Академик Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды Мемлекеттік университетінің алтын ордасынан ұшқан түлектері. Стамбул университетінің доктарантурасын тәмамдап, қазіргі таңда Қазақстан Ұлттық телеарнасында қызмет атқарып жүрген Ержан Төлек пен Стамбул университетінің магистратурасын бітіргелі жатқан Сəкен Салтан ҚарМУ-дің журналистика бөлімшесінің студенттерімен кездесіп, өздерінің артынан еріп келе жатқан мына біздерге ақыл-кеңестерін айтып, студенттердің қойған сауалдарына жауап берді. Қазіргі уақытта журналистика мамандығының ішіндегі экономикалық жəне саяси саланы меңгерген абзал деді. Жəне де кез келген жерге барсаң ағылшын тілін сұрайды. Сондықтан да уақыттарыңызды босқа өткізбей, ағылшын тілін меңгерген жөн деген пікірлерін айтты. Алтын уақыттарыңызды бөліп келгендеріңізге үлкен алғысымыз шексіз.

Біреулер адам, ал екіншісі заман дейді өзгерген. Біз жалпы қандаймыз? Өзгерген қайсысы? Қандай заманда өмір сүреміз?
Біз қазір, барлық мәселені бір қоңыраумен шешетің заманда. Мәке, Сәке, Бәкелер билеген заманда. Танысың болмаса, шансың жоқ заманда. Өз өмірімізден гөрі, жұлдыздардың өмірін артық көретің заманда. Үй тіршілігін жасағаннан гөрі, телефонға жармасып отырғанды жақсы көретің заманда. Қара басын ойлаған құзғындар билеген заманда. Кимэнэ бэбак деп, жарыса әндеткен заманда. Өзегін жарып шыққан бауыр еті баласын аяусыз өлтірген заманда. Қорықпай пара алып, қалтаға түйреген заманда.Біз ғаламторды емес,ғаламтор бізді билеген заманда. Доллар құны өсіп, теңгеміз күйреген заманда. Жігіт пен қыз қосылып, шынайы сүймеген заманда. />Айтеуір бір-бірімізді туда-сюда сүйреген заманда өмір сүріп жатырық.
Ащы болсада, шындық осы. Ненің дұрыс, ненің бұрыс екенің білеміз. Өкініштісі не өзімізді, не біреуді өзгертуге асықпаймыз. Заман емес, барлығы адамның өзіне байланысты.

«Бисер тоқу»-ертеден келе жатқан қолөнердің бір түрі. Себебі, бұл өнер түрі соңғы кезде қарқынды даму үстінде. Бисермен түрлі киім-кешектерді әшекейлеп, кестелеуге, түрлі сыйға тартуға арналған.
Бұйым түрлерін жасауға, сондай-ақ, сәнді бұйымдарды-сырға, білезік, алқа тоқуға да болады. Қазақша «бисерді»-су моншақ, ұсақ моншақ, жалған маржан деп те атайды. Бисермен жұмыс істеу әдемілікті, нәзіктікті, талғамды талап ете отыра, о қиял мен шеберлікті дамытуға септігін тигізеді. Сызбамен жұмыс істегенде адамның есте сақтау қабілеті, моншақтарды тізгенде саусақтардың икемділік қабілеті жоғарылап, соның нәтижесінде шебердің жазу үлгілері түзіледі. Сонымен бірге, эстетикалық талғамды арттыруға, әсемдікке, көркемдікке, сұлулыққа, тиянақтылық деңгейін көтеруге әсер етеді.

Кеш жарық Керекинфо оқырмандарым! Алдынғы постта мен сіңілімнің жасағандарын көрсетемін деген едім. Менің сіңілім 8 жаста 2 сыныпта оқиды. Мен үйге барғанымда сіңілім маған неше түрлі кішкентай резенкеден жасалған бүйымдар жасап береді. Осы резенкелер балаларға жақсы болды. Резенкелер балалардың қол моторикасын дамытуына көмектеседі. Қазір жаһанданған заманда ғаламтордан көптеген заттар жасап үйренуге болады. YouTube желісінен видеолар көріп үйренген екен. Әр жасаған заты, тандаған түсі үйлесімді. Бос уақытын телефон ойындарына құртқанша осындаймен айналысқанына мен қуанамын.

