Ақтөбедегі оқиға ислам дініне күйе жағу

УЕФА және Hyundai жанкүйерлер арасында сауалнама ұйымдастырып, әр команданың ұраны таңдалды. Бұл ұрандар команда автобустарына жазылды. Сіздерге қай команданың ұраны ұнады?

Австрия — «Тағы да, тағы да тағы да Австрия!» (Immer wieder, immer wieder, immer wieder Österreich)
Албания — «Албан болу қандай бақытты!» (O Sa Mirë Me Qenë Shqiptar!)
Англия — «Бір команда, бір арман» (One team, one dream)
Бельгия — «Бір команда — бір мақсат» (1 team — 1 ambitie)
Венгрия — «Риа Риа Венгрия!» (Ria Ria Hungária!)
Германия — «Біз істей аламыз!» (Wir meistern das!)
Ирландия — «Армандау. Сену. Жету» (Dream it. Believe it. Achieve it.)
Исландия — «Алға, Исландия» (Áfram Ísland)
Испания — «Бір түс, бір құштарлық. Біз — қызылмыз» (Un color, una pasión. Somos la Roja.)
Италия — «Алға, көгілдірлер!» (FORZA AZZURRI!)
Польша — «Бізді доп біріктіреді» (Łączy nas piłka)
Португалия — «Бір команда. Бір құштарлық. 11 миллион бір жүрек. Жасасын Португалия!» (uma equipa. uma paixão. 11 milhões no coração. força Portugal!)
Ресей— «Біріміз — бәріміз үшін, бәріміз — біріміз үшін!»
Румыния — «Румыния үшін шайқасатын бір команда, үш түс және миллиондаған жүрек!» (O echipă, trei culori şi milioane de inimi care bat pentru România!)
Северная Ирландия — «Арманға батылырақ!» (Dare to dream)
Словакия — «Бір халық, бір жүрек, бір арман!» (Jeden národ, jedno srdce, jeden sen!)
Түркия — «Біз бітті демей бітпейді» (Biz Bitti Demeden Bitmez)
Украина — «Арман жеңімпаздарды туады!» (Мрія народжує переможців!)
Уэльс — «Айдаһарлар қайта туады» (The dragons shall rise)
Франция — «Сіздің күшіңіз, біздің құштарлығымыз» (Votre force, notre passion)
Хорватия — «Жаңа алау, жаңа тарих, бұрынғы үміт» (Nova vatra, staro mjesto, ista nada.)
Чехия — «Бір команда = бір мақсат» (Jeden tým = Jeden cíl!)
Швеция — «Швеция үшін бірге» (Tillsammans för Sverige)
Швейцария — «Алға, Швейцария!» (Hop Suisse! Hopp Schwiiz! Forza Svizzera!)

«Қазақстан» Ұлттық арнасы мен «Kazsport» телеарнасы жарыс аясындағы барлық 51 матчты тікелей эфирде көрсетеді.

(Астана уақытымен)

10 маусым, жұма
00:40 Франция — Румыния («Қазақстан»)

11 маусым, сенбі
18:50 Албания — Швейцария (Kazsport)
21:50 Уэльс — Словакия («Қазақстан»)
00:50 Англия — Ресей («Қазақстан»)

12 маусым, жексенбі
18:50 Түркия — Хорватия (Kazsport)
21:50 Польша – Солтүстік Ирландия («Қазақстан»)
00:50 Германия — Украина («Қазақстан»)

13 маусым, дүйсенбі
18:50 Испания — Чехия (Kazsport)
21:50 Ирландия — Швеция («Қазақстан»)
00:50 Бельгия — Италия («Қазақстан»)

14 маусым, сейсенбі
21:50 Австрия — Венгрия («Қазақстан»)
00:50 Португалия — Исландия («Қазақстан»)

15 маусым, сәрсенбі
18:50 Ресей — Словакия (Kazsport)
21:50 Румыния — Швейцария («Қазақстан»)
00:50 Франция — Албания («Қазақстан»)

16 маусым, бейсенбі
18:50 Англия — Уэльс (Kazsport)
21:50 Украина — Солтүстік Ирландия («Қазақстан»)
00:50 Германия — Польша («Қазақстан»)

17 маусым, жұма
18:50 Италия — Швеция (Kazsport)
21:50 Чехия — Хорватия («Қазақстан»)
00:50 Испания — Түркия («Қазақстан»)

18 маусым, сенбі
18:50 Бельгия — Ирландия (Kazsport)
21:50 Исландия — Венгрия («Қазақстан»)
00:50 Португалия — Австрия («Қазақстан»)

