Көктем келе жатыр ғой. Інішектерге қызбен сөйлесіп кетудің бір-екі амалын айта кетсем бе деймін. Қызбен танысу оңай, ал әрі қарай әңгімені жүргізіп кету, оған ұнау, сеніміне кіру, оны күлдіре алу қиын нәрсе негізі. Мынандай тәсілдер қолданатынмын:

ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ТӘСІЛ
— Ақтөбеденсің бе? (дейсің өз жағыңның атын айтып)
— Жоқ, ***дан. (Мысалы Қызылорда, Семей, т.б дейді)
— Ааа, мен әдемі қыздар тек Ақтөбеде болатын шығар десем… (деп өтірік таң қалған боласың)
—  (ұялып күледі өзінше, сосын келесі сұрақты өзі қояды)
— Тек Ақтөбеде ғана емес қой әдемі қыздар. Өзің Ақтөбеденсің бе? (қыз уже әңгімеге дайын, өзі сұрақ қоя бастайды)
— Иә, Ақтөбеденмін. Сендер жаққа барып көрмеппін, барғым келеді. Қандай күшті жерлер бар? (деп оның өз жері туралы мақтануына мүмкіндік бересің)

МАМАНДЫҚТЫҚ ТӘСІЛ
— Мұғалім емессің бе?
— Жоқ
— Ааа, сені мұғалім екен деп қалдым
— Неге олай ойладың?
— Білмеймін, сөздерің анық, даусың жарқын және бір мейірім байқалады. Жақсы мұғалім бола алар едің деп ойлаймын
(Қыз әрі қарай өзін мақтауға кетеді. Негізі мұғалім болуға мүмкіндігі болғанын, кафедрада қал деп айтылғанын, бірақ мына жұмысты таңдағанын айтып кете береді)

ЗОДИАКТІК ТӘСІЛ
— Суқұйғышсың ба?
— Жоқ.
— Ааа, Суқұйғыш шығарсың деп қалып едім…
— Неге олай ойладың?
— Ақылды қыз сияқтысың. Суқұйғыштар ақылды болады ғой
—  Жалғыз Суқұйғыштар ғана ақылды ма не? Балықтар да сондай (деп өзін өзі мақтауға кетеді. тек тыңдап отыру керек шыдап)

Жалғастырамыз

Күзде Измирге келген алғашқы күндердің бірі болатын. Бөлмедегі түрік қыздармен танысып, жатақханаға орналастым. Түрік жастары көбінесе Ресейдің боданында болған мемлекет ретінде таниды. Ал үлкендері қысық көзімізге қарап, жапон, қытай деп ойлап, жөнімізді білген соң «ее, өзімізден екенсің ғой» деп емірене жақын тартып сөйлесе бастайтын. Бір күні бөлмелес бір түрік құрбым жерден жеті қоян тапқандай, жаныма жетіп келді де, ұялы телфонынан музыка ойната бастады. Өзі мәз! Таныс дауыс. Кәдімгі домбыра! Өзіміздің! Бірақ әннің сөздерінде біраз тілдік ерекшелік бар. Бірден таныдым. Түркия қазақтары арқылы бізге танылған ноғай композиторы –Арсланбек Сұлтанбековтің «Домбыра» әні болатын бұл. Риза болдым әлгі құрбыма. Ұлтымды білген соң, ізденіп әлгі өлеңді мен үшін телефонына жүктеп алыпты. Енді бұл «Домбыра» әні өзгертілген нұсқада Түркияның билік басындағы Режеп Тайип Ердоған басқаратын «Әділет және өрлеу» партиясының сайлау алдындағы басты насихат әніне айналмақ. Мынау түпнұсқасы
Мынау өзгерген нұсқасы.


