Көгілдір көктем еді...
Жә, тұра тұрыңдар. Осы жылғы көктемде біздер әдеттегідей тоғыз едік. Хмм, неге едік деп жатырмын? Әлі де тоғызбыз. Тек бұрынғыдай емес. Едік делік…
Ерназардың тоғызы болмасақ та, ел назарын аударған тоғыз едік. Біздің ортақ қызығушылығымыз болған. Үлкен бір қозғалыс, жастар көп жүреді. Қай-қайсымызда сол салада жетістікке жеткен жандармыз.
Осылайша, университет кезінен жақын дос болдық. Төрт ұл, бес қыз. Менен басқасының бәрі орыстілді. Жалпы, орыстілділердің арасында өзімді біршама комфортты сезінемін. Жасым жас (тавтология, пшик!) болса да, әлі күнге дейін ауқымды уақыт кеңістігінде олардан жақын достарым бар екеніне күмәнданам.
Бәріміз оқу бітірдік. Ортақ қызығушылықпен басталған тамырлық жалғасын таба берді. Қызметтерге орналастық, магистратураға түстік. Демалыс сайын жиналып тұратынбыз.
Темірбай (шын аты басқаша, әрине, оны сіз бұл дүниеден білмей аттанасыз) — арамыздағы ең белсенді, креативті достардың бірі. Онымен әзіл түсіну қабілетіміз, қалжың бағытымыз ортақ еді. Оның айтқан қылжақтарына мен қолдау білдіріп, менікіне ол қататын. Қазір бұның өзі маған күлкілі. :*))
Караоке деген біздің тақырып еді. Бір демалыс күні кешке кафеге жиналдық. Билейтін жері бар, даңғырлаған музыка, сөздерді естіртпейді. Саңырау шалға сөйлегендей айғайлап, құлаққа тақап кеп базарласып жатырмыз. Бір кезде Темірбайымыз бір маңызды нәрсе айтып жатқаны түсінікті болды.
Мен де отырдым. Көптеп-көмектеп жеткізді маған. Сондағы айтқаны: «Я — гей».

***

О, шешшшше, мені осыны естісін туып па ең жатырдан?
Жоқ, стоп! Оқиға алды дерек: әрине, ол қыз мінезді, даусы созылыңқы, майысқандау жігіт еді. Бірақ біз қанша жыл жүріп, ол тек жаратылыс ерекшелігі екенін аңғардық қой.
Енең болғыр-ау, сенің екі бірдей жүрген қызыңды білуші ем ғой…
… Жасы 24-ке кеп қалған бұл быратым 17 жасынан белсенді көгілдір болып шықты.
«Сәби кезімнен қарапайым еместігімді түсіндім,»-дейді епті. Епті шығар енді.
Мен танитын бастапқы курстардағы қызы оның сондай екенін білгесін тыныш қана кете қойған. Дұрыс қыз, жарықтық.
Екіншісі жай досы болған, типі нақ, «прикрытиесі». Бәсе, кейін маған несіне қырындап жүр мына қыз деп ойлап ем.
Сонымен… Біздің реакцияларымыз, әрине, шокты болды. Тоғыздықтағы екі қыз ертеректен біледі екен — бір топта оқыған қыз бен бір командада өнер көрсеткен қыз.
Қалған қыздар үйтіп-бүйтіп қабылдады. Тағы бір жігіт екеуміз сол күні іштік. Мен енді мүлдем ішпейтін адаммын, сол себепті бір саптыаяқ сіміргенімді де нәтиже көріп отырмын.
… Отырмын. Сабырлы қабылдадым. «Шамамен, білген, ұқсатқан шығарсың, шамасы» дейді байсалды реакцияма таңғалып. Ал мен философиялық тұрғыда ойланып отырмын. :-?
«Сенің тыныш қабылдағаныңа таңғалып отырмыз» дейді бәрі. Әрине, типажым қазақы, діни, ересек көрінетін оларға.
Біздің ішімізде ең ауыр қабылдаған — оның жан досы болды. Онымен бірінші сыныптан бірге, бір аулада, бір университеттік топта, бір ортақ қозғалыста болған «наглый», тікелеу жігіт. Оған кейін айтылды. Тыңдағысы келмепті.
Кейін дұрыс араласпай кетті. "Қанша рет балдарға ондай емес ол деп дәлелдедім, сол үшін қанша рет тірестім, төбелестім" деп кейиді. Мен де сатқындық деп қабылдар ем.
Темірбай әке-шешесіне де айтыпты. Шешесі "Әкең естімесін" депті. Кейін әкесі естігенде, ол да сабырлы қабылдапты. Білмеймін, қазақы емес отбасы болғасын шығар.

