Өзімнің туып өскен жерім, қасиетті мекенім Балқаш қаласы жайлы ой-өрбітейін деп отырмын. Қарағанды облысынан 380 км шақырымда орналасқан. Ең алғаш 1931 жылы Прибалхашстрой кенті ретінде қаланған. Кейін 1937 жылдан бастап Балқаш қаласы деген статусқа өзгертілді.
Балқаш қаласы несімен ерекшеленеді? Әрине, ең алдымен көз алдымызға мөлдір-таза көлі елестейді.Балқаш көлі — Қазақстандағы ең ірі көлдердің бірі, оңтүстік-шығысында орналасқан. Аумағы жағынан Каспий, Арал теңіздерінен кейін үшінші орында. Орташа тереңдігі 5,8 метр, ең терең жері 26 м. Батыс бөлігіне Іле, шығыс бөлігіне Қаратал, Ақсу өзендері құяды. Жаз айында еліміздің түкпір-түкпірінен, тіпті Ресейден, Қытайдан туристер келіп демалады. Қаламыз мұнысымен ғана шектелмейді. Оңтүстік-шығысында 60 км жерде Әулиетау деп аталатын тау желісі бар. Бірақ қала тұрғындары «Бектау ата» деп атайды. Оның жанында Ұраңқай деген шоқы бар. Таудың шыңы 1000 метрге дейін жетеді, ал ұзындығы 4000 га, оның аумағында түрлі атқалдар мен құздар орналасқан. Бектау ата тауының күн батыс жағында "Әулие" деп саналатын үңгір бар. Үңгірдің жалпы ұзындығы 45-48 метрге дейін жетеді. Суы мөлдір, таза, өте салқын және түбі лай болып келеді. Кезінде Бектау ата үңгіріне ауру адамдар, бала көтере алмайтын әйелдер басына түнеп, құрбан шалып, Құдайдан тілеген тілектерінің орындалуын сұрайтын қасиетті орын болған. Ал, қазіргі уақытта бұл жан-жақтан келетін туристердің қызығушылығын тудыратын табиғат әлемінің ерекше бір туындысы болып қалыптасты. Және де мұнда балалар демалатын жазғы лагерлер жұмыс істейді. Сонымен қатар, шаһарымызда «Балқаш кен-металлургия» комбинаты бар. Мұнда алтын, күміс, платина және т.б. түсті металдар шығарылады. 1997 жылдан бастап "Қазақмыс" корпорациясының құрамына кірді. Аймақтан мыс кенін шығаратын 4 кеніш жұмыс істейді. Олар: Қоңырат, Саяқ-1,2,3. Бұлардан басты пайдалы компонент — мыс, молибден, алтын өндіреді.
Қаламызда 20 шақты білім ордасы, денсаулық сақтау орталығы, кітапханалар, мұражайлар және де жастарымыз бос уақыттарын тиімді пайдалануға арналған "Өнер мектебі", «Спорт кешені», «Оқушылар сарайы», бассейндер бар. Ал, орталық алаңында Ағыбай батыр ескерткіші орналасқан, сонымен қатар Мұхтар Мағауин атындағы мәдениет сарайы бар. Қаламызды қай жағынан алып қарасаң да мақтауға тұрарлық. Бірақ, ең басты деп саналатын киелі жерлері туралы жаздым. Оқып отырғанның өзінде көз алдыңызға бейнесі елестейтіні хақ. Қаламыз жылдан-жылға дамып, өсіп-өркендеп жатыр. Еліміздің үлкен бір алып қаласына айналатына сенемін.

Бүгін 《Достар-Алем》 қонақ үй кешенінде Қарағанды қаласы әкімдігінің жастармен жұмыс жөніндегі орталығы I қалалық жас тілшілер мен блогерлер слетын өткізді. Менде осы слетқа қатысып журналистер мен блогерлер жайлы бірнеше мағлұматтар біліп қайттым

10-11 қазан күндері Астанада Қарағанды облысының азық-түлік жәрмеңкесі өтеді. Тауар өндірушілер жалпы сомасы 149,7 млн. теңгені құрайтын 850 тоннаға жуық өнім әкеледі. Бұл жолы ауылшаруашылық жәрмеңкесі «Хан шатыр» СОО алдындағы алаңда өтеді. Бұл туралы astana.gov.kz сайты хабарлады.

Астана қаласы Ауылшаруашылық басқармасының хабарлауынша, жәрмеңкеде ет өнімдері, балық және құс еті, шұжық, сүт өнімдері мен бал, сондай-ақ, жеміс пен көкөністің түр-түрі ұсынылады.