Басы ащы болса, соңы тәтті болады.

Жаздың жайма шуақ кезі.Дәл осы жылы ең алғаш дүние есігін ашқаным есімде.Анамның құрсағында жатып ана мейрімін көрмегенім мен бөтен апайлардың тәрбиесін, мейрімін сезініп жүрмін.Анамды ең құрығанда бір көруді армандаймын.Анамды түнде жұлдыз ішінен іздесем, ал күндіз бұлттың арасынан іздеймін.«Апа мені қашан алып кетесіз?Қашан мені бауырынызға басасыз»-деп айтудан еш жалыққан емеспін.Анамды сағынғаным соншалық тіпті көрмеген, даусын естімеген анамды еске алған сайын көзіме жас келеді.Әр адам күндерін балаларын аймалап,құшақтап бар мейрімге бөлеп жатады.Ал біз ше біздің күйімізді ешкімнінде басына бермесін.Әр күніміз терезеге үнілумен өтеді.Кетіп бара жатқан адамдарға қарап, мүмкін менің анам шығар деген үмітпен әр күніміз өтіп жатыр.Әр адамға жаутандап қарағанымызбен ішкі жан дүниеміз өртеніп бара жатқандай болды.Қанша дегенмен өз анан әрқашан ыстық емес пе? сол аналарынын қадірлемей жатқан қанша адам бар.Тоғыз ай көтеріп, бауырына басқан, сен жыласан жанынды құрбан ететін ананды қалай ғана қарттар үйіне тастайсын ал мен болсам өз анамның мейрімінде, алақанында ,құшағында сезіне алмадым.Менің анам мүмкін мені қаламайтын шығар,әлде мені жек көрді ме екен оныда білмеймін.Кейде анамды елестетіп қойамын: Шашы қою қара, бойы ұзын, көзі мөлдіреген,қиылған қара қастары бар,өте мейрімді адамға ұқсатамын.Шіркін анамды бір көрсем екен…

Ертең менің бақытты күндерімнің бірі болмақ.Туған анам келіп алып кетпеседе, туған анамдай балатын апай алып кетпекші.Әрине алып кететініне көңілім толмайды.Өткені ол мені өз баласындай көреме,әлде  сен бөтенсін деп шеттете ме, оныда білмеймін.Бірақ ол үшін бөтен болатыным айдан аңық.Не боларын ертең көрерміз.Тек апа мен сізді жаксы көретінімді сіздің орнынызды ешкім баса алмайтынын білсеніз болғаны.Сонында өзі мен үшін жеткілікті…

Міне өзім армандаған  күнгеде жеттім.Осы күнге жетсемде неге көңілім толмайтының түсінбеймін.Неге екенін білмеймін бүгін туған анам іздеп келетіндей көрінеді.Бірақ бұлай болмасы аңық.Міне өгей анамда келді.Өзім елестеткен адамға мүлдем ұқсамайды.Қабағынан қар жауған, бір мейрім танытпайтын адамға ұқсайды.Қандай ана болсын мейрімі шексіз болады деуші еді.Бірақ бұл сөз бұл адамға жат көрінді.Тіпті маған мән беріп қарамады да… Кейін тәрбиешілерім мен қоштасып, шексіз алғысымды білдірдім.Қанша маған жат адамдар болғаныммен қоштасуға көңілім қимады.Бауыр басып кеткенім соншалық, бөтен деп санайтын тәрбиешілерді, білім нәріммен сусындырған ұстаздарымды тіпті үйімдей ыстық болып кеткен балалар үйінде қимай қоштасуға тура келді.Кейін өгейде болсын туған анамдай болатын анамның қолымнан ұстап кетіп бара жатқан кезде, бір бөтен әйелге түйісіп жерге жығылып құлап түстім.Әлгі әйел жіңішке даусымен:

-Балам тұра ғой! Бір жерінді жарақаттап алған жоқсын ба?-деп орнымнан тұрғызды.Әлгі әйелдін бар мейріммен «Балам»деген бір ауыз сөзі жүрегімді елжіретіп жіберді.Құдды бір өз анам айтып жатқандай шыдай алмай әлгі әйелді құшақтап алдым.Әлгі әйелде мені қатты құшақтап маңдайымнан еміреніп қайта-қайта сүйе берді.Осы кезде ғана ана махаббаты қандай болатының түсіндім.Алайда өгей анам осы бақытты көп көргендей мені әлгі әйелдің құшағынан суырып алмақ болды.Мен оның мойының жіберместей тас қылып құшақтап жібермедім.Алайда өгей анам бой бермей ақыры әлгі әйелдің құшағынан айырып алды.Кетіп бара жатқан кезде бар даусыммен:

-Арман-деп айқайладым…

Өгей анамның үйінеде келдік.Ішін көрсен адам шошырлық.Құдды бір сарай дерсін.Отырып жайғасарлық бір орын таппайсын.Улап шулап жүрген кір қожалақ балалардан басқа ешкім жоқ.Балалар мені көре сала топырлап мені қоршап алды.Менің үстімдегі киімімді көріп, кір-кір қолдарымен ұстап ластап тастады.Кейбіреулері аяқ киіміме жармасты.Қорыққанымнан аяқ киімімді шешіп бере салдым.Олар аяқ киімге таласып жатқан кезде бір бұрышқа барып жайғастым.Осы кезде өгей анам айқайлап:

-Тынышталындар не болды аяқ киімге жабылып әкеліндер-деп балалардың қолынан жұлып алды.

-Бүгінгі тапқан ақшаларынды әкеліндер-деп еді балалар қалталарынан ақшаны шығарып бере салды.Өгей анам балалардың ақшаларын жинап болғасын барлығын қосып, санай бастады.Санап болғасын:

-Бүгін дым жұмыс жасамапсындар.Өңшен арам тамақтар-деп балаларды ұра бастады.Мен оларды ұрып жатқаның көріп, шыдай алмай орнымнан тұрып:

Тоқтаныз бұныныз не? Оларды не үшін ұрасыз-деп айқайлап жібердім.Өгей анам жаныма келіп, жағымнан ұстап:

-Эй боқ мұрын сен не деп тұрсын.Өз орнынды біл.Ертен сенде осы балдар сияқты көшеге шығып,қайыр сұрайтын боласын.Енді мына жиденді шеш.Шеш-деп деп айқайлады.Мен шешіп бере салдым.

-Бүгін ешкім тамақ ішпейтін болады.Ертен тағыда осындай мөлшерде ақша алып келетін болсандар тағыда тамақ ішпейтін боласындар-деп менің киімім салынған сөмкені алып есікті қара кілтпен тас қылып кілтеп кетті.Өгей анам кете сала балалар мені дөңгелектеп қоршап алды.Маған тиісетін шығар деп ойлағам бірақ барлығы керсінше болды.Барлығыда өзім сияқты жетім балалар екен.Оларды да мен сияқты жетімдер ұйінен алып келіп осы жерге қамап қойыпты.Балалар таңертен ертесімен тұрып, көшеде тұрып қайыр сұрайды екен.Балалар Тапқан ақшамен өгей анам өзінің отбасын асырайтын көрінеді.Мында 10шақты бала осылай қайыр сұрайды екен.Енді осылардың қатарына 11ші болып менде қосылдым.Осылардың барлығын естігенде төбемнен жай түскендей болды.Барлығымыз түнде ұйықтай алмадық.Бөлменін іші суық болғаны соншалық денен дір-дір етіп ұйықтай алмайсын.Табандарым бүрсиіп суық тартып қалады.Жылыту үшін аузыммен үрлеп-үрлеп қойамын.Сөйтіп отырғанда таңда атты.Балалар айтқандай ертесімен өгей анам келіп тас болып жабылып тұрған есікті ашты.Балалар есікті аша салысымен топырлап шыға бастады.Кейін өгей анам бүгін осындай ақша жинауларын керек деп балаларға бөле бастады.Міне кезек мағанда келді.

