Бұрын ертегіден ғана оқитын адам айтса сенгісіз қабілетке ие кейіпкерлердің күнделікті өмірде қолданып жүрген тұрмыстық затқа айналып кеткеніне де біршама уақыт болып қалыпты. Оқу-білімнің арқасында адамзат алып жер шары мен жан-жануар атаулыны төрт бұрышты теледидарға сыйдырып, «айшылық алыс жерлерден жылдам хабар алғызып» қойды. Бұл жазбада адам қолынан жасалған керемет туынды — фотоаппарат туралы сөз етпекпіз.

Өткен аптада жолым түсіп, ҚР Қорғаныс министрлігінің шақыртуымен Қарағандының Спасск кентіндегі құрлық әскерінің мамандарын даярлау орталығындаболдым. Бір топ журналисті оқу-жаттығу жұмыстарының қалай жүргізіп жатқанымен таныстырды. Келісімшарт негізінде қызмет етіп жүрген жігіттермен сөйлестік. Сол күні орталыққа вице-министр де келген. Онымен де сөйлесудің орайы туды.

Өзімде фотик жоқ болғандықтан Қарағандыға шығар алдында Ерболдың камерасын сұрап алған едім. Бұрын мұндай камерамен түсіріп көрмеген соң, біраз жаттығып көрейін дедім. Қазір өзіме қандай камера алсам деп ойлап жүрмін. Оқу-жаттығу орталығынан түсірген кейбір суреттерімді ұсынып отырмын.

Бүгін алғашқы дәріс күні еді. Жайшылықта оңай деп жүрген түрік тілін мұнда келгенде тым терең білу керек екенін енді ұғынып жатырмын. Оқып жатқан салам түркология болғандықтан, кейін түрлі дәрістер өтеміз. Соның ішінде османлы түрік тілі деген дәріс болады алдағы жылдары. Қазіргі түрік тілін жетік игермесең, османлы түрік тілін меңгеру қиын соғады дейді. Сондықтан түрікшемді жақсарту үшін бір жыл түрік тілінен дайындық оқуға өтініш беріп қойғам. Алла қаласа бір жыл дайындық курсынан соң универді бастаймын.
Кеше тілдік деңгейіңді анықтап, топтарға бөлу үшін емтихан болған. Әлемнің қаншама елінен тілдік деңгейі әртүрлі студенттер жиналды. Соның ішінде Африкадан келген қара нәсілділердің ішінде бір грамм түрікше сөз білмейтіндер өте көп. Бұгін олардан шаршап шыққан мұғалімдер біздің топқа келгенде бір рахаттанып қалатынын айтты. ))
Сабақтан қайтып бара жатып қарным ашып кетті. Жолай кешкі асқа дейін жүрек жалғап алайын деп едім, студенттер асханадан шығып келе жатқанын көрдім. Кешкі астың уақыты сағат үштен кешкі онға дейін екен. Мұнда асханада қалаған тамағыңды таңдап ала аласың. Тек, алған тамағың өздерінің белгілеп қойған бағасынан асып кетпеуі керек. Қазақстанда жүргенде де тегін асханадан тамақ іштік қой. Бірақ тағамтану институтының белгілеп берген ережеден аспайды. Яғни, қуырылған тағамға қарағанда суға қайнаған быламықты көп беруші еді. Мұнда тамақтары ұнады. Сонымен қоса айран, жеміс шырыны, кола, спрайт сияқты сусындар мен қоса тәттінің түр-түрі жемістер, қауын-қарбыздар бар. Бармақ ізін басып ала бересің. Бірақ мұнда келгелі тәттіні әлі жемедім. Шәйсіз қызық емес сияқты. )) Шәйді тек таңғы аста ғана аласың. Оны өзінде ащы қызыл. Ашық болсын деп сұрамасаң. Біздегідей бөлмеде тәттімен шәйді соғып отыру деген жоқ. Жалпы бөлмеде шәй қойып ішуге тыйым салынған. Тамақтанғың келсе, алайда сырттағы асханаға баруға ерінсең жатақхана ішіндегі кантин таңнан түнге дейін жұмыс жасайды. Түрік кофесі де ащы. Оған кейін тоқталамын. Сондықтан нескафе ішемін барлық жерде. Өзіміздің шәйді сағындым. Қыздармен әңгімені жіберіп қойып, сүтті қою шәйді ішетін. Ұшақтан бастап, келгелі бері тек кола ішіп жүргем, кейін айрандарына көшіп алдым. Ұнайды. Біздегі шалап қой кәдімгі. Түріктер тамақпен бірге шәйді ішпейді. Айран не су ішеді. Сондықтан ба мұнда келгелі краннан су ішу деген ұғымды ұмыта бастадым. Су болсын, сусын болсын стаканға құймай 0,5 немесе 0,3 түріндегі құтымен береді. Ішкің келмесе кейін бөлмеңе апарып ішуге қолайлы.
Бөлмеге келген соң, түрікше сөздерге құлағым үйренсін деп, радио қосып наушникті құлағыма салып жатып ұйықтап кетіппін. Қатты шуылдаған дауыстан оянып кеттім. Сағат кешкі 20:15 екен. Не болып жатыр деп терезені ашып қарасам, жүзден аса студенттер қарсылық көрсетіп митинг жасап айқайлап жатыр екен. Солайша әр жатақхана алдына жиналып, қарсылық көрсетіп жатыр. Сөздеріне үңілсем, бүгін кешкі аста бір сусын алсаң, басқа сусын түрінен бермегенін сөз етіп, бір ауыздан хормен айқайлап, ұрандатып жатыр екен. Таң қалдым, мұншама адам қалай жиналып, ұйымдасып шыққан деп. Осыған қарап, бұл елде сөз бостандығы еркін екенін байқадым. Өзім елде универде оқып жүргенде білем ғой, тоталитарлық жүйе еді. Біздің халықтың санасында да үрей бар. «Қой, нем бар. Тыныш жүрейін, ертең оқудан шығып қалармын» деген оймен өзімізді басып, бұғып жүреміз. Бас көтергендерді халық жауы етіп шығарады. Бөлмедегі қыздардан сұрасам, мұндай нәрсе үйреншікті нәрсе екен мұнда. Универдің алаңынан да байқадым. Сабаққа кетіп бара жатып көрем, мұнда студенттер түрлі саяси, әлеуметтік жағдайларға қарсылықтарын білдіріп, плакаттар іліп, әр түрлі шаралар ұйымдастырып тұрады. Кейде ойлап қоям, бұлардың сабағы басқа айналысатын ісі жоқ па екен деп. ))