***

Не болсын? Өмір жалғасты. Ол тоғызымызда бұрынғыдай бәрі бір-бірімен етене жақын дос болып тұра алмады. Мен ғана бәрімен шүкір араласатын секілдімін. Бұған да үйреніп кеттік. Бір күні онсыз бір 3-4 адам боп қыдыра қойып едік, анау қиғылық салды. «Шеттесіңдер мені» деп. Тым белсенді боп, еркін пікірін айта бастады. Уатсаптағы ортақ тобымыздан мінез көрсетіп шығып кетті. «Скатертью дорога!» деп жазып жібердім.
Кейін оралды ғой. Тікелей бетіне басып қалжыңдай беретін болдық. Өзінің хикаяларын жазады. Жігіт те ауыстырып үлгеріпті. «Блеать, жазбаш нақ» деп ақырамыз.
Жақында Еуропаға демалысқа кеткен еді. Жігітпен, әрине. Уатсапқа: «Парижде ақшаларым мен төлем карталарымның бәрін жоғалтып алдық» деп жазады. Колдадық, жұбаттық. Бірақ бәрібір «Это все Боженька» деп жазып жібердім.
Жоғалтып алған, негізі, жұбы екен (жұбы, фу :-<). «Ээээ, может, это… девушку попробуешь, они, как правило, ответственные, аккуратные :d» деп жазып тұрмын. «Попытка засчитана» енді. Кім тыңдасын бірақ мені…

***

Көп жыл бұрын Рикки Мартиннің гей екенін естіп, таңғалғаным бар. Олар өмірде жоқ, сирек секілді көрінетін. Тіпті шетелдегі жұлдыздардың ондайы да таңырқататын. Қазір бәріне бей-жай қарай салатын болдық… Көгілдір досымыз да бар. Әрине, осы кезеңде айтқаны — сатқындық шығар. Бірақ өзі де оған келуі керек болған секілді. Неткен кешірімшіл… және шарасыз едік?.. Өкінішке орай, адам үш күннен кейін оларға да үйренеді. Бірге моншаға барып көрмегеніме, достық ниетпен қатты қапсыра құшақтамай өткеніме шүкірлік еттім енді. Ондайлар 30-ға таман дәстүрлі отбасын құрады деп жатады. Мен де сенем, бәлки, ықпал етем.
Өмір жалғасады.
Көгілдір көктем еді…

Kaztube.kz порталы мен Әдебиет порталы бірігіп жасап жатқан «Бейнепоэзия» жобасының кезекті санын көрермендерге ұсынамыз.
Бұл жолы керемет әнші Құрмаш Маханов Серік Қалиев ақынның «Бес парыз» өлеңін оқиды.

Әншілеріміздің әншіліктен де басқа қырын көріңіздер. Порталымыздың Бейнепоэзия айдарындағы басқа жұлдыздардың да өнерін тамашалауға шақырамыз.

Жаз да өтіп барады. Жақында Астана халқы бір жобасымен біраз уақытқа қоштасады. Ол — Домбыра Party7
Күз келсе, астаналықтарды Нұржол бульварынан таба алмай қаламыз. Ондайда жаздағы жиындарда түсірілген видеоларды көріп, мәз боламыз. Сондықтан әр бейсенбі сайын Partyді видеоға түсіре жүріңіз. Біздің порталға жүктесеңіз де керемет болады