Қазақстан облыстары тауар өндірушілерінің қатысуымен өтетін апта сайынғы жәрмеңкелер Астана қаласы әкімдігімен азық-түлік бағасын тұрақтандыру мақсатында ұйымдастырылады. Қала тұрғындары жәрмеңкеде тауар өнімдерін нарықтағы бағадан 15-20 пайызға арзанға сатып ала алады.

Еске салайық, Қазақстан өңірлері тауар өндірушілерінің қатысуымен өтетін ауылшаруашылық жәрмеңкелерінен бөлек, Астана мен Ақмола өңірінің тауар өндірушілері де өз өнімдерін халыққа ұсынады. Жәрмеңке елорданың үш ауданында: «Алматы» ауданында — Абылай хан даңғылы мен Б. Момышұлы даңғылындағы Оқушылар сарайының алдындағы алаңда, «Есіл» ауданында — Сауран көшесіндегі «Халыққа қызмет көрсету орталығының» алдындағы алаңда және «Сарыарқа» ауданында — Бөгенбай батыр даңғылындағы «Көктем» СО ұйымдастырылады.

Бұл туралы Астана қаласы әкімдігінің ресми сайты мәлімдеді. Бүгін сағат 18:00-де «Тілеп» қобыз сарайында Қазақстан халықтарының тілдері күні аясында «Тарих пен тіл тамырлас» атты жас ақындар мүшәйрасы өтеді.

Жалпы 50-ден астам үміткер байқауға қатысуға ниет білдіріп, өз шығармаларын жолдады. Қазылар алқасының іріктеуінен 10 ақын қорытынды кезеңге жолдама алды. Мүшәйраға Астана, Алматы, Семей, Қарағанды, Тараз, Павлодар, Өскемен және т.б. қалалардан жас ақындар қатысты. Мүшәйра жеңімпаздары дипломдармен және арнайы бағалы сыйлықтармен марапатталады, ал үздік деп танылған осы 10 ақынның шығармалары арнайы жинаққа енгізіледі. Жыр додасына танымал ақын-жазушылар, қоғам қайраткерлері шақырылды. Жыр кешін ақын Қалқаман Сарин жүргізеді. Мүшәйра барысында марапаттау салтанатымен қатар, белгілі әншілер Клара Төленбаева, Ибрагим Ескендір т.б. өнер көрсетеді.

сілтеме

Жасұлан Адаев, «Бастау» бизнес мектебінің үйлестірушісі: АСТАНАЛЫҚ ЖАСТАРДЫҢ БИЗНЕСПЕН АЙНАЛЫСУҒА ҚҰЛШЫНЫСЫ ЗОР

– Таяуда Ұлттық кәсіпкерлер палатасының мұрындық болуымен Астанада «Бастау» бизнес мектебінің ашылғаны белгілі. Жоба кімдерге арналған, мақсаты қандай?
– Бүгінгі таңда Қазақстан халқының басым көпшілігін жастар құрап отырғаны мәлім. Жастар – қоғамның қозғаушы күші, белсенді бөлігі. Олардың алаңсыз-қамсыз білім алуына, еңбек етуіне мемлекет тарапынан айрықша көңіл бөлініп отыр. Қазірде Ұлттық кәсіпкерлер палатасы да жастарды кәсіпкерлікпен айналысуға ынталандыратын жобаларды көптеп жүзеге асыруда. Палата жанынан жастар кәсіпкерлігін дамыту жөніндегі арнайы кеңес құрылды. Сондай-ақ, жақында «Бастау» бизнес мектебі ашылды. Жобаның мақсаты – 29 жасқа дейінгі жас азаматтарды еңбекке баулып, кәсіпкерліктің қыр-сырына қанықтырып, жеке бизнесін ашу үшін жан-жақты бағыт-бағдар беру. Әзірге Астана қаласында ғана жұмыс істей бастаған бизнес мектептегі оқыту жүйесі 3 сатыдан тұрады, әр саты бір ай мерзімді қамтиды. Оқыту қазақ және орыс тілдерінде жүргізіледі. Бірінші сатыда ынталандыру курстары өткізіледі, онда дәріс алушылар сөйлеу шеберлігі, яғни адамдармен қарым-қатынас жасаудың мәдениетін, сауда жасау негіздерін меңгереді. Сонымен қатар, кәсіптік курстар барысында жастар алып-сату менеджері, ивент-менеджер, дизайнер секілді қазіргі таңда сұранысқа ие мамандықтарды игеруге мүмкіндік алады. Айта кету керек, бірінші саты тегін оқытылады. Тек оқытудың екінші сатысынан бастап 20 мың теңге көлемінде ақы алынады. Басқа оқыту курстарымен салыстырғанда, мұны анағұрлым арзан деуге болады. Екінші сатыда дәріс алушы нарықты зерттеу арқылы болашақ бизнесінің стратегиялық жоспарын жасап, оны әлеуметтік желілер арқылы жан-жақты танымал етудің қыр-сырын үйренеді. Команда құруды, оны басқаруды меңгеріп, нарықтың заңдылықтарын, тұтынушылар сұранысын түсіне бастайды. Ал соңғы үшінші саты – тәжірибеге бағытталған. Бұл кезеңде тыңдаушы арнайы сарапшының кеңес-көмегімен алдыңғы сатыда жасаған бизнес жоспарын жетілдіріп, іске асыруға әзірленеді. Айта кету керек, сарапшылыққа белгілі бір сала бойынша айтарлықтай табысқа жеткен, тәжірибелі кәсіби маман, кәсіпкер шақырылады. Сарапшы өз тәжірибесімен бөлісіп, ақыл-кеңесін айтып, жас кәсіпкерді бизнесті неден бастау керек екенін және табысқа жетудің алғышарттарымен таныстырады. Бизнес мектептің тыңдаушысы өзінің жобасын толыққанды жетілдіріп, яғни барлық сатыдан өткен соң оған кәсіпкерлікті заңды түрде тіркеу ұсынылады. Жеке кәсіпкер немесе жауапкершілігі шектеулі серіктестік ретінде тіркелгеннен кейін біз жас кәсіпкерді «Даму», «ҚазАгро», екінші деңгейлі банктер секілді бизнесті қолдауға бағытталған институттармен, яғни инвесторлармен кездестіріп, бизнес жоспарын қорғатамыз. Ары қарай инвесторлар жобаның тиімділігі мен маңыздылығына қарай оларды қаржыландыру туралы шешім қабылдайтын болады.