Ү Сен бүгін енді алғаш рет шығайын деп жатқандықтан 3000теңге жинасан болғаны-деп миыма құйып айтып кетті.Қанша жинайтынымызды айтып болған соң бізді аудан-ауданға бөле бастады.Мені кісілер ығы-жығы болып жататын базарға апарып кісілер көп жүрер ау деген жерге апарып орналастырды.Қайыр қанша сұрамайын десемде сұрамасқа амалым болмады.Қарнымның ашқаны соншалық не берседе, жей берер едім.Балалар үйінде өзім жемейтін тағамға зар боламын деген ой үш ұйықтасамда ойыма кірмепті.Тағдырдың жазғаны шығар деп қолымды жайып едім бір ана келіп,қолыма тиін тебенің тастап кетті.Осы кезде көзімнен жас еріксізден шығып кетті.Мен армандаған өмірім осы ма еді.Әрине осы болмағаны айдан аңық.Маңдайыма жазғаны осы шығар.Көнбескем амалым жоқ…

                            ********************************

                                     5 Жылдан соң

Кәмілеттік жасқада келдім.Өз қолым өз аузыма жеткенді.Өз бетіммен өмір сүрер кезде келді.Ендігі мақсатым өгей анамнан құтылып кашып шығу.Бала кезден қашудың жоспарын құрып жүргеніме міне  5жыл өтті.Болашақта кішкентай болсын жұмысқа тұрып адал еңбек ету… Міне әдеттегідей таң атпай жатып өгей анам келді.Сол баяғы бүгін жинайтын ақшаларымызды айтып, аудан-ауданға бөліп тастады.Осы жолы маған шағын бірақ адам көп жүретін ауданға тұру бұйырыпты.Ауданға барып жайлы бір жерге отырып жайғасып қайыр сұрай бастадым.Өгей анам түскі асқа кеткен кезде ебін тауып қолымдағы бүгін түскен ақшаны қорапқа салып қашып кеттім.Бір жағынан қашып кеткеніме қуансам, бір жағынан өгей анамды да аямын  қайыр сұрап азда болса отбасына көмектесуші едім.Енді олда жоқ.Егер өгей анамда қалсам болашағыма балта шапқандай болар едім.Осылай өгей анамнан қашып пысып жүргенімде қас қарайып кеште түсті.Бір саябақтың орындығына барып біраз ойландым.Енді жаңа өмір бастауым керектігін кішігірім жұмыс тауып, адал еңбек етіп ұлкен білімді азамат болуым керек деген алдыма мақсат қойып өз-өзіме уаде бердім.Кейін орындықта жатып көзім ілініп кетіпті.Таңертен ертесімімен біреу түрткендей болды.Өгей анам тауып алдыма деп шошып ойанып көзімді ашып қарасам ешкім жоқ.Тек аяғымның астында жатқан қанғыбас иттердің бірі екен.Иттің басынан сипап:

-Ай жануарым ай сеніңде күйін дәл менікіндей екен.Сеніде анан  керек қылмай тастап кеті ме? Сенің күйінді менен басқа кім түсінер дейсін-деп басынан сипап кетіп қалдым.Жолда кетіп бара жатқанда дүкендер мен аялдамада тұрған хабарламаларды ежіктеп оқып, ақыры қара жұмысшы болып жұмысқа тұрдым.Кешке дейін жұмыс жасап болғасын.Еңбекпен тапқан ақшамды алып,қарным тойғанша тамақтандым.Еңбектің наны тәтті денен осы шығар…

                     1Жылдан соң

Міне жайлап-жайлап қара жұмысшыдан көтеріліп келемін.Бұрын білімім солмаса, ал қазір дәрігерлік мамандықты оқып жатырмын тіпті мамандығым бойынша тәжірібе жинақтап жұмыс жасапта жатырмын.Өз өміріме өзім ризамын.Бүгінгі жұмысым бітіп үйге кетіп бара жатырған жолда бір әйел адамға соқтығысып қалдым.Апай жерге құлап қалды.Мен апайдан кешірім сұрамақ болып:

-Апа кешірініз сізді байқамай қалыппын-деп орнынан тұрғыздым.Апай маған қарап үн қатпады.Менде ол апаның түрін көрген кезде жүрегім дір етіп қобалжи бастадым.Апайдан кешірім сұрап бұрылып кетіп бара жатқан кезде.

-Балам-деген дауыс естілді.Артыма қайта бұрылдым.Апай қасыма келіп:

Балам-деп құшақтады.

Балам мен сені қанша іздегенімді блесін бе? Сен әлі күнге дейін өзгермепсін.Сені қалай сағынғанымды блесін бе? Балам сені тастап кеткенім үшін кешірші балам-деп жылады.Сол кезде ғана есіме түсті.

