Қазақ радиосындағы «Ой-Зерек» интеллектуал ойынынң 4-шығарылымына КерекРинг ойындарының бірнеше дүркін жеңімпазы Бақсы командасы қатысты. Есеп 6-5



Сергіту сұрақ:
АҚШ әскери теңіз флоты 1950 жылдары «Триест» батискафын сатып алуы жайлы айта келе, бір америкалық офицер былай дейді: «Қандай да бір жобаға (мемлекеттен) несие қаржы алудың ең үздік жолы – оны әлдеқашан ОЛАР жүзеге асырып жатыр деу». Кімдер?

1. Википедиадағы мәлімет бойынша бұл жануар — Интернеттің бойтұмары. Ал Vogue журналы олар тек Солтүстік Америка, Батыс Еуропа мен Жапонияда ғана танымал дейді. Youtube-та олардың видеолары орташа есеппен 12 мың қаралым жинайды екен, бірақ Жануарлар категориясында 16 пайыздық көрсеткішпен қаралым бойынша 2-орында. Бұл қай жануар?

2. Өткен ойында «Союз» ғарыш кемелерінің қонулары әдетте ұшу аймағынан алыс емес жерлерде өтетін деген едік. Ал орбита станциясымен жанаса алмаған, апаттық жағдайда қалған «Союз-23» кемесінің Теңіздің қақ ортасына қонуына тура келді. Ғарышкерлер Зудов пен Рождественскийді құтқару тікұшақ арқылы жүргізілді. Алайда, алғашқы жоспарланған қону аймағына жақын маңда алып су айдындары жоқ еді. Ендеше, кеме қалайша Теңізге тап болды?

3. Бұл музыкалық аспап өз санаты бойынша әлемдегі ең ескі аспап. Фидель, Ребек, Пошет — оның ізбасарлары. Болгар ғалымы Дончевтің айтуынша ол жауынгер қаруына ұқсатылып жасалған. Діншілдер мен коммунистер қарсы болған бұл аспапты кезінде қарапайым халық та ұстауға қорыққан. Бұл аспапты атаңыз.

4. Бернард Шоу жөнінде не білесіз? Джордж Бернард Шоу – әйгілі ирланд драматургі және жазушысы, қоғам қайраткері, Лондон экономика және саяси ғылымдар мектебінің негізін қалаушылардың бірі, социалист, КСРО-ның жақтаушысы, вегетариан, Ислам мен Соңғы пайғамбардың қолдаушысы.
Ох, қандай тұлға, қанша мәлімет. Бұл жалпы деректер болатын. Сіздерден сұрайтынымыз: жазбагер Бернард Шоудың еншісіндегі екі түрлі сыйлықты (әлемдік жүлде) атап көріңіз.

5. Өткен ғасырдың басында АҚШ және Англияда танымал болған Уильям Стелл атты журналистке бір балгер бұның билетін алмауға кеңес береді. Танымал бір актердің кейіпкері бұның билетін ұтып алады. Бұл ненің билеті?

6. «Қазақ халық жұмбақтары» кітабында жауабын біз аздап күтпеген жұмбақтар да бар. Сіздерге солардың бірі:
Мен көрдім өзі жансыз сегіз еркек,
Оларға үйір болған адам тентек.
Сегіздің ортасында төрт әйел бар
Жүреді жиырма төрт тай жетектеп.
Шешіңіз.

7. Fedex компаниясының бастапқы жылдарында құрушысы Фредерик Смит түрлі қиындықтардан өтеді. Мысал үшін бір жылы компанияның бір шығындарына 24 мың доллар төлеу керек болады, қолда жеткілікті ақша болмағандықтан Смит мәселені шешу үшін қай қалаға барып келеді?

8. Евгений Комаровский есімді дәрігер педиатр «Температура туралы қырық екі сұрақ» деген кітап жазды. Сіздерге сауал: кітапта қырық екі сұрақ екені рас, бірақ кітап атауының ішіндегі 42ні дәрігер қалай жазғанын тауып, кітаптың толық атын табыңыз?

9. 2001 жылы Труд газетінің Молдова қосымшасында атауы 2 сөзден құралған мақала шығады. Мақала атауының екінші сөзінде бір елдің астанасы аталып, коррупция бойынша Молдовадан озып кеткендері үшін рахмет айтылады. Мақаланың атын толық атаңыз.

10. «Комсомольская правда» газеті бұл елді туристік тұрғыда былай жарнамалады:
«Бақыттың жарқын бояулары. Орасан сұлу табиғат. Лайықты демалыс. Гастрономия ғажайыптары. Азарт тұнған саяхат. Рақат сезім. Иісі жұпар ормандар. Яхталы курорттар.» Қай ел?

11. Гуманитарлық білімге арналған Арзамас жобасындағы авторлардың бірі Юлия Штутина бір жазушының жазбаларынан жинақ жасап, оны ИКСтің твиттері деп атайды. Ойлары 140 символға сыйып отырған бұл жазушы көзі тірі болса Твиттердің бұл қасиетін ұнатар еді дейді. ИКС қай жазушы?

Аудио мында.

Ninety One тобының жаңа әні Су астының клипі жарияланды.

