Бүгінгі сұхбатымыздың қонағы — жас кәсіпкер, «Бүгін Групп» компаниясының бас директоры, ІТ-маманы Айбек Қуатбаев.

— Алғашқы сауалымызды қазақ математиктерінен кімдерді айтар едіңіз деп сұрасақ және бизнеске деген қызығушылығыңыз қай кезден басталды?
— Асқар Жұмаділдаев ағаны исі қазақ біледі. І курста еліміздің жас ғалымы, математик Дөрбетхан Сұраған, жанында Болыс Сәбитбек деген жігіттер болды. Болыс қазір АҚШ-та оқып жатыр, Дөрбетхан Нью-Йоркте оқып келді. Сосын Нұрғиса деген тағы бір жігіт болды. Империал Колледж деген Лондонның атақты университетінде білім алып жатыр. Бұлар математиканың соңына түскен таланттар. Өзім екінші курстың соңына қарай бизнеске қызыға бастадым.
— Студент кезіңізде АҚШ-қа барып қайтыпсыз. Ол жақтан түйгеніңіз қандай?
— Иә, екінші курстан соң Work and Travel бағдарламасымен АҚШ-қа барып қайттым. Ол жаққа барған соң, айналама зер сала қарай бастадым. Әлемде қатты байып, кейін кедей болып қалған, кедей болып өмір сүріп жүріп, кенет байып кеткен адамдар және әлеуеті тұрақты адамдар көп. Түсінгенім, адамдар жұмысты ақша үшін істемейді екен. Олар нарықта бар дүниені қалайша одан да жақсы, әдемі, ыңғайлы етіп жасаймын деп бас қатырады. Ақшаға қатты мұқтаж болса, аз пайызбен несие ала салады екен. Зәулім үйде тұрғысы келсе, қолжетімді ипотека рәсімдей салады. Инфляция өте төмен және 1-3% ғана.
— Бұған дейін бірнеше жыл бұрын бизнесімді IPO-ға шығарсам деген сұхбатыңыз шыққан. Қазір ол туралы не айтасыз?
— Иә, «7 күнге» (http://7kun.kz сайты — ред.) 2 жыл бұрын берген сұхбатым болатын. Шыны керек, қазір сайттан алшақ кеттік. Соңғы интернет жобаларымыздың бірі «Егемен Қазақстан» газетінің порталын жаңарту болды. Тұтынушылар өздері бізді іздеп келеді. Өзімізді жарнамалау жағына аса көңіл бөліп жатқанымыз жоқ. Алған бағытымыз қазір hard soft (құралдарды бағдарламалау) саласы. Мәселен, қазір көлік жолдарындағы жылдамдық, stop-сызықтарды анықтайтын бақылау камераларын өндіруші ірі компаниялары Қазақстан, Ресей, Венгрия, Қытайда бар. Камера құны 1 000 000 теңге тұрса, оған бағдарламасын қосып, Қазақстанға шетелдік компаниялар 5 000 000 теңгеге сатады. Біз осы жұмыстарды өз қолымызға алдық. Амал жоқ, корпусын, темір-терсектерін сырттан сатып аламыз. Себебі бізде темір-терсек өндіретін салалық компания жоқ. Өзіміз өндірейік десек, қымбатқа шығады. Негізінен кез келген құрылғыға бағдарламалық жүйе жасауға бейімделдік. Сонымен қатар, банктік жүйелердің бағдарламасын да әзірлей аламыз.
Қазіргі жобаларымыздың қаржылай айналымы 10 000 000 $ болды. Жартысынан көбі темір-терсек сатып алуға және қалғаны бағдарламалық жүйелер әзірлеуге кетеді.
— Бумеранг жобасы дегеніміз не?
— Беспилотник дрон құрастырғымыз келеді. Жұмыс істеу принципі келесідей: дронды ұшырасыз, жіберген жеріңізге барып, қайтып келеді. Ұшу бағытын Яндекс Карта, Google Карта координаталарымен белгілейсіз. Бұл — шекара қызметіне, құрылыс компанияларына, жол салушы компанияларына, ауылшаруашылық саласына қажет құрал. Әзірге дәл қай уақытта істеп бітетініміз белгісіз және келесі жылы халықаралық «Kadex» қару-жарақ пен әскери-техникалық мүліктер көрмесіне прототипін көрсетпек ниетіміз бар. Жобаның әрі қарайғы тағдыры белгісіз, бұл — энтузиазммен істеліп жатқан жоба.
— Еліміздің нарығында шетелдік IT-компаниялардың келтіріп жатқан ыңғайсыздықтары бар ма?
— Иә, біздің нарықта шетелдің компаниялары көп. Біз олармен, керісінше, серіктестік орнатып жұмыс істеудеміз. Мысалы, ол компаниялар өздеріне тиесілі жұмысты істеген соң, біздің компанияға тиесілі істерді бізге тапсырады. Сәйкесінше біз істей алатын жұмысты өзіміз істеп, шамамыз жетпегенін оларға береміз. Осылай жұмыс істеу арқылы біз шетелдік компанияларға төтеп бере аламыз және өзімізге пайда әкеле аламыз. Оларды тоқтату өте қиын, себебі елімізде маманданған IT-компаниялар өте аз.
— ІТ-саласының басқа елдерде дамуы қалай?
— ЖІӨ 20% Қазақстанда мұнайға тиесілі болса, Украинада ІТ-саласына тиесілі.
Өткен жолы екі жігітіміз Украинаға барып қайтты. Ол жақта 40 жасқа келген адамдардың өзі IT-саласына бет бұрып жатыр екен. Олардың жері қазба байлыққа толы емес, шикізаттары бізбен салыстырғанда аз. Сондықтан олар үшін табыс табудың қолжетімді және ыңғайлы жолы — IT. Біз комьюнити ұйымдастыруды қолға алудамыз. Украинада комьюнитилер жақсы дамыған. Яғни, білімдері мен тәжірибелерін өзара бөлісу, көмектесу жағы жақсы жолға қойылған. Бір-біріне өте жақсы көмектеседі. Білгенін жасырып қалу, айтпай, көмектеспей қою деген оларда жоқ. Посткеңестік елдердің арасында Украина мен Белоруссияның IT-саласы қарқынды дамуда. Ал Ресейге келер болсақ, олардың ЖІӨ жоғары көрсеткішке ие, мұнай-газ, тау-кен және басқа да ауыр және жеңіл өнеркәсіптердің сұранысының арқасында жақсы дамып жатыр.
Біздің нарықтағы шетелдік компаниялар бізге кедергі келтіріп жатқан жоқ және нарығымызда әлі игерілмеген, сұранысқа ие табысты бағыттар көп, оларда бәсекелестер аз. Сондықтан әзірге шетелдік компаниялар отандық компаниялардың бәсекеге қабілетті болуын шыңдайды және серіктестік мақсаттағы тәжірибе алмасу арқылы біліктіліктерін арттырады.
— Қазіргі таңда елімізде ІТ-саласын таңдаған жастар көп және көбі өз саласында жұмыс істемейді. Істейтіндердің өзі салыстырмалы түрде шетелдік ІТ-мамандарынан әлдеқайда төмен жалақы алады екен. Себебі неде деп ойлайсыз?