-Апа сізді қанша күткенімді білесіз бе? Сізді сол кезде көргенімде сіз менің анам екенінізді бірден білгем.Менен кешірім сұраманыз мен сізден кешірім сұраймын.Сізді осы кунге дейін іздемегенім үшін кешірініз апа-деп қатты етіп құшақтадым.Мен осы кезде бақыт деген осы екенін түсіндім.Осы күнен бастап анам екеуміздің жұбымыз жазылмады.Базарға барған кезде қайыр сұрап отырған адамдарға қарап, өзімнің бағы кезіп есіме түсіп, осы өміріме шүкіршілік етемін.Ата-анамыздың қадірін біліп,өмір сүріп жатқан өмірімізге шүкіршілік етейік…

Петропавл қаласы туралы біріміз білсек, енді мыңымыз біле бермейміз. Бірақ бұл шаһарды танымал блоггерлер(дәлірегі Данияр Алан) Шир елі(«Властелин колец» киносындағы Хобиттер тұратын мекен) атап кеткен. Себебі мұнда тыныш, халық өзімен-өзі, әлеуметтік нысандар бір жерде шоғырланған. Оның үстіне такси бар-жоғы 200 тг :p, Бұдан да бөлек Шир елінің өз рахаты бар. Мысалы мен сияқты бойдақтарға өте қолайлы.


Петропавл қаласы құс ұшатын биіктіктен. Ширға шынымен ұқсайды иә?)

Менде кір жуатын қатын да, кір машнесі де жоқ. Өзім жуа алмаймын. Сондықтан жиналып қалған кір киімдерімді алып жалға пәтер беретін аппартаментке барамын. Біздің жақта түс уақытында бір бөлмелі пәтер4 сағатқа 1500 тг ғана. Ішінде өздерінің автоматты кір жуатын мәшнесі болады. Максималды салмақ 5 кг-ға дейін жуа береді.
Кір жуатын автоматты мәшінелерде көбіне мақтаны 60 градус ыстық сумен 800 айналымдық сығумен киімді 1,5-2 сағатта жуып шығады. Сонда 4 сағатта 10 кг кір жууға болады. Бар-жоғы 1500 тг-ге))) Ал химчисткаларда бір джинсыны 1500 тгге жуатынын ескерсек бұл әлдеқайда тиімді емес пе? Тіпті бұл әдісті әйелі еріншек еркектерге немесе үйінде кір мәшінесі жоқ еріншек келіншектерге де қолдануға болады.



ПыСы: воооот жалдамалы пәтерге адамдар жыныстық қатынас үшін ғана барады десең қателесесіз)))

Жауыр болған тақырыптардың бірі екенін білемін, бірақ сонда да өз пікірімді айтып өтейінші деп ойладым. Құдай ау, Астанаға келгелі 5 жыл ішінде не сөз естімедім, басында сұхбаттасушымның бұл пікірінің дұрыс емес екенін дәлелдеуге тырысатын едім, кейінірек бұл қарсылық, берілгісі келіп отырған жігітінің алдында тұрып "қойыңызшы" деп әлсіз қарсылық танытатын 17 жасар бойжеткеннің қылығынан аса алмай қалды. Кейін тіпті қосыла жамандайтынды шығардым :) Жө-жоқ, жек көргенімнен емес, Шымкентке бармаған, тірі Шымкенттікті тек автобустан ғана көретін бір міскіндерді подъеб жасау үшін ғана осылай дейтінмін. Рас, кейін әдет болып кетті. Сонымен,