Intro:
A.Z:
Эй неғо, Q-pop әзірге demo
Бірақ біз көбейгенде, сен жоғалма секілді Nemo
ZAQ:
Олар мені түбіне батырмақ болды, басқаға бас жетпей қойды
Маған сенің ауаңның қажеті жоқ, әлемім Н2О

ALEM:
Деміңді ал тереңге естіген сайын
Енді мен келгенде тұра алмай — тай!
Кім ол сенбеген? Бері кеп — қайт! (3рет)

ZAQ:
Таптап бәрін, таққа бағыт тартқанмын,
чк POW-POW бала талып құла, тағы талқыла — бәрі бірқалыпты
Бәрібір қалыпты менің тәртібім-әріппен әр үнді қауып тастау,
Енді дәріптеймін бәріне мәнін тәлім қылып ала алсаң,
Тек түрлі былықты қылықтарың лық қылып тықты шоу-бизді су астына!
Бәрі батты кезекпен,
Олар тұншығады, ал бізде желбезектер!

Қайырмасы:
Бізде желбезектер (2 рет)
Бізде желбезектер
Қанша жерден зерттесең де түсінбейсің мені.

BALA:
Дауың бар ма не? Айт кел!
Тауып ал мін менен, кейін сөйле!
Ауыр бұны саған қабылдау,
POW-POW-POW! Түйін таба алмасаң – Сау!

ACE:
Деміңді ал тереңге естіген сайын
Енді мен келгенде тұра алмай — тай!
Кім ол сенбеген? Бері кеп қайт! (3рет)

A.Z:
әгәдә мәгәдә зигәдө
Əгəдə мəгəдə кикидөу
Ал кім айтты бүйтуге болмайды деп?
Негізі бұл менің сиқырым,
Аяқ астынан мен келдім, түсіріп жүр басыңды еу!
Қысымға шыдамай тұншығады дедің, бірақ бізде желбезектер ғооо!

Атамыз қазақ, «Асық ойнаған азар, доп ойнаған тозар, бәрінен де қой бағып, құйрық жеген озар» демеп пе еді? Ұлттық тағамдарымызды етсіз елестету қиын, әрине. Сыйлы қонағы, құдайы қонағы келсе де, қойдың басы мен жілігін алдына қойған халықпыз. Мүшел жыл санауда қой 8-жыл. Оның пірі – «Шопан ата» (кейде «Қошқар ата») деп аталады. Сондықтан Шопан атадан тілеу тілегенде «Малды берсең, қойды бер» деп өтінген. «Бірінші байлық – денсаулық, екінші байлық-ақжаулық, үшінші байлық- он саулық» деген ұғым да қойға қатысты. Он саулықтың басын құрайтын кәсіптің иесі – қойшы. Қой өсіру қазақ халқының ата кәсібінің бірі болып табылады. Төрт түлік малдың ішінде жылқы мен қойға ерекше мән берген. Ежелден қой жаюдың, оны көбейту мен тұқымын асылдандырудың өзіндік әдіс-тәсілдерін қалыптастырған.

Кеңес одағы кезінде Қазақстанда 37 млн қой болған екен. Тәуелсіздік алған жылдардан бастап бұл көрсеткіш күрт кеміп кетті. Дәл қазір 18 млн. Статистика ұсынған деректерге үңілетін болсақ, 2010 жылы ОҚО-да 3 756 700 қой мен ешкі болса, 2017 жылдың 1-ші сәуіріне дейінгі есеп – 4 505 000. Республикадағы қой мен ешкінің 23,7% құрайды. Мүйізді ірі қара мал 2010 жылы 833 200, қазір 847 800. Көрсеткіш төмен. Олай дейтінім, ОҚО халқы шамамен 4 миллионға жуықтап қалғанын ескерсек, облыстың әр тұрғынына 1,4 қойдан келетіні анық. 4,5 миллион халқы бар Жаңа Зеландия мемлекетінің бір тұрғынына 10 қойдан келеді екен. Ол дегеніңіз өзін ғана емес, етпен бірталай елді қамтамасыз етіп отыр. Экономикасы туралы гуглдан-ақ көрсеңіз болады.



ОҚО бойынша қой мен ешкі саны жағынан Сарыағаш ауданы 1-ші орында келеді. Жалпы саны – 787 480. Ал, жан басына шаққандағы ең жоғары көрсеткіш Бәйдібек ауданының еншісінде. Бір тұрғынға 10 қойдан келеді.

Ауыл шаруашылығының басым бағыты мал шаруашылығын қолға алсақ, еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуы көрсеткіші едәуір өсетіні бізге белгілі. Сол себепті де, 2008 жылдан бері үкімет қабылдаған бірқатар мемлекеттік бағдарламалар осы мал шаруашылығын дамыту үшін жүргізіліп келе жатыр. Қойдың санын өсірумен қатар сапасын жоғарылату үшін үкімет «Алтын асық» бағдарламасын қабылдады. 2010 жылы ғалымдар республика бойынша қой шаруашылығын дамытудың кешенді бағдарламасын жасады. Оны жүзеге асыру үшін былтыр республикалық қой шаруашылығы палатасы құрылды.