– Меніңше, жол көрсетіп, жөн сілтеп жіберсе, кәсіпкерлікпен айналысқысы келетін талапты жастар жетерлік. Осы тұрғыдан алғанда «Бастау» бизнес мектебіне қызығушылық танытатындардың қатары аз болмауы тиіс деп топшылаймыз. Жалпы, осы уақытқа дейін бизнес мектепте қанша адам дәріс алды және жыл соңына дейін неше адамды оқыту жоспарланып отыр?
– Дұрыс айтасыз, жастардың жеке бизнесін ашуға деген ынтасы жоғары. Тек кейде неден бастау керек екенін білмей, сәтсіздікке ұшырап қалудан жүрексініп, кәсіпкерлікпен айналысудан тартынып тұратындары да жоқ емес. Ашылғанына көп уақыт бола қоймаса да «Бастау» бизнес мектебі қазірдің өзінде еңбексүйгіш, табанды да талапты жастардың өзіндік ортасын қалыптастыра білді. Қызығушылық танытып, тілеулес болып жатқандар баршылық. Аймақтардан хабарласып, жергілікті жерде де осындай бизнес мектептердің ашылғанын қалайтындықтарын айтуда. Әрине, мұндай мектептерді бірден барлық өңірде ашуға мүмкіндігіміз бар еді. Алайда біз санға емес, сапаға мән беріп отырмыз. Сөйтсе де, жер-жердегі жастар тіпті Астанаға арнайы келіп оқуға ниет білдіріп жатқанын айта кету керек. Мәселен, жақында Түркістан қаласынан хабарласып, 20 азаматтың «Бастау» бизнес мектебінде оқығысы келетінін жеткізді. Алдағы уақытта Алматыда, Шымкентте, Ақтөбеде және Қарағанды секілді ірі қалаларда осындай бизнес мектептерін ашуды жоспарлап отырмыз. Ал дәл қазіргі уақытта дәріс алып жатқан білімгерлеріміз туралы айтар болсақ, оқытудың бірінші сатысына 100 адамнан екі толқын қабылдаған болатынбыз, олардың әрқайсысы 3 топқа бөлініп оқыды. Бірінші толқыннан 58 адам екінші сатыға өткен болатын, тағы да 15 адам екінші толқынмен бірге келесі сатыға өтуге ниет білдіріп отыр. Сонымен қазіргі таңда бизнес мектепте барлығы 158 адам оқуда. Бірінші толқынның екінші сатысында дәріс алған 58 адамның 45-і үшінші сатыға өтуге әзірленуде. Екінші толқынның ішінде бастапқы сатыда оқыған 100 адамның 70-і екінші сатыға өтуге қызығушылық танытып отыр. Ал үшінші толқынға тағы да 100 адамды қабылдағалы отырмыз, біздің есебіміз бойынша үшінші толқын қосылғаннан кейін «Бастау» бизнес мектебі бір мезгілде 215 адамды оқытатын болады. Жалпы, жыл ішінде бірінші сатыда барлығы 900 адамды, оның ішінде 540 адамды екінші сатыда оқытуды жоспарлап отырмыз. Ал 450 адам оқытудың толық курсын өтеді деген ойдамыз. Біз қазірде 600-ге жуық жұмыссыз жүрген жастардың дерегін алып, оларды өз дәрістерімізге шақыра бастадық. Осылайша бизнес мектепке жастарды, әсіресе жұмыссыз азаматтарды жұмылдырмақ ниеттеміз. Топтарға бөлгенде мақсатты түрде жұмыссыз жастарды, студенттерді және өз кәсібін жаңадан бастап жатқан жас кәсіпкерлерді аралас оқытатын болдық. Бұл жастардың бір-бірімен тәжірибе алмаса оқуға, өз мақсаттарына жетуге талпынуға түрткі болады деп ойлаймын.