Жоқ, ҚТ/ДТ тақырыбы бар, кей кездері өршіп-өршіп те алады. Қайбір жылдары облыста бір қазақ руларына қатысты бір үлкен стэлла ашылмақшы болыпты. Архитекторы бар, дизайнері бар дайындап алып келсе, облыс әкімінің қатысуымен (әлбетте қала әкімі, қала/облыс архитектурасы, жер комитеті т.б. құрылымдардың өкілдерінің қатысуымен) өткен бұл шараның арты дауға ұласып кетіпті. Даудың басы не дейсіз ғой?! Сол рушылдық. «Неге жоғары жақта жалайыр тұр, қоңырат неге төмен? Жаныс неге жоғарыда тұрмайды?». Осы сұрақтарды 2-3 сағат талқылап, облыс әкімі қолын бір сілтеп (әлбетте адам болмайтындарын түсінген шығар) бітейін деп тұрған жоба сол күйі салынбай қалыпты.
Өткенде Ақтөбеге бардым (айтпақшы мына пікірді естіп одмин өшіріп тастауы мүмкін постты). Не көрдім дейсіз?! Бір де бір ұлы, орта жүз руларының атақты адамдарының атымен аталған көше жоқ. Барлығы кіші жүз руларының адамдары. Ол ол ма (Ол — ол! © вайфай25), Астана қаласында Әлияның ескерткіші бар. Тура сондай Ақтөбеде де бар. Астананың әлде 10, әлде 15 жылдығына Ақтөбенің жасаған сыйлығы. Қызығы, ескерткіш артындағы стелланың Астанадағысында бүкіл қазақ бар, ал Ақтөбесіндегісінде тек кіші жүз адамдары *lol*
Құдай, рушылдық қазақ бар жердің бәрінде бар. Тек бізде Шымкентте бір кісінің айтуынша ол «ТЫМ ЖАРНАМАЛАНЫП КЕТКЕН».

Шымкенттіктердің жанды жері :) Алып қашу болған, болады, бола да береді. Оны орта ғасырлардың қалдығы дерсіз, демессіз, ұнар-ұнамас, ол өз шаруаңыз. Баяғыда қалай екенін білмеймін, біздің кезімізде қыздың еркінсіз алып қашу өте сирек жағдай болатын. Әдетте, қыз-жігіт болып жүріп, қыздың келісімімен алып қашатын. Оған әсер ететін бірнеше факторлар болуы мүмкін. Қыздың ата-анасының келісім бермеуі (материалдық жағдайының тең болмауы т.б.), шығындарды азайту үшін (құда түсіп алғанға қарағанда әлдеқайда шығыны аз), қызық үшін. Кейініректе тіпті, қыз бен жігіттің ата-аналары жолығып, әдейі пәлені күні алып қашсын деп бір-бірімен келісіп те істеп жүрді. Бұл жердегі маңызды фактор сол материалдық шығындарды азайту еді.
Бірақ, көрген қызды басып алып қаша бермейді, тіпті сол Шымкенттік қыздардың ішінен алып қашқан жерінен қайтып келген кемінде 5 қызды білемін. Ол жерде де заң бар. Ол жерде де заңнан қорқады.
Дәлелдерім қаншалықты сенімді шыққанын білмеймін, бірақ бас салып алып қашатын жағдайлар жүзден, тіпті мыңнан бір. Сендердің ойлап жүргендерің жәй ғана миф.

Жоқ, бұл миф емес. Парақорлық бар. Болғанда қандай. Жасымнан (ғылым бар деп ескермедім) спортқа жоқпын. Жек көретінмін. Мектеп кезінде дене шынықтыру сабағынан қашып кететінмін. Бірінші курсқа түскенде тағы сол д/шы алдымнан шықты. Әлбетте барғам жоқ. Бірінші сессия бітерде ағайға барып, 500 теңгемен шешіп кеткем. Саудаластым тағы ұялмай.
Бірақ парақорлық тек Шымкентте десеңдер қатты қателесесіңдер. Петропавлға соңғы барғанымда бір жігіт жаңадан машина алып жүргізіп жүргеніне 1-2 ай ғана болғанын айтып отырған. Мен барған күннен бір күн бұрын МАИ қызметкеріне ұсталып, алғашқы парасын беріпті. Ондай оқиға бүкіл Қазақстанда миллиондап саналады. Қазақстанға сіңіп кеткен. Сондықтан барлық күнәләрдің бәрін Шымкенттіктерге жауа бермесеңдер деген тілек.