ОҚО-да төрт түліктің ішінде қой шаруашылығында асылдандыру жұмыстарына көбірек мән берілген. Бұған шаруалардың өзі қызығушылық танытып отыр. Айталық, өңірімізде 120-дан аса шаруа қожалығы қой өсірумен айналысады. Олар қазақы, биязы жүнді, қаракөл қойларын асылдандыру ісін қолға алған. Мұндағы мақсат – аз шығын жұмсап, көп өнім алу. Мәселен, Ордабасы ауданындағы «Сералы» шаруа қожалығы асыл тұқымды «Ордабасы» қойын өсіріп келе жатқанына көп жыл болды. Бұл асыл тұқымды қойдың басқа қылшықты қойлардан ерекшелігі, таза етті бірнеше есе артық береді. Бір аталық мал басы 120 кг дейін ет береді. Бүгінде ел аумағына таралған ет бағытындағы аталмыш қой тұқымына көрші мемлекеттер де қызығушылық танытып отыр. Өйткені, жаңа тұқымды қойлар ыстық пен суыққа төзімді, шөлге шыдамды. Мемлекет тарапынан асыл тұқымды қошқарларды жалпы шаруаға бірдей етіп, аналық бастарын тегін қашыртуға көмек беріліп отыр. Қойды қашыртып алу үшін мамандар мен оның техникалық құрал-жабдықтары, асыл тұқымды «жалға беру» қаржысы мемлекет есебінен жүргізіледі.



Қой асырап, кәсібін дөңгелетіп отырған шаруаларға да мемлекет тарапынан беріліп жатқан субсидия аз емес.

Сәлем, сәлем!
Неге екенін білмеймін, осылай бастағым келді. Әдетте олай амандаспаймын, ешқашанға жуық. Еркектер, әсіресе жастық-жеткіншектік шақтан өткендер үшін тым жеңіл амандасу сияқты. Қазнеттің бабаларының бірі, блогер, тұңғыш қазақ тіліндегі сайт жасаушы, it-маман, тренинг жүргізуші, Қазақ радиосының қазіргі дикторларының бірі, кәсіби бәс тігуші, әлеуетті покерші, «Болашақсыз» шетелде оқыған толқын өкілі, үш ұлдың әкесі тікелей эфирде солай қақылдаса да…

Ер мен әйелдің арасына несіне групповуха қылып, ой, швед отбасы, ыммм… маңызды емес, қысқасы, несін жағаласқанымды түсінбеймін. Хаттарыңа деймін.
Не ғой, шай іштіңіздер ме барселонада, тойыс, реалда? Смартфони фәни финита? Димашпен (өкінішке орай, Зиядин емес) кездесуге барған халық пен тобырдың қатарына кірмедіңіздер ме? Біріңізде малайзи ахуалдан кейін қазақстани көңіл-күй боп жатқан жоқ па? Екіншіңіз Баян-Нилерді пикчалағаннан бос уақытта сәби құшудан қол тимей жатыр ма (памперс ауыстырудан — ред.)?
Өткенде радиода интеллектуалдық эгомды қасып отырсам, тікелей эфирде мені трольдағаныңызға болайын, ұлытаулық Ахмадуллина! Ғашық-пашық, өлең-мөлең. Сізге көзқарасым дұрыс (шекер-науат, ваниль-бизе сантименттерге жоқ екенімді ескерсек, бұл ғажап, іңкар мойындау сияқты).
Айтпақшы, 13-қабаттағы көршім шайға шақырған өткенде. Реті келмей әлі ішпедім. Бірақ ішемін. «Бірақ ішемін» © деген Сатыбалдының өмірлік кредосы сияқты болып кетті, иә?
Ах, иә, өзім жайлы: менде бәрі жақсы. Лайкоман емес екенмін мүлде. Үйлену тойын жасамау идеясы ұнап жүр. Киностандағы айдарға материал бермей, ұялып жүрмін. Қырынуды маңызсыз деп санап, ұмытып кете беремін әлі. Маркоға Виканы «Арулар» командасынан ұрлап әкетуге аздап ой қосқанымды мойындаймын. Классика шалбарларым сыймай қалды.

Покер ойнаймыз ба? Шай ішеміз бе?

пы.сы. ДБ дегенді анау куалалумпурлық дипломат запқоз блогер «Дәрияның байына» деп ұғады-ау әдетінше…

Подъезде жалдап тұрмайтын өзі қалды. Көршілерінің барлығы әлдеқашан коттедж салып немесе жаңа құрылыстан пәтер алып көшіп кеткен. Енді айналасындағылардың барлығы жалдап тұратындар. Түрлерін де танымайды, біреуі кетсе ертесіне басқасы көшіп келеді. Танысып үлгермей жатып олар да ауысады.

Әдеттегіше жұмысына кетіп бара жатыр еді. Оны көрді. Жаңа көрші. Бір қабат төмен тұрады. Жаңа көршісі есігін жауып жатып:
— Ассалаумұғалейкүм, — деді күлімсіреп.
Бұл сасып қалды. Әдетте ешкім онымен, ол ешкіммен амандаспайды. "Әліксәләм" деген бірдеңені айтқандай болды. Бөгелмей түсіп кетті.

— Ассалаумұғалейкүм!
Күн сайын еститіні осы болды. Ол да мейлінше мәнерлеп жауап беруге тырысады: "Әлеикум ассалам".

Аты Иман екен. Таза киінеді, басында ақ тақия, амандасқанда ылғалдау алақаны біртүрлі жағымды әсер етеді екен.