– Сөз жоқ, бастамаларыңыз орынды, мақсаттарыңыз құптарлық. Дегенмен де, бизнес мектепте оқыту жүйесі несімен ерекшеленеді?
– Әлбетте, оқыту үдерісі жалықтыратын, іш пыстырарлық болса, одан нәтиже шығара қою неғайбыл. Бизнес мектепке ешкім мәжбүрлі түрде, еркінен тыс келмейді. «Білсем, үйренсем» деп ынталанып келеді. Олардың ынта-ықыласын өшіріп алмас үшін, керісінше жан-жақты қызықтыра түсу үшін біз оқытудың әрі қызықты, әрі пайдалы түрлі әдістемелерін қолданамыз. Мәселен, әр сенбі сайын аптаның қорытындысын жасап, түрлі бизнес ойындар өткіземіз, онда әрбір дәріс алушы өзінің ойлау қабілетін жетілдіріп, іскерлік ортада өзін ұстау дағдысын қалыптастырады. Оқу процесі білімгерлердің көңілінен шыға ма, ұнайтын немесе керісініше кемшілік жағы қандай, осының барлығын саралап, арнайы бейнероликтер түсіреміз, оны содан кейін әлеуметтік желілерге жариялап, қоғамның жалпы талқылауына шығарамыз. Ғаламтор арқылы басқа да жастармен байланыс орнатып, олардан да түрлі қызықты ұсыныстар қабылдап отырамыз. Қазіргі уақытта біздің әлеуметтік желідегі жазылушыларымыздың саны 3 мыңнан асып үлгерді. Жалпы, жастардың уақыты текке өтпей, өзіне керекті, өміріне, алдағы қызметтік жолына азық болар дүниелерді алуы тиіс. Дәріске шақырылатын сарапшы-мамандарды тәлім алушылардың өз ұсыныс-тілектері бойынша бекітетінімізді айта кету керек. Мәселен, бизнес мектепте жүргізілген сауалнама нәтижесінде білімгерлердің 90 пайызы «Қазақстандық арман» («Казахстанская мечта») кітабының авторы, жас миллионер Марат Әбиевпен кездесуді қалайтындықтарын білдірген. Көп ұзамай бұл кездесуді ұйымдастырдық та. Сонымен қатар, бизнес мектепте Парламент Мәжілісінің депутаты, «Қазақстанның әйел-кәсіпкерлер одағы» қоғамдық бірлестігінің жетекшісі Меруерт Қазбекова, тәуелсіз журналист, бірнеше жобалардың, деректі фильмдердің авторы Юлия Сенчук секілді өз саласының шеберлерімен кездесу өтті. Алдағы уақытта да осы секілді өмірі, қызметі, табысқа жету жолы тағылымды тұлғалармен кездесуді жиі ұйымдастырып тұрмақпыз.