Сурет авторы: Жанасыл Болатбек

Бүгінгідей жаһандану заманында көп тіл білетін адамның қоғамдағы алар орны да ерекше. Өзге тілді үйрену, оны жетік меңгеру — бұл ең алдымен халықаралық қатынастар кезінде айрықша рөл атқаратыны баршамызға аян. Тіл – халықпен бірге өмір сүріп дамиды. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев: «Әрбір Қазақстандық үш тілді жетік меңгеруі керек. 2020 жылға дейін ағылшын тілін білетін тұрғындар саны біршама көбеюі керек» — деп айтқан еді. Мектеп табалдырығынан бастап жоғарғы оқу орындарында ағылшын тілін үйрету айрықша мәртебеге ие. Ағылшын тілінің Қазақстандағы рөлінің арта түсуі қазақ тілінің мемлекеттік мәртебесін іске асыру мәселесін маңызды ете түсуде. Тіл үйренудің ешқандай зияны жоқ, керісінше пайдасы ұшан-теңіз. Туған тіліңді білуге тиісті емессің, міндеттісің дер едім. Ал басқа мемлекеттің алдында өз еліңнің дәрежесінің биік екенін мойындату үшін, жеті тілді жетік меңгеру артық етпейді.
Елбасымыздың міндет етіп қойған бәсекеге қабілетті мемелекет құруда жас ұрпақтың тигізер үлесі зор. Бүгінгі таңда жоғарғы оқу орындарында шет тілін кәсіби деңгейде оқыту басты орында тұр. Яғни әрбір студент өз мамандығына байланысты шет тілін жетік меңгеріп, одан әрі қарай дамыта алады. Сонымен қатар шет мемлекеттерге шығып, мол тәжірибе жинақтауға мүмкіндігі зор. Еліміздегі беделді университеттердің бірі әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінде шет тілдерін кәсіби деңгейде меңгеру мықтап қолға алынған. Осы орайда филология, әдебиеттану және әлем тілдері факультеті, «Жалпы тіл білімі және шетел филологиясы» кафедрасының ағылшын тілін үйретудегі жаңашылдығы, қажырлы еңбегі мен атқарылып жатқан іс-шаралары соның дәлелі. Кафедра меңгерушісі филология ғылымдарының докторы, профессор Мадиева Гульмира Баянжанқызының студенттерге ағылшын тілін кәсіби деңгейде үйретудегі заманауи, озық үлгісін пайдалануды дәріптеуде тигізген үлесі зор. Факультетте қызмет ететін білікті оқытушылар шетелдік ғалымдармен бірлесе отырып, студенттердің болашағы үшін қызмет етіп және жастардың қажетті білім алуына, тәжірибе жинақтауына жағдай жасап отыр. Әр оқытушы студенттерге тек шет тілін жетік меңгертіп қана қоймай, жан-жақты болуға тәрбиелейді. Соның ішінде ағылшын тілінің қыр-сырын ашып, кәсіби деңгейдегі қарым-қатынастың маңыздылығын үйретуден жалықпаған ұстазымыз — аға оқытушы Сапарходжаева Нургуль Пажарбекқызының ерен еңбегін айтпасқа болмас. Ол кісінің бізге үйреткен тәлімі ұшан-теңіз. Әрбір сабағы өте қызықты өткендіктен, уақыттың қалай тез өтіп кеткенін де аңғармай қалып жатамыз. Менің болашақ мамандығым үшін, ағылшын тілін үйрену маңызды. Ұстазымыз әр сабағында ағылшын тілінде мақала жазуды, қазақ тілінен ағылшын тіліне аударуды, грамматиканы сауатты қолдануды, дауыс ырғағын дұрыс қойып оқуды үйретеді. Әр студентке ерекше көңіл бөліп, білмеген жеріңді үйретуден еш жалыққан емес. Сондықтан болар, топтағы әр студенттің ол кісіге деген ықыласы ерекше. Өзінің бойындағы ынта-жігері, сауаттылығы, білімділігінің арқасында беделді. Бізге әрдайым: «Тіл үйреніңдер, бір жерде қалып қоймаңдар, жан-жақты болыңдар» — деп айтып отырады. Нургуль апайдай өз ісінің білікті маманының дәріс беріп, білімділікке тәрбиелегені біз үшін үлкен мақтаныш.
Мәдениетті, жан-жақты, ұлтжанды, рухани дүниесі бай жастар тәрбиелеп шығару университеттің басты мақсаты. Жаһанданған заман елімізді барлық елдермен бәсекелесе дамуға итермелейді. Тілдің қажеті артқан сайын, сұраныс артқан сайын осы қажетті қамтамасыз ету үшін арнайы шараларда жиі ұйымдастырылып тұрады. Бәсекелестікте тек мықтылар ғана жеңіп шығады, ал бәсекеге шыдай алмайтындар жеңіліске ұшырайды. Қазіргі заман ашықтық пен жан-жақтылықты талап етеді. 2050 жылға дейінгі кезеңге арналған еліміздің даму стратегиясында қазақ тілін өркендету мен шет тілдерді оқыту мәселесіне айрықша мән берілген. Шет тілін білу сән емес, заман талабы екені белгілі. Туған тіліңді жетік меңгер, қастерлей біл. Бірақ бір тілмен ғана шектеліп қоймай, жан-жақты бол, тіл үйрен. Бұл сенің болашағыңның ғана емес, тұтастай ұлтыңның болашағының жарқын болуының кепілі.