Өздерің байқағандай екеуінің қарым-қатынасы жақсара түсті. Аман-саулықтан бөлек, кездесе қалса басқа да тақырыптарға бас ауыртады. Ішінде дін де бар. Әсіресе дін туралы айтылса Иманның жүзі бал-бұл жанып кетеді. Имандылық пен мейірімділік туралы тоқтамай айта беруге бар. Айтқан әңгімелері қызық, биязы дауысымен сыпайы тақырыптар төңірегінде сөз қозғағанда қалай елітіп кеткеніңді байқамай қаласың.

— Ислам кіршіксіз дін ғой, — деді Иман бірде пышағын қайрап жатып, — Исламнан таза дін жоқ бұл әлемде…
Подъезд алдындағы ағаш орындықта отыр. Үйіндегі пышақтарын бір қайрап алайын деген-ау. Тап-таза орамалды орындық үстіне ұқыптылықпен төсеп, пышақтарын тізіп қойыпты. Бұл қасына отыра қалып, Иман тірлігін аяқтағанша әңгімелерін тыңдады.

— Құдай кешіре білетіндерді ұнатады, — деп бастады бірде ол. Әдеттегідей есік алдындағы орындыққа жайғасыпты. Бұл жолы тапаншасын тазалап отыр. Шошып кетті. Оның қолындағы қаруды көрмеген болып, асыққан түрмен тез кетіп қалды.

Әлгі оқиға көпке дейін есінен кетпеді. Иманнан бұндайды күтпеп еді. Әлде бала-шағаның ойыншығы ма екен? Солай болар-ау. Әйтпесе сыртқа шығып қару тазалағаны біртүрлі емес пе? Сонда да Иманмен кездесіп қалудан қашып жүрді.

Демалыста үйінде тынығып жатқан. Есік қағылды. Иман келіп тұр. Түк болмағандай жылы күлімсірейді.
— Кел, — дейді ол, — біздің үйден шәй ішіп кет.

— Жалғыз бастысың, тамақ дайындау қиын шығар. Бізге келіп тұр, — деді Иман үйге кірген соң, — Жеңгең тамақты жақсы пісіреді. Қош келдің, төрлет.

Үстел басында үшеуі тамақ ішті. Шынымен де дәмді пісіреді екен. Балалар ана бөлмеде ойнап жүр.
— Исламның басты қағидасы — мейірімділік қой. Дінде адам түгіл, жәндікке де зиян қылуға болмайды, — деді ол. Теледидарда Таяу Шығыстағы кезекті терракт туралы айтып жатты. Радикалдар камераға қарап: «Аллаху акбар, аллаху акбар» деп айқайлап жүр.

Ислам әңгімесін кілт тоқтатып, балалар жаққа қарады:
— Мейірлан, байқа, балам. Атылып кетпесін, магазинін алып тастап ойнаңдар, — деді. Балалар АК-47-ге таласып қалыпты.
— Кезекпен ойнаңдар, бір-біріңе мейірімді болыңдар. Мейірлан, ақылың бар ғой. Ініңе бере ғойшы, шамалы ойнап тастайды ғой. Ініңе мейірімді бол, — деп ақылын айтып жатты.

Тамақ жүрмей қалды. Бұл үйден тез кетуге асықты. Шәй ішіп, ас қайырғаннан кейін бір минутқа да бөгелгісі келмеді. Есік жаққа беттеп еді, жеңгей тамақ салынған пакет ұстатып жатыр:
— Қуыс үйден құр шықпа деген. Дәм ғой. Үйден жерсіз, — деп қояр да қоймай ұстатып жіберді.

Үйіне келіп, пакеттегі тамақтарды тәрелкеге салмақ болып еді. Қотарғанда бауырсақтармен бірге бір РГД-5 ыдысқа домалап түсті.

Пакеттің сыртынды «Халал» деген жасыл жазу бар екен.