– «Жастар – қоғамның қозғаушы күші» деп дұрыс атап өттіңіз. Десек те, осы күшті біз кейде нақты, нәтижелі істен бұрын, жастарға берері аз, алаулатқан-жалаулатқан науқандық шараларға жұмсап жататынымыз жасырын емес. Кейде пайдалы бастама қолға алынып жатса да, олар әлгіндей аты бар да, заты жоқ іс-шаралардың кесірінен көрінбей қалып қойып жататыны бар. «Бастау» бизнес мектебі сондай жалтетпе жобалардың қатарынан болмайды деп сенеміз, әйткенмен, бастаманың нәтижесін қашан көруге болады?
– Иә, бүгінгі менің замандастарымда күш те бар, ерік-жігер, ақыл-ой да жетерлік. Еңбекке деген құлшыныс, ынта-ықылас та жоқ емес. Жерге шыбық шаншып, күтімін қалай жасасаң, ертең оның өсіп-өнбегі де, я керісінше, солып-сөнбегі де соған байланысты ғой. Бұл тарапта Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың тікелей қадағалауымен жастарға айрықша көңіл бөлініп жатқаны бекер емес. Жастарды жұмыспен қамту, олардың білім алуы, шығармашылық әлеуетін жетілдіруі үшін қарастырылып отырған мүмкіндіктер шындығында көп-ақ. Кейде өзіңіз айтпақшы, жастардың уақыты, мол потенциалы пайдасыз, болымсыз істерге жұмсалып кетіп жататын сәттер де болады. Әйткенмен, бұл уақытша жағдай деп ойлаймын. «Өтті-кетті» науқандық іс-шаралардың ғұмыры қысқа болады ғой, әдетте. Ал біздің бизнес мектепке келетін болсақ, өзіңіз көріп отырғандай, алаулатқан-жалаулатқан ештеңеміз жоқ. Астана қаласында алғашқы пилоттық жобамызды сәтті іске асыра бастадық. Ахмет Байтұрсынұлы бабамыз «Ел бүгіншіл, біздікі ертең үшін» деген ғой. Яғни, жобамыздың нақты бағасын да, жемісін де ертеңгі күні көретін боламыз, бұйырса. Ал әзірге бізді қуандыратыны, бастамамыздың расында да жастардың кәдесіне жарайтын, пайдалы іс екеніне қазірдің өзінде көз жеткізе бастадық. «Бастау» мектебінде тәлім алған Азат есімді жас кәсіпкер Астана қаласында өзінің ивенттік агенттігін ашып, шаруасын дөңгелете бастады. Сол сияқты бір білімгеріміз Work and trаvel агенттігін ашты, ал Жанұзақ есімді жігіттің өз дәріханасы табысты жұмыс істеп тұр. Жанұзақ осы бизнес мектепте алған білімін нақты тәжірибеде ұштап жүргенін айтады. Бұл біздің алғашқы қарлығаштарымыз деуге болады. Әйтсе де, кәсіпкерлікпен айналысуға үлкен төзім, табандылық, уақыт керек. Кейбір замандастарым бір іспен айналыса бастаса, ай өтпей нәтижесін, табысын күтеді. Нәтижесін көре алмаған соң, салы суға кетіп жатады. Әрине, кәсіпкерлікпен айналысу оңай шаруа емес, оның жемісі қажырлы еңбекпен, асқан төзімділікпен келеді. Және де бір ескеретін жайт, «Бастау» бизнес мектебінде дәріс алған жастардың барлығы түгел кәсіпкер болып кетуі шарт емес. Жұмыссыз жүрген жастар болса, жұмыс табуына көмектесіп, кәсіпкерлікпен айналысқысы келетіндер болса, оған қолұшын беріп, әйтеуір, біздің мектепті бітірген соң да олармен байланысты үзбей, нақты бір жетістікке жеткеніне куә болып жатсақ, еңбегіміздің еш кетпегені дер едім.
– Әңгімеңізге рахмет!

ҚР Президенті Нұрсұлтан Назарбаев: «Бүгінгі күні азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселесі ең өзекті тақырыптардың бірі болып табылады. Әлемде аштықта өмір сүріп жатқандардың 60 пайызы Азия аумағына тиесілі. Сол себепті аймақта азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін АӨСШК желісі бойынша азық-түлік өндірісімен байланысты нақты механизмдер жасау қажет» — деп айтқан болатын.

Азық-түлік адамдарға ауадай қажет болып табылатыны сөзсіз. Күнделікті азық алу үшін күніне қаншама адам сауда жасайды. Қазір бірі: "- азық-түліктің бағасы қымбаттады" — деп шырылдаса, екіншісі "-баға сол қалпы, осы күйінде қалады" — деген пікір айтуда. Әсіресе, бензин құны өскеннен кейін көп жұрт осыдан кейін бәрі қымбаттайды" — деп дүрлікті. Сонымен, Қарағанды қаласындағы 2-3 дүкендерді аралағандағы бағаны салыстырып көрген болатынмын.



Барлық азықты емес әрине. Соның ішінде көкеністердің бағасын салыстырсақ: «Абзал» сауда үйінде:
Картоп бағасы — 65 теңге;
Пияз — 68 тг;
Қызанақ Тапарлық — 176 тг;
Қызанақ — Қызылорда — 230 тг;
Қияр Тапарлық — 177 тг;
Қияр Миринда — 90 тг:



«City Mall» сауда үйінде:

Картоп — 255 теңге;
Пияз — 78 тг;
Қияр Тапар — 255тг
Қызанақ — 189 тг;



«ТАИР» сауда үйінде
Картоп — 61 теңге;
Пияз — 55 тг;
Қызанақ өзбек — 195тг;
Қияр Тапарлық — 125 тг;
Қияр Миринда — 150 тг;
Капуста — 82тг;
Сәбіз — 76 тг:

Осылай салыстыратын болсақ, «ТАИР» сауда үйінде азық-түлік бағасы әлдеқайда арзан екен. Ал, үй маңындағы кішігірім дүкендерді қарасақ. оларда үнемі сауда-үйіне қарағанда жоғары болады. Көкеністерден өзгелері де солай. Ал, ең төмен баға, әрине Базарда деп ойлаймын. Бірақ онда барып сауда жасауға көпшіліктің уақыты бола бермейді. Біздің жақта баға шамамен осылай, сізде ше?