Бұл енді даулы мәселе. Мәселен, қонақсыз дейік. Тұратын пәтер жалдайсыз. Біз соңғы барғанымызда тәулігіне 5000 теңгеден жалдадық. Ол жұмсартып айтқанда, люкс номерлер емес. Жақсы пәтерлерді 10-15 000-ға жалдайсыз. Былай қарасаң, Астанада да сол баға. 150 теңгенің шашлығы? Ал сол шашлықтың қаншасына тоясыз? Орташа он адамнан құралған компания бір отырғанда 40-50 дана шашлық береді. Сыра 200-300 теңгеден? Астанаға келіңіз, мен тура сол бағада сыра сататын бірнеше жерді көрсетемін :) Киім арзан? Астанада орталық базарға барыңыз, баға сол шамалас.
Біз жазда барғанымда 3-4 адам болып бір караокеге барып 20-30 000 жобасында құртып қайттық. Бұл жерде мәселе класс туралы шығар. Гламур орындар, қарапайым өлімділердің баратын орындары қай қалада да бар. Бір күнде мың доллар құртатын жер Шымкентте де толып жатыр.
Ал егер әңгіме сервисте болса, онда әңгіме басқа. Шымкенттік сервиске ештеңе жетпейді. Сіз тіпті бір бомжатникте отырсаңыз да сервис жоғары деңгейде болады. Оған мен кепілдік бере аламын.

Қазақылық болғанда әңгіме қазақ тілі туралы. Шымкент қаласы Кеңес үкіметінің көптеген қалалары секілді орыстанған қала болғанын ұмытпауымыз керек. Кеңес үкіметі кезінде, тоқсаныншы жылдары қазақтардың саны өте аз болған. Сұрапыл тоқсандарда біз 17 мөлтекауданда тұрдық. 8 подъездік үйде ары кетсе 10 қазақ жанұясы болған шығар. Кейін 2000 жылдарға қарай он шақты ғана орыс жанұясы қалды сол үйде. Бірақ, көпке дейін кеңсе тілі орысша болып келді. Қағаздар Қазақстанның барлық қалаларындағы секілді орысша жүргізілді. Ал «Кеңсе тілі қазақша болмай іс оңбайтынын» өздеріңіз де білесіздер ғой. 17 мөлтекаудан ол кезде қаланың шет жағында орналасқан. Орталыққа бара қалсам басқа қалаға түскендей болатынмын өз басым. Көше орысша сөйлейтін. Әлбетте түрі қазақтар, орысша былдырласып кетіп бара жататын.
Осы жақында ғана бір танысым барып келді. Келген соң «Неге бәрі орысша сөйлейді?»,-деді. Өйткені, өйткені (патамушта патамушта). Сондықтан, Шымкентке барып қазақша түсінбей тұрған қазақты көрсеңіз қатты таң қалмаңыз. Өз ауылыңызға барғандай барып, алдыңызда қымыз сапырып отырған әже көремін, қазақша оюланған қамзолы бар бойжеткен көремін, шаштағы шолпыны, қолдағы қамшыны көремін деп барсаңыз үмітіңіз ақталмай қалу қаупі жоғары :) Көп нәрсені күтпей ақ қойыңыз дегенім ғой :)

Өткенде ғана шыққан "Шымкент келінінің бір күнін" бейнелейтін фотореп шықты. Әлеуметтік желілерде жүздеп бөлісіп, мыңдап пікір білдірді. Мен сендерге айтайын, барлық келін ондай емес. Ибалылығын сыпырып тастап енесімен бүйірін таянып ұрсысатын, үйіне жылына 3 рет кетіп қалып «Күйеуім келіп алып кетпесе бармаймын» деп жатып алатын, бөлмесіне кіріп алып, тіпті шайды да бөлек ішетін келіндер жетіп артылады.
Ол жақта қыздар тұрмысқа ерте шығады. Көбі жиырма жасқа жетпей тұрмысқа шығып кетеді. Тіпті біздің кездерде қыздардың өздері «23-тен қалып кетсең қалғаның ғой солай»,-деп отыратын. Енді ойланыңызшы қазіргі заманда жиырма жасар қыз деген шақалақ қой әлі, еркелігі басылмаған. Уақыт өте келе 1-2 бала туған соң, қыдырғысы келеді, жастық шағында түнгі клубтарға мүлдем бармағаны есіне түседі, былайша айтқанда құтыра бастайды. Оған көнетін күйеу аз, көнетін ене тіпті аз. Ажырасу бойынша нақты қай орында екенін білмеймін, бірақ алғашқы орындарда екенін жорамалдай аламын. Біздің топта оқыған жиырма қыздың үштен бірі ажырасып кетті. Екінші әйел алған достарым да бар. Ажыраса жаздап барып тоқтаған достарым да бар. Есеппен тұрмысқа шығып, күйеуі командировкаға шығарып салып бұрынғы жігітінің қойнында жататын да әйелдер көп. Отырыстарға 3-4 жасар баласымен келіп, бойдақтардың «кеттік-кеттік» дегеніне еріп, баласымен бірге жалдамалы пәтерлерде қонып қалатындары да бар. Ондай өте көп. Көбінде маска беттерінде.
Ия, жынысаралық соғысқа дайынмын. Жабылыңдар.