— Иә, өте орынды сұрақ. Еліміздегі ІТ-мамандары бізге көп сияқты көрінгенімен, салыстырмалы түрде жоғарыдағы аталған елдерден саны аз екен. Себебі оларда әрбір бесінші адам ІТ-ға қызығады. Сондықтан олардың ЖІӨ 20% ІТ саласына тиесілі. Біздің мамандар басын бастайды, толығымен тереңдеп игеретіндері аз. Сөйтіп, жұмыс жоқ деп қарап отырады. Мысалы, біздің компанияда жүйелік аналитик, жоба менеджері, аналитик, инженер сияқты ашық 3-4 жұмыс орны бар. Бұл мамандарды 3 айдан бері іздеп жатырмыз. Яғни, жұмыс берушілердің талаптары тереңдеп бара жатыр, ал жұмыс іздеушілердің көбі біліктілігін арттырмай, тоқтап тұр. Менің ойымша, жұмыс іздеушілер қазір қай компанияға қандай мамандықтар жетіспейді, соларды зерттеп, сол бағытты меңгеру керек сияқты. Өздеріңіз білесіздер, қарапайым компьютер ғана жөндеп, бірнеше редакторлық бағдарламамен жұмыс істеп көріп, «программистпін» деп айтатындар бар. Альберт деген таныс ағылшын ІТ-маманының: «ІТ-маман қандай программалау тілін меңгергені маңызды емес. Олар музыкант сияқты, бастысы есту қабілеті жақсы болса, кез келген музыкалық құралда ойнап кете алады екен». Сол сияқты, икемділік керек. Жалпы жас буынға, ІТ-саласына бет бұрып жатқан мамандарға айтарым, нарықта қандай талаптар қойылып жатыр, не нәрсеге сұраныс бар соны жылдам меңгеріп, сұранысқа ие маман болуға болады. Елімізде ІТ-компанияларының саны артып келеді, соған байланысты мамандарға да сұраныс арта түсуде.
— Big Data, әлеуметтік инженерия туралы, жасанды интеллект туралы не айта аласыз?
— Қазіргі таңда жасанды интеллект, Big Data салалары әлемдік драйвер бола алады. Мәселен, кезінде Жібек жолы, қазір мұнай салалары ауыз толтырып айтарлықтай жетістікке жетті. Дәл мұнай саласының орнын баспаса да, адамзат өміріне қажетті бір сала болары анық. Big Data күннен-күнге өсіп келе жатыр. Себебі адамдардың ақпарат алмасуы бұған себеп. Жиналған ақпаратты machine learning-ке салып, мәліметті адамзат игілігіне де, адамзатқа қарсы мақсатқа да іске асыруға болады.
— Елімізде ІТ-саласы бойынша қай бағыттар әлі де жетілдіру мен толықтыруларды қажет етеді деп ойлайсыз?
— Біздегі мемлекеттік органдардың өзара құжат, хат алмасу мүмкіндіктері әлі де толық дұрыс жолға қойылмай келеді. Басты себебі, меніңше, реформалардың жиі істеліп, бір үлкен жұмыстың соңына дейін аяқтала алмай қалуы себеп сияқты. Екіншіден, банк саласындағы cyber security жүйелері жақсы дамымаған, әлі де болса олқылықтары бар. Үшіншіден, жасанды интеллект саласы. Осыны көптеген кәсіпкерлер маркетинг саласында пайдаланғысы келеді.
Бізге түркі, ислам елдері арасындағы ІТ-нарықта бәсекеге шығуға болады екен. Сонымен қатар, жақында Катар мемлекетін зерттедік. Ол елдің бір қызығы, Израиль мемлекетімен жұмыс істегісі келмейді. Екіншіден, ол елде жергілікті ІТ-компаниялары өте аз. Үшіншіден, ол елдің билік тарапы жергілікті компанияларына сыртқы нарыққа жұмыс істеуге дұрыс жағдай жасай қоймаған. Көп араб елдерінің ІТ-нарығын үндістандықтар қамтамасыз етеді. Сондықтан біз де ол елдерге өз қызметімізді, өнімдерімізді шығара аламыз деп ойлаймын.
— Сөз барысында Украинаның ЖІӨ 20% ІТ-саласы қамтамасыз етеді дедіңіз. Қалай ойлайсыз, біздің елдегі ІТ-саласы осындай жетістікке жете ала ма?
— Еліміздің экономикасының 5 негізгі драйвер саласы бар. Олар: құрылыс, транспорт, агроөнім, өнеркәсіптік өндіріс, қызмет түрлері. Қазақстанда ЖІӨ 4%-дан 5%-ға өсті. Шамамен 160 млрд. доллар болса, яғни ол 9 млрд. долларға тең. Қазақстанда ІТ-саласы драйвер болуы қиын, себебі біздің ІТ-компаниялар шетелдерден қаржы әкелулері керек. Өкінішке орай, біздің ІТ-компаниялар сыртқы нарықты қойғанда, ішкі нарықтың өзін қанағаттандыра алмай келеді. Әрине, болашаққа позитивті көзқарастамын, ал қазір ЖІӨ-дегі көрсеткіштің елеулі бөлігі ІТ-саласына тиесілі болады деу қиын.
— Жоғарыда айтқан 5 драйвер салаға ІТ-саласын сүйемелдесек, ІТ-саласының қаржы айналымын қаншалықты жоғарылатуға болады?
— Әрине, бұл жағдайда ІТ-саласының қаржылай үлесі жоғарылай түседі. ІТ-саласы жалпы кез келген жұмысты оңтайландыратын, оны оптимизациялап ыңғайлы әрі жеңілдете түседі. Соның есебінен ЖІӨ өсе алады. Көлік саласына әлі де жаңа технологияны енгізіп, жүргізушілерге барынша ыңғайлы етуге болады. Ауылшаруашылық саласына жаңа технологияны енгізіп, басқаруды оңтайландырып және өнімділікті арттыруға болады. Жеріміз үлкен, оны бақылау, қадағалау, өсімдіктердің дұрыс өсуі бар, оны әрі қарай дамытуы бар, барлығына ІТ-технология қажет. Мысалы, Латвияда Big Data пайдаланатын бір ІТ-жоба бар екен. Олар әртүрлі жерлерге датчиктер орнатып, соның есебінен жер туралы түрлі мәлімет жинайды. Қай жер құнарлы, климаттық ақпарат, қай жерге қандай өсімдік өсіру қолайлы сияқты мәліметті фермерлерге сатады. Ондай мәліметті сатып алған фермерлер мол пайдаға кенеледі. Міне, осындай өнім істеуімізге болады. Кең жеріміздің егістік картасын істесек, қай өңірге не егу тиімді екені туралы мәлімет алуға болады, кәсіп істегісі келген адамдарға бағыт, еліміздің қазынасына кіріс әкелуге болады. Сөйтіп, 5 драйвер саланың жұмысын алға жылжытып, сыртқы нарыққа шығып ЖІӨ көтеруге болады.
— Еліміздің ІТ-мамандары шетелдік ІТ-компанияларда жұмыс істеуге қаншалықты лайық деңгейде?
— Қазақстаннан шетелге жұмыс істеуге кетіп жатқан мықты ІТ-мамандар бар. Бұған әлі де кінәлі біздің ІТ-компанияларымыз деп ойлаймын. Олармен әлі де мықты жобалар істеп шығаруға болар еді. Герман Грефше айтқанда, «миды экспорттап» жатырмыз. Әлемдік математика, физика, информатика пәндерінен олимпиада, ғылыми жобалар бойынша мектеп оқушыларымыз ТОП-30-ға кіреді. Бұл — үлкен жетістік. Яғни, елімізде ІТ-жүйесі дұрыс құрылмаған. Бұған мүмкін уақыт керек, мүмкін мемлекет тарапынан қолдау керек. Елімізден әлемге әйгілі бір компания шығатын болса, шетелдегі мамандарымыз қайтып келеді деп ойлаймын. Әлемнің 10 мықты Google, Microsoft, Amazon сияқты т.б. ІТ-компанияларын алып қарасақ, барлығында қазақ жігіттері жұмыс істейді. Бұл біздің мамандарымыз шетелдік үздік мамандармен бірігіп, бір деңгейде жұмыс істей алатындығын дәлелдейді.
— Сұхбатыңыз үшін алғыс білдіремін. Ісіңізге сәттілік тілейміз!

