Ньюсджекинг (newsjacking) — қандай да бір оқиғаны, жаңалықты, үрдісті өз брендінің танымалдылығын арттыру мақсатында пайдалану технологиясы. Әдістің пайда болғанына 3-4 жыл ғана. Авторы — Дэвид Мирман Скотт (David Meerman Scott).
Ақпарат ағыны күшейген сайын, оның құны төмендеп, "өмір сүру" уақыты қысқарып кетті. Адамдар жедел ақпаратты ғана тұтынуға үйреніп қалды да, брендтер өз жаңалықтарын өткізу үшін жаңа технологияларды меңгеруге мәжбүр. Осы ретте әлемдегі трендтерге ілесу қажеттілігі туындап отыр.
Ньюсджекингті екі ауыз сөзбен түсіндірер болсам, оның ең айқын мысалы — Google-дың әр атаулы датаға байланысты дудлинг жасауы.

Ньюсджекинг ерекшелігі неде?
Ньюсджекинг сіздің бюджетті үнемдеп, ел аузынан түсірмейтін ең керемет әдіс, ашығын айтқанда. Бұл PR және SMM мамандарынан жеделдікті, батылдықты және креативтілікті, ең бастысы — ауызбіршілікті талап етеді.

Ньюсджекер деген мамандық бар ма?
Бар. Енді бар. SMM-ші деген сияқты, маркетинг ғылымының PR деген ағымы сияқты, PR-дың SMM, newsjacking деген құрал-әдістері бар. Сәйкесінше, сол салада арнайы маманданған қызметкерлер пайда болуы заңды.

Осы әдісті сәтті қолданғандар бар ма?
Бар. Осы уақытқа дейін менің көзіме түскен бірен-саран мысал бар. Ары қарай мен сіздермен осы әдіс сәтті қолданылған кейстермен, ньюсджекингтің қандай салаларда қалай қолданылуы мүмкін деген ойларыммен бөлісемін.

Шынтуайтына келгенде, елде ауыз толтырып айтарлық ерекше оқиға\үрдістер сирек. Дегенмен, отандық сауда маркалары/компаниялар/брендтер/меморгандар осы бір технологияны қолдануда селқостық, құлықсыздық танытуда. Онысы енді бекер.
Ньюсджекинг әзірге бөлек ғылым емес, дегенмен бұл әдіс Дэвид ойлап тапқанға дейін табиғатта болмаған деп ойламаңыз. Ол болған, тек аты бар құрал ретінде қарастырылмаған. Алдыңғы жазбамда айтқандай, соғыс кезінде CocaCola компаниясы сауда көлемін арттыру үшін арнайы кампания ұйымдастырды. Бұл жағдайдағы ньюсджекинг мәні неде? Басты оқиға — соғыс. Қаншама сарбаз жарақат алып, өлім құшуда. Ал тірілерінің патриотттық сезімдерін өшіріп алмай, ары қарай соғысуға ынталандыратын не? CocaCola. Сарбаздардың амандығы үшін тұтынушылардың тиын аяп қалмауына «ынталандыратын» кім? CocaCola. Яғни, CocaCola оқиғаны өз мүддесіне пайдалана алды. Бұл — барып тұрған ньюсджекинг.

Енді өзіміздің кейстерге келейік.
Осыдан бірнеше жыл бұрын астаналық кафелердің бірі келген тұтынушыға қосымша құйып берген ыстық суы үшін 400 теңге ақы сұраған.
Бұл оқиға әлеуметтік желі қолданушылары арасында біраз наразылық тудырып, әңгіме болған.
Клиенттердің шағымдарын ескеріп, кафе мынандай қадамға барды. Ол жөнінде — фейсбуктегі парақшасында.
Бұл мысал ең алдымен жақсы қойылған коммуникация айғағы ретінде қарастырылады. Алматы кафелеріндегі бір шайнек шай ары кетсе 400 теңге болса, Астанада — 600 теңгеден кем емес. Онымен қоймай, қоюланып кеткен құманға ыстық су құю — қосымша ақы.
Осы оқиғаның нәтижесінде астаналық кафе-ресторандарда ыстық суға қосымша ақы алу деген үрдіс жойылды десе болады. Бұл, әрине, тура мағынадағы ньюсджекинг емес. Дегенмен, кафе бірнеше күн бойына ел аузынан түспей, тіпті оған қызығушылық артты. Басқа қала тұрғындары да #400тенгезакипяток хэштегін пайдаланып, түрлі оқиғаларымен бөлісіп жатты.
Кампания құны — 0 теңге.
Пайда — әлбетте болды.