Олимпиада ойындары – адамзаттың ойлап тапқан ең тамаша жаңалықтарының бірі. Күллі әлем назарын салатын бұл дода антикалық заманда елдер арасындағы соғыстардың тоқтатылатын айрықша кезеңі болғаны да белгілі. Жер-жаһанда діні мен ділі, ұлты мен ғұрпы бөлек адамдардың бәріне ортақ, бәрі қызыға қарап, сағына күтетін, бір мәрте өз көзіммен көрсем деп армандайтын дәл осындай бұдан басқа шара — жоқтың қасы.
Қазір ғой, жазғы ойындардан спортшыларымыз жылдан-жылға (дәлірек айтсақ, кібіседен-кібісеге) жүлделерін ұлғайтып келеді. Бірақ соның өзінде тәуелсіз Қазақстаннан су спорты түрлерінен бір де бір медаль алып көрмепті. Спецификалық, күрделі түрлер болғандықтан шығар.
Алайда Қазақстанда су ішінен жалпы Олимпиада медалисі шықпады деуге болмайды. Қарсы алыңыздар, су спорты түрлерінен Қазақстаннан шыққан тұңғыш Олимпиада ойындарының жүлдегері – Виктор Андреевич Абоимов. Ол – біздің тұңғыш! Қарағанды жүзі мектебінің түлегі, еркін стильде жүзгіш, КСРО құрамасына жарқ етіп енген атлет.

Кеңес заманында шаруашылықты көтеру үшін түрлі ұрандар қабылданып, социалистік жарыстар өткізіліп жататын. Соның бірі шопандар арасындағы: «Ел тілегі- елу миллион» бәсекесі. Бұл туралы қазір көп айтыла бермейді. Тіпті ешкім білмейді деуге де болады. Бірақ, бұл бағдарлама елдің экономикасын көтеру мен республикадағы азайып кеткен малдың санын қайта қалпына келтіруде үлкен рөл атқарған еді.

«Ел тілегі- елу миллион» қайдан шықты?

1928 жылы Ф.И.Голощекин бастаған «Кіші Қазан» реформасының салдарынан Республикадағы мал басы саны 45 миллионнан 4,5 миллионға азайып кетті. «Асыра сілтеу болмасын! Аша тұяқ қалмасын!» ұранын бетке ұстаған шолақ белсенділер қазақ шаруаларының қолындағы малдың бәрін етке өткізген болатын. Оларды орталыққа тасымалдайтын көлік болмағандықтан, үйілген етті өртеп отырған. Бұл біріншіден адамдардың ашығуына алып келсе, екіншіден, мал басы санының азаюуына соқтырды. 1928-1932 жылдары Қазақстанда адам мен мал ресурстары адам сенгісіз дәрежеде азайып кеткен. Оның орнын толтыруға ұзақ жылдар қажет болды. Тек соғыстан кейінгі жылымық дәуірінде ғана республика бойынша мал шаруашылығында өсім байқалған болатын. Бірақ, ол ұзаққа бармады. 1954 жылы «Тың және тыңайған жерлерді игеру» туралы қаулы қабылды. Оны да шолақ белсенділер көтеріп әкетіп, мал шауашылығына пайдаланылып келген шабындық және жайылымдық жерлерді жыртып, егін салды. Көптеген агрономдардың қарсы болған пікірлері ескерілмеді. Нәтижесінде мал азығына қажетті жер ресурсының болмауынан бұл сала кенжелеп қалды.
Мал шаруашылығының азаюы салдарынан республикада ет пен жүн тәрізді өмірлік қажеттілігі жоғары шикізат көздерінің тапшылығы сезіле бастады. Осы тұста жоғары жақтағылар, мал шаруашылығын көтерудің жаңа бағдарламасы ретінде, «Ел тілегі-елу миллион!» ұранын бекітті.