Оятқышымды зар қақсатып барып, ұйқымнан әрең оянып, төсектен зорға көтерілетін мен бүгін таңда сергек оянып, жұмысқа томпаң-томпаң етіп, тез-ақ жеттім. Күттай кешіктім енді, ештеңе етпес

"Қазақ «Тойдың боларынан боладысы қызық», – деп бекер айтпаса керек.
Қыркүйек айының басында Талдықорған қаласының әкімі Ермек АЛПЫСОВ БАҚ өкілдерінің басын қосып, биыл Қала күні жаңа форматта, бір ай бойы өтетіндігін мәлімдегені белгілі. Мерекеге орайластырылған алғашқы шара қыркүйектің алтысы күні Өтенай ауылдық Мәдениет үйінде өткен «Талдықорған әуені» фольклорлық-этнографиялық ансамблінің Талдықорған әскери горнизоны сарбаздарына арналған концертінен бастау алып, содан бері жалпы саны 35 шара ұйымдастырылды. Қоңыр күзге рең беріп, қала тұрғындары мен қонақтарына қуаныш сыйлаған мереке қорытындысы облыс орталығында дүбірлеп өтті. Еліміздің дамуына сүбелі үлес қосатын облыс орталығына тек қана талдықорғандықтар ғана емес, Жетісудың өзге аудан, қалалары мен еліміздің өзге облыстарынан келген меймандар бас қосты.
Мереке облыс әкімінің орынбасарлары Тынышбай ДОСЫМБЕКОВ, Серікжан БЕСКЕМПІРОВ, облыстық мәслихат хатшысы Ермек КЕЛЕМСЕЙІТ және шаһар басшысы Ермек АЛПЫСОВ бастаған қаланың Құрметті азаматтары мен ардагерлердің «Даңқ обелискісіне» гүл шоқтарын қоюдан басталды. Отан үшін жанын қиғандарды бір минут үнсіздікпен еске алып, құрмет көрсеткен облысымыздың атқа мінер азаматтары бүгінгі бейбіт күннің шуағы майданда оқ пен оттың арасында жүріп, ел мен жерді қорғаған батырлардың маңдайтері, ерлігінің арқасы екендігін атап өтіп, жастарға патриоттық тәлім берді. Бұдан кейін меймандар Абай көшесінде орын тепкен Талдықорған әскери гарнизоны техникаларының көрмесін тамашалады. Ел экономикасының дамуы қорғаныс саласының тамырына қан жүгіртіп, шекара шебінде орналасқан облысымызды қорғаушылар заманауи техникалармен жабдықталғандығын қала тұрғындары мен қонақтары әдетте сырт көзден таса тұратын БТР, БМП, гаубица және Әуе қорғаныс құралдарын көзбен көріп, қолмен ұстауға мүмкіндік алды. Бұл әсіресе шаһардың жастарына қайталанбас мүмкіндік туғызып, балғын балалар бір сәт өздерін сарбаз сезініп, әскери өмірдің қызығына кенелді. Содан болар мұндағы жұрттың қарасы көбейіп, техникаға отырғысы келгендер кезекке тұруға асықты.
Орталық алаңның шығыс қақпасында мемлекеттік саясаттың жарқын жемісі ұлтаралық татулық пен ынтымақтастықты дәріптейтін этномәдени бірлестіктердің қолөнер және аспаздық көрмесі ұйымдастырылды. Облыс әкімінің орынбасары Тынышбай Досымбеков бастаған меймандар шағын этноауылда ұйғырдың хошанынан ауыз тиіп, шешеннің «лезгинкасы» мен корей халқының ұлттық биін тамашалады. Бір сөзбен айтқанда көрме жұмысы еліміздегі әр ұлт өз мәдениетін, тілін