Сұхбаттасқан — Нұржол Табиғат

Қазақстан-ZAMAN газеті, №45 (1174), 9-қараша

http://kazakhstanzaman.kz/new/2017/11/09/айбек-қуатбаев-іт-мамандары-заман-тал/

Кей адамдардың басқаларға қарағанда жоғары интеллектті екенін мінез-құлқынан, әрекеттерінен, ойларынан, ұстанымдарынан байқауға болады. Ақылдылықты анықтаудың тосын 6 белгісін қарап көрейік.

1. Психикалық ауытқушылық.
Британ ғалымдарының зерттеуінше, 8 жасында жоғары интеллекті болған балалар мұндай дертке жиі шалдығады екен. Әсіресе биполяр ауытқушылық көп байқалады. Мұндай адамдарда депрессия, уайым, ауыр балалық шақ немесе есірткінің әсерінен айыға алмау көбірек кездеседі. Эволюциялық тұрғыдан қарасақ та адамзат уайым-қорқыныш және интеллекттің арқасында ғана бүгінге дейін аман жетті. Өйткені үнемі қауіп-қатерді ойлау және одан шығудың жолдарын қарастырды.

2. Либерализм және атеизм
Сатоси Канадзава атты психологтың пайымдауынша, еркін көзқарастағы және дін ұстанбайтын адамдардың интеллекті жоғарылау болады. Оның зерттеуінше, ультраконсерватор жасөспірімдерде IQ 95 болса, либерал көзқарастағыларда 106,5. Діндар жастарда орташа есеппен 97, атеистерде 103 болған. Канадзаваның теориясы бойынша дін және консерватизм адамзаттың көпғасырлық эволюциясының өнімі. Ал жаңа эволюциялық шешімдерге жету үшін түрлі идеяларға ашықтық және басқаша көзқарас керек. Және әлбетте жақсы ой мен логика да керек.

3. Түнгі өмір
Эволюция психологы Канадзава бұл жерде де жоғары интеллектті адамдар қалыпты эволюциялық күн тәртібінен бөлек өмір сүреді дейді. Адамдар бұрын тіршілік үшін тек күннің жарық кезін пайдаланып, түнде тек ұйықтайтын болса, қазіргі жоғары IQ-лі адамдар бұл дәстүрді бұзып, түнгі уақытты пайдалана бастапты. Психологтың зерттеулері де мұны растайды. Ерте жатып, ерте тұратындарға қарағанда түнгі «жапалақтардың» IQ-і жоғары болған.

4. Жалғыздыққа құмарлық
Жоғары интеллектті адамдар жалғыздықтан да ләззат ала алады. Ал адамдардың көбі керісінше достармен, көпшілікпен кездескенді ұнатады. IQ жоғарылар түрлі жобаларды ойлап жүреді де, көпшілікпен кездесіп уақыт құртқылары және алаңдағылары келмейді.
Эволюциялық тұрғыдан қарайтын болсақ, бұрын адамдар бірігіп ғана тіршілік ете алды. Ал ақылды адамдар қашанда жалғыз өздері жеке жол ашуға тырысты. Мұндай адамдар басқаларға қарағанда жаңашылдықты тез қабылдап, тез үйренеді.

5. Басқаларға сенуге бейімділік
Интеллекті жоғары адамдар басқаларға сену бойынша да алда. Тек ағайын-туысқан, достары ғана емес, кез келген саладан сенімді адамдар таба алады. Олар сенімсіз адамдарды, кімдерге қандай істі тапсыруға болмайтынын жақсы сараптай алады. Сондықтан да сенуге тұрарлық адамдарды жақсы анықтай алады.

6. Қимылдың аздығы
Ақылды адамдар аз қозғалады. Білімге құштарлығы төмен адамдар жұмыс аптасы ішінде интеллекті жоғарыларға қарағанда көбірек қимылдайды. Ойшыл емес адамдар интеллектуал істерден тез жалығады да, оның орнына істейтін басқа нәрселер тауып алады. Ал интеллектуал жалқаулар көп қозғалысқа жоқ.

Қазақ радиосындағы «Ой-Зерек» танымдық-интеллектуал ойынының 13-шығарылымына «Найза» командасы қатысып, 2-ойынын өткізді. Есеп 2:9. Команда тәжірибе жинауда.

«Бірінші Еуразия» арнасының қорында және Керекинфо ресурсында «Таныс болыңыз: Маралбек» атты сюжет бар. Сюжеттің пайда болуына белгілі журналистің және кәсіпкерліктің қатысы бар. Сюжеттің басты кейіпкерін атаңыз.

Әзірбайжан мақалын толықтырыңыз. «Қанша білсең, бойыңда сонша адам бар». Қандай сөзді тастап кеттік?

Мамамдық – оқуға түсерде мамасы таңдап берген мамандық; Жатракцион – жатып алып, аяғымен балаңды самолет қып ұшыру. «Жаңа сөздік» жобасы – интернетте сөздерді фонетикалық-лексикалық ұқсастықтары арқылы түрлендіру не синтез жолымен заманауи қазақша сөздер жасайтын түсіндірме сөздік. Бұл сөздік болымсыз етістік арқылы құрастырылған он әріптік жаңа сөзді «Сәтсіз жобаларға жасалған сауатсыз инвестиция» деп түсіндіреді. Сіз де құрап көріңіз.

Генерал Дуглас МакАртур Филиппиннен шегінерде бір сөз тіркесін айтады. Ал 1944 жылы айтқанын орындайды. Ал одан 40 жыл кейінгі (1984 жылғы) осы тіркес айтылатын фильмді атаңыз.

Музыкаға қатысы жоқ қазақ жұмбағын шешіңіз.
Адамға қызмет етіп тұр диірмен,
Тұрады ылғи зарлап бір бүйірден.
Ішінде қылдан нәзік жіптері бар,
Тез тауып айтшы, кәне, кім иірген?

«Багси Мэлоун» фильмі – гангстерлік киноға барлық рөлін балалар ойнайтын пародия. Оқ-қару орнына – крем тортттар пайдаланылады, ал автомобильдердегі Х-тер мүлдем басқа түрде. Х-ті атаңыз.

Бір қосымша, яки бағдарлама, шыныққан, шымыр адамды көрсетеді. Жайлап-жайлап оның бұлшықеті кеміп, ақыры кейіпкер мүлдем әлжуаз болған кезде ОСЫ ӘРЕКЕТКЕ қажеттілік туындайды деген сөз. Неге?

Ескендір Зұлқарнайынның әскері шөл арқылы өтіп, өзенге жетеді. Жауынгерлер ішуге лап береді, содан кейін әскер қатары сиреп кетеді. Ал әскербасыларды ажалдан құтқарған не?

Сириялық сериалдар әдетте 30 эпизодтан тұрады. Оның себебін айтыңыз.

1903 жылы негізі қаланған ең ескі америкалық клуб «Кони-Айлендтің ақ аюлары» деп аталады. (Олардың маусымы қарашадан сәуірге дейін созылады) Ал біздер осындай клубтардың мүшелерін қалай атаймыз?

1841 жылы Аргентина мен Уругвай флоты арасындағы айқаста зеңбірек оқтары таусылғанда, уругвайлық адмирал дұшпанға берілгелі жатады. Алайда, кенет трюмда ОНЫҢ бірнеше кесегі бар екенін есіне түсіріп, зеңбірекке салып, дүркін-дүркін атқызады – аргентиналықтар шегініп қалады. Ал Эмилия-Романьеде ОНЫҢ айрықша сұрыбын несиенің кепілі ретінде алатын бірнеше банк бар. Несиені өтейтін шаққа дейін ОЛ да жақсарады. ОНЫ бір сөзбен атаңыз.

Аудиожазбасын мына жерден тыңдай аласыздар.

Мамыр айының 18-19 күндері Қ. Қуанышбаев атындағы мемлекеттік академиялық қазақ музыкалық драма театры М.Әуезовтың әңгіме желісімен қойылған «Қорғансыздың күні» драмасының премьерасын көпшілік назарына ұсынды. Режиссер — Әлімбек Оразбек, қоюшы суретші — Шынар Елембаева. Еш премьерадан қалмайтын Қаллекидің тұрақты көрермені ретінде, маған 19 мамыр күні А.Серкебаева, О. Жақыпбек, Е.Нұрымбет, Н. Ташимова, Е.Малаев, Қ. Бұғыбай, Н. Есен т.б. қатысуымен екінші құрамның ойынын көру бұйырды.

Әңгімеден ерекшелігі – оқиға желісі кейін шегініп, жұтаң да болса бақытты тірлік кешіп жатқан жанұяның өмірін суреттеуден басталады. Жақып пен оның сүйікті де ерке қызы Ғазизаның сырластық жақындығы көрсетіледі.


Іс Жақыптың туысы сараң Дүйсеннің малы ұрланған соң насырға шаба бастайды.
Әлімсақтан келе жатқан жамандық пен жақсылықтың, түнек пен жарықтың үздіксіз күресі басталады. Жарық өз сәулесімен адамзатты құтқарамын деп әлек, ал түнек болса «онсыз да қара пейілді пендені қайтесің» деп оны әжуалайды.