19 маусым, жексенбі
00:50 Швейцария — Франция («Қазақстан»)
00:50 Румыния — Албания (Kazsport)

20 маусым, дүйсенбі
00:50 Ресей — Уэльс (Kazsport)
00:50 Словакия — Англия («Қазақстан»)

21 маусым, сейсенбі
21:50 Украина — Польша (Kazsport)
21:50 Солтүстік Ирландия — Германия («Қазақстан»)
00:50 Хорватия — Испания («Қазақстан»)
00:50 Чехия — Түркия (Kazsport)

22 маусым, сәрсенбі
21:50 Венгрия — Португалия («Қазақстан»)
21:50 Исландия — Австрия (Kazsport)
00:50 Италия — Ирландия (Kazsport)
00:50 Швеция — Бельгия («Қазақстан»)

25 маусым, сенбі
18:50 1/8 финал – 1-ші матч (Kazsport)
21:50 1/8 финал – 2-ші матч («Қазақстан»)
00:50 1/8 финал – 3-ші матч («Қазақстан»)

26 маусым, жексенбі
18:50 1/8 финал – 4-ші матч (Kazsport)
21:50 1/8 финал – 5-ші матч («Қазақстан»)
00:50 1/8 финал – 6-шы матч («Қазақстан»)

27 маусым, дүйсенбі
21:50 1/8 финал – 7-ші матч («Қазақстан»)
00:50 1/8 финал – 8-ші матч («Қазақстан»)

30 маусым, бейсенбі
00:50 1/4 финал – 1-ші матч («Қазақстан»)

1 шілде, жұма
00:50 1/4 финал – 2-ші матч («Қазақстан»)

2 шілде, сенбі
00:50 1/4 финал – 3-ші матч («Қазақстан»)

3 шілде, жексенбі
00:50 1/4 финал – 4-ші матч («Қазақстан»)

6 шілде, сәрсенбі
00:50 1/2 финал – 1-ші матч («Қазақстан»)

7 шілде, бейсенбі
00:50 1/2 финал – 2-ші матч («Қазақстан»)

10 шілде, жексенбі
00:50 Финал («Қазақстан»).

Ақпарат kaztrk.kz сайтынан алынды.

Кеше бір отырыста болдым. Журналистер мен баспасөз хатшылары бір-біріне деген наздарын айтқан.
Енді, қалай, негізгі базынасы — қазақша релиздер мен спикерлердің тапшылығы ғой. Орыс тілінде ғана жазатындардың бірі менмін. Оны мойындаймын.

Неге бұлай болды?
Былтыр, жыл басында Кәсіпкерлер палатасына баспасөз хатшысы болып келгенімде, облыс көлеміндегі барлық медиаға танысу хатын жібердім — мен деген Гүліммін, осы қызметке келдім, екі тілде сөйлеймін, жазамын, хабарласыңдар, тіпті тәуліктің кез келген уақытында хабарласыңдар деп. Вацап бар ғой, өзім түнде ұйықтай қоймаймын.
Сосын бұл релиздер екі тілде жазылатын. Алдымен орысшасын жіберіп алайын, сосын қазақша тастаймын деген ойдан ада едім, бірдей жіберілді. Төрт-бес айдай солай жүрді. Одан соң тек қана орысша жазылатын болды. Себебі басылымдардан қазақша бізде тек бір ғана облыстық газет шығады, 4-5 канал бар, онда қазақ редакциялары бар, әлбетте.
Бірақ сол мерзім ішінде маған бір де бір қазақ журналисі хабарласып, мынау не, анау неліктен, оның себебі қандай, енді не болады деген сияқты сұрақ қойып хабарласпады. Осы аралықта жіберген релиздер қазақ басылымдарында жарық көрмеді де. Бір де бір шарамызға келіп қатыспады. Есесіне, орыс тілінде жазатындар танысу хатына бірден фидбек жасап, вацабыма сәлемдерін айтып, «бұл менің номерім, міндетті түрде базаңызға қосып, хабар беріп тұрыңыз» дегендей жаза бастады. Шаралардың барлығына қатысуға тырысып, қатыса алмаса, келе алмаса «міндетті түрде релиз жіберіңіз!» деп ескертеді. Әр релиз, жүз демей-ақ қояйын, бірақ 60-70 пайыз көлемде баспасөзде жарияланып отырды. Яғни, бас-аяғы 15 баспасөз құралы болса, соның 10 шақтысы жаңалығымызды жазады, одан бөлек республикалық деңгейдегі ақпарат көздері жиі бөлісіп отырады.
Шынымды айтсам, кешегі жерде жиналған журналистер (тек қана қазақтар) санын көріп, таң қалдым! Мұншамасы бар екенін сезбеппін.