Тағы бір таза ньюсджекинг деуге келмейтін, бірақ бірнеше күнде танымалдылығы біршама артқан компаниялар — Logycom және Apples.kz. Олардың былтырғы ақпандағы девальвация кезінде бірден сайттарын жауып, мынандай хабарлама іліп қойғандары скриншот қалпында әлжелілерде кеңінен тарады:




2015 жылы жазда Алматының тау етегіндегі аудандарында сел жүріп, халық біраз әбігерге түсті. Еріктілер жұмысқа тартылды. Халықтан көмек жиналды. Осы кезде еріктілерді тегін тамақтандыруға дайын кафе-ресторандар жұмылып, арнайы мәзір жасады. Ол жөнінде атақты пиаршымыз Әлішер Елікбаев жазып отырды. Бұл — нағыз ньюсджекинг — тағамдану орындары осы әрекеті арқылы өздерін құрметке лайық екенін көрсете білді.

Ньюсджекинг жеке бренд беделіне де берері аз емес. Танымал пиаршы Жандос Құрманбаевтың байрақпен байланысты мемлекеттік қызметкерлермен шиеленісі атақты заңгер марқұм Михаил Кленчиннің назарына іліккен еді. Ақыры іс Кленчиннің араласуымен сәтті аяқталып, Жандосқа тағылған айып пен айыппұл алып тасталынды.
Кленчин, сөзсіз, бренд болатын. Сондықтан, оның осы іске араласуын — ньюсджекинг деп таныдым.

Маған ең қатты ұнаған биылғы кейс — беларусьтің Белавиа компаниясының Ресей мен Түркия арасындағы кикілжіңді тиімді пайдалана алған жарнамасы:

Өкінішпен мойындайтын нәрсе — мұндай батылдыққа бара алатын қазақстандық компаниялар әлі жоқ.

Жарайды, олай керемет батыр болмай-ақ қояйық. Бірақ, осындай керемет технологияны «бейбіт» мақсатта қалай пайдаланып қалса болады?
Мемлекеттік сала
Үкіметті компания деп қарастырсақ, оның мүддесі — халықты жұмыс істеуге, салық төлеуге ынталандыру. Мысалы, Apple компаниясы өз өнімдеріне деген біздің қызығушылығымызды арттырып отырады — біздің өмірімізді жеңілдететін жаңа гаджеттерін ұсынып дегендей. Ал біз болсақ жыртылып, сол «тістелген алманы» сатып алу үшін ақша жинап, несие аламыз — компанияның табысын арттырып, оны байытамыз. Үкімет те сол сияқты — мемлекеттік аппарат өз жұмысының тиімділігін арттыру («біздің өмірді жеңілдету») арқылы, біздің патриоттығымызды нығайтып, салық түсімі азаймауына қызмет етеді («оны байытамыз»).
Үкімет министрліктердегі PR-қызметтері арқылы идеологиялық жұмыс жүргізеді, бірақ мемлекеттік PR осы жаңа технологияларды мүлдем, несін айтайын — ескі технологияларды да жарытып пайдалана бермейді.
Ал ең құрығанда, тіпті дым ойлап таппадым дегеннің өзінде нақ осы ньюсджекингті мына жағдайларда қолдануға болар еді (бұл жерде тек қана релиз таратуға қатысты жайттарды айтамын, өйткені одан арға әрекеттер — тұтас кампания болып кетеді):
Мұнай бағасына қатысты қандай да бір мәлімдеме (ОПЕК, Барадей): құзырлы орган жауап-мәлімдемесі — баспасөзге, қазақстандықтардың өміріне ықпалын суреттейтін инфографика — үкімет сайтында.
Сирия/ИГИЛ: ҚМДБ немесе дін істері жөніндегі агенттік тарапынан мәлімдеме. Тек қана жамағат оқитын сайт емес, бұқара оқитын медиада жариялау. Атап айтқанда, жастардың теріс ағымға түсіп кетпеуі үшін атқарылып жатқан шаралар туралы фотореп. Мүмкін ана жақтан қайтып келген адасқандардың бірімен интервью де жарар еді. Былайша айтқанда, мысалы, мен сияқты тым трезвый адамға қайдағы бір Джоли мен Ив Кустоның исламға бет бұрғаны туралы немесе Өзбекстандағы бір орыс бүйірінде «аллах» деген жазуы бар балық ұстап алғандығы туралы «жаңалық» мүлдем өтпейді.
Президенттің кезекті жолдауы: барлық министрліктер өз тарапынан түрлі креативті хабарлама/мәлімдемелер жасауына ешкім де кедергі емес. Әлбетте ол релиздер меморганның нақты пайдалы шарасы/нәтижесін көрсетуі қажет. Айталық, салық туралы өзгерістер туралы кіріс жөніндегі комитет инфографика түрінде таратса болар еді. Бірақ, ондай ештеңе алмадық.
Атақты жазушы/ақынның жаңа кітабы: мәдениет немесе білім-ғылым министрлігі мұны міндетті түрде пайдалануы қажет.
Головкиннің/Қанаттың кезекті жеңісі: спорт министрі соның құрметіне фейсбукке қысқаша клип жіберсе, халық ықыласына бөленері сөзсіз. Яғни кісі болып қалған, портфель ұстап туған образдан арылып, адами қасиеттері ел назарында жатталып қалады.

