Баяғыда шаянды өлтірмекші болып, бір көкқұтан ұясын балығы мол, шөбі қалың шалшыққа салады. Сол жерде тұрып өмір сүреді, қартайып аң аулауға жарамай қалады. Сонымен ол аштықтың азабын шегеді де, мұңайып отырып қулық айла іздейді. Шаян оны алыстан көріп, бірте-бірте жуықтап қасына келеді де: «Бұл қалай? Сені қайғы-қасірет билеп отыр ғой!»- дейді. Сонда көкқұтан: «Мені қайғы-қасірет қалай билемесін. Осы уақытқа дейін мен балық аулап күнелтуші едім, күніне бір балық, кейде екі балық ұстап, жеп, өмір сүруші едім, оған айтарлықтай балық та азая қоймайтын. Бүгін сонда екі балықшы келді, олардың біреуі екіншісіне бұрылып: „Менің байқауымша, мұнда балық көп көрінеді, біраз күн осында болып балық аулайық“,- дегенде, оның жолдасы тұрып: „Алдымызда тағы бір жер бар, ең әуелі сол жерден басталық, онан босанған соң, әбден балығын тауысқанша осында болалық“,-дегенді айтты. Егер барған жерінен осында қайта оралса, онда бұл шалшықта олар ұстамаған бір де балық қалмайды. Ал, шынында, жағдай осылдай болса, онда мен үшін бұл өлім ғой»,-дейді.
Балықтардың жиналған жеріне барып шаян осыны хабарлайды. Сонда балықтар көкқұтанға келіп, кеңес сұрады.
«Біз сенен нұсқау алғалы келдік. Кеңесіңді, ақылыңды айт. Ақылға бай дұшпанның да кеңесін елеусіз тастамаған дұрыс, өйткені берген кеңесіңнің маңызын ол толық ұғынады, сондықтан оған пайдалы ма, зиянды ма — бәрібір ойға қонымдысын айтады. Сенің ақылың бар ғой, өзің үшін де, біздің мақсатымызға да сай кеңесіңді айт!»-деді. Көкқұтан: «Балықшымен қидаласып, соғысарлықтай менде ешбір сылтау жоқ, ал менің мынадан басқа білетін шарам да жоқ — бір жерде маған мәлім бір қара су бар, оның суы таза, әрі мол, өзінің төңірегінде қамыс өседі. Егер соған жете алсаңдар, онда өздерің емін-еркін дәурен сүрер едіңдер, әрі жақсы да болар еді».
Сонда балықтар: «Біз ол жерге тек бір сенің ғана көмегіңмен жете аламыз ғой?!»-дейді.Көкқұтан: «Біраз күйбең сергелдеңі болар, сонда да мен сендерге көмектесейін, тасып бітіргенімше балықшылар да мені ұстап ала қоймас»,-дейді. Сонымен көкқұтан күніне екі балықтан алып кететін болды. Ол әлгі балықтарды бір төбенің басына алып барып жеп жүрді, басқалары бұл туралы еш нәрсе сезбеді. Бірақ бір жолы шаян тұрып оған: «Мен осы жерден қатты қорқам, сен мені де сол қара суға алып баршы»,-деді. Көкқұтан оны алып ұшып, өзінің балықтарды жеп жүрген жерінен өтіп бара жатқанда, шаян толып жатқан балықтардың сүйегін көреді, бұған айыпты көкқұтан екенін түсінеді, өзінің де осындай күйге ұшырайтынына көзі жетті, сонда ол: «Егер ежелден әйгілі дұшпаның осы арада өлтіреді-ау деп жүрген жерінде кездестірсе, екі қолын қусырып көне кету, енжарлық істеу адамгершілікке жатпайды, арпалысқан жөн, қорғану ардақты іс»,-деп өзін-өзі қайрайды. Осыдан соң шаян қышқаш сирақтарын көкқұтанның мойынына қарай созып, қылқындыра қысты, көкқұтан жерді құшты, шаян онымен бірге құлап жерге түсті. Көкқұтан мерт болды, ал шаян көрген-білгендерін баяндады.

Бразилияда өтетін әлем чемпионатына баратын 32 құрама анықталды. Енді қызық болатыны, әрине, жеребе, Жеребе тарту рәсімі 6 желтоқсан күні Бразиляның Мата-ди-Сан-Жуан қаласында өтеді дейді ресми ақпарат көздері. Жолдама алған 32 құрама 8 топқа бөлінетін болады, жеребенің жолдас немесе жолдас болмауын анықтайтын ең қызықты сәт.