Релиздер қазақша жарияланбайтынына қарап, қазақ басылымдары кәсіпкерлік тақырыбына қызықпайды, ол турасында ештеңе жазбайды деп ұғынғаным рас.
Одан бөлек, біздің облыс «орысша аймақ» боп саналатыны бар.
Осы ретте бір жайтты айта кетейінші. Палатаға келген алғашқы апталарда офисте бір жиын өтті. Зал толы кәсіпкерлер. Сол кезде бір бастығым: "Қарашы, отырған бизнесмендердің барлығы орыстар. Қазақтар — акиматта", дейді. Әзілмен айтылған осы сөз мен үшін өмір бойғы дәлелдене беретін қағидаға айналды десем де артық айтпаймын.
Әлбетте, барлық жиын-шарамыз орыс тілінде ғана өтеді. Шалғай аудандарда болатындары — қазақша.

Содан кешегі отырысымыздағы әңгіменің өзегі — қазақ журналистерінің баяғы жыры «лауазымды тұлғалар неге қазақша сөйлемейді». Қазақша сөз айтатын спикер жоқ. Не істейміз? Қашан аудармашы болғанды қоямыз? деген сықпыттағы сұрақтар.
Бұл сұрақтар негізінен мемлекеттік органдар, әсіресе әкімдік баспасөз хатшысына қойылды. Палата — олардың қатарында емес. Біріншіден, біз мемлекеттік орган емес, қоғамдық ұйымбыз. Екіншіден — қазақша спикер жоқ деген әңгіме біз туралы емес. Ептеп шала болса да, қазақша сауатты әрі ұғынықты сөйлейтін мамандар бізде бар.

Екі проблема
1. ДДТ синдромынан арыла алмай жүрген журналистер.
ДДТ — танымал әріптесіміз Жалғас Ертайдың «бекіткен» термині.

Жалғас Ертай: «Дін, Діл, Тіл — осы үш мәселе төңірегінде жазылған дүние ғана қазақтарға өтеді»

Кез келген тақырып айналып келгенде қазақтардың «жапа шеккен мүддесін» қаузап кететіні рас. Журналистердің, айталық, салық туралы заңнамадағы жаңалықтар мен туғызатын кедергілері туралы материалдары ақыр-аяғында «енді қазақтар қалай күн көрмек? үкімет қайда қарап отыр?» деген ойбайға айналдыратыны неліктен? Осыны түсінбей өтетін шығармын. Конструктив, тақырыптың байыбына бару, өзі де ізденіп, қосымша дерек көздерін қарау деген жоқ.
Бұл мәселе жиі айтылады, талқыланады. Бірақ, баспасөз қатысатын жиындарда «осы айтқандарыңызды қазақша қайталаңызшы» деген сұрақтар тиылар емес. Қазақша қайталап бермесе, бітті, материал тақырыбы автомат түрде тіл мәселесіне байланады да қалады.

2. Баспасөз хатшыларының басшыларына сөзі өтпейтіндігі, өз саласында қазақша сөйлейтін спикерлерді дайындамайтын жаман әдеті.
Қазақша сөйлейтін лауазымды кісілерді қажет ететін баспасөз құралдарының бар екендігінен 25 жыл өтсе де, хабарсыз келе жатқан баспасөз хатшыларының тірлігі қарын аштырады. Мұндай селқостық, ақпаратпен қамтамасыз етудегі салғырттық танытатын әріптестерді мен біліктілігі төмен деп қарастырамын. Баспасөзбен байланыс орнатудың, дұрыс ақпарат жеткізудің маңызын құрылымдағы мамандарға түсіндіріп бере алмайтындығы — кәсіби еместігінен. Қанша жерден жұмысы бастан асқан, түкіруге қолы тимейтін маман ара-тұра журналистердің сұрауына жауап беру үшін камера алдына шығуға дайын болуын қамтамасыз ету — баспасөз хатшысының тікелей міндеті. Егер пікір газетке қажет болса — маманды мазаламай, өзі жазып беруі тиіс.

Қалай дұрыстаймыз?
Жағдайды оңалту турасында менің өз ойым бар. Қателік екі тараптан да бар. Жоғарыда айтқандарымды жинақтай келе, әріптестерге мына кеңестерімді айтар едім.