Бизнес
Қазақтың ұлы тұлғаларының бірінің мерейтойлы жылында арнайы серия шығару: айталық, Raimbek Bottlers көп сусындарының бірінің қорабында жыл бойына бір ақын/жазушының суреті мен өлең немесе нақыл сөздерін орналастыруына болады. Бұл "ұлт фанаттары" тарапынан үлкен сұранысқа ие болары сөзсіз. Сол сияқты сүт өнімдерін, киім-кешек, шығарушылары осы идеяны пайдалануына әбден болады және ол айтарлықтай табыс әкеліп, әлжелілерде көп талқыланады. Журналистер де ондай жаңалықты қалт жібермесі анық.
Түрлі заңдарға өзгеріс енгізілуі: айталық, Еңбек Кодексіне енгізілген басты жаңалық — ескі редакциясында жұмыскерді жұмыстан шығаруға 20 себеп болса, жаңа нұсқада 25 себеп жазылған. Осыны делік «Казком» қалай "қағып" кете алады? Әрине, жаңа заң аясында өз қызметкерлерін қалай қорғайынын айтып, мақтанып қалуына болады. Ал жұмыскерін қорғаған жұмысберуші әрине, беделі жоғары болады.

Жалпы, non-governmental салада ньюсджекингті пайдалануда шексіз көп идеялар жасауға болады. Мемлекеттік салада да көңілсіз, қызықсыз, сауатсыз релиздер жариялай бергеннен, адамды жымита алатын, үміт сыйлайтын креативті дүниелер шығаруға инструменттер мен технологиялар жетерлік.
Әріптестерге соны тілеймін.
Басты профит — танымалдылықты арттыру үшін бір тиын да жұмсалмайтындығы. Әлеуметтік желілерде кеңінен талқылану, массаның есаінде қалу.

Тақырыпты түсініп, ұнатқандар — лайк қойсын, түсінбегендер комменттерін қалдыруына әбден болады.

— Әйелсіз еркек өмір сүре алмайды!
— Қойшы, әйел болмаса қыздармен өмір сүре беруге болады…
(Құрдастар қалжыңынан)

— Еркексіз әйел сусыз балық сияқты!
-Қой, қарағым, алпысқа келгенше еркекке сүйеніп көрген жоқпын!
— Апа, кепкен балыққа сөз берген жоқпыз…
(Тойдағы арзан тамаданың анекдоты)


Астанаға алғаш келгенде екі көзқарас пайда болды. Біріншісі, Астана ол ұшатын пакеттер қаласы. Екіншісі, Астана кәрі қыздар Отаны. Басын тік көтеріп, «Еркекке сенгенше екі босағаңа сен!» деген ұранды ұстанып үйінде он мысық асырап отырған замандастар ренжімесін (ренжісе бай тауып алсын), бірақ қатын-балаңды ертіп қыдыруға барсаң да, құрдастарыңмен бір екі шөлмек сыра ішуге кірсең де барлық жерде толып отырған кәрі қыздар. Басында күле қарап едім, "Әйел бақытында" жұмыс істеген тәжірибе босқа кетпей, олардың көзқарасын оқи алатын сияқты болып көріндім. Кім ол кәрі қыз деген? Меніңше олар келесі категориядан құралады:

Тақырып жынды ия? Бұл жазбада еркектер үшін қызықты ештеңе жоқ, бірақ әйелдер (қыздар, бойжеткендер, апалар) үшін біраз жаңалық ашылуы мүмкін. Әдетте әйелдер еркектердің сыртына қарап бал ашқыш, типі «Бәріңнің ойлайтының бір нәрсе!», «Не деген эгоистсіңдер!», «Сен мені түсінбейсің!» деген кінәлаумен басталып, «Ой, все!» деп аяқталатын ұрыс кезінде біздің ішімізде не ит өліп жатқанын бреу білсе, екеу білмейді. Сонымен еркектер не ойлайды?

… Заты «эстафета» деп аталғанымен, өз-өзіме есеп беру секілді болып кетіпті. Дәл осындай шатпақты 2013-те де, 2014-те де жазыппын. Екеуі де тым пафосты, елден ел, жерден жер қоймай аралап, шегіртке секілді сайран салып жүргендей көрініпті :) Әлбетте, күшті, көңілді, позитивті адамдарды ғана идеал тұтып, олай болмай шықса "өй, соны қойшы",-деп қолын бір сілтей салатын қатігез қоғамда мұным да дұрыс шығар. Сол. Бүгінгі де «мұңайған боқ» болмайтын шығар деп жобалап отырмын… Көрерміз..


«Inspire group»
2014 жылы қыркүйекте «Егемен Қазақстан» газетінің интернет редакциясынан белгілі бір себептерге байланысты шығып кеткенмін. Жаңа жылға дейін інімнің полиграфиясында көмектестім, блогтурларға бардық әйтеуір талғажаулық бірнәрселер табылып тұрды. Бірақ бұлай жүре беруге болмайтыны, тұрақты жұмыс керегі сезіле бастаған. Жаңа жыл алдында Едіге Алпысбай мырзаға asaubota екеуміз ұсыныс тастап, жаңа жобамен кірдік. Жақсылы жаманды Аршат 6, мен 8 ай істеп шықтық ол жерде (айтпақшы тұрақсыздығым да шығар, соңғы 4 жылда еш жерде 8 айдан аса тұрақтамаппын). Бұл мекемеге бергеннен гөрі өз басым алғаным көп болды. Келмей жатып «Атқарушы директор» деген лауазым тиді. Бұрынғы бастығым, досым, ағам, Аршат қызметкерім болып шыға келді *lol*
Адамдармен сөйлесу, ұсыныстар дайындау, проекттерді өткізу, клиентпен кездесу, дұрыс сұрақтар қою секілді көп нәрсені үйреткен жұмыс өкінішке орай күзге тақау жабылып қалды. Кризистің әсері бірден тиді. Қатты тиді.
Есесіне өз ісінің шеберлері, жақсы адамдармен, Астанадағы бизнес-элитаның біраз өкілдерімен таныс болып қалдық.


«Блогқұрылтай 2015»
Ақпан ішінде бір барып кеткенмін Талдықорғанға. Сол кездегі Талдықорған қаласының әкімі, жас та іскер Ермек Алпысов мырза ұсынысты бірден қолдай кетті. Тек қана қолдап қана қойған жоқ, тіпті кей жерлерінде ұйымдастыру ісіне кірісіп, жіті қадағалап, құрылтай кезінде күні бойы жанымыздан табылды. Мұндай қарапайымдылықты кей өңірдің әкімдерінен көрмейтініміз өкінішті.
Құрылтай — жолдың ұзақтығымен, қойылымдарымен және… және негізгі шараның тым қысқа уақытта аяқталуымен есте қалды. Ааа, сосын шалдарсыз құрылтай болғандығымен :) Шалдардан бірең-сараңы ғана қара көрсеткені болмаса, қалғандары сол әлгі "қырық қадамнан" ұзай алмады *lol*
Күлеміз ау, 2-3 жылда өзіміз де сөйтетін шығармыз. Секеңдеп жүре бермейсің ғой мәңгі. Құнанбайдың айтқанындай «жайдақ судан» әдемі кете де білу керек шығар.