Күнбағыстың шағып жейтін дәні қалай аталады?

«Целитель Адамс» (1998 ж.) фильмінің басты кейіпкері — жәй дәрігер қызметін атқарушы ғана емес, нағыз емші. Экрандағы көрініс арбайды, көңіл шерін қозғайды, ойландырады, күлдіреді, тебірентеді, кей тұстарында жылатады, дегенмен өте мейірімді кино.
Біз үшін дәрігер — мамандық. Ол адам баласының денсаулығын қарайды, ем қойып, дәрі белгілейді. Бұдан артық ықылас бөлінбейді. Кей кездері дәрігерлердің дөрекі мінезін де аңғарасың, сондықтан да болар, соңғы уақытта көп адам шаманың келгенінше ақылы емханаларға барады.
Бұл ғибратты фильмдегі оқиға өмірден алынған. Осы дүниеде еш өзінің пайдасы үшін емес, шын ниетімен жақсылық жасайтын адамдар бар екеніне көзің жетеді. Соның бірі — кинодағы Пэтч. Оның жақсы бір сөзі есімде қалды. «Дәрігер болу үшін ауруды ғана емес, ауырған адамды емдеуге үйрену керек».
Ол жанның емі көңілдің көтеріңкі болуында деп табады. Қатерлі ісікке шалдыққан адамдарға күлкі сыйлайды. Тапқырлығымен езуіңе еріксіз күлкі үйіртіп, жаныңды жадыратады. Әпенділік қылықтарымен, іс-әрекетімен жұрттың күлкісін тудырып, күлкімен көңілдерін жасартып, hәм өмірін ұзартады. Шынымен де күлкі бар жерде өмір бар. Күлкі — күллі жаманшылық атаулыға, әртүрлі дертке қарсы қолданатын қуатты қару.
Демалыста отбасыңмен отырып көретін фильм. Сөнбеуге, бір орында қалмауға, тоқтамауға, алға қойған мақсаттарға жетуге үйретеді.