Журналиске кеңес:
— Жиын басталмас бұрын, тіпті анонс түскен бетте шақырушы мекеме-ұйымның баспасөз хатшысымен алдын-ала байланысып, қазақша сөйлейтін спикер дайындауын тапсыру. Өтіну, сұрау, талап ету емес, ТАПСЫРУ. Ол оның міндеті. Егер ондай спикері жоқ, барлығы орыс/неміс/ағылшын болса — өзі аудармашы ретінде болсын. Яғни әдетте шетелдік қонақтардан пікір алғандай, жанындағы аудармашы сөздері ілеспе түрде камераға жазылатындай жағдай жасалуы керек. Бірақ ешқашан өз беделдеріңді түсіріп, "қазақша айтып беріңізші" деген сөз айтпаңыз.
— Тақырыпты зерттеу, жан-жақты хабардар болу, дұрыс сұрақ қоя білу. «Осы жиын туралы пікіріңізді айтыңызшы, осы шара туралы не ойлайсыз?» емес, нақты тақырып бойынша сұраңыз. Өзіңізді дымбілмес, теманы қақпайтын, сауатсыз, кәсібилігі төмен адам ретінде көрсетпеуге барынша тырысыңыз.
— Кінәны басқаға арта бермей, жағдайды түзетуге құлшыныс таныту, әрекет ету. Ұсыныс жазыңыз, баспасөз қызметімен тығыз қарым-қатынаста болыңыз, спикерлермен мүмкіндік туған бетте осы мәселе төңірегінде пікір алмасып көріңіз. Тек онысын камераға, диктофонға жазып алудан аулақ болыңыз.
— Белсенділік керек! Барлық жиын-шара кезінде белсенді түрде сұрақ қойыңыз, сауатты, эксклюзив сұрақ қойыңыз. Орысша жазатын журналистер "қап, осыны неге мен сұрамадым!" деп сан соғатын сұрақ қойыңыз! Спикер «Мәссаған!» дейтін сұрақ қойыңыз. Ал ол үшін біліміңізді, біліктілігіңізді шыңдаңыз, белсенді болыңыз.

Баспасөз хатшысына кеңес:
— Қандай да бір құрылымда өзге ұлт өкілдері көп болғанымен, қазақша сөйлейтін адам құрып қалыпты деген шындыққа жанаспайтын, мүмкін емес нәрсе. Жақсы, қазақшасы шала маман ғана табылған күнде де, онымен тығыз жұмыс істеу керек. Өз саласы бойынша әдетте айтатынын қағазға түсіріп, дежурный «ақпараттық парағын» дайындап беріңіз. Ол кісімен офисте тек қана қазақша сөйлесіңіз.
— Кез келген шара кезінде қазақша сөйлейтін спикер болуын міндетті түрде қамтамасыз етіңіз. Тіпті ол нақты сіздің компания/органнан болмаса да, сіздің сала бойынша сөйлей алатын сырттан шақырылған маман болса да жақсы.
— Беделіңізді көтеріңіз. Басшыңызға сөзіңізді өткізе алатын деңгейда болыңыз. «Ләппай тақсыр» ғана емес, бұқарамен байланыс орнату бойынша пікір алмаса алатындай, қандай да бір әрекет ету/етпеу туралы ойыңызға құлақ асатындай статусқа ие болуға талпыныңыз.
— Журналист сұрақ қойғысы келсе, бастығыңызды көлегейлеп, оққағары болмай, жауап беруін ыңғайлаңыз.

***
Отырыста айтылған тағы бір сын жеке басыма қатысты еді: «Шалақазақсың, орысша-қазақша араластырып сөйлейсің».
Мен монотілді ортада жүрген адам емеспін, сөйлеген кезімде екі тілдің сөздері қосылып кетіп жатуы заңды. «Араласшамды» бетіме басушыларға айтарым бір ғана — мендей болып алыңдар.

(Басы)

Он тоғызыншы көктем
Казгуградтың жатақханасында, болмаса, Жамбыл мен Жұмалиев көшелерінің қиылысындағы туысқанымның үйінде Амандосов, Омашевтардың кітабын жата жастанып оқып жатудың орнына, Жайықты жағалай бір қызбен қолұстасып жүрдім де қойдым, осы көктем. «Осы таңдауым қате болмаса екен» деп қоям іштей, әлгі, «Адам өміріндегі екі нәрсені таңдағанда қателеспеуі керек» деген ахлаққа арқа сүйеп. Өйткені, журналистикадан бастамай жатып көңілім қалды. Мұнымды группаласының бірі – КазГУ-дың проректоры, бірі – журфактың деканы мамама айтқанымда, «менің саған Алматыға түс дегенім де, сол еді… Онда, орта бар ғой...» деді де, қойды. Шынымен, бәлки, журнализмнен емес, жергілікті университететтегі журналистика бөлімінен көңілім қалған болар. Білмеймін, әйтеуір, барған сайын бұл – менікі емес сияқтанады да тұрады. Ал, қасымдағы қыз керісінше, барған сайын мен үшін жаралған адамдай боп барады…