Күн ерте шығатын болыпты. Шақырайып тұрған күннің көзі бетіме түскенінен ұйықтап қалып, сабақтан кеш қалып қойдым ба деп үстімдегі түйе жүннен тігілген жеңіл көрпені бір теуіп орынымнан атып тұрдым. Айтпақшы, осы түйе жүн көрпеден соңғы кездері аяғымның басы шығып тұратынын сезіп жүрмін. Бойым өсіп келе жатса керек. Самаурынның қышқыл түтініне араласқан әбден қайнаған шайдың жағымды иісі шыққан асбөлмеге қарай тұра шаптым. Папа мен мама шай ішіп отыр екен. Күндегіше майкі-трусимен тұр едім, мама ала көзімен қарап:
-Жау қуып келе ма, киінбейсің ба?-деді. Кері бұрылып бара жатып маманың “Осы қыз да ұят жоқ па, тіпті?” деген күңкілін естіп қалдым. Бір күннің ішінде бой жетіп қалмаған шығармын? Бойжетіп қалатындай нешінші клас оқисың дейсіз бе? Алтыншыны аяқтағалы жүрмін. Иә, бірақ, шынымен де алтыншы клас оқитын қыздың әкесінің көзінше майкі-трусимен, шашы жалбырап тұрғаны аздап ыңғайсыздау екен… Мүмкін папаның әлі күнге дейін түбі қатқылдау болып өсетін сақал-мұртымен бетімді ысқылап тұрып иіскеп, еркелететінін де есейе алмай жүрген шығармын. Кеше кластағы бір қыздар сыбырласып хат оқып жүргенін байқағанмын. Жігіттер жазған болуы керек. Маған неге жазбайды деген қызғаныш ойдың жетегіне еріп, апайға айтып қойып, қыздардың масқарасын шығарсам ба деп те ойлап қоямын.
Ұзақ ойланып кетсем керек, маманың “Әй, қыз, болсайшы, сабақтан қаласың!” деген сөзінен селк ете түстім де киініп алдым тездетіп. Шашымды мамаға өргізбей жүрмін, тым қатты етіп өреді. Жүрген сайын бұрым арқама соғылып ыңғайсыз болады, оның үстіне қатты өрілген бұрым қайыстай болып қақшиып онша әдемі емес көрінеді. Кекілімді әдемілегім келіп түкірігіммен жылтыратып бастырып қойдым (папаға айтпасам гель алып бер деп).
Сыртта өрік ағашы гүлдеген екен. Жұп-жұмсақ иісі де жағымды. Папа мотоциклін қыздырды. Бензиннің иісі жаңағы тәтті иісті шайып кетті. Мотоциклге папаның белінен құшақтап отырып алдым. Сұр бешпетіне бетімді тақап, тер сіңген таныс қышқыл иісті құшырлана иіскедім. Көшені көк түтінге бұқтырып мектепке кетіп барамыз. Жел алдан соғып тұр, кекіліме жаққан түкіріктің иісі өзім сезіліп келе жатыр. Бекер жаққан екенмін… Өрілген шашымды “Ешкінің құйрығы” деп күн сайын тартқылап жүрген жетінші кластағы “Н” түкірікпен жылтырағанын сезсе ұят болатын болды. Соңғы кезде сол “Н”-ны көріп қалсам жүрегім дүрсілдеп, денем мұздай болып кетеді. Қорқамын ба одан, әлде… Түсініксіз...

Қазақ радиосындағы «Ой-Зерек» танымдық-интеллектуал ойынының 3-ші эфиріне "Әйел бақыты" командасы қатысты. Ойыншылар 11 сұрақтың алтауына дұрыс жауап берді.

1. Egemen.kz сайтында ең көп оқылған мақалалардың бірінде автор «ком­пьютерлік сауаттылық, шет тілдерін білу, мә­дени ашықтық сияқты факторлар әркімнің алға басуына сөзсіз қажетті алғышарттардың сана­тында» дейді. Мақала авторын атаңыз.
2. Барокко кезеңінің неміс композиторы Георг Гендель 1727 жылы ағылшын королі Георг ІІ нің таққа отыруына орай, «Садок дін қызметшісі» атты туынды жазады. Оның аранжировкасын 20 ғасыр соңында Тони Бриттен жасайды. Лондондағы академиялық хор орындайтын бұл туындыны миллиондар біледі… Ағылшын мен неміс дедік қой жаңа, осы екі тілге қоса ол французша да орындалады. Сол ағылшындар, немістер мен француздар осы әуеннің сүйемелдеуімен талай жетістікке жетіп жүргенін де айта кету керек, дегенмен ең табыстылар — олар емес. Бұл не әуен?
3. Шымкентте 100, Алматы мен Павлодарда 101, Қызылордада 102, Өскеменде 104. Астанада ше?
4. Қазақ радиосының ардагерлерінің бірі радиоға келместен бұрын мектепте орыс тілінің мұғалімі болған. Ал негізінде ҚазМУдың филология факультетін де, Шет тілдер институтының неміс тілі факультетін де оқымай тастап кеткен. Википедиадағы мәлімет бойынша оның азан шақырып қойған аты Мұхаммедқали. Біз бұл кісіні қандай атымен танимыз?
5. Қандай сахна әртістерін алтын деп атар едіңіз? tetkam.net ресурсының айтуы бойынша, Қазақстандағы бір музыка дүкендерінің біріне жергілікті сатып алушылар келіп, Жан Алтынның дискін сұрапты. Сатушылар каталог ақтарып болғанша, клиенттер дискті өздері-ақ тауып алыпты. Дискте кімнің музыкасы жазылыпты?
6. 2014 жылы Бразилияда ақша дизайны жаңартылады деп жарияланды. 100 реалдық банкнотта кімнің суреті болады деп хабарланды? Әлбетте футбол королі Пеленің суреті. Бұл хабардың жарияланған күнін дәл атаңыз
7. Бүгін кімнің туған күні, жігіттер? Соңғы октябрят пен тәуелсіздік ұрпақтарына Ленинге байланысты бір сауал қояйық: Ленин атындағы қалалар 20 ғ. 20 жылдардан бастап пайда болды. Мысалы, Кеңес кезінде оның атын қазіргі Санкт-Петербург (Ленинград), Худжант (Ленинабад, Тәжікстан), Гюмри (Ленинакан, Армения) сияқты қалалар иемденді. Ал Қазақстанның қай қаласы 1958-1995 жылдары аралығында күн көсемнің атында болды?
8. «Союз» ғарыш кемелерінің қонулары әдетте ұшу аймағынан алыс емес жерлерде өтетін. Ал «Союз-23» кемесінің 1976 жылы қонуы Кеңес космонавтикасы тарихында тұңғыш рет ерекше өтті, және ғарышкерлердің бірінің бұрынғы мамандығымен байланысты болды. Не ерекшелік ол?
9. 2000 жылдар ортасында Жапонияда әр тарауы 70-100 сөзден құралған романдар танымал болды. Бұл романдардың ерекшелігі — оларды не арқылы оқылуында еді?
10. 1878 жылы пошта із кесушісінің қолына «жұмбақ» открытка түседі.Мәскеулік хат жолдаушы Соловцов петербургтік Чигоринге С, Л, Ф деген сияқты әріптер мен мынадай біртүрлі мәтін жолдапты: Егер Петербург сөйтсе, Мәскеу де солай. Ал егер Петербург басқаша істесе, Мәскеу де басқаша. «Шифр!» деп ах ұрады із кесуші. «Мәскеу Петербурге көтеріліс жасауға белгі беріп жатыр!».Шифрлі открытканы бастығына жолдаған ол Чигорин мен Соловцовтың кім екенін анықтап, тергеу жүргізуді тапсырады. Ал олар… кімдер еді?
11. Луканка — болгарлардың ұлттық тағамдарының бірі. Аңыз бойынша болгар жерлерін түріктер басып алған кезде олар жергілікті тұрғындардың азық-түлігін де тартып ала бастаған. Бұған қарсылық ретінде болгарлар басты тағамдарының біріне нені қосып, жаңа тағам түріне луканка деген ат берді?