Сүйіктісін асыға, сабырлы кейіппен күте жерге Қыс кіріп келеді. Жүзінде күлкі болады… Сүйіктісін көремін-ау деген үмітпен асықтығой, шіркін! Жайдары мінезін танытты… жерде аздап күн жылып тұрады. Уақыт өтті, күткен ғашығы әлі келмеді. Ашуға булықты, жүзінің суығы сондай аққан жасы, қар болып жерге түсті. Келіп қалар деген үмітпен ашулы жүзін аздап күлімсіретті. Келмеді… Қаһарлана ашу шақыра бастады, қатты күрсінді… күрсінісі жерге жел болып келді, ашу үстіндегі күрсінісі боранға ұласты. Еңк-еңк жылады, аққан жасы қар болып жерге домалады. Аздап тағы күлімсіреді, жердегі қар ери бастады… шыдамы таусылып, жүзін қайта мұң басты, жерде қатты аяз болды. Еріген жасы мұз болып қатты… жер тайғақ болды. Сүйіктісін сарыла күткен Қыс уақыт жақындаған сайын алып-ұшып, жүзіне күлкі үйіріле бастады… жерде күн шықты. Тағыда көре алмай қаламынба деген ой келді… түрі бұзылды, ашуын сілкіп-сілкіп жіберді… жерге қайта қар жауды...үһ! деп қатты күрсініп еді… жерде жел тұра бастады. Көктемді есіне алып күлімсіреді, өткен жылы көре алмай кеткен өкініші қайта оралып, жерді қайта аққан суық жасымен көмкеріп тастады. Осылайша сүйіктісін жолықтыра алмай Қыс жолымен кете барды…
Сүіктісін сағынған Көктем алып-ұшып жүгіріп келеді… жүзінде күлкісі бар еді… бірақ сүйіктісіне жете алмады… тек Қыс қалдырған суық жасын қолына алып, бауырына басып өксіп-өксіп жылап алды. Азда болса сүйіктісінен қалған қарды көктемнің көз жасы шайып жіберді. Сүйіктісінен қалған естелігін жоғалтып алғанына қатты өкінді...үсті басы быт-шыт болды… жер лайланды… күрсініп әбден жылады… жерде күн күркіреп, жауын жауды. Аздан соң есін жыйды...Қысты іздеп барамынғой… мүмкін жолығармыз… Сондықтанда өзімді күтейін деп әрлене бастады. Сұлуланды, тез-тез сүйіктісінің жүрген жолымен қуып жетпек болды. Асықты. Әлсін-әлсін жылап алады… жерде жауын жауады. Бойын қайта түзеп, қайта әрлене бастайды… көктемнің аққан жасынан жер көктеген үстіне көктейді… Осылай сұлуланып сүйіктісінің ізімен кете береді… жерде жылу пайда болады.
Жаз Көктемнің сүйіктісінің жолымен асығып бара жатқанын көреді. Қуанады, ақ жол тілеп шығарып салады… жерде күн шуағын шашып ыси бастайды. Үнемі күліп жүретін Жаз, Көктемнен қалған әдемі естеліктерді жылытып, одан сайын құлпырта түседі. Сүйікті Күзді сағынып, күтіп жүреді. Күз келеді деп айналаны әрлейді… жерде жемістер пісе бастайды, күн шуағын аямай төгеді. Төзімі таусылады, еңкілдеп жылап алады, Жаздың аққан жасы жерге ақ жауын болып тамшылайды. Әбден шаршайды, әлсін-әлсін күрсініп қояды… күрсінісі жерге самал жел боп келеді. Осылайша асыға күткен сүйіктісі Күздіңде келер уақыты таяп қалады. Қуанады, бірақ көре алмай қаламын-ау деген өкініші жерге аздап салқындық сыйлайды. Сонымен артына жәймендеп көз тастап кетер жолымен жылжи береді.
Күз асығып Жазды көремін деп жүгіріп келеді. Өкініштісі, тек кетіп бара жатқан Жаздың арқасынан қарап, қол бұлғаған күйі қалады. Қарап ұзақ тұрады. Тым болмағанда көрдімғой оны, деп сағынышты жүзіне күлкі үйіріледі. Жерде Жаздан қалған аздаған жылулық сақталып тұрады. Сүйіктісен қалған естелікті бұзғысы келмей сүйсініп ұзақ жүреді. Дегенменде шыдамы бітіп, кеудесін өкініш кернеп жылап қоя береді. Күзден аққан жас жерге сел болып ағады. Қатты күрсінеді… жердегі жылу бір пәсте таусылып, салқын түсе бастайды. Өксігін баса алмай Күз ұзақ жылайды, ашуға булығады… жерде қатты жауын жауып, сұрланып, жел тұрады. Буырқанып, бұрқан-талқан болған Күздің көзінен жас кетпейді.Осылайша өзінің сүйіктісінің жолымен кете барады… Осылайша ғашықтар көрісе алмай әлемді айналып жүре береді.
Әр мезгіл өзінің сағынышына қарай сыр шертетін сияқты көрінді мен үшін. Сондықтан тек өз ойыммен қысқа етіп жазып шықтым. Биылғы Қыс сүйіктісін қатты-қатты сағынған секілді болдыма? Қалай өзі? Ашуы әліде қайтар емес.

Doing a Bradbury. Тек қана Австралияға тән осындай тұрақты сөз тіркесі бар. Мағынасы «еш күш салмай табысқа жету» дегенді білдіреді. Тіркестің пайда болуына спорт тарихындағы аса бір таңғажайып оқиға себеп болды.

Елді басқан түсі суық Заман кетпей-ақ қойды, Ақ Патша тағынан кетті, сонда да халық жай таппады. Үлкен індет елге тарады. Адамдарды адастырды. Ауылдар да жаяр малдары жоғалып, күнкөріс мал көзінен айырылған ел де аштыққа ұшырады.
Аштықты өткерген, жайлауға көшетіндей малы қалмаған қыстақтағы ауылда кемпір мен шал тұрыпты. Бала сүймепті.

31 арнаның» эфирінде «Метро» реалити-шоуының кезекті маусымы басталды. 2013 жылдың қыркүйегінен бастап бағдарламаның жүргізушісі болып келген Вадим Фишерді белгілі шоумен Данияр Батырбаев алмастырады. Ал Вадим, біздің естуімізше, Жаңа жыл қарсаңында Украинадан келген ару қызбен шаңырақ көтеріп, отбасылық өмірдің қызықтарымен әуре болып жүр екен. Көріп тұрғанымыздай, «Метро» бағдарламасы Вадимнің өміріне оң өзгерістер сыйлаған.
Естеріңізге салайық, реалити-шоу еліміздегі ең қымбат «түсірілім павильоны» саналатын Алматы метрополитенінде түсіріліп келеді. Қазақстандықтар үшін метро жай ғана қатынас құралы емес, сондай-ақ қаланың баға жетпес құндылығы, мақтанышы. Әлемдегі бірегей жобаның идеясын қазақстандық команда жасақтаған. Отандық көрермендер оған оң бағасын беріп үлгерген, қазірде бағдарлама жоғары рейтингке ие. Шоу «31 арнадағы» «Үздік телеойын» атанды. Реелити-шоудың бастамашылары – «31 арна» мен Алматы қаласы әкімдігінің қолдауына ие болған «Метрополитен» ҚМК.