Жиырмасыншы көктем
Жергілікті газеттің бірінде өткен практикадан кейін, сонда жұмысқа қалып қойған соң, университет дегенді мүлде ұмыттым. Дәлірегі, «сабақ дегенді». Әйтпесе, КВН, пікір-сайыс клубы, факультет іс-шараларында белсендіміз. Негізі, жұмыста жүрсем де университетке ретін тауып, күнде барам. Әлгі қызды сабағынан алып кету үшін. Бұл қыз болашақта менің жарым болса, бұл таңдауым еш қате емес болмайтын секілді. Екінші курсты бітіргенше оқудан екі рет шығарып жібере жаздағанын есептемегенде, журналистика да жаман емес сияқты, былай… Биыл, республикалық газетте өтем деп шештім, тәжірибені.

Жиырма бірінші көктем
Студент дегенім атым болмаса, былтыр жаздан бері республикалық газетте қызмет етемін, отбасылымын… Отбасылы… Бұл да, біреудің күйеуі деген аты болмаса, толыққанды сезіне қоймаған мәртебем. Иә, бір жылға таяса да… Әлгі, қызылды-жасылды кезең аяқталып, күйкі тірліктің күйбеңіне күмп етсек те. Бір-екі рет бір-бірімізді көрместей болып, ұрыссып үлгерсек те… Мен оны сүйем, әкесінің қызын!

* * *
Редакцияға толыққанды (бұрын бір-ақ компьютерде болатын: іздейтін дүниесін рет-ретімен қағазға түртіп алған тілшілер кезегі, тозығы жеткен темірге жалғанған жылдамдығы есек аяң интернетті сондай жақсы көретін һәм жек көретін) интернет келгені де осы көктем еді. Ой, бір рахат болды: көл-көсір порны, шеті-қиыры жоқ чаттасу, ұмыта жаздаған достарыңды іздеу – асқан ақылдылығымен көзге түсе қоймаған жиырмадан енді асқан жігітке басқа не керек?! Сөйтіп жүріп, бір күні бір сайтқа тап болдым. Республикалық газет тілшісінің арынымен кіріп кеттім, әлгі ортаға. Тап сол арынмен атып шықтым, сосын. «Солай де» дедім де, біраз ұстанымдарым мен өмірлік көзқарастарымды өзгерту керек екен деп шештім. Сноб хренов, провинциальный!

Жиырма екінші көктем
Бұл көктем басқалардан өзгерек. Көктемнің ең алғашқы күнінде әке атандым. Болған жоқпын, атандым. Өйткені, қызы болғанын өмір бойы армандаған анам, немересін «қазақтың көнеден келе жатқан, уақыттың сүзгісінен өтіп, игілігіне сан мәрте көз жеткізілген дәстүрімен» бауырына басып, қырықтан асқанда тағы да «мама» болды. Сәйкесінше, мен сияқты, әйелім де, «мама» атанды. Қызымыздың туу туралы куәлігінде. Есесіне, мен өзімде біреудің толыққанды күйеуі сезініп жүрмін. Отбасы болып кете алатын сияқтымыз… Егерде, ол енесімен көбірек дос бола бермей, менің айтқаныммен жүрсе.

Жиырма үшінші көктем
Інім де журналистика факультетіне оқуға түсті. Сөйтіп, бір үйде төртінші биліктің төрт өкілі болдық. Бірінші биліктің жалғыз өкілі биыл бірге келді. Көктемнің келуі «мамамыздың кенжесінің» туған күнін тойлау деген тойдан басталатынын ескермегенде, бұл көктемнің алып бара жатқандай ерекшелігі жоқ сияқты. Есімде қалмапты, әйтеуір… Болады ғой, сондай көктемдер.

Жиырма төртінші көктем
Әйелім екеуміз бір жерде жұмыс істейміз. Қос құрбыдай қолұстасып, анам мен әйелім бара жатады жұмысқа, соңдарынан жетім баладай ілесіп мен келе жатам. Тездетіп, декретке шығару керек секілді. Әйтпесе, мамамның қызының былдыр-былдыры менің де бойымда балаға деген ізгі сезімдердің қылаң беруіне себепші болып жүр.

