Көңіліміз түсіп, құлазыған сәтте де, қуаныштан жарылып кетер шақ туса да — ыңылдап әндететініміз бар. Тіпті достарымызбен бас қосып, дауысты кеңге салып ән шырқау үшін караокеге жиі барып жатамыз.

ХХ ғасырдың екінші жартысында Корей елінде пайда болған бұл жап-жақсы дүние талайлардың ішкі запыранын ақтарып, «жынын шығаруға» көп көмектесіп тұрады. Өзгені қайдам, өзім караокеде ән салып қайтсам, іште тұншыққан бүкіл проблемаларымды айқайлап шығарып тастағандай болам.

Астананың барлық караоке-клубтарында болғам жоқ, бірақ, осы уақытқа дейін барған 5-6 клубтың қайсысына кірсем де, жұрт орыстардың әнін шырқап жатады. Өзім де солай. «Караокеде қазақ әндеріне сұраныстың болмау себебі неде» дейсіз ғой?!
Бас қаладағы адам көп жиналады-ау, бағасын халықтың қалтасы көтереді-ау деген караоке-клубқа бет алдым. Мұнда қазақ әнін айту үшін сізге сыртында «Раша» деген жазуы бар каталогты қолға алуға тура келеді. Бірден соңғы парақтарын аша қойыңыз, қазақ әнін алғашқы беттерден іздеп, сатып алған уақытыңызды текке жоғалтасыз. Тіпті, соңына жетем дегенше кенет ерініп қалып, көзіңізге түскен орысша әнді айта салуыңыз да ықтимал. Бұл бірінші себеп деп қойыңыз.


Ақтарып отырған парақтарыңыз таусылуға шақ қалып, каталогты «жабамын-ау» деген тұста қазақ әріптері көріне бастайды. Он шақты парақтағы тізімнің саны 200-дің о жақ, бұ жағында ғана. Әннің аздығы сонша, қазақша барлық әнді лезде айтып тастап, үйіңізге ерте қайтып кетуіңіз мүмкін. Екі. Үшіншіден, кілең ескі әндердің ішінен үнемі «Белгісіз жан» мен «Сүйген жүректі» ғана орындап, ұйықтап жатып та айта алатын дәрежеге жеттім. Өздері көрсетіп қойғандай, 2010 жылдан бері қазақ эстрадасының әндері жаңармаған. "Қызыл өрікті" айтып, достарыңызды қыран-топан билетемін деген жоспарыңыз быт-шыт болады.
Домбырамен әп-әдемі айтып жүрген әнге караокеде дауысыңыз жетпей, шиқылдап қаласыз. Тіпті, қасыңыздағы адамдардан ұялып, көңіл-күйіңіз түсіп кетеді. Дыбысталуы нашар, аражировкасы тіптен жылатып жіберетін әннен гөрі жақсы өңделген өзге тілдегісін айтып, өзімнің "әжептеуір әнші екеніме" қомпаңдап қалғаным артық. Бұл — төртінші себеп. Бесіншісі тіпті күлкілі. Әнді беріліп айтып, дауысыңыз енді ашылып келе жатқанда суреттегі «иман қанаты талған» сияқты сөздерді оқып, еріксіз күліп жібересіз. Дауысыңыз бір жақта, әніңіз бір жақта. Мәтіндегі аяқ алғысыз қателерді көре-көре, сол күйі жаттап, ақындардың қатесіз жазғанына күмәнданатынды шығардым. «Бұл қателерден өздерінің хабары бар ма, неге түземеске» деген оймен бірнеше қатені суретке түсіріп алып, әнді орындаушылар мен мәтін авторларының пікірін білдім.