Балалық шақ сәттері. Ауыл мектебі, алтыншы класта оқимын. Мектеп директоры төртбұрыш көзілдірік киген, шашы ақ баса бастаған азамат:
-Неге сиыр жолдың шетіндегі шөпті мүйізіне іліп алып үйге әкелмейді?, -деп сұрақ астына алды. Кінә бар, қылығымыз бар, қарау бар, қадағалау бар соның нәтижесінде директор кабинетінде бүкіл класс болып тізіліп тұрмыз. Кінә тартқан қылығымыз балалық немесе қасақана қылық деп те айта алмаймын. Оқу кестесі бойынша соңғы алтыншы тарих сабағына кірмей қойдық. Неге кірмей қойдық? Өзімізде білмейміз. Жоғарғы класс оқушылары сабақтан қашып кеткенін естіп-білгендіктен болар, алғашқы рет солай істедік. Қашқанымыз? Сабақтан қашқан түріміз сол, мектептің артқы ауласына барып жүріп алдық.Сабақтың қырық бес минутты бір-бірлеп өтуде. Бірден мектептен үйге қайтып бару ешкімнің де ойына келген жоқ. Бір-бірімізден жасырып мектепке анда-санда қарайлаймыз. Мектептегі күн аяқталды үйге тарқап қайтатын уақыт. Жол-жөнекей бағыттас, көрші болып бөлініп тарқай бастағанымызда алдымыздан бір оқушы шығып:
-Сендерді мектепке кірсің деп, шақырып жатыр. Директордың кабинетіне -деді де кетіп қалды. Мектеп директоры бізді бақылап-бағып қарағанын білдіртпейді. Тарих сабағынан қашып кеткен соң сол пәннің үй тапсырмасын бізден сұрады. Үй тапсырмасын ешкім білмейтін болып шықты. Тарих пәні бойынша өтіп жатқан тақырыптардан сұрақтар қойды. Сұрақтарға жауап бергеннен үндемей тұрғанымыз басым. Өткен тақырыпқа оралған сайын ежелгі тарихқа үңілдік те адамзат тарихының басы -алғашқы адамның қауымдастығына бір-ақ жеттік.
Адамға ұқсас маймыл мен қазіргі адамды ажыратуға тапсырма алдық. Бұл жолы үндемеуге болмады. Түсіндіріп көрдік. Біреуіміз:
-Адам шоқпармен аңға шығады, -деді. Адамның осы бір қабілетіне қарап, оны маймылдан бір жақты ажыратпайтынымызға көзімізді жеткіздік. Өйткені маймыл таяқты, тасты да пайдаланып жемін табады.
Тірі маймылды ешқайсымыз көрмегендіктен маймылды күнде көріп жүрген сиырға айырбастадық.
Директор кабинетіндегі он бес минут бір сағаттай көрінді. Аяқ талды, қарын аши бастады.
Соңғы сұрақты директор өзі қойып, қойған сұрағына өзі оған жауап берді.
-Неге сиыр жолдың шетіндегі шөпті мүйізіне іліп алып үйге әкелмейді?, -деді де, біздің түрімізді анық көргісі келді ме көзілдірігін тануының үшіне қарай сырғытып көзілдіріктің үстінен қарап:
-Сиырда сана жоқ, сендерде сана бар, -деді. Дауысы бір қалыпты:
-Сана, сана сендерді жануарлардан ажыратып тұрған.
Осы сөздерден кейін бәрімізді үйге қайтарды.

P.S:
Қазір бізді қорғар еді.
-Сана туралы неге айтасыздар, олар сана деген сөздің мағынасын білгенге жастары кіші емес пе,өздеріңізде кінә. Мұғалімдерін ұнатпайды, сосын сабақтан қашып кетті, -деп ақтар.
Біз болсақ мұғалімді ұнатамыз немесе ұнатпаймыз деп те ойлап көрген жоқпыз. Тек еліктегеніміз болмаса. Егерде мұғалімді ұнатпауға болатынын білсек директор ағамызға қылығымызды ақтау үшін солай деп те айта салар едік. Бағымызға ондай сөзді естімеппіз, әйтпегенде қылығымызды санасыз немесе саналы деп бір жақты айту қиын болар еді.

Өткен жолғы жазбама авторлық пікір.
Лайвпро (Ресей) блогында «Жалған ғылым мектебі» атты жазбасына тап болдым.
«Сіздерді білмеймін, соңғы кезге дейін мектепте өтетін оқушылардың конференцияларына білімге, ғылымға деген қызығушылық танытатындар ұстаздарының көмегімен алғашқы қадамдарын жасайтына сенетінмін»,- депті. Мектепте оқығанда оқушылар конференциясына қатысыпты және оның одан қандай тәжірибе алғанын еске түсірген.
Жазбасының пайда болуына интернет беттеріндегі келесі цитата себепкер болған.