"Әдебиет әнегі" газетінен анықтама: Білә болайын, бұл өмірде ішкені де, тышқаны да қисынға келмейтін бір жазушылар болады. Квентин Тарақты сондай, шешестің, өткенде отбасылық драма жаздым деп екі парақ ұстап кеп тұр. Жо, кесін ғо, оған біреу бірдеңе деватқан жоқ, бірақ есі дұрыс адам таңғы бесте терезені тоқылдата ма!? А? Редакция? Редакция емес, еппашымайттың баласы, үйімнің, менің үйімнің терезесі! Жазғандары да сондай, бұтақ та түсініксіз, аяқ асты басталып кетеді де, кілт бітіп қалады, тым-тырыс тамақ ішіп отырып, атып тұрып, туалетке жүгірген адамның ісі бір. Білә болайын.

* * *

— Шылым тұтатсам..?

— Әрине, әрине…

Сабан сары шашын жалбырата жайып жіберген, бет-аузын баттастыра бояған орта жастардағы әйел орындықты сықырлатып қозғалақтады да, қолындағы клатчын қатты қысқан күйі қатып қалды.

Ер адам шиыршықтап шылымын шығарды. Оттық шытыр етті, кішкентай ғана көгілдір жалынын аспанға атты. Темекінің басы қызарып барып қарақошқылдана түсті. Әжім жиырған жұқа еріндер түтін будақтатты.

— Жолдасыңызды ерте келуге… келесі жолы… қарсы емессіз бе?

Отыз жыл отбасылық психологияның отымен кіріп, күлімен шыққан Эстебан Қарауов қарсы алдындағы клиентіне сығырая қарады.

— Келемін десе… Әрине, келеді ғой. Келейік, иә. Тек ол… еркектерді білесіз ғой, менің көзімше ашылып сөйлер қоя ма екен. Дәрігер десе жиырыла қалушы еді, осы жолы да көндіре алмадым.

— Хмм… Былай істейік онда, Клаудиа. Мен онымен өзім сөйлесейін келесіде. Сіз қажет болмассыз. Тек ертіп әкелсеңіз болды.

— Иә, иә, соны айтайын деп едім. Еркектерше ме еді, қалай, өздеріңіз сөйлессеңіздер.

Қысқы етігінің өкшесімен еденді тоқылдата басып, есікке беттеген әйелге қарап отырып Эстебан ішінен «күйеуіңнен таяқ жеп, жалғыз келмесең болды да» деп ойлады. Біртүрлі жағымсыз жасанды фальцет дауысын жақтырмай қалғаны да бар.

Кенет клиенткасы кілт тоқтады да, жайлап бұрылды.

— Иә, сұрағыңыз бар ма еді?

Үндемеді.

— Клаудиа?

Асықпай сырт еткізіп әуелі оң, сосын сол қолының қолғабын шешті. Тырнағы боялған, быртық, жуан саусақтарын сары шашына салып, салалап тұрды да… жұлып алды.

«Паригі нес?» деп ойлап үлгерді Эстебан.

Кенет "әйел" "Қаныңа тоймай тұрмаспын үстіңнен" деп гүжілдеп екі аттап алдына жетті де, алдында тұрған үстелді бір тепті. Ыңқ етіп екі бүктетілген мұның есін жидыртқан жоқ: шашынан тартып, бір қолын тамағына салып, шеңгелдеп ұстап алды да, өзіне қарай аударып түсірді. Әзір ғана темекі түтінін өкпесіне жұтқан күйі аң-таң отырып қалған Эстебан әуелі қақалып-шашалып, артынша қырылдап-сырылдап, өліп кете барды.

Қазақ радиосындағы «Ой-Зерек» танымдық-интеллектуал радиойынының екінші шығарыдымына Арулар командасы қатысты. 11 мүмкіндіктен 6 ұпай алды.