Спектакль минимум реквизит тердің максимум қолданылуына құрылған. Бұл тұрғыда режиссердің де, қоюшы суретшінің де шығармашылық жұмысы көзге ұрып тұр.
Қойылымның музыкалық әрлеуі де оның мағынасын үстей түсіп, көрерменді үнемі толқуда ұстап отырды.
Актерлердің ойынына келетін болсам, актриса Алтынгүл Серкебаева бүлдіршіндей жас, нәзік Ғазизаның рөлін жақсы алып шықты. Бас кейіпкердің репликасы аздау көрінгенімен, оның 14-15 жасар жасөспірім екенін ескерсек, одан артықтың керегі де жоқ шығар. Олжас Жақыпбектің Түнегі ерекше есте қалды, дауыс ырғағын құбылта сөйлеп, зымияндықтың көкесін көрсетті. Ақан болыстың атқосшысын ойнаған Қасымхан Бұғыбайдың өз кейіпкері бағытында біраз ізденгені көрініп тұр. Ақан болыс әңгімеде оңбаған болса да тартымдырақ сезілетін, мұндағы бейнесін өз басым қабылдай алмадым (Е. Малаев).

Қойылым соңы биікте шалқалаған бейкүнә құрбанның астындағы Жарық пен Түнектің мәңгілік арпалысымен аяқталады. Құдды бір «Ей, адамзат, байқа!» деп тұрғандай. Себебі өз ниетімізге өзіміз жауап бермесек, Жарықтың да құтқаруы екіталай бізді…

Фото театрдың фейсбук парақшасынан.

Алматыда қоғамдық көлікке бөлек жолақ берудегі мақсаттардың бірі — қала ішіне сыймай кеткен, жол жиегін босатпайтын бей-берекет автомобильдерден арылу еді. Бірақ жекеменшік көліктің иелері оңай берілетін түрі жоқ. Кез келген заңнан жеке пайдасы үшін тесік тауып кетуге шебер халық емеспіз бе, бұл жолы да жолақтың пайдасы мардымсыз болып тұр.

Жақында Желтоқсан көшесін бастан-аяқ жүріп өтудің сәті түсті. Видеотіркегішіме ілінген кадрлар арқылы бір-екі мәселені сөз еткім келеді.

Желтоқсан мен Наурызбай батыр көшелеріндегі «А» жолақтары былтыр, 2016 жылы жазда пайда болды. Мойындау керек, оң өзгеріс бар, әсіресе бастапқы кезде кәдімгідей көрінді: жол жиегінде тізілген машиналар азайды, қоғамдық көліктердің де жүрісі жылдамдай түсті деп ойлаймын.

Бірақ, бірағы бар! Уақыт өте келе автомобильдер кейбір учаскелерге қайтып орала бастады. Бұған себеп — тиісті шараның болмауы. Жол-патруль полициясы қоғамдық көлікке арналған жолақты бақылаудан қалған сияқты әсер береді. Бұл жерде де тобыр инстинкті ойнап кетеді — біреу әкеліп қойса және олар полиция тарапынан еленбесе, қалғандары да соған еріп машиналарын қоя бастайды.

Желтоқсан көшесінен негізі үш тәртіп бұзушылықты байқадым:
— Машинаны дұрыс қоймау. Қоғамдық көлікке арналған жолағы бар жолдарда өзге машиналар бірінің артынан бірі, бордюрге жағалай орналасуы керек (7.6.1. жол белгісі, суреттегідей). Алайда барлық жерде бұл талап сақталмай отыр. Ал дұрыс қойылмаған машинаның арты шошайып, автобус жолына шығып кетеді, сәйкесінше, қозғалысқа да кедергі.

— Жолақтың үстіне қою. Аталған көшеде жол жиегіндегі қалтадан орын жетпегендер «А» жолағының өзіне қойып жүргендер бар. Бұл автобустардың жолын толықтай жауып, бөгеп тастау деген сөз. Ешкім жазаламайды екен, неге қоймасқа?

— Тротуарға көлік қою. Бұлар енді айыппұлдан қорқып, сақтық шарасына көшкендер шығар деп ойлаймын. Желтоқсан бойында жаяулар аймағына шығып кеткен автомашиналарды көп байқадым. Әйтеуір дөңгелек жүре алатын жерлердің бәрін жаулап алыпты.

Аталған мәселелер түптеп келгенде қоғамдық көлікке басымдық беруге арналған жұмыстардың нәтижесін жоққа шығарып отыр.

Бұл постты Алматы әкімдігіне және Ішкі істер департаментіне жіберіп көремін. Нәтиже бола ма, болмай ма — оны келесі постымда жазамын.

27 қарашада өткен ойында жазғы серияның лидері «Бақсы» командасы 8 ұпаймен 1-орын алды. Жазғы серияның соңғы ойынында жеңіске жеткен «Brainstorm» командасы құрамға уақытша жастарды қоса отырып, 6 ұпаймен 2-орында қалды. Негізінен «мафиялықтардан» және тағы бірер командадан құралған микс «Самғау» командасы 5 ұпаймен 3-орынға табан тіреді.



І тур сұрақтары by asaubota

1. “Ирония судьбы или с легким паром” фильміне үнділер 2013 жылы “Жаңа Жылды сүйемін” атты римейк түсірген екен. Фильмде басты кейіпкер Рандир достарымен моншада ішіп отырып басқа қалаға ұшып кетеді. Танымал аббревиатураға сүйене отырып Рандирдің Чикагодан қай қалаға ұшқанын табыңыз.

2. Украиналық мəнерлеп сырғанаушы Елена Ляшенконың айтуынша тек спортшы қыздар үшін ғана емес, жалпы əйелдер үшін “ең жақсы стимул — тек дүкен ғана”. Біз стимул жəне дүкен сөздерімен тек бірінші əріптері ғана басқаша қандай 2
сөзді ауыстырдық?

3. Туринде өткен Қысқы Олимпиада ойындарының бір жарнамалық постерінде трамплиннен секіру алаңы бейнеленген. Постердің астыңғы бөлігінде трамплиннен секіргелі тұрған спортшының шаңғыларының ұштары ғана көрінеді. Жарнамалық постер қай танымал брендтікі?

4. Бір карикатурада ИКС пен ИГРЕКті қосқан кезде қосындысы құпия қызмет дерек қорына айналып шыға келеді. ИКС пен ИГРЕКті атаңыз.

5. 1776 жылы Тəуелсіздік алған АҚШ жыл сайын мереке кезінде 21 рет отшашу атады. Бұл дəстүр бізге де келетін болса, Тəуелсіздік күні неше рет атар едік отшашуды?

6. Жаңа жылдық бір анекдот бойынша еркектің есеюінің 3 кезеңі болады екен. Біріншісі: ол Аяз Атаға сенеді, екіншісі: ол Аяз Атаға сенбейді. Үшіншісін сіз атаңыз.

7. Сэр Фрэнсис Бёртон — танымал ағылшын дипломаты, саяхатшысы, шығыстанушы жəне тыңшысы. Шығыс тілдерін зерттеумен қатар, танымал 2 шығарманы ағылшын тіліне аударуға да қатысқан. Жалпы Еуропа халқы Фрейдтің идеяларын осы шығармалар арқылы қабылдауға дайын болды деседі. 2 кітаптың бірі — Камасутра, ал екіншісін сіз атаңыз.

8. Роберт Мэтьюс атты физиктің бұрынғы зерттеулеріне сүйеніп айтуынша смартфон құлаған кезде экранының сыну ықтималдығы өте жоғары. Физик бұрын ненің құлауын зерттеген еді?

9. “12 маймыл” фильмінде Бред Питт жүйкесі нашар, ашулы адамның ролін сомдайды. Образ мейлінше жақсы шығуы үшін режиссер Бред Питтен нені тартып алды?

ІІ тур сұрақтары by MERmukhanov

1. ИЛ-76 ұшағы Оралдан Лондонға 18 әуе рейсін жасап, кері қайтты. Бұл оқиғаның болған жылын атаңыз.

2. Желтоқсан айының алғашқы күндерінде (бірақ Бірінші Президент күні емес, әрине), суретшілердің бүкіләлемдік екі мерекесі бар. Ол екі мереке арналған суретшілер тобының бір-бірінен айырмашылығын атаңыз.

3. Солақайлар күнінде туған бұл солақай «Арсеналдың» жанкүйерін Иоанн XXIII Шіркеуден аластатқанмен, Иоанн Павел II онымен кездесу өткізді. Бірнеше фильмде ойнаған, Forbes-қа қайбір жылдары 550 және 900 миллион долларлармен кіріп кеткен бұл адамды атаңыз.