«Тоғызыншы класс оқушысы Владислав Станишевский Кока-кола сусыны денсаулыққа зияндылығын туралы сөздерді талай рет естіген соң оның денсаулыққа шынымен зияндығын дәлелдемекші болған. (*Енді ойланып көріңіз, 9 сыныпты білімі бар оқушы қалайша сусынның зияндылығын дәлелдеп көрсеіпті десеңізші?)
Аквариум балықтарын бір стакан суға қоя береді. Сосын әртүрлі өнімдерді стакандағы суға қосады: Кока-кола сусынын, жылдам дайындалатын кеспені, дәрілік препараттарды. Нәтижесінде стаканда жүзіп жүрген балықтар өледі. Балықтың өлу себебі оның жүзіп жүрген суының зиянды заттармен улануынан болған деген тұжырымдама жасаған. Кока-кола сусыны стакандағы балықты өлтірген соң адам денсаулығына зиянды деп шешіпті. Осындай тәжірибені ойлап тауып, Кока-кола сусынның зияндылығын дәлелденгені үшін «Ресейдің жас ителлектуалдары» конкурсының жүлдегері ретінде алтын медаль табысталыпты».
Автор осы үзіндіні өз жазбасына қоса отырып өз ойларын қосқан.
«Неліктен балық өлді? Стакандағы суға Кока-кола сусынын, басқа жылдам дайындалатын кеспені қосқандықтан да балық өлген шығар? Кім оны біліпті? Онда неге жылдам дайындалатын кеспе де адам денсаулығына зиянды деген тұжырым жасамасқа?
Оқушының ғылыми жетекшісі неге келесі жайттарға оқушының көңілін аудартпаған? Балық желбезектерінен суды өткізу арқылы одан оттекті бөліп, соның арқасында тіршілік жасайды емес пе?
Жасаған тәжірибесі ауадағы азотты хлорға айырбастап, адамды осындай ауа құрамымен дем алдырумен пара-пар ғой!».
Білім жүйесіне сын. Бұл жерде блогердің байқағанын конкурс төрешілерінің біреуі байқамаған десек немесе оқушының ғылыми жетекшісі әу бастан байқұс тіршілік иесі-балықтарға жасалынған қиянатын тоқтатпағанына таң қалуға болар еді. Бірақ та бізге де, барлық елге қатысты айтылған сөз «бақ шаба ма, блат шаба ма?» деген логикалық мәселе өз шешімін тапқан сыңайлы.

P.S.: Қандай мәселеге көңіл аудартқым келгенін сезген шығарсыздар.

Домбыра Party-дің бесігі болған Астанада үш апта қатарынан ән шырқалмай қалды. Содан өткен бейсенбіде Нұржол бульварына жиналдық. Барсақ, ән айтуға келген, домбыра тыңдауға келген қалың көпшілік бар да, домбыра жоқ. «Ұяттың көкесі осы болды-ау» дей бергенім сол еді, арамыздан бір супержігіт табылып, домбыра әкелуге жүгіріп кетті.

Аталмыш футболшылардың жанкүйерлеріне арналған тарту-пост

---

Көбіне достарымызбен жинала қалсақ та, үйге қонақ шақырсақ та дайын нәрсеге тапсырыс бере салуға құмар болдық қой… Ол түсінікті-ақ, уақыт аз, ал кез келген супермаркетте бүгінгі күні тоқаштан бастап түрлі салаттарыңа дейін бәрін жасап сатады. Тіпті қазақы ет пен қамырға да тапсырыс берсеңіз ол да дап-дайын!

Бүгінгі жазбамда күнделікті жеп жүрген, алайда үй жағдайында да жасауға болатын дәмді тағамдардың біразының қанша теңгеге жасауға болатынын айтып, дүкеннен (кафе, асхана, фастфуд) қанша теңгеге сатып алатындығымызбен салыстырмақшымын. Жазбамды түскі шай ішкенде десертке жейтін тәтті тортымыздан бастап, кешкілік достармен бас қосқанда дастарханымыздың сәнін келтіріп тұратын пиццамен аяқтаймын l-)

Ендеше кеттік… \m/

"БИСКВИТНЫЙ ТОРТ" Қажетті ингредиенттер: Ұн — 200 гр/60 теңге Жұмыртқа — 4 дана/100 теңге Қант — 4 қасық/40-50 теңге Қопсытқыш (разрыхлитель) — 25 теңге Сәндеуге қажетті жемістер, тәттілер — 200 теңге 435 ТЕҢГЕ

ДҮКЕННЕН САТЫП АЛЫНҒАН ТОРТ ---------------------------------------> Киллограмы 2500 теңгеден басталады, 1 торт орта шамамен 3000 ТЕҢГЕ-дей болады

ШАБДАЛЫ КЕКСІ Қажетті ингредиенттер: Жұмыртқа — 2 дана/50 теңге Маргарин- 250 гр./60 теңге Қант Сода Ұн — 200 гр./60 теңге Қопсытқыш (разрыхлитель) — 25 теңге Шабдалы, сәндеуге қажетті шоколадтар — 200 теңге 395 ТЕҢГЕ

ДҮКЕННЕН САТЫП АЛЫҒАН КЕКС ---------------------------------------------------------------------> Киллограмы 1500 теңгеден, бір кекс орта шамамен 2000 — 2500 ТЕҢГЕ-дей болады

СҮЗБЕ ҚОСЫЛҒАН БӘЛІШ Қажетті ингредиенттер: Ұн — 300 гр/90 теңге Сүзбе — 250 гр/300 теңге Қант Сода Қопсытқыш (разрыхлитель) — 25 теңге Жұмыртқа — 2 дана/50 теңге Маргарин (немесе май қолдануға болады) — 250 гр/60 теңге 525 ТЕҢГЕ