1. Оқушы немесе студент кезде кейбір адамдар оның соңы қайда деп іздейді екен. Мен де іздеп көргем, бірақ оның бос әурешілік екенін тез түсініп, қоя салғам. Ал біреу білер, біреу білмес, оның соңы 1048576 мен XFD-ның қиылысында екен. Оны екі сөзбен толық атымен атаңыз немесе үйреншікті ауызекі тілдегідей бір сөзбен.

2. Бір татар сайты бұны абайлап ашқан жөн деп кеңес береді. Жазушы Антон Чехов бұны өзі үшін 1901 жылы денсаулығы сыр берген кезде ашқан екен. Геродоттың жазуынша сақтар бұның құпиясын ғасырлар бойы ашпай сыр қылып сақтаған. Бұл не?

3. «Олардың ояну механизмі мынадай: әуелі барлаушылар оянады. Міне, содан соң олар жоғарыға өрлейді, күнге қыздырынады, сосын арқа қабаттары қызып кеткесін, төменге асығып, ұйықтап жатқан жолдастарына жылудың бөлігін әкеп береді. Содан кейін күнделікті күйбең тіршілік басталады». Міне, осындай бір-біріне арқасүйер және жүйелі процесс. Әңгіме нелер туралы айтылып отыр?

4. Ұлыбритания — дәстүрге берік ел. Дәстүр бойынша Ұлыбритания Парламентінің алғашқы сессиясы билеуші монархтың сөзімен басталады. Алайда 20-ғасырда бұл дәстүр 2 рет бұзылды, 1959 және 1963 жылдары. Екеуінде де бірдей себеппен. Бұл қандай себеп?

5. 1958 жылы негізі қаланған испан компаниясының логотипін әйгілі сюрреалист суретші, кім деп ойлайсыз, Сальвадор Дали жасап шықты. Каталон тіліндегі слоганын қазақ тіліне аударсақ — “Ол дөңгелек және ұзақ” деп аталатын компанияның бәріне мәлім өнімін атаңыз.

6. Манчестер Юнайтед командасының қатал мінезі, тәртіпке беріктігі, консерватив көзқарасымен танымал аңыз бапкері Сэр Алекс Фергюсон футболшыларына ұзын шаш өсірулеріне, мойындарына ауыр әшекейлер тағуына рұқсат бермепті. Тек кезінде француз Кантона бастап кеткен үрдіске тыйым сала алмапты. «Тыйым салайын десең 1 грамм да салмағы жоқ» дейді ол естелік кітабында. Фергюсон өзіне ұнамаса да неге тыйым сала алмады?

7. Құрметті ойыншылар! Сіздерге жауапты нақты жалқы атау түрінде беру қажет еместігін ескертеміз. 2007 жылғы деректерге сай, бұл мемлекеттің көлемі – Франциядан сәл үлкен. Онда 30 миллион адам тұрғын, соның ішінде 6,5 млн – қытайлар, 5 млн – үнділер, 6 млн – африкалықтар. Ресми дінге иек артушылар қатарында бірінші орын — ислам, екінші – христиандық, одан кейін буддизм мен индуизмге тиесілі. Бұндай мемлекетті үш сөзбен атаңыз.

8. Жазушы, сценарист Оксана Робскидің шығармаларында кей заттар құндылық, эксклюзивтік тұрғысынан қолжетімділік бойынша екіге бөлінеді екен. Қолжетімді нәрселерге мысалы Мерседес, Тойота, Бакарди жатады. Ал қолжетімсіз қымбат нәрселерге Bently, Jack Daniels, Cayenn. Жазушы шығармаларында бірінші топ үшін ИКСті, екінші топ үшін ИГРЕКті қолданады. ИКС пен ИГРЕКті атаңыз.

9. Нұрлан есімді 65 жасар философия ғылымдарының кандидаты, сценарист 11 жасында сабақтан әбден қалып, болашақ әнші Әлібек Дінішев, кейін Стратегиялық зерттеулер институтын басқарған Болат Сұлтанов секілді өзінің сыныптастарынан ажырап, тағы бір жылға қалып қойғанын есіне алады. Алайда, ол мектепке де барды, балық та аулады, шопандар тойына да белсене қатысты. Дегенмен не себепті сыныптан сыныпқа өтпей қалыпты?

10. Францияның Нант қаласында түрлі көрмелерге арналған парк бар. Парктың атынан да түсінуге болар еді бұл ерекшелігін. Парктың атын атаңыз.

11. Еуропалықтардың практикалық әзілқойлығы: Зальцбургтегі әуежайда онша білімпаз емес жолаушылар үшін арнайы табло орнатылған. Ол таблода осы екі субъектті шатастырып келген жолаушыларға ескерту мен 12762 деген цифр да бар. Қай екі субъект?

Димаш Құдайбергенді жерлес ретінде әрине баяғыдан білеміз. Қазақстанда да жалпы танымал еді бұрын да. Бірақ бұрын ол туралы жазылғандарды бір шолып шыққым келді. Қызық мәліметтер, сәйкестіктер, пікірлер, армандар көруге болады бұрынғы мақалалардан.