Тек шеккенде айтылатын оқиға еді. Сазанбай©
Бір шәйханада егіздер Қарақұм мен Сарықұмның туған күнінің сәскелігі кереметтей деуге келмес көңіл-күймен өтіп жатты. Әрине дастарханда спіртті сусындарсыз сән болмастай арақ та, шарап та, арасында саптыаяқтатып сыра да кетіп жатты. Ақшам түсе финалға Ауған, Шайтанжәнібек, Миллионәбухан және Мен өтіппіз. Туған күннің кешкілігін жалғастыру мақсатында төрттік енді кенттің орталық алаңына қарай аяң басты. Онда екінші қабатта орналасқан ашық аспан астындағы шәйхана бар еді. Сол еске түскен шығар бәлкім.

Хард-әдебиет бөлімін Қажығұмар атамыздың көп қуанта бермейтіні рас. Ол заңды да: заңсыз кәсіпкерлікпен айналысқаны үшін алты айлық абақтыдан шыққаны осы. Келе сала редакцияны жағалады десеңіз де оңбай қателесесіз. Көшеден кездестіріп қалып, өзіміз қолқаладық. Алдын кес-кестеп, «жеті ай жатып дым жазбады дегенге сенбейміз! Қаламныңнан тәбәрік беріп кет!» деп, ізінен қалмадық. Ақыры Киселев пен Есет батырдың қиылысына бұрыла бергенде, «мә, атаукерелеріңді!» деп, бір тілім қағазды лақтырып кетті. Ашып қарап,«Толқудамыз. Қобалжудамыз. Қызылдар қаһарға мінді. Бестікке жылуды көбейтіңдер. Таз Ермек.» дегенді оқып, түк түсінбедік. Сүйткенше Қажығұмар атамыз кері жүгіріп келіп, бұл қағазды тартып алып, басқасын беріп, қайта кетіп қалды. Ал біз тап сол жерде-ақ жариялап жіберуді жүн көрдік. Шешесстің.

---

Не айтатыны бар, өткен ғасырдан бері түз баласы боп кеттік. Ойылда бастауыштан өтіп, шетінен қырып келе жатыр едім, ортаңғы ұлды қос рәдителдің ешқайсысы зәру көрмей, 10 жасымда қалаға оқуға аттандырып жіберді.
Түскен жерім дарынды балалар мектеп-интернаты деп аталады. Кәдімгідей емтиханмен қабылданған пысықтардың қатарынанбыз. Жыл он екі ай — үш қабатты, ескі, бірақ сыры кетсе де сыны кетпеген ғимараттамыз. Өтірік айтам, жыл он екі ай емес, оқу жылы бойына. Интернат — қызыл сары, тіпті оранжды сырланған, оның өзі ескіріп, кей тұсының кірпіші көрініп жатыр. Жергілікті атқамінер шпаналар фасадын одан әрі сорлатып кететіні бар. Бұл жатақханамыздан 100 метрде мектеп тұр, ол да бояушы, бояушы дегенге орай, сәбіз түстес қып сырланған. Ғимараттың ескі екеніне, Екінші Дүниежүзілік соғыста атқыштар бригадасының штабы болғанына мемлекеттің мұртын балта шаппайды. Мұрты жоқ, одан бөлек саяси тұтқындар салудайын салған екен ғимаратты, әлі 100 жыл қызмет қылатын сияқты.  

Бала күнiмде шамасы осыдан 10 жыл бұрын.Жаздың күнi.Ержан атты досым болатын.Бiр көшеде тұрамыз, бiр сыныпта оқимыз.Өзi мактау сүйгiш бала едi.Оқу жылы жақындап келедi.Мектепке дайындық.Ата-анамыз киiм-кешек, бiзге қажеттi заттардын барлығын алып бередi.Сол Ержан досым бiрде үйiме келiпНұржан мен 300 теңгеге туфли алдым, сен қаншаға алдың", дегендi.Ал мен өз туфлиымды 1500 теңгеге алғанымды айттым,әлгi досым «Нұржан сен 1500 теңгеге бiр ғана туфли алсаң, мен 5 туфли аламын», деп бiр мақтанды.Сөйтiп оқу жылы басталды.5-сынып оқимыз-ау шамасы.Жаңагы туфлиын айтып сыныпта барлығына мақтанып шықты.Мұғалiм келдi, сабақ басталды.Қонырауда әбден жүгiрген Ержан досымның туфлиының бiр табаны түсiп калды.Өзi мән бермейдi оған.Не керек төрт сабақ бiткенше Ержанның екi табаны да түсті.Сабақтан қайтқанда екi табанын ұстап қайтқан жайы бар.Мұнымен айтқым келгенi,«арзан дүние тұтынушыны өзiне көп тартады», екен…