4. Көрермен сауалнамасына сенсек, ең ұнамсыз айдар — цитаталар. Америка философы Ральф Эмерсонның кұнделігіндегі цитатаны аяқтаңыз: «Мен жек көремін ....»

5. Сұрақ авторы 2006 жылы «Артек» халықаралық орталығына жолдама алып барды. Ондағы лагерлердің біріне орналасқаннан кейін, Қазақстаннан барған басқа балаларды іздеуі қисынды шығар. Дегенмен, Маңғыстау облысынан келген балалардың көпшілігінің есімінің бірдей болуы аздап жымитты. Олардың аттары қандай еді?

6. Since 1986, Richard is also a businessman and winemaker. He owns the restaurant and a 50-hectare vineyard which produces some 80,000 bottles a year (red and rosé). Бұл кім жайлы википедия парақшасынан үзіп алынған?

7. Қазақ жұмбағын шешіңіз.
Бір нәрсе төрт бұрышты, түсі шұбар,
Екі адам екі жақтан аңдып тұрар,
Екеуі он екіден әскер алып,
Жерінде ұшан майдан ұрыс салар.

8. Революция жылдары Фидель Кастро бір хабарландыру жазуларға екі нөл қосып, салып кететін. Нелерге?

9. «Взгляд» газетінде орынды, ғимараттарды қиратуға арналған бір мақала «Х жоқ» деп аталды. Х сөзі Еуропада «1001 түн ертегілерінің» танымалдығының арқасында таралды. Х-ті атаңыз.

Өздеріңіз білетіндей /білмесеңіз осы посттан біліңіз/, бір топ блогер қауым "Қазақстан" ұлттық арнасының эфирінен берілетін «Білгірлер бәйгесі» атты зияткерлік сайыстың 2016 жылғы маусымына қатысты.
Жалпы, ойын дәрежеміз жаман болған жоқ: 32 команданың ішінде біз жартылай финалға дейін жетіп, 3-4 орынға тұрақтадық.
Ойындар қызық, дегенмен біртекті емес. Мысалы, естеліктерден: түсірілімдердің бірі қарсылас команданың қиғылық салуымен, айғай-шумен өтті. :) Ал соңғы ойынымызда Алмас Алтайдың тойы қабаттасып, Маралбек ұшып кетті, сол жартылай финалды ойнай сала артынан мен де асығыс ұштым Ақтауға. Бірақ жеңілісіміз соған байланысты деп тұрғам жоқ. :J

Қазақ телевизиясына интеллектуал жобалар қажет-ақ. Ол факт. Дегенмен, сапалы дүние — жоқтың қасы.
Біз қатысқан бұл сайыстағы сұрақтардың біразы — «ХХ ғасыр көшбасшысы» кезіндегі жұрнақтан қалған сауалдар сияқты. Дәл қазір 27 жасымда мен 16-ымда айтып кеткен «Функцияның экстремумдары» немесе "Қабысу, матасу, жанасу" секілді тіл элементтері туралы жауаптар бергім келмейді. Дегенмен, иә, бұндай сауалдардың болу/болмау мәселесі — талқыланатын, дауласуға тұратын, дәлелдеуді талап ететін сұрақ. Яки, бір жақты емес, әрине.

Сауалдардың және жауаптардың формулировкасы кейде сәл қисынсыз. Соңғы турда кейде не сұрап отырғанын, қандай стильде жауап беру керегін ұғыну да қиын. Бізде жауап іздеуде тым терең қазу мәселесі кездесті. Тым.

Жобаны ең басты екі кемшілігі бар.

1) Жылдамдыққа иек арту — оңай сұрақтарды, мәселен, кімнің қолы шапшаң, сол ала бермек. Біз ҚазҰУ-мен алғашқы ойынымызда сөйтіп жеңдік. Бұл — дұрыс емес, кейбір командалар сол әлеуеті ашылмаған күйі жобадан шығып кеткен шығар.

2) Сұрақтар бөлінісінде бағалау — бұрыс. Ойындардың бірінде, 2-турға, түркілердің «Бөрі» таңбасы туралы сауал келді. Бұрын бастық та жауап бердік. Сол үшін 50 (!) ұпай берді. Ал шартты түрде Рио де ла Плата өзені жайлы сұраққа 5-10 ұпай. Бөрі айуаны түркілердің белгісі екенін білу неге арнасы ең жалпақ өзенді білуден 5-10 есе артық бағаланбақ?

Одан бөлек, өзіндік себептермен біз жоба жеңімпазының адалдығына («Болашақ» командасы) жалпы күмән келтірдік және ұйымдастырушылардың немқұрайлылық ситуациясына іш тартпадық. Жеке өзім жүргізушіге де көңілім толмайды.

Жобаның алғашқы жүлдегерлерін қайдам, өзіміз олардың эфирін жасап бергеннен басқа марапатқа ие болғанымыз жоқ. Жақсы, мен аздап эгомды қасып алдым. Бірақ ұйымдастырушылар қаражатты қалай жұмсағаны қызық.

Жалпы, осы не осындай жоба бір қатар түзетулер мен өзгерістермен эфирде үнемі болғаны жөн деп ойлаймын. IQ-і салмағынан аспайтын бұл қоғам мүшелерін дамытудың бір жолы ТВ-жобалар екеніне кәміл сенемін.

p.s. Өзіміз тек сынай бермей, бір толық серия (оннан аса ойын) жүргізілген «Керекринг» жобасының негізінде іріктелген командалармен жаңа жобаны бірер орындарға ұсынып көргенбіз. Сұрақтар — терең зияткерлік деңгейде (ресейлік «Что? Где? Когда?» бағдарламасының шамасындағы сауалдар), жоғарыда аталған кемшіліктер жоқ. Соған орай кей тв-мамандардың «Шоу-бизнес, әншілер қатыса ма?» деген сыңайдағы сұрақтар болғаны күмілжітті. Әзірге, деңгейміз сол.
Мүмкін, ол жоба да өз уақыты мен арнасын күтіп жатқан шығар.

Бірінші іріктеу кезеңі:

Екінші іріктеу кезеңі:

1/4 финал:

1/2 финал:

Жора-жолдастармен кездесе қалып, сериал туралы әңгіме бола қалса — әркім өз сүйіктісін айта жөнеледі емес пе? Мен де сөйтейін дедім (реалда өзеуреп сөз бермейсіңдер ғой, сондықтан осы жерге жазайын жақсылап). Неге күшті сериалдарды мен ғана көре беруім керек, достарым дауылбай құсап нашар телешоуларға мәз болып қашанғы жүре береді деген ізгілеу ниет қой, баяғы :D

11.22.63

8 эпизодтан тұратын фантастикалық мини-сериал. Стивен Кингтің аттас романына негізделген.

Сюжетте Джейк Эппинг есімді мұғалім туралы баяндалады. Әйелінен ажырасып, көңіл-күйі болмай жүрген кезде, күн сайын тамақтанатын дәмхананың иесі бір құпияны ашады: оның шолананда өткен шаққа апаратын қуыс бар. Бір ерекшелігі — уақытты да, жерді де таңдай алмайсың, қашан кірсең де тек 1958 жылдың 9 қыркүйегіне ғана тап боласың. Тағы бір ерекшелігі — өткен шақта қанша жыл өткізсең де, қайтып оралғанда қазіргі шақта 2 минут қана өтеді. Яғни, сағат 12:00-де аттанған болсаң, қартайып бүкіл өміріңді өткізіп келсең де өзіңнің заманыңды сағат 12:02 -ні көрсетіп тұрады. Үшінші ерекшелігі — әрбір саяхатың бұрынғы саяхатыңды «нөлдетіп» жібереді. Яғни, өткен шақты күрделі өзгерістерге ұшыратып келдім делік: тиісті адамдарыңызды құтқардыңыз, жаман адамдардың көзін құрттыңыз, болашаққа кері әсерін тигезген оқиғалардың алдын алдыңыз, сөйтіп ерекше мақтанышпен өз уақытыңызға оралдыңыз. Кенет тағы да сапарлағыз келіп кетті де, жаңағы қуысқа кіріп кеттіңіз делік. Сол кезде осыған дейін істегендеріңіздің барлығы жойылады. Бәрін басынан бастау керек болады.

Қысқаша айтқанда, дәмхана қожайыны Джейкке өтініш жасайды — ол бастаған істі жалғастыру. Дәмхана иесі бірнеше жылын өткен шақта өткізіп, президент Джон Кеннеди өлімінің алдын алмақ болған екен. Президентке оқ атқан адамды да анықтаған. Тек сол оқиғаны болғызбау керек. Мұғалім келісім береді.

