Қалғанын өздерің википедиядан оқып алыңдар, миларыңды ашытып отырғым келмейді.

Қысқасы, не ұзыны — өздерің біліңдер, жоспар былай: Боржоми — Тбилиси — Кахетия.

Бірінші нүкте — Боржоми

1. Боржомидің орталығы


2. Орталық серуен бағындағы белгісіз біреудің ескерткіші. Кім екенін сұрағанымда, білмейміз деді


3. Қала көшелеріндегі шамдар осындай


4. Көше бойындағы дүңгіршектерден қайта-қайта зат сатып алғың келе береді


5. Боржоми тротуарлары серуендегенге арналған


6. Жоғарыдағыдан ескілеу, жоқ кәдімгідей ескі дүңгіршек. Әдемі, иә? Айтпақшы, грузиндер суретке түсуді жақтыра бермейді


7. Кәдімгі грузин ауласы


8. Кәдімгі грузин ауласы — 2. Грузияда балкон мен веранда культ деңгейінде. Әр балконда орындық бар, ал орындықта егделеу грузин отыруы керек


9. Кәдімгі грузин ауласы — 3


10. Жертөлесінде жеке бизнесі де бар


11. Кәдімгі грузин көшесі


12. Боржомиге темір жолмен де жетуге де болады. Асфальтпен де


13. Кура өзені. Боржомиден де өтіп, Грузияны қақ жарып, Тбилисиге дейін жететін өзен


14. Кураның үстінен асылған көпір. Екі жағын жағалай орналасқан Боржомиді біріктіріп тұр


15. Жобамен — былай


16. Боржоми — сайда орналасқан қала. Қалаға бір бағыттан ғана асфальтпен не теміржолмен келуге болады


17. Қала тұрғындарының тіршілігі. Табыстарының негізгі бөлігі туристердің есебінен ғой деймін


18. Кейбіреулері күнін былай да өткізеді. Жоқ, көбіне осылай өткізетін сияқты көрінді


19. Қаладағы қоғамдық көлік


20. Қоғамдық көлік тоқтайтын аялдама


21. Қала көшелеріндегі жол белгілері. Грузиядағы кез келген нәрсе грузинше және ағылшынша жазылған. Орысша жоқ, қазақша енді өз алдына жоқ :)


22. Қала көшелеріндегі жол белгілері — 2


23. Боржомидегі қоқыс жәшіктері. Грузияның барлық жерінде осындай жәшіктер екен. Байқасаңдар — ол жақта да ағаштың түбін әктеу әдеті әлі бар екен


24. Жолдың бойында өз алдына тұрған қоқыс жәшіктері. Көлеңкем көрініп қалыпты :)


25. Грузиндер қазақтарға ұқсап, ой-қыр демей үй салып кете береді екен. Анау тұрған — қонақ үй


27. Қалада шөл қандыратын «бұлақтар» көп


28. Жергілікті тұрғынның үйі. Байқасаңдар — тротуар мен көліктің жолын айырып тұрған қадалар ол жақта бұрыннан бар екен. Грузияда тротуарға көлігін қою дегенді сирек кездестірдім. Боржоми сияқты провинциал қаланың өзінде де жоқтың қасы


29. Көшелерінің бірінен тауып алғанымды қараңдар


30. Грузияда не көп — ілінген ту көп. Грузияның туы әрқашан ЕуроОдақтың туымен қатар тұрады


31. Тағы да ту. Тбилисиден де туы бар біраз фото бар


32. Бонус. Терезенің жақтаулары мен формалары өз алдына бір топтамаға татиды


33. Бонус — 2. Есіктің түр-түрі өзінің тартымды ескілігімен екінші топтамаға татиды


34. Боржоми минерал суын шығаратын зауытқа кіре берісте


35. Боржоми минерал суын өзі атқылап жатқан ыстық қайнарлардан алады


36. Былай етейік. Бос шыны бөтелкені аламыз да…


37.… оған дәл келетін қақпақ таңдаймыз


38. Екеуін қосып, үф-сүф методы арқылы біріктіріп жіберсек


39. Вуаля, көзіңді ашып-жұмғанша, Боржоми дайын


40. Енді, кішкене желім құтыны алайық та…


41.… оларды екі мың тонналық қысыммен үріп жіберсек…


42.… вуаля, былай ісініп шыға келеді

43. Боржомидің орталық саябағына жылжысақ. Шығыс стиліндегі көкшіл ғимарат — Иран падишахының жазғы резиденциясы


44. Саябаққа кіре беріс


45. Эйфель мұнарасының авторы Эйфельдің Боржомиде салған екі көпірінің бірі


46. Боржоми минерал суының он тоғызыншы ғасырдағы алғашқы зауытының ғимараты


47. Саябақта серуендеген жұрт. Осы тротуармен үш шақырым таудың ішіне кіріп кетуге болады. Бірақ бәрібір қайтуға тура келеді


48. Эйфельдің екінші көпірі — осы


Боржомидегі күн осылай аяқталды. Ары қарай Тбилисиге жол тартамыз.

Бейсенбі көзін тырнап ашты. Алагөбе таң бозара атып келеді екен. Бірден жұқа көрпесін сілкіп тастады. Сонсоң түнде жартылай сау баспен оқып бітірген, иығында қалып кеткен кітапты сол ашық күйінде жанындағы сөреге қойып, басын ұстап үнсіз отырды. Әрине, үнсіз; ояна салып, өзімен-өзі бірдеңе деп сөйлеп кеткені қызық болар еді.
Бейсенбі асықпай басып, балконға шықты. Арзанқол темекісін сіріңкемен тұтатты да, құшырлана сорды. Кешегі күннен бір белгі – алкоголь аңқыған (иә, сасыған емес, аңқыған) ауызына салыстырмалы түрде тың иіс енді. Ұртында — екі зұлматтың аралас қоймалжыңы; айғыз әйнек пен тор матадан тып-типыл аулаға үнсіз қарап тұрып қалды.

«Дүйсенбі» деген сөзді естіген кезде көпшілігіміздің көз алдымызға аптаның бірінші күні жұмысқа асыққан адамдар мен мектепке бара жатқан балалар елестейді. Бұл күнді «Ауыр күн» деп те атайды. Тіпті «Бұл күні қарыз берсең, шығын көп болады, ал жолға шықсаң, сәтсіздікке ұшырайсың» деген сияқты жаман ырымдар да бар.