9 сыныпта болса керек.Әр нәрсеге желігіп жүрген шағымыз.Жоғары сыныпта оқитын ағаларымызға қызығып, бізде осыларға тартып “бұзық” болсақ екен дейтінбіз.Уақыт өте келе білдік қой, бұзықтықтың шыңына шыққандардың қәзір қандай хәлде екенін.Өмірлері сондай қасіретті, адам аярлықтай.Қарап тұрсақ адам сүйсінерлік іс бітірген түгі жоқ.
Бірде жанымдағы достарым:“жігіттер шашлык істейікші” деді.Бізге бұл әңгіме болып па? Оңай шаруа.Кеттік көлге дедім.Көл жағалауында қаз-үйректер мен тауықтар болатын.Бақытымызға орай 10-ға жуық тауық жүр, бәріміз тас атқылаймыз тауықтарға.Достарымның атқан тастарының бәрі қисық, ал менікі тура тиеді ғой.Қақ шекесінен атып түсірдім.Жолы болғыш жігіттің шашлығы шығар алдынан деген осы шығар деп, мәз болдым.Ол тауық сонда да берілмей, басын қайтара көтереді.Досым Алтынбек тауық басын көтерген сайын,қолындағы таяғымен ұрады.Ұра берген соң, байғұс тауық та бағынды.Сөйтіп тауықты салатын қап іздеп, таба алмай, не керек мен “Shumaher” деген күртешемнің ішіне салдым ғой.Басты шаруаны тындырдық.Енді бұл жерден ат ізін көрсетпей, тайып тұру керекпіз.Жұрт байқап қоймасын дегендей ембіл-дембіл қашып барамыз, алдымыздан бір кісі шықты, түрі сұсты.Одан аяқ тартып, келесі көшедегі айналма жолмен үйге жеттік-ау ақыры.Үйде Әбілхайыр ініміз тауықтардың жүнін алуға су жылытып, бізді күтіп отыр екен.Біз тапқан олжамызды көрсетіп, оны қуандырып қойдық.Өйткені шашлык істейік деген сол болатын.Су қайнап тауықты керсенге салып жүнін тазалап отырмыз, біздің қуанышымыз тап басылды.Қарасақ жүнін тазалаған соң, тауығымыз жұдырықтай екен.“Қап,әттеген-ай шашлык жей алмайтын болдық қой” деп ұнжұрғамыз түсіп кетті бәріміздің.Оңай олжаның пайдасын көрмедік.
Ертесі сыныптасым Нұртілеу айтады:“кеше атамның бір тауығын ұрлап кетіпті, кім болды екен? Табу керек оларды”…
Мен:“ия табу керек, сондайлар қалай жүреді екен ұялмай?”…

Нағашы атам бастан кешкен мынадай қызығымен бөлісті.1974 жыл екен.Атам орда бұзар шағында.Әріптестерімен базар маңын жағалап келе жатады.Жол бойы сыра,қымыз сатып тұрған әжелер.Тоқтап,қымыз ішпекші.Қасындағылары:“таза қымыздан ішіп, біраз тынығып алайық, су қосылғаны керек емес”,-дегенде.Менің атам:“таза қымыз маған жақпайды, көтере алмаймын, күштілік қылуы мүмкін”-деп,өз ойын айтады.Сол сөзге құлағы елең ете қалған, алыста тұрған бір әжей:“әй балам, мұнда кел, менде су қосылған қымыз бар”,-деп қымызына су қосқанын ашық білдіріп қойыпты.Атамның бұл ойы: кім сапасыз қымыз сатады, соны білу болған шығар бәлкім.Енді суы бар қымызды кім ішсін? Кімге керек? Жаңағы әжейдің қымызын ішпей тарқасып кетеді.Есесіне көпшілік біліп жүретін болды, сапасыз қымызды кім сататынын.Әй, аңқау әжем-ай қулығыңды аңғалдығыңнан білдіріп қойдың-ау…

11 сыныпта мектепте ҰБТ-дан тест тапсырушы едiк.Бiрде сыныптағы Серiкболсын деген жiгiт «17 балл» жинап, сыныпка күлкi болғаны бар.Серiкболсын бiреумен бәстесе кетсе болды, Дәурен деген қылжақбастау жiгiт бетiн қайтарып тастайтын.«17 балл жинаған сен бiлесiң ба, мен бiлем ба?-деп. Өзi бiр көп балл жинағандай.Сондағысы „33 балл“.

Дәл қазiр жол жүрiп келе жатырмын.Оңтүстiктің Швецариясы атанған Түлкiбас ауданында нағашымның ауылында 2 күн қонақтадым.Ендi Шырайлы Шымқалама қарай бет алдық.Көлiк жүргізушiсiне Аллаһ разы болсын.Бұрын көлiкке мiнгенде жүйкенi жұқартар, адамға ой салмайтын, арзан әндердi тыңдаушы едiк.Шынында ол әндерден шаршағанмын.Мына жүргiзушi осы олқылықты шайып кеттi.Жол бойы елiмiздiң атақты жыршы, термешiлерiнiң термелерiн тыңдап, ой қорытып келе жатырмыз.Бiреуге ұнар, бiреуге ұнамас.Бiрақ мен жақсы әсер алдым.Қуандым.Маржанын асыл сөздiң тердiм десем, артык айтпаймын…