һәм дінін сақтауға мүмкіндік алып, оларға конституцияға сай тең мүмкіндік берілгендігін айшықтады. Ал, алаң орталығы бейнебір балалар әлеміне айналып, мұнда былдырлаған тәтті тілді бүлдіршіндер «Әнші балапан» байқауында бақ сынап, ересектерге көтеріңкі көңіл-күй сыйлады. «Қошақаным қайда екен?», «Айгөлек», «Ақ мамам» және «Мектебім» әнін шырқаған байқауға қатысушы балалардың өнеріне қарап, алдыңғы буын әншілердің орнын басар дарынды өрендер өсіп келе жатқандығына көз жеткіздік. Талдықорғанның тағы бір ерекшелігі өзге облыс орталықтарымен салыстырғанда мұнда балалар көркемсурет мектебі мен жас техниктер үйірмесі жұмысын тоқтатқан емес. Сондықтан болар, жас қылқалам шеберлерінің шығармашылығымен танысқан қала тұрғындары әр суреттің өзіндік ерекшелігін атап өтіп, балалардың ой-өрісінің кеңдігіне таңырқай қараса, болашақты болжаған жас техниктер ғарыш станциялары, кеме және өзге де заманауи техникалардың моделін құрастырып, көрерменнің ықыласына бөленді. «Балалар әлемін» ұмытылмастай қылып еске сақтау үшін орталық алаңда ойыншықтар әлемі, суретке түсу галереясы ұйымдастырылып, фотосуретшілер үшін бар жағдай жасалды. Мерекеге орай жас қылқалам шеберлері өз туындыларын меймандарға естеліке сыйлады."
«Жетісу» 27.09.13ж

Күз мезгілін жақсы көрем. Бірақ сан алуан түске боялған жапырақтар қалықтай келіп қара жердің бетіне қонған сәтін көргенде бойымды көңілсіздік билеп, көзіме жас келеді. Күздің тағы бір таңы атты…

Жылы көрпемді басыма бүркеп алып, тәтті ұйқымды қимай жатырмын. Осы кезде әлдекім бетімді бүркеп жатқан көрпені ашып, суық алақанымен маңдайымнан сипағандай болды. Орнымнан тұрып, жан-жағыма жалтақтай қарап едім, қасымда отырған ешкімді көрмедім. Сөйтсем, соққан жел жартылай ашық тұрған терезені айқара ашып тастапты. Көрпемді ашып, маңдайымнан сипаған салқын самал екен…

Литвалық дизайнер Юлионас Урбонас жеңіл, ешқандай ауырсынусыз және әдемі түрде фәни өмірден бақи өмірге аттандыратын америка қырлары (американские горки) аттракционының жобасын жасап шығарыпты.

Техникалық сипаттамалары
Ұзындығы… 7544 м
Жоғарыға шығу биіктігі… 500 м
Құлдилау биіктігі… 510 м
Көтерілу уақыты… 120 с
Құлдилау уақыты… 10 с
Ең жоғарғы жылдамдық… 100 м/с
Сақиналар саны… 7
Ең жоғарғы жүктеме… 10 g
Асқынған жүктеме уақыты… 60 с
Жолдағы уақыт… 200 с
Әрекет ету принциптері
Эвтаназиялық қырлардағы вагонетка жарты шақырымдық биіктікке баяу көтеріледі де, қарқынды түрде төмен құлдилап, кезекпен жеті сақинадан өтеді. Тартылыс күшінің есебінен қозғала отырып, адам ағзасына әсер ететін жүктемені аса қауіпті 10 g көрсеткішіне дейін жеткізеді. Америка қырларында әдетте ең жоғарғы жүктеме 4-6 g шамасында және олардың ұзақтығы бірнеше секундтан аспайды.