«Блогкемп. Жазғы мектеп»
Біраз уайымдатты ей бұл шара :) Берік Уәли ағамыздың көмегі бар, Едіге Алпысбайдың демеушілігі бар, блогшылардың көмегі бар жабылып жүріп өткіздік. Бірақ, бірақ 3 жыл бойы армандаған шарамды ақыры өткізіп тындым (айтпақшы, сондай «настырныйлығым» бар. Әйтеуір, түбі істеймін дегенімді). Қатысушылардың пікірлері де тамаша болды. Ешкім ренжіп те, өкпелеп те кетпеді (деп ойлаймын өзім, ал… әлгі қыздармен билей алмай жүрген салтаңбайлар өздеріңнен көріңдер *lol*).
Шараның бітуіне 2-3 ақ сағат қалған. Ал біз бассейннің жанында жатырмыз. Ішімнен «Эх, бітіп те қалды»,-деп ойладым…
Бір күні өмір де тура осы 2 күндік шара секілді бітеді де қалады ғой ия?! Барлық эмоцияң, сол кездегі сезімдерің өз ішіңде кетеді. Суреттерге түсесің әлбетте, бірақ жансыз қағаз жеткізе ала ма оны :(

«Нұр медиа. Мұнара»
Әлгі, «Блудный сын»-ды бәріңіз білетін шығарсыздар?! Қайта айналып бардым Мұнарама күзде :) Штат емес, «на договорной основе». Бұрынғы команда жоқ. Бұрынғы энтузиазм да жоқ. 3 жыл бұрынғы кабинетте отырмын. Сол ғана.


«Астана интернет форумы»
Жақында ғана өтті ғой. Несіне жаза беремін, бәріңіздің естеріңізде. Жаңа команда, жаңа күшпен кірістік. Мұндай шараларды өткізу өзіме қызық алып келмейтін болыпты. Бұрын ұйымдастырудан ләззат алатынмын. Бұл жолы олай емес. Бірақ, 2013-тегі АИФ-та біраз пайдалы нәрселер айтылған секілді. Осы биыл ғана Аққайыр Жадыра «Данияр Аланның АИФ-2013-тегі тренингінде… үйренген едік»,-деп пост жазды. Meihua себе дегенмін іштей. Биыл фотоларды қарап отырсам, колумнистердің біразы қатысқан екен :) Осы ортаға келуіне, араласуына, білім алуына себі тиген болып тұр ғой. Кім біледі, мүмкін биылғы шарадан соң да медиа өкілдерінің тағы бір ұрпағы өсіп шығар.

Жыл қуанышы: нақты нені айтарымды білмей отырмын. Күнде бір қуаныш. Мүмкін өмірдің әр күні қуаныш шығар?
Айтпақшы, магистратураны бітірдім. Сосын, Астанаға келгелі бері 5 жыл өтті. Мен «Жилстройға» енді тіркелдім. гыгыгы.


Жалпы, былай қарасам биыл да…
Ә, жәрәйді, «2014 біздің жыл» дегендей жыртылмайыншы, 2016-дан үміт көп.

Эстафетаны: MERmukhanov -қа ляхтырдым :)

Астанада жаңа ресторан ашылды — SVOY ресторан кешені. 3 қабатты зәулім, кең демалыс орны. Кірген кезде байқалатын ең басты ерекшелігі — кеңдігі. Ресторан залы шынымен өте үлкен. Шағын топқа да, үлкен кампанияға да орын табылады. Екі адамдық оңаша жұпқа да ыңғайлы орындары бар. Алдымен ресторанның ішін аралап шықтым. Интерьері, жиһаздары, жарық, үстелдердің орналасуы сәтті таңдалған. 1-ші және 2-ші қабаттар тамақтану орындары болса, 3-ші қабатты караокеге арнаған.

Пхаха! Бұл жазбаны бастау үшін мен не істемедім десеңші! Әлеуметтік желіден шыға алмай қалдым ғой. Пхаха! Фейсбук желісіне хабарлама келді ме екен деген оймен кіргем. Жай ғана. Пхаха! Аш жүрген студенттен екі жерде жұмыс істейтін бес баланың анасына дейін күн-түн демей пост жазады-ай, шіркіннің!