Жиырма бесінші көктем
Анамның о дүниелік болғанына жыл толуын күтпей Астанаға аттандым, осы көктем. Бұдан кейінгі көктемдерім, дәл сіздердікіндей. Бәлки, сәл басқаша. Мүмкін, мүлдем басқаша… Әйтеуір, менің бұдан кейінгі көктемдердің реңкі солғын. Сірә, өмірімнің көкемарал кезі – көктемім сол кезі тәмам болған шығар. Одан кейінгі өмірім шыжуы мен қызығы мол жаз сияқты өзіме. Ол, енді, басқа әңгіме…

Әдетте кино өнерін екіге жіктеп жатамыз – бұқаралық және авторлық. Бұқаралық фильмдер өндірісі бизнес жоба ретінде қарастырылады, сәйкесінше, бұндай өнімдердің басты мақсаттарының бірі – табыс табу. Авторлық киномен әуестенетіндер үшін жағдай сәл басқашалау – олар жұмыстарына қаржыны өз қалтасынан, не болмаса, тынымсыз шапқылап, қалталы азаматтардың табалдырығын тоздырып жүріп жинаған демеушілік көмектен табады. Әдетте авторлық кино табыс әкелмейді, түрлі фестивальдар аралап, конкурстық ғұмырмен шектеледі.

Бірақ фестивальдарға да белсене қатысып, жалпы қауымға да кеңінен тарай алатын фильмдер бар, сондай өнімдерді жасай алатын әмбебап, интеллектуал шеберлер кездеседі. Көп емес, әрине. Бірақ бар.


«The Hollywood Reporter: Russian Edition» (THR) басылымы ағайынды Коэндердің және солар түсірген «Цезарь жасасын!» фильмінің мысалында тәуелсіз және авторлық киноның коммерциялық қырлары туралы баяндапты. Мақала авторы Владимир Захаров, жазбасында артхаус тек жүлделер жинап қоймай, кассалық жетістіктерге де жете алатыны жайында айтыпты. Сол материалдың еркін тәржімәсін назарларыңызға ұсынамыз.

Ағайынды Коэндер бизнес-тәртіпке және жауапкершілікке өздерінің алғашқы жобалары — «Жай ғана қан» («Blood Simple») фильмін түсіру кезінде-ақ үйренген. Картинаны қаржыландыру үшін олар «Зұлым өліктерді» («Evil Dead») түсірген Сэм Рэймидің жолын таңдапты: Джоэл мен Итан оператор Барри Зонненфельдпен бірге екі минуттық трейлер түсіріп, оны болашақ инвесторларға көрсетеді.

Жас Джоэл Коэн қолына трейлер мен 16 мм-лік проекторды ұстап алып, дантистердің, архитекторлардың, сұлулық салон басшыларының, Миннесотаның басқа да белгілі кәсіпкерлерінің табалдырығын тоздырады. Жиырма шақты кездесудің ішінен біреуі қаржы бөлуге келіскен, сөйтіп ол 750 мың долларды жинауға бір жылға жуық уақытын жұмсапты.


«Жай ғана қан» жобасында 60 шақты инвестор болған, олардың басым бөлігі өндіріске 5-10 мың доллар көлемінде қаржы салғандар. Бір қызығы – ағайындылар осы алғашқы фильмдерінен кейін өз өнімдеріне ешқашан қаржы іздемеген екен. «Жай ғана қан» «Санденс» фестивалінің бас жүлдесін иемденеді және кинотеатрлардан көрсетіледі. Осыдан кейін режиссерлерге ақша ұсынатын ниеттілер өздері табылатын болған.

Тәуелсіз кино әдетте алдын-ала сатылым арқылы қаржыландырылады. Дайын сценариймен және қатысуға келісім берген жұлдыздармен продюсер немесе режиссер болашақ прокатшысын іздейді. Өз өніміңе серіктестер іздеуге Канн кинофестивалі секілді ірі форумдар аясында өтетін кинонарықтар арқылы қол жеткізуге болады. Сатушы бұндайда бірден ақша алмайды, тек жобаның дамуына ықпал ететін уәде-келісімдерге қол жеткізеді. Осындай уәделердің арқасында инвестиция мен кредит тартуға мүмкіндік туады.

Қазір ағайынды Коэндерге инвесторлардың өздері кезекке тұратын көрінеді. Бұған «Бартон Финктің» («Barton Fink») Канндағы жетістіктері, екеуінің алғашқы «Оскарлары» көп септігін тигізіпті. «Цезарь жасасын!» және тағы бірқатар фильмдерді олар британдық Working Title киностудиясымен бірге істеді, «Льюин Дэвистің ішкі әлемін» француздардың Studio Canal компаниясы қаржыландырды, ал «Нағыз мәрттік» («True Grit») әдетте боевиктер түсіретін Skydance есебінен қаржыландырылды.