Мейрамбек Бесбаев, әнші:
— Ой, айтпа, мәтіннің қате берілетіні — бір. Сосын шетелдің, орыстың әндерін алайықшы, аранжировкасының оригиналы шығады, айтуға өте ыңғайлы, сапасы да өте жақсы. Біздікілер осы жағын қолға ала алмай жатқан сияқты, өкінішті. «Сағындым Алматымды»-ның мәтіні әлі күнге түзелген жоқ, аранжировкасын кім жасағанын бір Құдай біледі. Өзім караокеге көп бармаймын, анда-санда барып қалғанда достарым айтып, күліп жатады. Караоке иесіне де, барлық жерге ескерту жасап шаршадық: «иә-иә» деп, шығарып салады. Директорым да айналысты мұнымен, баяғы жартас — сол жартас. Өзім соттасу дегеннен аулақпын, бірақ, қателердің тезірек түзелгенін қалаймын. «Көзіңнің мөлдірін-ай» әні дейсің бе, оны мен айтқан емеспін.
Қалқаман Сарин, «Жібек сезім» әнінің сөзін жазған:
— Анда-санда караокеге барғанда қазақша әндердің мәтінінде қате көптігін жиі байқайтынмын. Бірақ, өз сөзіме жазылған әнде қате барын дәл қазір сенің аузыңнан естіп тұрмын. Караокенің өзінен болсын, әндерін дайындайтын қандай да бір студиядан болсын біреу маған хабарласып, рұқсат сұраған емес. Ол әндерден пайда тауып жатыр, маған гонорарын да берген емес. Ақшасын қойшы, халық игілігіне қолданып жатса — қуаныш. Қазір екінің бірі караокеге барады ғой. Сонда қате толы өлеңімді оқыса, менің репутацияма, ар-намысыма, шығармашылығыма нұқсан келмей ме? «Ой, ана пәленшенің ұйқасы да жоқ, басқасы да жоқ, керемет ақындығы қайда,» деуі мүмкін. Бұл нәрсені бей-жай қалдырмау керек.

Қарақат Әбілдина, «Ал, құрбым» әнін орындаушы:
— Қазақша караокедегі әндердің сөзі де, өңделуі де, дыбысталу жүйесі де, бәрі қате екенін білемін. Маған ұнамайтыны да — сол. Орыстың, шетелдің аранжировкасы ұрып тұрған әндерін айтқанда, ән айтып жатқаныңды сезінесің. Ал, қазақтардікінің барлық жағынан сапасы төмен. Сондықтан ел караокеде қазақша ән айтқысы келмейді, айтуға ұмтылмайды да. Ол да болса әдейі жасалып жатқан саясат па деп қаламын кейде. Менің ғана емес, барлық әнде қате бар, қайсыбірін түзей бересің?! Караокемен айналысатын ұйымдарға сауатты өнім шығару туралы талап қою керек.

Назира Бердалы, «Сүйген жүрек» әнінің сөзін жазған:
— Мен караокеге бармаймын. Мұндай қателер туралы бірінші рет естуім. Ешқандай караоке-студиямен келісім-шарт жасасқан емеспін. Бірақ, «Абырой» авторлар қоғамының мүшесімін. Менің шығармаларым караоке, кафе-ресторан, тойларда орындалып жатса, солар жауап беруі тиіс.
Ақбота Керімбекова, "Қош, махаббат" әнінің орындаушысы
— Өзім караокеге бармағандықтан әнімнің мәтіні қате екенін білмеппін, сізден естіп отырмын. Маған біреу келіп, «осылай жасағалы жатырмын» деп рұқсат сұраған жоқ. Қателердің түзелгенін қалаймын, кімдер жасағанын табу керек. Өзім қандай да бір шара қолдануға уақытым жоқ.
Астананың біраз караокесіндегі әндерді ұсынған Ресейлік Studio Evolution караоке-жүйесінің сайтындағы нөмірге хабарластым. Владимир есімді жігіт сұрақтарыма: — "Әнді авторлардың өздері береді, ал, халық әндері үшін ешкімнен рұқсат сұрамаймыз. Мәтінде қате кеткеніне біз жауапты емеспіз, ол — программадан. Программа кейде қазақ әріптерін оқымай қалады. Келесі айда әндер жаңарады. Енді әр ай сайын жаңа әндерді каталогқа қосып отыратын боламыз," — деп жауап берді.