Телешоудың ережелері қарапайым: 8 қатысушы жол бойында жүргізуші Данияр Батырбаевтың қойған сұрақтарына дұрыс жауап беріп отыруы керек (жолда 7 стансаны жүріп өтеді). Әрбір стансада дұрыс жауап бере алмаған бір ойыншы ойыннан шығып отырады. Ойлануға 30 секунд уақыт беріледі. Жауап беруге мүмкіндік алу үшін арнайы «жалаушаны» бірінші болып көтеру керек. Дұрыс жауап берген қатысушы ұпайы аз бір қарсыласынан құтылады. Ең соңында қалған ойыншы жеңімпаз деп танылып, 15 000 теңге көлемінде сыйлық алады. Ал суперойынға шыққан финалист екі есе көп ұтысқа ие болады.
Бағдарламаның режиссері Виктор Капицевтің айтуынша, шоу қазақстандық көрермендерге жақсы таныла бастаған, қазірдің өзінде қатысамын деушілер түсірілім алаңына ерікті түрде келіп жатыр екен.
— Біз бағдарламаны әлеуметтік белсенділігі жоғары, әлемде және елде болып жатқан оқиғалардан хабардар қазақстандықтарға бағыттадық, — дейді Виктор Капицев. – Өйткені бүгінде бұқаралық ақпарат құралдарының барлық түрі қолжетімді болды. Сөйтіп біз қазақстандықтардың жан-жақты, білімді, тапқыр, көңілді әрі артта қалмағанын дәлелдегіміз келді. Бағдарламаның басты мақсаты осы.
— Барлығын қызықтыратын сұрақ – бағдарламадағы тапсырмалар қаншалықты қиын?
— Сұрақтар түрліше, табиғат пен асханадан бастап саясат пен олимпиаданы да қамтиды. Негізінен, өмірдің барлық саласын қамтуға тырысамыз. Тәжірибе көрсеткендей, 35 жастан асқан адамдар басқаларға қарағанда білімдірек болып шықты. Дегенмен бағдарламаға белгілі бір ақпаратты білмейтін қазақстандық тап болса, біз оған әлемде болып жатқан жаңалықтардан хабардар болып жүруді үйреткіміз келеді.
— Виктор, жүргізушінің ауысқаны бағдарламаға қалай әсер етті?
— Әзірге айту қиын, бағдарлама эфирге шығып, рейтинг белгілі болған жағдайда ғана бұл туралы айтуға болады. Данияр Вадим сияқты емес. Оларды салыстыруға болмас. Даниярадың өзіндік ойынды жүргізу мәнері бар, ол шығармашылық адамы, тіпті дене бітімі мен терісінің түсі де өзгеше. Ол мүлде басқаша! Маған ол ұнап қалды.
— Жүргізушілерді де білім деңгейіне қарай таңдадаңыздар ма?
— Иә, осы рөлге үміткер болған он шақты жүргізушінің арасында кастинг жүргіздік, тапсырма ретінде оқиғаларды ойдан құрастырып, оларды шатастыруға тырыстық. Жүргізушілердің одан қалай сытылып шығатынын көргіміз келді. Өйткені біз түсірілім барысында бағдарламаға кедергі болмау үшін араласпаймыз. Себебі бұл реалити-шоу. Ал бізге керегі – ойыншының эмоциясы. Данияр осы сыннан өтті.

— Метро» бағдарламасы «31 арнаны» қалай сипаттайды?
— Біздің бағдарлама «31 арнадағы» «Үздік телеойын» атанғанын мақтанышпен айта аламын. Бағдарлама бұл арнаға барлық сипаты жағынан сәйкес келеді. Өйткені «31 арна» өзі көңілді, серпінді, танымдық арна ғой. Арна қандай болса, бағдарлама да сондай!
Айта кетейік, «Метро» бағдарламасының жалғасы наурыз айында түсіріле бастайды. Сондықтан көктемде Алматы метросының жанынан құр өтпеңіз.

Ал әзірге, ақпан айында «31 арнадан» бағдарламаны тамашалап, қатысушылармен бірге өз біліміңізді тексеріңіз!