Басты рөлді Джеймс Франко сомдайды.

*****

Ұятсыздар | Shameless

Британдық сериалға негізделген америкалық ремейк. Бірақ білетіндердің айтуынша — түпнұсқадан да керемет болып шыққан. Бұны нақты бір жанрға байлап қою қиын, жылатарлық сәттері де, шек сілеңді қатыратын тұстары да бар. Нағыз ересектерге арналған сериал дер едім, өйткені цензурасыз түсірілген өнімдердің бірі.

Негізгі оқиға Галлагерлер отбасының төңірегінде өрбиді. Осылардың арқасында Американы басқа қырынан танисыз — зәулім ғимараттар жоқ, кинодағыдай штампттар болмайды. Кір-қожалақ, лас, азғын, жарлы Америка. Чикагоның жерүйлерінде тұрып жатқан халықтың өмірі. Өз басым, осы сериалдан кейін Голливуд салып кеткен көптеген стереотиптерден арылдым.

Фрэнк деген алқаш, нашақор әке бар. Әйелі басқа біреумен кетіп қалған. Алты баланы асырап отыр. Асырап отыр деген жай сөз ғана, негізінде олардың бәріне баяғыда еменнің үлкен бұтағын қойған. Бар ауыртпалық 23 жасар үлкен қыздың мойнында. Тағдырдың тауқыметін қанша тартса да, балалар өмірден тыс қалмауға тырысады, ауыр тұрмыстарына қарамастан түрлі қызықтарды бастан бастан өткізеді. Кейіпкерлер саналуан және әрқайсысы жеке әлем, сондықтан әрбір персонажға жеке сериал түсіруге болатын шығар.

Сериал 2011 жылдан бері көрсетіліп келе жатыр. Қазірше 6 маусымы бар, жетіншісі келесі жылы шығады.

*****

Біртүрлі жағдайлар | Stranger Things

Сериалды жасаушы Росс Даффер және Мэтт Даффер есімді егіз мамандар "ұзақ кино" түсіруді мақсат еткен екен. Шынымен де кино көріп отырғандай әсерде боласыз: 80 жылдардың атмосферасы, оператор мен композитордың керемет жұмысы, т.б. детальдар сериалдың алғашқы минутынан-ақ баурап алады.

Көптеген танымал кино мамандары бұны тіпті феномен деп бағалап жатыр. Әсіресе, Вайнона Райдердің шеберлігі ерекше аталуда.

Ағайынды режиссерлер фильмге сценарий жазу барысында Спилбергтің, Карпентер мен Крэйвеннің жұмыстарынан шабыт алғандарын жасырмайды. Стивен Кингтің де шығармаларын оқып шығыпты.

Оқиға 1983 жылы Хокинс деген қалашықта орын алады. Достарымен қараңғы түскенше ойнап қалған бала үйге қайтар жолда із-түссіз жоғалып кетеді. Тергеу жүргізген полиция оны өлдіге санайды. Ал түрлі тылсым құбылыстарға мән берген анасы қайғылы оқиғаның растығына сенгісі келмейді. Баланың достары тіпті өз тергеулерін жүргізеді.

Бастапқыда 8 эпизодты мини-сериал деп жарияланған болатын. Бірақ финалдағы сюжет әрі қарай дамытуға мүмкіндік бергендіктен, оның үстіне жобаның үлкен танымалдығы екінші маусымға жол ашып беріп отыр.

*****

Картадан тұрғызылған үй | House of Cards

Саясатты ұнататындар үшін тамаша туынды :). Ұнатпайтындарды да жалықтырмайды деп ойлаймын. Саяси драмада басты рөлдерде Америка киносының алыптары — Кевин Спейси мен Робин Райт ойнайды.

Оқиғалардан шынайы тұлғаларға ұқсастықтар іздемей-ақ қойыңыз. Сериал АҚШ-тың Ақ үйі төңірегіндегі оқиғаларды суреттейді демесеңіз, тұлғалар да, сюжеттік желі де ойдан құрастырылған, идеясы ВВС-дің аттас сериалынан алынған.

Сюжат жайлы қысқаша: Демократиялық партияның конгрессмені, қолынан іс келетін Фрэнк Андервудқа ерекше ұсыныс түскен еді: ол Гаррет Уокерге президент болуға көмектеседі, соның сайлауалды кампаниясына қызмет етіп, ұйымдастыру шараларымен айналысады, ақысына ертең Уокер президенттікке сайланған соң Андервудқа Мемлекеттік хатшы қызметі берілуі тиіс болатын. Бірақ Гаррет президент болғаннан кейін уәдесін ұмытып кетеді. Ашуға булыққан Фрэнк президентті орнынан кетіруге уәде береді. Әрине жария түрде емес — өз-өзіне. Бұл үшін оның бойында барлық алғышарттар бар еді — ол ақылды, алдын болжағыш стратег, адамның ішіндегісін ұғатын айлакер, жеке пайдасы үшін тайынбайтын сұм адам. Әйелі де өзіне сай азулы қаншық. Сөйтіп екеуі билік үшін астыртын жоспарларын іске асыруға көшеді.

Сериалда ерлі-зайыпты саясаткерлердің жеке амбициялары ғана көрсетіліп қоймай, Американың ішкі және сыртқы саясатына, саяси тұлғалар арасындағы интригалар мен бәсекеге, түрле шиеленістерге мән беріледі.

2013 жылдан бері 4 маусымы көрсетілді. Бесіншісі 2017 жылы шығады.

*****

Marvel мен Netflix бірлестігінің суперқаһармандарға арналған сериалдар легі

Марвелдің кино әлемінен әзірге орын таба алмаған, бірақ көңіл бөлуге тұрарлық төрт қаһарманына сериал жасау туралы шешім қабылданады. Сөйтіп Marvel мен Netflix арасында мәміле жасалады. Келісімге сәйкес: Daredevil, Jessica Jones, Luke Cage және Iron Fist есімді төрт персонажға арналған төрт бөлек сериал, сонымен қатар осы төртеуінің басын біріктіретін тағы бір кроссовер-сериал түсірілуде.

Қазір бастапқы екеуіне арналған тележобалар жарық көріп үлгерді. Қалған екеуіне арналған жобалар және бәрін біріктіретін кроссовер енді шығады. Бір қызығы — аталған қаһармандар Кек алушылар әлемінде өмір сүреді, сериалда тіпті олар туралы да бір-екі ауыз айтылып кетеді. Төртеуі де бір қалада өмір сүреді және бір-бірін таниды.

1. Басбұзар / Daredevil
2015 жылдан бастап шықты. Екі маусымы көрсетілді, үшінші маусымына тапсырыс берілді. Ол аз десеңіз — осы сериалдың жоспардан тыс тағы бір спин-оффы туралы айтылып жатыр. Сериалда көрсетілген Жазалаушы (The Punisher) деген антиқаһарман көрермендер арасында ерекше танымал болғаны сонша, ол туралы бөлек жоба түсіруге шешім қабылданыпты.
Басбұзар, яғни Мэтт Мердок бала кезінде қайғылы оқиғадан кейін көзі көрмей қалады, есесіне басқа сезу мүшелерінің жұмысы бірнеше есеге артады. Күндіз ол — қарапайым адвокат, түнде қылмыспен күресуші.

2. Джессика Джонс / Jessica Jones
2015 жылы шықты. Бір маусымы көрсетілді, екіншісі әзірленіп жатыр. Джессиканың ерекше қасиеттері: биікке секіре алады, күші көп, машиналарды оп-оңай көтеріп жүре береді. Жекеменшік детектив ретінде түрлі қылмыстарды тергейді.

3. Люк Кейдж / Luke Cage
Алғашқы маусымы биыл 30 қыркүйектен бастап көрсетіледі. Бір эксперименттің нәтижесінде ерекше қасиетке ие болған. Оған оқ дарымайды, соққы батпайды, терісіне зақым келмейді. Бұның да күші көп. Комикс бойынша Джессика Джонстың күйеуі.

4. Темір жұдырық / Iron Fist
2017 жылдан бастап көрсетіледі. Кунг-фуді жетік меңгерген қаһарман. Мистикалық күшке ие.