Төреғали Төреәлі және Ерке Есмахан. Алло (ән сөзі)

Сөзі: Қайнар Алакөзов / Әні: Құрал Молжанов

Қазір әлеуметтік желі бұрынғыдай қызық емес ия? Бұрын рақат еді ғой, аузыңа келгенді оттайсың, то есть жазасың, өзіңнің эгоңды қанағаттандырып тихий маньяктар сияқты смартфонның бетіне қарап ақсия күліп аласың да ары қарай тағы біреулерді мазақ қылуға көшесің. Ол сатыбалдыщина заманы болатын. Ия, жасыратын несі бар, болды лайкқұмар бәз біреулер. Бірақ ондай «эльвиризмге» ұшыраған жандар ауруын алапестен қатты жасырып, әрбір лайкты кешке көрпесінің астында жатып санайтын. Аз болса фэйктері бар, соларды көмекке шақырады, тіпті ол болмаса екіұдай (сексуалды нышандағы) посттар жазып, тіпті тірідей көрге де көміліп көретін.

Әбіш Кекілбаев библиографиясы оның 1998 жылдан 2009 жылдың қазан айына дейінгі еңбектерін қамтиды. Библиографияны ҚР Ұлттық академиялық кітапханасы құрастырған.

Адам жайлы толғағанда лиризмге берілу керек депті бір ақын. Оттапты. Цинизмнен басқа қатынас тудырмай тұр сол тіршілік иелері.
Жә, басынан түсіндірейін. Осы біз қандай да бір мамандық иесі, ел алдындағы қандай да бір шебер туралы «болдыртты» деп жатамыз. «Дәурені өтті оның» дейміз. Ана бір футболшыдан қайыр жоқ, мына бір әнші түгесілді дейді біздің жұрт. Адам тағдырының аудиторлары, енесі о несі демеңіз…
Сол секілді, абсолют ұғым болмаса да… жалпы алғанда, адамзат өзін тауысып бітті. Немесе сол сәтке аса-аса жақын.
Адамзат — өзі мекен етіп отырған планетасы түгіл бірін-бірі аяламайтын, бағаламайтын, қанайтын, ашкөз, эгоист субъектілер. Құндылықтар сублимациясы кезеңін қолдан жасап алып, бір шағын қаскөй топтың дегені болып отырғандай. Құдайға тәуелді екеніне сенбейтіндер мұнайға тәуелді екенін біледі. Пайдалы қазбаны алудай-ақ аршып алады, қарын тойдыру үшін басқаны отап-өлтіруге құмар. Саяси пиғылдарын салиқалы сөзбен сырлап, ділда үшін ділмәрсиді, сайтанға сай сайқалданады. Эстетикалық рақаты үшін антропогендік факторды биотикалықтан басым қоя отырып, зәулім құрылыстар салады. Жоқ, әлде бұл позитив па? Тән ләззаты үшін де бәріне әзір: азғындықтың шегі моральдық табуларды өзгерте бастайды. Адам ата — әйеліне адал болған сирек еркек қой жалпы, оның өзі зоофил болмау бұйрығынан шығар. Әсіре ысырап, асыра асырап, бір түкпірде тамшы суға зар барын ұмытады. Бара-бара азық-түлік қоры да түгесіледі, мал түгілі адам баласына жетпейтін кезең жуық. Иә, малдың өзі — азық-түлік қоры екен ғой, айтпақшы...
Жоқ, табиғатта бәрі қалпына келеді, жаңарады, қайта жаңғырады, фотосинтез аман болсын дейтіндердікі дұрыс. Бір жағынан, ұрпақ сапасы да жақсаруы мүмкін емес пе? Бірақ, шыны керек, адамзат заңдылықты бұзған үстінен бұза түсіп жатыр. "Қой" дейтін ешкім жоқ кезде есіре түсетін есер бала секілді.
Күпірлік демеңіздер, Құдай тағала шынымен ұлық. Мұндай төзім тек хақ жаратушыда бола алады. Әйтпесе, аз-мұздан емес, бір-ақ сәтте адамзатқа қасақ келтіруге толық моральдық құқығы бар. Сонан кейін галакикадағы бос құрдым кеңістікке, немесе, әрі кеткенде бөлшек-бөлшек астероидтанған қалдықтарға қарап отырып, "Қап, обал-ай, бекер істеппін!" деп өкінетін не ұялатын (кімнен???) реті жоқ.
Құдайға сенбейсіз бе? Жақсы, онда Жерге сеніңіз.