Кім қаржы құйса да, ағайынды Коэндер шығармашылық еркіндікті және ақырғы монтаж құқығын қашан да өздеріне қалдырады. Сөйте тұра олар ақшалай табысқа да қол жеткізіп жүр. Джоэл мен Итанның карьерасында бір ғана күйреу болды: олардың алғашқы голливудтық тәжірибесі — «Хадсакердің өкілі» («The Hudsucker Proxy»). Warner Bros. студиясы өндірген жоба 40 млн долларлық бюджетпен 3 миллиондай ғана тапты.

Осыдан кейін ағайындылар шағын бюджетті жобаларға қайтып оралып, 7 миллионға «Фаргоны» түсірді. Олардың қаржылық стратегиясы да осылай қалыптасты: күмәнді жобалар шағын бюджетке түсіріліп, шектеулі прокатпен шығады, ал елеп-екшелген, бұқараға түсінікті фильмдер ірі өндірістік шығындармен, атақты жұлдыздармен жасалады және барынша көп кинотеатрларды қамтуға тырысады.

Жобаның ауқымына қарамастан, киножүлделер мен фестивальдар жарнама мен маркетинг үшін маңызды болып қала береді. Коэндер өнімдерін Каннға да, Венецияға да әкелуге тырысады, сондай-ақ марапаттар маусымы – қыркүйек-желтоқсан аралығында оларды прокатқа да жіберуге ұмтылады. Мысалы «Нағыз мәрттік» 2010 жылы Рождество қарсаңында жарық көрді және келесі жылдың сәуір айының соңына да дейін Америкада экраннан түскен жоқ. Бұндай жетістікке марапаттар маусымы әсер еткені анық, фильмнің марапатталғаны туралы әрбір жаңалық оның кинотеатрдағы көрсетілім кезеңін ұзарта түсті.

Бірақ олардың соңғы туындылары «Цезарь жасасынның» жағдайы сәл басқашалау. Фильм «Оскар» номинанттары жарияланғаннан кейін көрсетіле бастады. Марапаттар маусымына сәйкес келмеуі оның кассалық түсіміне кері әсерін тигізуі де мүмкін еді. Алайда, фильм Берлин фестивалінде таныстырылғанын да ұмытпау керек. Түрлі қатерге қарамастан картина шығынын екі есе ақтап алды.

АҒАЙЫНДЫ КОЭНДЕРДІҢ ЕҢ КАССАЛЫ ФИЛЬМДЕРІ

Мен бір мынандай ойға келдім.

Егер ел дамыған ел болса, олардың кино нарығында махаббаттан басқа, саясат, өнер, тарих пен философиялық мәселерге дақын фильмдер болады. Егер ел дамушы әлде дамымаған болса, махаббат тақырыбыкино нарығындағы фильмдердің 99%-ын құрайды. Мысалы, біздің елді той, келін-ене сынды тұрмыстық тақырыптар жақсы өтеді. Бұл жамандау, менсінбеу емес. Жай ғана факт. Деңгейіміз.

Үндістандық сериалдар мен фильмдердің басым дені тұрмыс тақырыбынан аспайды. Алайда, сапасына келсек, бұрынғы «бай-кедей», махаббат тақырыптарынан басқа, адамның эмоциясына ойнайтын арзан фильмдерден бөлек Болливудта жыл сайын 2-5 тым тәуір фильмдер шығады. Мысалы, Болливудта Шекспирдің атақты пьесалары баяғыда-ақ экрандалған. Және қалай-қалай экрандалған. Өте мықты, пьесаның желісінде, өз орталарына бейімділген нұсқада. Сол баяғыша әні мен биі бар, бірақ одан фильмдерінің құндылығы жоғалмайды.

Боливуд фильмдерінің фанаты ретінде Сіздерге де қысқаша мағлұмат бере кетейін.

Мен тек қазақша сөйлеймін. Көбіне дегенім ғой. Патриоттығым асып, қырсықтанып, әдейі емес. Орысшаға шорқақтау болғанымнан. Кез-келген жерде әңгімемді, сұрағымды қазақша бастаймын. Алайда қарсы жақ қазақша мүлде сөйлей алмайтын не түсінбейтін болса, әрине бар орысшамды айтып сөйлесе беремін. Бірақ әуелі қазақша қызмет көрсете алатын қызметкерлері жақын жерде бар ма деп сұраймын. Ондай нашар емеспін енді. Индира атты қазақша бір ауыз сөйлемейтін досыммен тек өана орысша сөйлесемін мысалы.

Орысша еркін сөйлей алмағаныма ұяламын деп айта алмаймын. Бірақ қысылмай, еркін сөйлейкен өзіме жақсы екенін емес па? Оқитын кітаптарымның оннан тоғызы орыс тілінде (аудармалар) болса да, жағдайым осы.