Ұранның орындалуы

Расында бұл бағдарлама дер кезінде қабылданған болатын. Сонау тың игеру басталған жылдары дүрмекке ілесіп, егін салумен айналысып кеткен совхоздар біртіндеп мал шаруашылығына қайта бет бұра бастады. Неге? Себебі агроном мырзалардың болжағаны келіп, бей-берекет жыртылған жерлер бір-екі жылдан соң түсім беруді қойды.
Егін салып, қарық боламыз деп ауыздары күйген шаруашылықтың бірі менің туған ауылым Томар совхозы. Дүрмек кезінде дәл ауылдың іргесіне дейін егін салынған. Ал біраз жылдан соң нәрінен айырылған жер түсім беруді қояды. Амалсыз егін салу тоқтатылды. Бос атыраптарды қодыра (жусанның түрі) басып кетті. Ол жарықтықты қойдан басқа ешкім жемейді. Сондықтан, совхоз башылығы ұранға үн қосып қой шаруашылығы болып қайта құрылуды қолға алған. Нәтижесі жаман болған жоқ. Аздаған жылдың ішінде ауданды былай қойып облысқа дейін аты кеңінен танылған үлкен шаруашылыққа айналып шыға келеді.
«Ел тілегі — елу миллион» ұраны шын мәнінде шопандар арасында бәскененің басты нысанына айналды. Жақсы нәтиже көрсетіп, төлді көп алғандары мақтау мен мадақтаудың астында қалған. Кейбір кісілерге «Социалистік еңбек ері» атақтары беріледі. Бұдан бөлек озат шопандар үнемі түрлі бағалы сыйлықтармен марапатталып отыратын. Төл алуда жақсы нәтиже көрсеткені үшін менің атам екі рет мәшине алған.
Аға буын өкілдерінің айтуынша сол жылдары шопанның баласы болу қазіргі министірдің баласымен тең болыпты.
Совхозға қарасты 28 қыстаудың әр қайсын иеленіп алған шопандар төл алудан бірінен-бірі асып кетуге тырысып жататын. Жүз саулықтан жүз жетпіс, екі жүз қозы алған шопандар да болыпты. Ешқандай технологияның көмегінсіз, табиғи жолмен. Расында қолда бар қойдың бәріне егіз таптыру ақылға қонымсыз жағдай. Сонда бұл қалай?
Шопандар төл алу барысында өздерінің жекеменшік қойларының төлінде санаққа қосып жіберіп отырған. Осылай ша көктемгі санақ кезінде «Бәлен қойдан түген төл алдық» деп көрсетеді. Бұлай жасаса құрмет пен қошеметтің астында қалады. Ал егер төл алуда көрсеткіші төмен болса сөгіс етіп, жоғарыдан таяқ жейді. Осыған байланысты ел арасында мынадай бір әзіл әңгіме бар:

Қой фермаларын тексеріп жүрген аудандық өкіл бір шопанға ұрсып жатыр дейді:
— Ана саулық неге екіз тапқан да мына қой негі жалқы тапқан? Малға алалап қарағанды қашан қоясыңдар? Екеуін де егіз тапқызбағаныңыз үшін сізге сөгіс беремін!
Сөйтсе шопан әлгі өкілге қарап тұрап:
— Қарағым қалағаныңа егіз тапқызатын қасиетің болса үйдегі келінге неге жылда егіз тапқызбайсың? — депті. (Өкілдің ұзақ жылдар бойына баласы болмай жүрсе керек.). Шопанның бұл бір ауыз сөзі елірген өкілді сабасына түсіріп, кешірім сұрап жөніне кеткен еткен.

Қарт шопанның өкініші

Мал шаруашылығы қазақ халқының ежелден маманданған саласы болатын әрі жеріміз де қой өсіруге оңтайлы еді. Алайда жобаның жетпей жатып желкесі үзілді. Одақтың шаңырағы шайқалып, Горбочевтің басынан бақ таяған соң нұсқаумен жүріп үйренген софхоздар әрі қарай не істерін білмей дағдарысқа түсті. «Бармақ түгіл бас қайғы» болған тұса, оларға нұсқау беріп жөн сілтеген жан болмады. Совхоз мүлкін әркім өз ыңғайына қарай талан-таражыға салған. Пысықай шопандардың бір бөлігі малдың бәрін басып қалып, өз алдына жеке шаруашылық құрып алады. Ал енді бір бөлігі үкіметтің қаржыландыруынсыз қалған совхоз қажеттілігін өтеу (жанар-жағар май, техника бөлшектері, айлық) мақсатында арзан бағаға сатылымға қойылады. Бұдан аман қалғанын кезінде комсомолдық жолдамамен қойға қуылған жастар араққа айырбастап құртады. Сол малды өсіріп-өнідірген шопандардың кеудесінде салдыраған темір мен қолдарында жарамсыз алғыс хаттан өңге дым қалмаған. Бұған наразы болған қариялар біраз жерге шапқылап, малды аман алып қалуды сұрап басшылыққа жалбарынады. Бірақ, олардың сөзін елеп-ескерген жан болмаған. Айтар ақылын тыңдар құлақ таппай сабылған ақсақалдардың жайы күйі туралы "Қой мен гүл" әңгімесінен оқысаңыз болады. Біздің ауылдағы қариялардың да күйініші сол, миллионға жетеміз деп жиған малдың ұстағанның қолында, тістегеннің аузында кетуі.