«Америка қырларына 24 адамды мінгізіп, олардың барлығы өлі күйінде келсе, бұл америка қырларының ең идеал түрі болар еді. Білесіз бе, мұны ұйымдастыруға болады.». ДЖОН АЛЛЕН — Әлемдегі америка қырларын шығарушы Philadelphia Toboggan Company, компаниясының бұрынғы президенті.

Сезімдер
10 g көлеміндегі жүктемені жоғарғы пилотаж фигураларын орындау барысында ұшқыштар сезінеді. Осындай аса жоғары жүктемені біршама уақыт (ал эвтаназиялық қырларда бұл уақыт толық бір минутты құрайды) басынан өткерген адам басында эйфориялық сезімде болады. Бұл ретте, еркін құлдилау барысында вагонетка жүрек арқылы өтетін вертикалды ось бойымен айналуының нәтижесінде одан кейінгі адамға әсер ететін негативті сипаттарды басатын анестезиялық әсерге бой алдырады, яғни адамның көз алдында күлгін мұнар (Эльвираның күлгін көзілдірігіне кандидат ) пайда болады, жан-жақты көруі жоғалуына байланысты тек туннельді көз көру (туннельное зрение) орын алып, адам есінен айрылады (G-LOC, аса жоғары жүктеме әсерінен есінен танып қалу), содан соң өмірмен қош айтысады.
Өлім себебі
Церебралды гипоксия — аса жоғары жүктемелер әсерінен миға оттегі бармай қалады, опшым.
Ғылыми негіз
Жобаның кеңесшісі Лондон Империялық колледжі жанындағы Кеңістіктегі бағытсыздану зертханасынан вестибулярлық аппарат қызметінің бұзылуларымен және көлікте бас айналу проблемаларымен айналысатын Майкл Грести болды.

Статистика
Ойын-сауық парктерінің ірі операторларының бірі Six Flags жүргізген зерттеулерге сәйкес америка қырларында өлімге алып келетін жарақаттар алу мүмкіндігі 1:1 500 000 000 көрсеткішін құрайды, яғни шезлонгтардың аяқ асты жиналып қалуы мен гольфке қарағанда анағұрлым төмен. Алайда, АҚШ тұтынушы тауарлар қауіпсіздігі бойынша комиссиясының мәліметтеріне сенсек, апаттарды есепке алмағанда жылын аттракциондарда 2 адам өліп, жүзден астам адам ауруханаға түседі екен.
Қолданылуы
Дизайнердің бастапқы ойына сәйкес бұл құрылғы эвтаназия үшін және гуманды өлім жазасы үшін қолданыла алады. Автор, америка қырлары жоғарғы жүктеменің күшімен адам өлтіру үшін ең қолайлы құрылғы еместігін мойындайды, бұл ретте центрифуга бұдан тиімдірек. Алайда, америка қырлаы эстетикалық тұрғыдан жеңіп тұрғаны сөзсіз.

Дереккөз

Айналам қоңыр түске (күзді айтам) боялып жатқанда әр құбылыстан позитив іздеуге көштім. Адамдардан, әр әрекеттен, тіпті орын алған сәтсіздіктің өзінен қуаныш күткім келеді, жақсылық көргім келеді.
Арылмас әдетке айналдырып алуға болатын мұндай қасиеттің қаныма сіңіп кеткенін қалаймын.
Маған сәттілік тілей отырып, күн сайын бірнеше позитивтен жеткізіп отыруға тырысатын 100 күнімде сіз де менімен бірге өзгеруге тырысарсыз… бәлкім…