5. Қорғаушылар / The Defenders
Жоғарыда аталған төрт кейіпкерді біріктіретін жоба. 2017 жылы шығуы тиіс.

Биыл білім саласында біраз өзгерістер болғалы тұр. Үш тілде оқыту туралы жазбай-ақ қояйын. Өзім ұстап, оқып, тексеріп көрген «жаңалықпен» бөлісейін. Балалары мектепке баратын ата-аналар жақсы түсінеді. Баланы мектепке жинау тек қалтаға ғана емес, жүйкеге де, қимыл-тірек аппаратына да салмақ салады. Киім-кешегін, портфелін, дәптер-қаламын сатып аласың ау, әупірімдеп. Содан соң кітап жыры басталады. Математиканы «Атамұрамен», орыс тілін «Алматыкітаппен», ағылшын тілін «Просвещениемен», ән «Мектеппен» кете береді осылай… Жүргенің сосын қаланың бүкіл кітап дүкенін жағалап…
Биылғы оқу жылынан бастап бірінші сынып оқушылары бірыңғай оқулықтармен оқитын болады. Яғни, барлық мектептің бірінші сынып оқушылары бір кітаппен оқиды. Мейлі Nazarbayev зияткерлік мектебі болсын, Дарын мектебі болсын, Созақ ауданының Иманов атындағы орта мектебі болсын. Қателеспесем 2019 жылғы мектеп оқушыларының барлық сыныптары осындай бірыңғай оқулықтарымен қамтылады ғой деймін.

Кітаптардың авторлық құқықғы БҒМ тиесілі болады. Баспалар әртүрлі. Мысалы, «Сауат ашу» оқулығын «Атамұра» баспасы, орыс тілін «Алматыкітап» баспасы шығарады. Неге дәл осы оқулықтар десеңіз, бұл министрліктің еркелігі емес. Былтыр 30 мектепте өткізілген, 9 баспа үйінің оқулықтары сараланып, ата-аналар, оқушылар, педагогтар, сарапшылар қатысқан эксперменттің нәтижесі. Ең үздік кіаптарды Білім және ғылым министрлігі бекітіп, енді барлық білім беру мекемелеріне ұсынып отыр.



Қызым биыл бірінші сыныпқа барады. Сондықтан бұл кітаптарды өзім сынап көрдім. Енді артықшылығы мен кемшіліктерін айтайын.
Артықшылықтары:
1. Енді әр баспаның есігін сығалап, дүкен аралаудың қажеті жоқ. Барлық кітаптарды мектептен аламыз.
2. Бір оқулық, бір бағдарламамен дайындалғандықтан, біріңғай ұлттық тестілеуде жауаптардың әр алуандығы болмайды. Былтыр мектеп оқушылары ҰБТның 289 сұрағына шағымданған болатын. Мысалы, Ұлы Отан соғысының басталуы бір оқулықта 22 маусым түнгі сағат 3-30 десе, енді бір оқулықта таңғы сағат 4-01 минут, енді бірінде 3-50 минут деп беріледі.
3. Оқулықтардың авторлық құқықтары ҚР Білім және ғылым минстрлігіне тиесілі. Енді кітаптан қателік кетіп жатса, бұрынғыдай баспаға ысыра салмайды. Барлық жауапкершілікті өз мойнына алады. Соған қарағанда оқулықтардың сапасына да сенімді болар.
4. Тең мүмкіндіктер. Маған білім және ғылым министрі Е. Сағадиев бір сұхбатында «элита мектептер немесе әлсіз мектептер болмауы тиіс! Қазақстан мектептерінің деңгейі әртүрлі. Қайсібірінің айырмасы жер мен көктей. Біздің барлық мектептердің деңгейі жоғары болуы қажет.» деген еді. Ауыл баласы қашанғы ауылдық квотасына алға тарта береді. Ауылдағы білім нашар деген стереотипті бұзатын уақыт жетті. Мақсат ауыл баласын квотадан айыру емес, тең мүмкіндіктер беру. Барлығы бір оқулықпен оқиды, қосымша білім алам десе, бәрекелді. Мұғалімдер оны да бере қояды.
5. Жемқорлыққа жол жоқ. Бұрын мейілінше көп мектептің бір баспа кітаптарын алғаны «біреулерге» жақсы болатын. Мысалы, бір мектеппен келіссеңіз, онда кемінде 5-6 мың бала білім алады. Оқулықтың ең арзаны 500 теңге. Бір ғана оқулықтан 25 000 000 теңге. Ал аудандық білім беру басқармасымен сөйлессеңіз, құдай жарылқады дей беріңіз. Тегін емес, әрине… Ал енді бірегей кітап болған жағдайда, кітабыңыз не тізімге енеді, не ешбір пара көмектеспейді. Сіздің кітабыңыз бекітілуі үшін еш конверт көмектеспейді, тек кітап сапасы маңызды.

Кемшілігі.
1. Бағдарлама бірдей. Сенде бар оқулық барлық мектептерде бар. Ал енді бәйгеден озып келер жүйріктерді дайындай ғой. Бұл жерде бар салмақ мұғалімге түсетін сияқты. Сондықтан енді элита мектептерге емес, білікті мұғалімге сұраныс арта түседі. Хм, мұны енді кемшлік деуге келе ме екен… Бірақ жақсы ұстаздар әрқашан аз ғой.


Енді оқулықтардың өзін сынап көрейік. «Сауат ашу» оқулығы. 1-сынып оқушыларына арналған.
Артықшылықтары
1. Оқулық атауын байқадыңыздар ма? Әліппе де емес, Ана тілі де емес, Сауат ашу. Бұл оқу мен жазу оқулығының интеграциясы депті жасақтаушылар. Бұрын бірінші сыныпта мен өмірі естімеген ақын-жазушылар жүретін еді. Бұл оқулық мазмұнынан мін таба алмадым. Жарасқан Әбдірашев, Мариям Хакімханова, Бауыржан Жақып сияқты ақындардың өлеңдерін көріп қуанып қалдым.
2. Қате жоқ!!! Шынымды айтсам оқулықты ежіктеп екі күн оқыдым. Дәлірек айтсам қате іздедім. Таппадым)) Айтпақшы, екі томдық кітаптан түсінбегенім тек бір жұмбақ қана болды. Бір күн бойы бас қатырған жұмбақтың жауабын Аршат Ораз бірден тапты.
3. Кітап көлемі, бұрынғыдай кішкентай Б5 емес, Б4 форматы. Мәтін мен суреттер кеңінен орналастырылған. Дизайны көзді талдырмайды.
4. Бет көлемімен қоса, шрифті де үлкейген.
5. Суреттерінің сапасы тым жақсы. Түстер тым қанық емес, көзді шаршатпайды. Пастель тондар қолданылған. Бұл психикалық жағынан да балаға жағымды сияқты.
6. Кітапта топтық жұмыс, жұппен жұмыс, өз бетімен іздену, ойнау, ойлау, күрделі тапсырма, тыңдау, жазу, тағы басқа командалар белгіленген.
7. Авторлар. Беделді әрі білікті. Педагогика ғылымдарының докторы Әзия Елеупанқызы Жұмабаева, Абай атындағы ҚазҰПИ бастауыш сыныптарға білім беру теориясы мен әдістемесі кафедрасының профессоры Гүлнар Инаматқызы Уаисова. Кітап сапасына, мазмұнына қатысты күмәнім қалмады. Сізде ше?
8. Жеңіл. Қағаз сапасы жоғары. Бір оқулық салмағы 100 грамнан аспайды.

Кемшіліктері
1. Мұқабасы жұқа. Ойлана келе кітап жеңіл болуы үшін мұқабасы жұқа болды ма дедім. Қалың мұқабалы кітаптарды рюкзаңына салып мықшыңдаған қызымды елестетіп, бұл пункт кемшілік емес, артықшылығы шығар дедім.
2. Ағылшын тілі оқулығының ғана электронды нұсқасы бар екен. Басқа кітаптардың электронды нұсқасы жасалса ше? Әй бірақ баланы онсыз да планшеттен айыра алмай отырғанда бұл дұрыс емес шығар. Оның үстіне ватсапта баланың есебіне жабылып шығаратын ата-аналар елестеп, мұның да болмағанына шүкір дедім.
Әзірше осы. Баланың да менің де болашағым олардың алған біліміне байланысты. Қартайғанда зейнетін көру үшін балаңыздың біліміне зер салыңыз. Айтпақшы, бала білім мен тәрбиені тек мектепте ғана емес, үйде де алады. Ертең балаңыз ержеткенде мұғалімін емес, сізді асырайды ғой иә? Сондықтан бала тәрбиесін мектепке, мұғалімге ысыра салмаңыз. Бірақ, бала үшін сабақ оқып, тапсырма орындаудың да қажеті жоқ.