ДҮКЕННЕН САТЫП АЛЫНҒАН БӘЛІШ ----------------------------------------> Киллограмы 1000 теңгеден басталады, бір бәліш орта шамамен 2500-3000 ТЕҢГЕ болады

КИМБАП/МАКИ Қажетті ингредиенттер: Нори жапырағы — 250 теңге Күріш Тұз Сыр, балық, қияр (өзіңіздің қалауыңызға қарай қажетті заттарыңызды қоса бересіз) — 400 теңге 650 ТЕҢГЕ

СУШИГЕ ТАПСЫРЫС БЕРГЕНДЕ ---------> Түріне қаратай 800 теңгеден басталады, ең көп тапсырыс берілетін «Филафельфия» маки 1400 ТЕҢГЕ тұрады

ДӨНЕР Қажетті ингредиенттер: Лаваш — 100 теңге Майонез, кетчуп Қуырылған картоп — 50 теңге Қияр, сәбіз, қызанақ — 70 теңге Ет (етті өзіңіздің қалауыңызға қарай қосасыз) — 200 теңге 420 ТЕҢГЕ

ДӨНЕРГЕ ТАПСЫРЫС БЕРГЕНДЕ ---------------------------------------------------------------> Дөнердің ең қарапайым түрі 800 ТЕҢГЕ-ден басталады

ПИЦЦА Қажетті ингредиенттер: Ұн — 200 гр/60 теңге Қызанақ — 2 дана/70 теңге Тұз Ашытқы Сыр (сырдың көп болғаны жақсы) — 300-400 гр/ 400 теңге 530 ТЕҢГЕ

ПИЦЦАҒА ТАПСЫРЫС БЕРГЕНДЕ -------------------------------------> Пиццаның ең қарапайым түрі «Маргарита» негізінен 1100 ТЕҢГЕ-ден басталады

---

САЛЫСТЫРМАЛЫ ТҮРДЕ КҮНДЕ БОЛМАСА ДА, АПТАСЫНА 2-3 РЕТ ЖЕЙТІН ТАҒАМДАРЫМЫЗДЫҢ БАҒАСЫ ОСЫНДАЙ.

ҮЙ ТАМАҒЫ МА, ӘЛДЕ ФАСТФУД ПА? Таңдау өзіңізде :-/

Тамақты үйден дайындап ішіп-жейтін болсақ қааанша ақшамыз қалтамызда қалады екен иәәә?! ;;)

---

• *Тағамдарды дайындаған автор, ал азық-түліктердің бағасы Астана қаласының бағасымен есептелінді.
• ** Үй жағдайында дайындалатын тағамдардың құнын есептегенде әрбір үйден табылатын қант, тұз, сода, ашытқы бағасы қосылған жоқ.

---

P.S. «Барлық» жастардың сүйікті асы KFC жайында жазар едім, бірақ оның құпия түрде сақталатын дайындалу әдісін әлі білмеймін. Біліп жатсам міндетті түрде қосып қоямын :d Бірақ кәдімгі бір тауық KFC-дің кіп-кішкентай твистерімен бірдей болары анық!

Қазақтар мен Адайлардың тойын салыстырып көргім келді десең, ә  Шымкент пен Ақтауды таңдауыма еш себеп болған жоқ

---

---

Тұрсынбек Қабатов, асаба
— Тойдың қалай өтетіні елге, мекенге емес, тойды өткізіп жатырған әулетке байланысты. Ал, тойдың басталуы, өтуі еліміздің қай өңірі болса да бірдей боп кетті ғой. Негізі тойдың тізгінін ұстайтын асаба ғой, тойдағы халықтың көңіл-күйіне бағыт беріп отыратын да сол. Халық санынан аса айырмашылық көрмедім: Ақтаудан да, Шымкенттен де 500 адамдық той көрдім.

---

---

---

Нұржан Төлендиев, асаба
— Шымкент пен Ақтаудың тойында аса бір жер мен көктей ерекшелік жоқ. Шымкентте той қысқа болады, Ақтауда ұзақтау болады. Шымкентте кеш басталып, ерте бітеді; Ақтауда уақтылы басталып, кеш аяқталады. Шымкентте антракт деген мүлде болмайды, Ақтауда кейде болады, кейде болмайды. Шымкенттің тойында ең аз деген 300 адам болса, Ақтауда ең көп деген 300 адам шығар.