Из досье «Д»

Димаш Кудайберген
Родился 24 мая 1994 года
Учился в СШ N32
Увлечения: бассейн, баскетбол
Любимые актеры: Джеки Чан, Асанали Ашимов
Любимое кино: все фильмы с участием Джеки Чана, «Кочевники», «Рэкетир»

2011 жылы ақтөбелік «Диапазон» газетіне берген сұхбатында сүйікті актері Джеки Чан екенін айтқан екен. 6 жылдан кейін Джеки Чан өзі келіп сәлем беріп кетті. Керемет емес пе?! Димаш сол кезде «Мұндайды түсімде де көрмес едім» демеді емес пе?

2012 жылы «Ақтөбе» газетінде:

Қазылар алқасының төрағасы Төлеген Мұхамеджанов жас әншілерді құттықтай келе, Димашқа ерекше тоқталып: «Димаш — қазақ эстрадасына құдай бере салған бала екен. Бұл баланың жұлдызы ерекше жарқырайтынына кәміл сенемін. Оны Еуропа елдерінде оқытуға күш салу керек!», — деп ағынан жарылыпты.

Неткен мықты анықтама және кеңес!

2015 жылы «Айқын» газетінде:

«Бай­қоң­ыр­дың ашық дауыстары» халық­аралық фестивалінде бірінші орынды, «Жас қанат» байқауында бас жүлдені жеңіп алды. Ялтада өткен «Шығыс базары – 2012» эстрада орындаушылары байқауында бірінші, 2013 жылы Қырғызстанда өткен «Мейкин Азия – 2013» фес­ти­валінде бас жүлдені қанжыға­сына байлады. Жеңіспен басталып, жең­іс­пен жалғасып келе жатқан өнер жолында көптеген арман-тілектері бар. Ол қазақ атын әлемге танытқысы келеді. Қазіргі түсіп жатқан ұсыныстар да қомақты. Алда Францияда ән шырқап, Лос-Анджелесте тәжірибе жинай­ды.

Ноу комментс! ;)

2016 жылы журналист һәм КерекИнфо блогері Роза Әрен «Астана Ақшамы» газетінде былай жазады:

Димаштың мінезі тым салмақты, көпшілік алдында орынсыз сөйлемейді. Тілшілердің сұрағына ойланып, байыппен жауап қатады. Көрермендер оның сөздің майын тамызып, мақалдап сөйлегенін көріп, еріксіз тамсанады. Қазір көп әншілерден байқалатын дарақылық пен даңғазалықты Димаштың бойынан көрмейсіз. Кәсіби сауаттылығы, өзін-өзі ұстау мәнері, тектілігі жөнінен бұл бозбала көп қатарласынан оқ бойы озық тұр. Тек осы биігінен түспесе екен дейміз.

Қытайлар да Димаштың даусынан бөлек қарапайымдылығын, өзін ұстауын жақсы бағалаған деседі.

2015 жылы Димаш «Астана ақшамына» былай деген екен:

Астанада баспасөз мәслихатын өткізген Димаштың өзі де тек қазақ әнімен ғана шетелдік тындарманды таңғалдыруға болатынын жеткізді. «Ағылшын тіліндегі әнмен ешкімді де таңырқата алмаймыз. Барлық әлем Бейонсе, Мерайя Керри сынды жезтаңдай әншілерді таниды. Олардан асып түсу өте қиын. Олардың салған әнін өз нақышымызға салып орындауға болады. Алайда, бұл әрекетпен шетелдік тыңдарманды таңырқату оңайға соқпас. Тек қазақы бояуы қанық әнмен ғана барша әлемді мойындата аламыз. Өйткені, қазақ музыкасы дүниежүзіндегі ең ғажап музыкалардың бірі» дейді ол.
Әншінің пікірінше, Қазақстанда вокалдан сабақ беретін мықты ұстаздар мектебі де қалыптасқан. Олардан дайындықтан өткен жас әншілерге MTV Music Awards сахнасына да құлаш сермеуге әбден болады. Тек орындайтын әнді дұрыс таңдау керек. Және ол ән міндетті түрде қазақ тілінде болуы қажет.

Осыны Қытайда дәлелдеді емес пе?

Айман Мұсахожаева: «С его именем будет связано победа нашего университета на международных конкурсах и победа нашей эстрады на международной арене»

2015 жылы айтылған мықты пікір!

Ал мына сипаттама астаналық бір той ұйымдастырушы фирманың каталогында жазылған екен:

Димаш по праву является абсолютным эстрадным феноменом казахстанской сцены. Не имеющий внешних отличий от многих других исполнителей, Димаш Кудайбергенов бесспорно отличается совершенно потрясающими вокальными данными. Его раскатистый баритон и бескрайний фальцет в уникальной гармонии друг с другом не могут не поражать. Когда Димаш Кудайбергенов поёт, складывается ощущение, что всё это не может быть вживую! Этот парень унаследовал всю полноту уникального таланта от одарённой династии потомственных самородков. Его голос гипнотизирует, а манера исполнения восхищает. Уже неоднократно на концертах, после объявления Димаша Кудайбергенова, многотысячная публика сначала недоумевает, а через 2-3 композиции бурно и неистово провожает Димаша со сцены нескончаемым каскадом аплодисментов

Биылғы триумфынан кейін Димаштың деңгейі әлбетте той-бизнес деңгейінен асып кетті. Енді ол бұған мұқтаж болмайды да.