Біз тұратын планетаның тірі мақұлыққа алғаш ұқсатқан жазушы Артур Конан Дойль деседі. «Жер айқайлап жібергенде» атты ғылыми-фантастикалық романында Жердің үстінде қаулаған өсімдіктер — мақұлық денесіндегі түк пен жүнге, жанартаулар — дененің жылу нүктелерін білдірсе, судың көтерулі мен қайтуы да адам ағзасындағы процесстерге ұқсастай.
Ғалым Игорь Яницкий болса, Жер тек тірі емес, тіпті саналы да деп тұжырымдайды. Ақпарат алмасу тұрғысынан күн мен жалпы галактика орталығымен байланыста-мыс. Бопты.
Біздегі Адамоцентризм — табиғат заңдарын меңгеруде тұйыққа тірейтін ғылыми әфсана. Профессор Кузнецов секілді Жерге хат-хабар жіберіп, өтініш айтпай-ақ (кеңестік дәуір эксперименттері), адамның — жалпы Жердің бойындағы микроэлемент екенін ұғуға болады. Адамдар мен мақұлықтар, өсімдіктер мен саңырауқұлақтар — жасуша түрінде орын алатын теория ұсынған ғалымдар да бар. Жасуша болса, адам — залалды жасушаға айналғалы біраз болды. Мен адамзатты «Террафаг гуманус» («Жерді жеуші адам тектес») деп атар едім.
Құдайдың делік белгілері қазіргі ислам дінінің аясында жиі айтылып тұрады. Ал Жердің ескертулері кейде елеусіз қалып жатады. Жарайды, сенбей-ақ, қызық факті есебінде қарастырайық. Британияның Гэмпшир графтығында «Біз жалғыз емеспіз» деген жазу табылды. Оның ерекшелігі — әрбір әрпі 36 метрдей, егістік алқабында жазылған. Біреулер мұны бізге жолданған ақпарат дейді. Ал меніңше, бұл сонымен қатар бір ағзадағы символика.
Адамдар да татуировка жасап тұрады ғой, иә?
Жасушалар, немесе бактериялар делік — ағзаның құрамдас бөлігі. Пайдалы бактериялар көп-ақ. Өз қызметін атқаратын, белгілі бір аймақта шоғырланған тіршілік иелері. Анда-санда ондай бактериялар мутацияға ұшырайды. Олар зиянды бөлшектерге айнала бастайды. Рак жасушалары секілді, немесе одан жеңілдеу зарар болуы ды ықтимал. Физиология, биология ілімінде бұл процесс жиі кездеседі.
Жоқ, жігіттер, мойындайық. Ситуация: әйтеуір Аид спам жібермей тұрып алдын-ала біліп алдыңыз делік. Дәрігер шақырып алып: «бір белсенді бактерияларыңыз бар, олар мүшелеріңізді зақымдап, пайдалы ферменттер мен гормондарды өз пайдаларына жұмсап, басқа пайдалы, табиғи бактерияларды жойып жатыр. Вакцина түрлері бар, қабылдаңыз» десе? Арттарың бүрісіп, жедел таблетка сорып, не егіле бастар едіңіздер.
Тура сол сияқты: адамзат өзге тіршілік иелері мен табиғи орта компоненттерін зиянкестікпен құрта бастады. Өз қажеттілігінен артық, тіпті қисынға сай қажет емес төңіректі өз ләззаты үшін меңгере бастады. Өзге мақұлықты еріккеннен атып, арналарды бітеп, ағашты отады. Әлбетте, зиянкесті құрту үшін Жер шешей түрлі нәубет жіберіп жатыр. Жер сілкінісі, жанартау, су тасқыны… Бір жағынан, мына бір жебірлер бір-бірін де қырып тұрады: террор, соғыс, қастандық. Бар, бар ондай бактерия түрлері. Мутацияға ұшыраған түрлері.
Елестетіңіздерші, Жер ана адам кейпінде: «Ах, қаншық, ах, енесі» деп, вакцина салып, егіліп жатыр, зиянды бактериялар өлмейді, тыпырлап, бірдеңе қылып қорғанады. Тұтас ағзаны меңдеп алған. Террафагия ғылымының докторлары. Ақылдары өзімшілдігіне сай. Шығарып көр ондай дертті…

Біз өзіміз тұратын Үйімізге және Үйдің негізгі қожайынына лайық емеспіз. Мүмкін, Құдай тағала соңғы үмбеті, Жер ана соңғы демі мен соңғы саналы тұрғыны қалғанша шыдауға бар шығар. Білмеймін. Пандораның жәшігінің түбінде үміт қалған еді ғой.