---

---

Абай Бегей, әнші (хит әні — Аспанға қараймын)
— Шымкенттің тойы басталғанда адам тола болады да, аяқталуға шақ қалғанда адам қалмайды. Сыйлықтарын береді де, қайтып кете береді. Ақтаудың тойына келген қонақтардың 90 пайызы аяқталғанша отырады. Шымкенттің адамдары би жағын қатырады. Шымкенттің халқы суретке түскенді жақсы көреді, менімен сол жақта көп түседі суретке.

---

---

---

Асхат Тарғынов, әнші (хит әні — Мария Магдалена)
— Мен әлі Шымкенттің тойында болмадым, жақында барамын. Ақтаудың тойында ән айттым, онда маған тойдың тым қазақи өтетіні ұнады. Тіпті тойда кездескен 5-6 орыстың өзі қазақша сөйлеп, қазақша тост айтып жүреді. Қазақы салт-дәстүрді сақтаған аймақ екен, тойда жақсы байқалды. Ұнады.

---

---

Шымкенттің тойы

Ақтаудың тойы

Тойға дайындық Қыз бен жігіт шаңырақ көтеруге келіскен соң, екі жақтың да ата-анасы келісім берсе, болашақ құдалар бір-бірімен (көбіне болашақ құдағилар) кездесіп, танысады. Бұл – «тәтті шәй» деп аталады. Тәтті шәйда той күнін белгілеп, әкелетін қалыңмал құнымен келісіп, құдалыққа баратын адамдар саны нақтыланады. Сырға салу Ұзату той болатын күні күндіз жігіттің ата-анасы, туыстары қыздың үйіне барады. Тамақ ішіп, танысқан соң екі жеңгесі қызды алып келеді де, жігіттің анасы қызға сырға тағып, маңдайынан сүйеді. Кейде жігіттің жеңгесі не әпкесі салады сырғаны. Сый: Қыздың бауырларына арнап «үй тоғызын», ата-анасына, туған әпке-сіңлілеріне бір-бір алтын не мата апарады, туған-туыстарға арнап «ағайын тоғызын» апарады. Ауыл әйелдеріне арналған тәтті-пәтті салынған қоржын болады. Қалыңмал Құдалар сырға салуға келгенде өздерімен бірге қалыңмалды да ала келеді. Шымкенттің қалыңмалы 2 мың АҚШ долларынан басталады. Орта баға – 500 мың теіге. Жігіт алғаш бара жатқандықтан «Іргебасар» алып барады, ол кілем не ақша болуы мүмкін. Қайтыс болғандарға арнап мал сойып, құран бағыштау үшін «Өлі-тіріге» бір қой алып барады немесе ақшасын береді. Күйеу аттандырар Шымкентте «Күйеу аттандырар» деген дәстүр жоқ. Күйеу жігіт қасына жолдасын ертіп, қыздың үйіне ата-анасымен бірге барады. Барлығы тойды, киттің түгел болуын уайымдап кете ме, әйтеуір күйеу жігіт елеусіз қалады. Ол өзімен-өзі қобалжып, "қуып" жүреді Күйеуді күтіп алу Күйеу жігіт құдалармен бірге келеді де, бөлек бөлмеге отырғызылады. Үйге кірмей тұрып, адыраспаннан тұтатылған отқа сұйық май тамызады. «Жаңа отаудың оты сөнбесін» деген мағынада. Күйеуге «қалта қағар», «төс қою» деген рәсімдер жасалады. Ол жасалған салттар үшін қыздың бір жеңгесіне ақша береді. Алдына қойылған төстің сынған-сынбағанына мән бермейді. Ұзату той Құдалар әбден танысып, ішіп-жегеннен соң