Ағылшыным әжептәуір. 6.5 айлтсым болатын 3-4 жыл бұрын. Қазір 7,5 айналасында шығармын. Жұмыс тілім. Универде сабақ толық ағылшын тілінде өтті дегендей. Кішкене французша білетінмін, қолға алып, жалғастырмағасын, ұмытып қалдым.

Қасымдағылар мені құдды «тіл жанашыры» ретінде көреді екен. Қызық. Мен айтам " орысша еркін жақсы сөйлей алмаймын, сосын ғо" деп. Алайда орысша жақсы сөйлеп тұрсам да, бірінші қазақша бастар едім әңгімені. Ол енді ыңғайлылыққа байланысты ғой.

"Қазақ тілі" деген ойдан шығарған мәселеге байланысты айтып жатырмын. Өзім өте сирек кездестірдім ондай проблеманы. Көп адамдар сөйлей алмаса да, керемет түсінеді. Орыс тілін білім-ғылым үшін оқыңыз, ағылшын… айтпаса да түсінікті. Елде жүрсеңіз әңгімеңізді қазақша бастаңыз, түсінбесе орысшаға көшіңіз.

31 мамыр — Ашаршылық пен саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күнінде көптен жоспарлап жүрген КарЛаг мұражайына жолым түсті. "Қаралы күн" деп айта салғанмен, бұл қайғы-қасіретті қазақ ұмытпауы керек. Ұмытпау деген бір бөлек, бұл кешірілмейтін зұлымдық! Шіркін, сол солақай саясат болмағанда қазақтың саны әжептәуір болатын еді-ау! Ашаршылықты қолдан жасау үшін қандай қатыгез адам болу керектігін елестете алмаймын.
1. Сталинизм

2. Шаш ал десе бас алар

3. КарЛаг басшысының кабинеті

4. Хатшының орны

Мұражайда камераның «вспышкасын» қолдануға тыйым болғаннан кейін барлық фотоларды ұялы телефонға түсірдім.
5.

6. Абақты

7. Зындан

8. Жазалау камерасы

9.

10.

11. Зертхана

12. Айдаудағы адам

13. Ажалын күткен әйел

14. Ленинизм

15.

16.

17. Тәркілеу

18. Сананы сыммен торлаған кезең

19.


1 сағат жүріп көргенімді суретпен жеткізуге тырыстым. Бірақ, көзбен көргендегідей әсер алу қиын. Қайғылы әуенмен сүйемелдеп тұратын абақтыға кіргеннен-ақ бойыңыз шымырлап қоя береді. Мұражайда муляждардан бөлек құнды құжаттар да бар. Қазағым деп еңіреген зиялы қауымның суретін осы мұражайдан көргенде Голощекинді тірілтіп алып қайта өлтіргің келеді.
Бұндай қорқынышты жағдай ендігәрі адамзаттың тарихында болмаса екен!

КарЛаг мұражайын көрмегендер болса келіп көруге кеңес беремін! Мекен-жайы: Қарағанды облысы, Долинка кенті, Школьная көщесі 39. Дүйсенбі күні демалыс.

Күнделікті түсіріп жүрген суреттерімді @erzhan_khamitov инстаграмға салып отырамын. Қызықтырып жатса тіркеліңіз)

DEMOSCOPE қоғамдық пікірге жедел-мониторинг жүргізу бюросы Қазақстан азаматтары арасында «ЭКСПО көрмесі-2017» тақырыбында сауалнама жүргізді.
Оған Астана, Алматы қалалары мен 14 облыс орталығынан 1760 адам қатысты. Сауалнамаға қатысқан қазақстандықтардың 73%-ы әйел және 27%-ы ер азаматтар.
Сауалнама әдісі – телефон арқылы жүргізілген сұхбат және онлайн-сауалнама.
Зерттеу 2016 жылы 6-18 мамыр аралығында жүргізілді.
Іріктеу ықтималдығы 95%, сондықтан статистикалық көрсеткіш қателігінің максималды мөлшері 0,5%-дан аспайды.

Ел өміріндегі айтулы оқиға ЭКСПО халықаралық көрме жайлы қазақстандықтардың пікірі бір жақты. Жалпы, халықтың көзқарасы дұрыс. Бұл түйін зерттеу нәтижесінде белгілі болды.
Сауалнамаға қатысқан азаматтардың 64%-ы көрмені өткізу мүмкіндігіне ие болған ел үшін
ЭКСПО-ң пайдалы тұсы – елімізде және әлемде ғылыми-техникалық прогресс дамиды, еліміздің халықаралық аренадағы беделі артады, үлкен кірістер, әрі инвестиция тартуға мүмкіндік туады және өзге елдермен тиімді байланыс орнатамыз дейді.