Авторлар «рұқсат бермедік» дейді, әнді пайдаланғандар «алдық» дейді. Әй, екінші тараптың айтып отырғаны жалған-ау. Авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы Заңның 16 бабы, 5 тармағында:

Автордың немесе өзге құқық иеленушiнiң туындыны пайдаланудың әрбiр түрi үшiн сыйақы алуға құқығы бар, оның мөлшерi мен есептелу тәртiбi авторлық шартпен, сондай-ақ авторлардың мүлiктiк құқықтарын ұжымдық негiзде басқаратын ұйымдармен жасасатын шарттармен белгiленедi,

делінген.
Өз авторлық құқығын қорғаймын деген өнер иесіне бәрі түсініктірек болу үшін Зияткерлік меншік құқығы комитетінің маманынан кеңес алғанды жөн көрдім.
Зияшова Райкен, Авторлық және сабақтас құқықтар саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру басқармасының сарапшысы:
— Егер автордың рұқсатынсыз әндері қолданылса және одан қандай да бір қателер табылса, сот арқылы мәселені шешуге болады. Ол үшін автордың қателерге дәлелі болуы керек. Егер арыз келіп түссе, біздегі арнайы бөлім караоке өнімдерін дайындаған студиялардың рұқсат алған-алмағандығын тексереді. Бұл іспен айналысуға әнші, ақындардың уақыты жоқ болса, сенім өкілдері арқылы шеше алады.

Құрметті әншілер, ақындар, композиторлар, қазақ өнерін жасап жүрген майталмандар!
Еңбегіңіздің еш кетуіне жол бермеңіз! Караокедегі қазақ әндерінің тағдыры сіздердің ғана қолдарыңызда, сіздер ғана түзей аласыздар. Талап күшейсе — сапа да артады. Халық сапалы ән айтсын десеңіз, авторлық құқығыңыздың бұзылмауын қадағалаңыз. Бұл барша караоке тұтынушыларының атынан айтқан үндеуім болсын
Қазақша ән айтқым келеді!

Бейнеклипке сілтемесі
www.youtube.com/watch?v=uuwfgXD8qV8 сала алмай қойдым
Мағынасы мынадай екен

Бұл күндері менің қалай кетіп қалғым келеді десеші
Заттарымды жинастырып, сенің көлеңкеңнің жоқ боп кеткенін көргім келеді.
Сен мені аузыңдағы удай шайнап шайнап
Түкіріп тастадың.
Сен менің жарығымды сөндірдің, тамшы қаныма дейін ішіп қойдың
Бұл баяғыда болған, енді қазір маған дәл қазір қара:

Қайырмасы:

Бұл менің сен ешқашан иелене алмайтындай бөлігім!
Таяқ таста, бомба таста, соққы бер,
сен менің көңілімді сындыра алмайсың!

Мен өзімнің ұялы телефонымды лақтырып тастағым келеді
Шын мәнінде мен керек екенін түсіну үшін.
Өйткені сен мені алдадың, сенің махаббатың түкке тұрғысыз екен,
Махаббатың тігісі сөгілгендей.
Мен құрдымға кеттім, сен мені соған жеткіздің,
Бірақ, бұл баяғыда болған, дәл қазір маған қара:

[Қайырмасы]

енді қазір маған қара,
мен отшашудаймын,
сен мені енді ешқашан сөндіре алмайсың, мен жарқыраймын!
Сондықтан жақұт сақинаңды тастай сал, мен үшін мәні жоқ.
Санаңнан да шығара сал мені.
[Қайырмасы]

Мына сайтқа қарап отырып аудардым, қатесі болса түзетерміз

Елестетіңіз: қарапайым қазақ әні — тойда көп айтылатын, көпшілік телефонына рингтон қылып қойып алған, халықтың ыңылдап айтып жүретін «классикалық» хиті (тіпті бұл жерде «трендке сай», «сәнді ән» деп айтудың өзі ұяттау екен). Бірақ бұны мен қабылдай алмаймын, тіпті бар болмысыммен жек көріп кетемін.

Сен едің жұбанышым, мақтанышым,
Сен едің жалғыз менің қуанышым.
Сен едің жырақ уақ та сағынышым,
Сен едің кейде еркем жан алғышым.

Қайда кеттің мұңайғанда жұбанатын,
Қайда кеттің қуанғанда қуанатын.
Қайда кеттің мен жырақта сағынатын,
Қайда кеттің менің еркем жан алатын!!!

Сен едің жұбанышым, мақтанышым,
Сен едің жалғыз менің қуанышым.
Сен едің жырақ уақ та сағынышым,
Сен едің кейде еркем жан алғышым.