қыздың ағайындары құдаларға үйін көрсету үшін қонаққа шақырады. Бірақ, қазір бәрі жиналып кафе-ресторанға бір-ақ күте салатын болған. Одан кейін кешке ұзату той болады. Ол ресторанда өтеді. Құдалар ресторанға кірерде арқан керу, тағы да басқа ешқандай рәсімдер жасалмайды. Қызды екі жеңгесі алып шығады, күйеу жігіт гүлімен қарсы алады да, ортаға отырады. Тілектер айтылады, тост беріледі, театрланған көріністер (арнайы агенттіктер бар) қойалады. Той соңында қыз сыңсу айтып, ақ матаның үстімен сыртқа шығады. Қызды түнгі сағат 12-ге дейін алып кетеді. Беташар Жігіттің үйіне келіп, машинадан түскен бойда ауылдың үлкені қыздың басына ақ орамал салады. Есіктің алдында отқа май тамызып, табалдырықтан оң аяғымен аттап, үйге кіреді. Арнайы бір бөлмеде тұтулы тұрған шымылдық ішіне еніп, сол бөлмеде ұйықтайды. Ертесіне (кейде тура тойдың алдында) арнайы өзіне алынған халат, аяқ киімді киіп, көпшілік алдына беташарға шығады. Беташарда келіннің алдына банкі қойылып, аты аталып, келін сәлем салған жандардың бәрі банкіге ақша тастайды. Ол ақшаны бетін ашқан адам алады. Отқа май құю Қыз жігіттің үйіне келіп, машинадан түсіп, үйіне кірейін деп тұрғанда отқа май тамызып қояды (жоғарыда көрсетілді). Адыраспан тұтатылады да, ол бықсып жанып тұрғанда үстіне бір қасық той май салады не сұйық май құяды. Ол «кірген отауының оты өшпесін» деген ниетпен жасалады. «Гулянкі» Кейде Ұзату той мен Үйлену тойдың арасы апталап, айлап ұзап кете береді. Сондықтан Шымдықтарға тойдың алдындағы «гулянкі» өте маңызды. Қымбат көліктерді жалдап, қала/ауылды аралап, мешітке соғады. Бірақ, «гулянкіде» АХАЖға тіркеліп, некені заңды түрде қиятындар өте сирек. Той басталар уақытта тойханаға келеді. Үйлену той Той басталар уақытта жас жұбайлар гулянкіден қайтады. Жар-жар айтылып, екі жас ортаға жайғасады. Тойға қыздың ата-анасы, туыстары, достары қатысады. Жаңа құдалар ортаға шығып, тост сөйлеп, төс қағыстырады. Құда табақ таратылады. Ән айтылып, би биленеді. Жас жұбайлардың неке жүзігін жігіттің аға-жеңгесі не әпке-жездесі той басында тағады. Екі жас торт кесіп, бір-бірінің ата-анасына өз қолымен жегізеді. Келін шәй Той өтті. Келесі күні болмаса да, 2-3 күн ішінде ауыл-аймақтың үлкендері келіннің қолынан шәй ішуге келеді. Шәй ішіп болған соң келіннің ыдысына ештеңе салып кетпейді, көрімдік те берілмейді. Тойдыаман-есен өткізіп алғанын, онда болған қызықтарды талқылап, әңгіме айтып кетеді. Келін халат киіп, орамал тағады. Құдалық Шымкент өңірінің құдалығы Ұзату той болатын күні күндіз және Үйлену той болатын күні күндіз өтіп кетеді. Кейде жаңдайға байланысты тойдан кейін өткізіп жататыны да бар, өте сирек.