Сілтеме:

Қой мен гүл (Деректі әңгімесі): kazgazeta.kz/?p=5483

Қарағанды қаласына 80 жыл.

Қарағанды қаласы, еліміздің Сарыарқа даласы арқылы жайғасып, Алтай таулары мен Жайық өзенінің аралығының, қақ ортасында орналасқан ғажайып аймақ. Еліміздің адам қоныстануы бойынша ең көп шоғырланған қалалардың бірі деп айтсам қателеспеймін. Тарихы да терең, әрі Қазақстан дамуындағы орны ерекше болып саналады.
Еліміздің ауыр өнеркәсіп саласында алатын орны ерекше. Әлемдегі бірнеше елде ғана қолданылатын, ашық әдіспен алынатын көмір кешендері де осы аймақта. Айтарлықтай артықшылықтары мен жақсы қасиеттері жетерлік.
Шамалы тарихқа үңілсек, сонау 1934 жылы қала қаланып, сол кездегі Совет Одағы үшін көптеген пайдалы қазбаларын және дайын өнімдерін берген еді. Сан алуан, ауыр өнеркәсіпке байланысты зауыттар мен фабрикалар салынып, экономикаға түсіретін пайдасы мол болды деп айтуға болады. Халық саны жылдан жылға өсіп, алдыңғы қатарлы қалалардың қатарына қосыла бастады. Уақыт өте келе, қала көркейіп, өзінің белгілі бір заңдылықтары мен дәстүрлері пайда болды. Өзіне ғана тән мінезі болып, қалаға келген әрбір қонақ үшін өзін белгілі бір жағынан таңытып отырды. Әрине, тарихта болған оқиғалар мен жағдайлар көп деп, білемін, олардың әрқайсысын жеке дара қарастыруға уақыт та жетпес. Дегенмен, аталмыш 80 жылдық мерей тойға байланысты, көптеген тарихи оқиғалар аталып өтетініне сенімдімін.
Негізінен, өзім Астана қаласының тұрғылықты тұрғыны болып саналғанымен, бірақ Қарағанды қаласы, менің жүрегімнің бір бөлігін алып, орны ерекше болып келеді. Бала кездегі өмірімнің, оқушы мен студент болған кездегі белгілі бір бөлігін осы әсем де, қонақжай қаласында өткізген едім. Әрбір келген сәтте, Қарағанды қаласы маған жаңа қырыннан көрініп, сәт сайын өзіне сүйсіндіріп, тек жақсы жақтарын көрсетті деп айта аламын. Әрине, нағыз тымтырыс өмір болғандықтан, кейбір кемшіліктер де байқалған болатын. Бірақ келесі келген сәтте, жақсы қырларын көргеннен кейін барлығы да ұмыттылады.
Менің негізгі айтайын деп отырған ойым, кез келген адам үшін, ыстық, әрі жақын жерлер, мекендер, қалалар болады. Мен үшін, Астанадан бөлек, әрине – Қарағанды. Кейбір азаматтар бұл қаланы сұр, қызықсыз деп санайды, бірақ олардың осы тұжырымдамалары қате деп ойлаймын. Себебі, мүмкін сырт жағынан немесе бірінші көз қарастан солай болар, дегенмен оның ішкі өмірін біліп, дүниесі мен рухын сезсек, жүрегі әрі үлкен, әрі жылы…

Қарағандының 80 жылдығына арналған фотобайқауға қатысар алдында, не түсірсем екен деп көп ойландым. Қарағандының тұрғыны болғандықтан, BlogCamp-ке алыстан ат терлетіп келетін блоггерлерге, мен үшін Астанадан кем түспейтін қаламның бар әдемілігін көрсеткім келді. Сондай — ақ жайдары тұрғындарын. Ендеше, көп созбай, бастайық!!!
1. Қарағанды — өнер ордасы! Cәкен Сейфуллин атындағы қазақ драма театры.

2. Әсемдігімен Әзірет Сұлтаннан кем түспейтін мешіт.


3. Ақжолтай жабық мұз айдыны.

4. Қарағанды вокзалынан шыққан бетте қарсы алдыңызда қасқайып тұратын Қаныш Сәтбаевтың ескерткіші.


5. Біразға дейін шулатқан Қарағанды қонақ үйі

6. Қарағанды жастарының жиі бас қосатын жері — «CITY Mall» сауда орталығы.

7. Қара шаңырақ — ҚарМУ!

8. Қара көмірдің астанасы Қарағандыға шолуды аяқтайтын Тәуелсіздік монуметі

P.S. Қарағандыдан қытайлықтарды көрсеңіз, таң қалмаңыздар! Тек біз ғана емес, олар да Blogcamp-ті асыға күтуде…