Қайда кеттің мұңайғанда жұбанатын,
Қайда кеттің қуанғанда қуанатын.
Қайда кеттің мен жырақта сағынатын,
Қайда кеттің менің еркем жан алатын!!!

Өткенде бір қызық жиынға тап болдым. Кәдімгі асық ойнаудан республикалық чемпионат болып жатыр екен. Көрерменнен қатысушысы көп жарыста әрбір облыстан келген спортшылар қабақтарын түйіп, кәдімгідей дайындалып жатыр. Асықты ауылдағы қара сирақтың арасынан алып шығып, осылай дәріптегеніне риза болып қалдым.





Сайыс болды. Біреулер жеңді. Біреулер жеңілді. Бірақ азарты ауылдағы қораның артында болатын қызыққа жетпейді.
Жә, айтайын дегенім бұл емес. Сурет түсіруге қызығып жүріп жүргеннің жартысы басын төмен қаратып, еңкейіп жүретінін байқадым. Бұрын да байқап жүрміз ғой, айттық талай. Бірақ, жарыс қызып жатқанда барлығын ұмытып кеткен тіптен қызық болып көрінді.

Мысалы мына жігіт ағасы баласына жанкүйер болып келген екен. Баласының арқасын қаққанша телефонның бетін сабағанды жақсы көріп тұр енді…



Ал мына ағай бұрышта бастан аяқ қарап тұрды. Телефонына.



Тағы бір жанкүйер…



Мына ағай да баласын асық ойнатуға алып келіпті…



Сайысты ақпаратпен қамтамасыз етуге келген тілші қыз…



Және де төрде тұрған ел ағалары. Жиналған жастарға ұлттық өнерді дәріптеуге шақырып тұр…



Міне солай. Бірдеңе деп ақыл айтып, зар заман жайлы мораль айтқым келмейді. Өзім де бүкірейіп планшет ұстап жүремін. Жай ғана өздеріңді сырттан бақылап, өз-өздеріңізге "Қазақ, көтер басты!" деп айтып көріңіздер. Ең қызықты сәттер экранның сыртында өтіп бара жатқан шығар бәлкім…

Жаратушым, бір Аллам, саған сенем,
Саған сенем, нығметіңе, шүкір етем.
Тым жарылқар, кешірер, Аллам ием,
Күнәмізді бір өзің кешір дер ем.

Кешір!!!
Кешір!!!
Жаратушым бір Алла,
Қорғанымсың панамсың өзің ғана.

Кешір!!!
Кешір!!!
Кешір мені бір Алла,
Қиналған мұсылманға болшы пана.

Кешір!!!
Кешір!!!
Қате кетер болса егер құлдарыңнан,
Қателерін, өзің кешір, я Аллам.

Сансыз мадақ, бір өзіңе, арналған.
Тақуа кұлдың, бірі болсын, барша адам,
Шын ниетпен, тілерім, сол жаратқан...!!!
Автор: С. Сансызбай

Өнер бар ма?!
Онда өнеріңді бағала,
Біреулердің сындарына еш налыма.
Сын болғанға қуану керек мұндайда.
Сынсыз өнер!
Өнер емес ғаламда!!!

Автор: С. Сансызбай

Көк жәшіктен ғана көретін жұлдыздар өмірде қандай? Тұрсынбек Қабатов осы видеода айтқандай кез келген жерден тамақтана салып, дүкенге жүгіріп кете салу қарапайымдылық па? Жұлдыздар жалғыз жүруден қорқа ма? Әріптесіміз Клара Ермағамбетова осы сияқты сұрақтарға жұлдыздардан жауап алыпты. Өте қызық шыққан. Көріңіздер


Өнерімен мол табыс пен атаққа жетіп жүрген жұлдыздарымыздың балаға деген, бала тағдырына деген ойы қандай екен деген мақсатпен ауырлау сұрақ қойып көрдік: «Балалар үйінде тәрбиеленіп жатқан балалардың бірін қамқорлыққа алуға қалай қарайсыз?» Клара әріптесіміздің Замандас атты болгындағы ең сәтті видеолардың бірі. Көріңіздерші, қызық.

Баяғыда бір ойшыл шәкіртіне: «Мемлекетті басқарам десең әйеліңді ұста, әйеліңді ұстай алмасаң мемлекетті басқарамын дегенді ойлаушы болма» — деген екен...!!!