Тойға дайындық Қыз бен жігіт шаңырақ көтеруге келісіп, өз ата-анасының келісімін алады. Тойдың қай мерзімде өтетінін отбасымен өзара ақылдасады. Одан басқа ешқандай кездесу, танысулар болмайды. Екі жақ та өздері дайындықтарын жүргізе береді. Сырға салу немесе үкі тағу Жігіттің ата-анасы, туыстары болашақ келінінің үйіне құда түсіп келеді. Қызға сырға салып, үкі тағып, қызды «белгілеп кетеді». Қыздың үйі тамағын беріп, щығарып салады. Той уақыты да осы күні нақтыланады. Сый: жігіт жақ болашақ құдасының үйіне келе жатқандықтан үйіне «ілуім» деп, кілем алып барады; костюм-шалбар, мата, жаулық салынған сөмкесі бар, ауыл әйелдеріне, балаларға арналған тәтті-пәтті салынған қоржын апарада. Қоржын «дәм» деп аталады. Қалыңмал Сырға салуға келген құдалар қыздың қалыңмалын да ала келеді. Ақтаудың қалыңмалы 300 мың теңгеден басталатын көрінеді. Жағдайы барлар миллиондап апарады екен. Қалыңмадан бөлек «той мал» деп 50-70 мыңның жобасында тағы теңге тастап кетеді. Оны тойға сояды деп ырымдаса, өлілерге құрбандыққа тағы бір мал сойылып, құран бағышталу керек. «Өлі-тірі» үшін тағы бір мал немесе шапан әкеледі. Күйеу аттандырар Ұзату тойдан бір күн бұрын үлкендер батасын беріп, қасына 1-2 құданы қосып, күйеу баланы қыздың еліне аттандырады. Күйеу жақта мал сойылып, бәрі абыр-сабыр болатын бұл үлкен жиын «күйеу аттандырар» деп аталады. Күйеуді күтіп алу Күйеу қыздың еліне келгенде бас құданың үйіне кірмейді, бөлек отауға қабылданып, бөлек сый беріледі. Қасына еріп келген құдалар ғана бас құданың үйіне барады. Күйеуге «күйеу табақ» тартылады. Күйеу табақпен төс алып келеді, сол төстің сүріншегін сындырып әкелген жеңгесіне ақша ұсыну керек. Ал, сүріншек сындырылмаса, күйеудің ақша бермеуге қақысы бар. «Күйеудің ілуі» деп – кілем, дәм алып барады. Ұзату той Күйеу келгеннен кейін қызды аттантыру тойы болады. Ресторанда өтетін ұзату тойға барардың өзінде қызды үйден екі жеңгесі алып шығып, машинаға отырғызып жібереді. Күйеумен бірге келген құдаларды тойханаға кірерде арқан керіп қарсы алады. Құдалар ақша беріп, ішке кіреді.Тойда қызды ортаға сол жеңгелері алып шыққанда, ортада гүл шоқтарымен күйеу жігіт күтіп алады. Сонымен тілектер айтылып, тост беріліп, той өтеді. Той соңында қыз сыңсу айтып, ақ матаның үстімен жүреді де, қыздың үйіне барады. Күйеу сол үйде қонып, қызды ертесіне күндіз алып кетеді. Қызбен бірге екі жеңгесі де кетеді Беташар Қыз жігіттің ауылына келіп, машинадан түскен бойда жігіттің екі жеңгесі қолтықтап алып келеді. Дәл сол жерде, яғни тойхананың жанында беташар болады. Беташарда келінге бүкіл туған-туыс, ауыл-аймақты таныстырады. Аты аталған адамдар ақшаны ортадағы банкіге жинамайды, балаларға шашады, тәттілер, шашу шашылады. Отқа май құю Беташардан соң келін бірден үйге кіргізілмейді, ресторан жанынан тіккен ағаш үйге (киіз үй) оң аяғымен енеді. Қойдың іш майы салынған отты тұтатып, үлкен кісілер оттың ыстығымен «жүзің жылы болсын» деп бетін, «құрсағыңа бала бітсін» деп құрсағын сипайды. Ол кірген отауда ең алдымен қыз боп иығына жамылып келген қызыл орамалын ақ орамалға ауыстырады. Орамалды ауылдың берекелі, алтын құрсақты анасы ауыстырып береді. «Гулянкі» Беташардан кейін жастар жағы машинаға отырып, қала сыртына қыдырып кетеді. Жол-жөнекей АХАЖға тіркеледі, неке жүзігі тағылады. Кейбіреулер мешітке кіріп, құран оқытып шығады. Қаланы аралап, той басталар уақытта бір-ақ қайтады. Үйлену той Той басталатын уақытта жас жұбайлар мен жастар тойханаға келеді. Жар-жар айтылып, екі жас ортаға жайғасады. Тойға қыздың екі жеңгесі ғана қатысады, ата-анасы келмейді. Екі жеңгесіне той үстінде алтын тағылады. Құда табақ, бас табақтар ескі құдаларға тартылады. Ән айтылып, би биленеді. Кәдімгі той өтеді. Соңында екі жас торт кеседі. Келін шәй Той өтті. Келесі күні ауылдың бүкіл үлкендері жиналып, келіннің қолынан шәй ішеді. Болған соң шәй табағына (ыдыс) «келіннің көрімдігі» деп ақша тастап кетеді. Бұл Ақтауда «тәтті шәй» деп аталады. Тәтті шәйда келін арнайы тіктірілген ұзын шәй көйлекті киеді, басына ақ орамал тағып, үстіне кәжекей киеді. Құдалық Тойдан кейін 2-3 күн өткен соң құдалық болады. Қыздың ата-анасы, туғандары 30 шақты адам болып, қыздың жасауын алып келеді. Құдаларды шашу шашып, шұбатпен қарсы алады. Үйге кіріп, ас алынған соң әйелдер жағы әкелген дүние-мүлікті көруге шығады. Одан кейін қыз жақ пен жігіт жақ ортақ ақша шығарып, ресторанда құдалық өткізеді, тойлайды. Құдалықты құдалар қызы түскен үйге ғана қонақ болады. Құдаларға ұн жағылмайды.

Суреттер интернеттен алынды. Ақтаудың тойын айтып берген Гүлжан апыма, Шымкенттің тойын айтып берген жеңгеме рахмет! Гүлжан апаның жеке архивінен алынған суреттер үшін де алғысым шексіз.

Қазақстанда 4 миллион адам семіздікке шалдыққан. Тамақтану академиясы осылай шошытады. Ал, әлемде 2015 жылға қарай артық салмақ 3 миллиард адамды алқымнан алмақ. Масштабты сезіп отырсыз ба? Адамзаттың жартысына жуығы семіз. Мұны енді дерт дейміз бе? Әлде, жұқпалы болмаса да індет деген дұрыс па?