Бүгін түнде Чемпиондар лигасының топтық кезеңінің екінші тур ойындары басталады. Турдың алдына Чемпиондар лигасының тарихындағы болған ең қызықты статистикалық мәліметтерді ұсынып отырмын.
Чемпиондар лигасының 2013/14 жылғы маусымының алғашқы турында «Аякс» пен «Галатасарайдың» қақпасына хет-трих жасаған әлемнің ең үздік ойыншылары Лионель Месси мен Криштиану Роналду бір сатыға жоғарылады. Нақтырақ айтсақ, осы уақытқа дейін екінші орында келе жатқан Руд ван Нистелройдан Месси екі допқа ұзап шықты. Ал португал жұлдызы Роналду әйгілі Тьерри Анриді артқа тастап, бесінші орынға тұрақтады.
Төменде Чемпиондар лигасының ең үздік 10 сұрмергені көрсетілген:
1. Раул Гонсалес –71
2. Лионель Месси– 62
3. Руд ван Нистелрой – 60
4. Андрей Шевченко – 59
5. Криштиану Роналду – 54
6. Тьерри Анри – 51
7. Филиппо Индзаги – 50
8. Альфредо Ди Стефано – 49
9. Эйсебио– 47
10. Алессандро Дель Пьеро – 44
УЕФА чемпиондар лигасының тарихында ең жылдам голды 2007 жылы «Бавария» шабуылшысы Рой Макай «Реалдың» қақпасына соққан еді. Содан бері бұл көрсеткіш әлі жаңарған жоқ.
Төменде Чемпиондар лигасының тарихында соғылған ең жылдам голдар берілген:
10,12 сек. – Рой Макай («Бавария») 07/03/2007, «Бавария – «Реал» (Мадрид) – 2:1 (1/8 финал).
10,84 сек. – Жонас («Валенсия»). 01/11/2011, «Валенсия» – «Байер» – 3:1 (топтық кезең).
20,06 сек. – Жильерто Силва («Арсенал») 09/25/ 2002, ПСВ – «Арсенал» – 0:4 (топтық кезең).
20,11 сек. – Алессандро Дель Пьеро («Ювентус») 01/10/1997, «Манчестер Юнайтед» – «Ювентус» – 3:2 (топтық кезең).
21,20 сек. – Кларенс Зеедорф («Милан») 09/28/2005, «Шальке-04» – «Милан» – 2:2 (топтық кезең).
24,00 сек. – Пато («Милан») 19/09/ 2011, «Барселона» – «Милан» – 2: 2 (топтық кезең).
25,02 сек. – Давид Алаба («Бавария») 04/02/2013, «Бавария» – «Ювентус» – 2:0 (1/4 финал).
25,20 сек. – Марек Кинцел («Рапид») 02/11/2005, «Брюгге» – «Рапид» – 3:2 (топтық кезең).
25,54 сек. – Деян Станкович («Интер») 05/04/2011, «Интер» – «Шальке-04» – 2:5 (1/4 финал).
28,21 сек. – Мариано Бомбарда («Виллем II») 10/20/1999, «Виллем II» – «Спарта» (Прага) – 3:4 (топтық кезең).
28,46 сек. – Александрод Алексудис («Панатинаикос») 22/11/1995 «Панатинаикос» – «Ольборг» – 2:0 (топтық кезең).

Чемпиондар лигасының тарихында алты ойынның барлығында жеңіске жеткен бес команда бар. Олар: «Милан» (1992). ПСЖ (1994),«Спартак» (1995), «Барселона» (2002), «Реал» (2011), 2002 жылы АЕК алты ойынның барлығын тең аяқтаған.
Еуропаның үш ірі турнирі Чемпиондар лигасы, УЕФА кубогы (қазіргі Еуропа лигасы), Кубок иегерлерінің кубогы турнирінде жеңіске жеткен үш клуб бар. Олар: «Ювентус», «Аякс», «Бавария».
Чемпиондар Кубогының тарихындағы ең ірі жеңіс: «Динамо» (Бухарест) – «Красейдерс» – 11:0 (1973).
Чемпиондар лигасының плей-офф кезеңінде ең ірі жеңіс: «Манчестер Юнайтед» – 7:1 (1/4финал, 2007 жылы); «Бавария» – «Спортинг» – 7:1 (1/ 8, 2009 жылы).
Қос матч қорытындысы бойынша доп айырмашылығы ең көп ойын: «Бенфика» – «Дюделанж» – 18:0 (1965 жылы).
Чемпиондар лигасының топтық кезеңіндегі ең ірі жеңіс: «Ливерпуль» – «Бешикташ» – 8:0 (2007 жылы).
«Манчестер Юнайтед» – 25 ойын қатарынан ұтылмаған (2007 жылғы «Миланмен» болған ½ финалдан 2009 жылғы «Барселона» болған финалға дейін). «Арсенал» 2005/ 06 жылғы маусымда 10 матч қатарынан қақпасында бірде-бір доп жібермеген (995 минут бойы 2005 жылдың қыркүйегінен 300 жылдың мамырына дейін). «Ныюкасл» 2002/03 жылғы маусымда топтық кезеңнің алғашқы үш матчында ұтылса да, плей-оффқа шыққан болатын.