Айтпақшы, қызық жұмбақтың жауабын тауып көріңіз ;)

Керек-Ринг ойынына қатысушылар әр ойын сайын көбейіп келеді. Кешегі ойында командалар саны 8 болды. Залда 7 команда + Шымкенттен онлайн 1 команда. Біз үшін рекордтық көрсеткіш. Ойынға алғаш рет қатысқан Фортуна командасы 3-орын алды, дебютанттар үшін өте жақсы көрсеткіш. Тәжірибелі ойыншылардан құралып, алғаш рет бір команда болып жиналған Әйел бақыты 2-орында қалды. Ал соңғы кезде нәтижесіз ойын көрсетіп кеткен, Керек-Ринг ойындарында ең көп жеңіске жеткен Бақсы командасы кешегі ойында 19 мүмкіндіктен 12 ұпай алды!

1-тур сұрақтары asaubota

1. Жазғы Олимпиада ойындары әдетте жазда өтеді аты айтып тұрғандай. Алайда, бір рет ойындар қыркүйек айында өтті және бұл кез ол елде көктем мезгілі болатын. Бұл Олимпиада қай қалада өткен еді?

2. Картада көкпен белгіленген елдерде бұның пайыздық өлшемі өте төмен. Қараларда өте жоғары. Сарыдан қоңырға дейін деңгейі аса бермек. Картада ненің деңгейі белгіленген?


3. Юморист Стас Янковскийдің пікірінше Үкіметтің Қылмыспен кезекті күресінде тағы да кім жеңді?

4. 2007 жылы Ирактан танымал болып оралған әскер Колби Баззелді Esquire журналы жұмысқа алды. АҚШ қарулы күштерінің сарбазы Колби Баззел Ирактағы әскери қызметі кезінде не жүргізген еді?

5. Суретте ненің жарнамалық постері?


6. Бұл ойынның шығарушылары болып ақ-қара киімді бір католик орденінің мүшелері саналады. Діни қызметкерлерге құмар ойындары тыйым салынғандықтан осы ойынды ойлап тапқан деседі. Ойынды бастар алдында Тәңріні ұлықтайды. Тіпті ойынның аты Тәңрінің латын тіліндегі атауынан шыққан. Италияда шыққан бұл қандай үстел ойыны?

7. Қазіргі Олимпиада ойындарының құрушысы Пьер де Кубэртен ойындарға тек әуесқой ойыншылардың қатысуын қалады. Осылайша алғашқы ойындарға кәсіпқой спортшылар қатыстырылмады. ІІ Дүниежүзілік Соғыстан кейін бұл ереже өзгере бастады. Ал қазір тек жалғыз бір спорт түрі ғана әуесқойлық ережесімен өткізіледі. Қай спорт түрі?

8. Ашылғанына биыл 10 жыл болған Twitter бұл смайликті ең көп қолданылған ретінде атап өтті. Твиттершілер бүгінге дейін твиттерінде және пікірлерінде 14,5 млрд рет пайдаланған екен. Ал Оксфорд сөздігі 2015 жылы бұл смайликке “Жыл сөзі” атағын берді. Иә, иә, сөз емес, смайликке. Өйткені, зерттеулер бойынша бұл 2015 жылы ең көп қолданылған эмодзи екен. Жауап ретінде смайликтың атын емес, өзін ғана жіберіңіз.

9. Бұл күнді жапондар Жер Күні деп атайды. Ал еуропа халықтарының біразында көнеримдіктерден қалған Сатурн күнімен байланысады. Білім және ғылым министрі Сағадиевтің айтуынша, мұндай өте маңызды күн бұрын біздің оқушыларда болған жоқ. Бірақ, енді жаңа бағдарламаға сәйкес болатын болды. Бұл қандай күн?

2-тур сұрақтары MERmukhanov

1. 1970 жылы Қазақстан милициясы тауда тығылып жүрген адамжегіш маньякты іздеуде аса табысқа жете алмады. Әскер тікұшақтары да шарасыз болды. Сол кезде жергілікті милиционерлер республикада әзір жоқ, бірақ Мәскеуде бар секциядан көмек сұрады. Бұл секцияда немен айналысатын еді?

2. Бразилиядағы соңғы 1,5 – 2 жылда пайда болған сыралардың бірі 7,1 пайыз алкогольдан тұрады. Бірдей әріптен басталатын екі сөзден тұратын оның қазақша атауын дәл атаңыз.

3. Қазақстанның бір қаласында отыз бес жылдық мерейтойына орай 2006 жылы ОЛАРҒА арнап ескерткіш орнатты. Доцент Женя кезінде бұл қалада гастрольда болыпты, сол себепті жылы оңтүстік қаласы есте қалып, репликаны сол ұсыныпты деседі, алайда айтқан Раднэр болатын. Сава болса, АҚШ-қа көшіп кетті.
Ескерткіш кімдерге орнатылған?

4. Марк Твеннің сөзін толықтырыңыз:
_______ _______ — бізге қалған 364 күнде кім екенімізді еске салатын күн.

5. Назар аударыңыздар, ойбастар!
Морин Эванс өз рецепттерінде ОНЫҢ екі түрін жазу үшін сөз басында кіші және үлкен әріпті пайдаланып ажыратады.
Геральдикада ОЛ — бейбітшіліктің белгісі, ал оның төрттік «досы» — соғыстың белгісі деседі.
Орта ғасырлардағы саяхатшы пилигримдер өзімен бірге тек ең қажетті нәрселерді алған. Олардың әрқайсысында шағын ашылмалы бақалшық болған екен. Бұл бақалшықтар ОНЫҢ қызметін атқарған.

6. Бұл суреттер Лондонда жасалған, алайда Нью-Йоркте, Барселонада, Тайпейде, Алматыда, Новосибирскте және тағы басқа қалаларда осы тақылеттес суреттерді сала беруге болар еді.
Сіз көріп отырған суреттерден біз алып тастаған фонның не екенін екі сөзбен атаңыз


7. Орыс жұмбағын шешіңіз.
Бір аптада алтын және жас ұлан
Неге ақбас кәріге ол айналған?
Сонсоң тағы қос күнде
Тақыр бас боп кеттің бе?

8. Қазақстандық «Ross Limited» компаниясының негізін қалаушы, жас кондитер Әділхан Сартаев әлемдегі ең қымбат кәмпиттер шығарды. 6 шоколад кәмпиті салынатын қара вулкандық әйнек қорабының әрқайсысы 14 мың доллар тұрады. Кәмпит фольгасының орнына 585 пробалы жұқа алтын қатпар пайдаланылған. Әр кәмпит түрлі формада және түрлі стихияны білдіреді: тетраэдр – отты, октаэдр – ауаны, куб – жерді, икосаэдр – суды, додекаэдр – эфирді, ал сфера формадағы – ОСЫНЫ. Осыншама ысырапты түсіне алмаған сұрақ авторының пікірінше, кондитердің басында да – ОСЫ.
Соңғы сфера тәрізді кәмпит нені білдіреді?

9. Орта ғасырларда медициналық әдебиетте ОЛ «Құдайдың көмегімен» дегенді білдірген. Картографияда ауылды білдірген. Инженер үшін ол – «сегіз тарам» немесе «сегіз алаң», музыкант үшін диез белгісі – «нотаны жарты тонға көтеруді» меңзейді. Американлық үшін шетелдік валютаның бірін білдіре алады.
Ал біз оны жиі қалай атаймыз?

10. Нэнси Астордың үйінде көп танымал адам жиналатын. Бірақ соған орай, Чарли Чаплин «Өзімді басқа әйелге келгендей сезінемін» дейтін.
Ендеше, сол басқа әйел туралы сұрақ:
Мари Гросхольц 1760 жылы туды. Ол сол кездің өзінде-ақ тыныш және ерекше түгі жоқ Бейкер стриттегі ғимараттың иесі еді. Ұнатқан жігіті Франсуаға күйеуге тиген шағы да сол болатын.
Франсуаның фамилиясын атаңыз.