Қойыңдаршы түге. КСРО кезін білмеймін. Ол кезде сабаса сабаған да шығар. Онан кейін әйелін ұрыпты дегенді көрмедім. Шымкентте 10 досым бар, екеуі бойдақ, қалғандары отбасылы. Біреуі де әйелін ұрмаған. Нұқыса ашу үстінде нұқыған шығар, бірақ көгала қойдай сабағанын естімегем де, көрмегем де. Оның үстіне заман да басқа ғой, күйеуінің үстінен ұрды деп арыз жаза салатын әйелдер де көп. Сондықтан, бұл жүзпайыздық миф деген ойдамын.

Сегізінші миф

Данияр Алан Шымкенттіктерге ұқсамайды, батыстың жігіттеріне ұқсайды дейді біразы. Хе, түбірімнен асып қайда барамын айналайындар ау *lol**lol*

Еңкейгенге еңкей, ол әкеңнің құлы емес, Шалқайғанға шалқай, ол құдайдың ұлы емес деуші еді дана қазақ.Бұл күндері бұл тәмсілден де мән кеткен сияқты.Өмір адамға бір-ақ рет берілетін Алланың сыйы. Алла тағаланың алдында барлығымыз тең дәрежедеміз. Менің түсінігімше жалпы адам баласы өзін ешкімнен кем немесе артық дәрежеде ұстауға тиісті емес. Алайда, соңғы уақытта көп байқап жүрмін, бұл өмірде өздерін өзгеден жоғары ұстайтын жандар көбейіп кеткен. Көмек сұрап, аға-көкелеп келген жандарға мұрнын шүйіріп, тіпті кейбіреулерін адам санатына да қоспай, айтқан сөздеріне құлақ та аспай жатқандар да бар. Осындайда: «Адам» деген қастерлі атаудың қадірін кетіру осы шығар дерсің!.. Мейлі, шені, шекпені жоғары болса да ол да жаратылыстың күшімен Анадан туды ғой… Сонда өз мінезімен, алған тәрбиесімен туған анасын соншалықты ұятқа қалдыруға бола ма екен?" деп ойлайды екенсің…

Әлгі, сендердің ентерлеттеріңде бастырылу туралы алып-қашпа, әкеліп-тастама әңгімелер көп екен. Бастырылу себептері діннен бастап, физиологияға дейін ұласады. Бірден айтайын — барлығы да өтірік. Шылқыған өтірік. Әйтеуір мамаң деп барғасын, бірдеңе гәпіруі керек. Сондықтан оттай берген. Ал шындығында себеп басқада. Бірден есхертейін — дәріхерлік дипломым жоқ, арнаулы курстар оқымағам. Бірақ мен сіздерге дәрі берейін деп жатқам жоқ, сондықтан қорықпай-ақ қойыңдар, әбілдер өңшең.



Кеселдің мамамнезі

Бастырылу — ұйқы кезінде не ояу кезде дененің жансыздануы. Адамда бес сезім болса, тек көру мен есту қабілеті қалады. Ал денеңді қимылдата алмайсың. Дененің жансыздану кезінде көру қабілеті біршама жақсы сақталса, есту қабілеті нашарлайды, мысалы, сөйлеген дыбыстар — күңгірт, әлсіз естіледі, немесе филологиялық тұрғыда жер бетінде тіркелмеген тілдердің бірінде шым-шытырық сөздер легін естуіңіз мүмкін. Қызығы сол: сіз ол сөздерді түсініп жатқандай боласыз!

Физиологиялық ауырсыну белгілері жоқ. Тіпті кей тұстарда мына пәниге қарағанда рахат та көрінуі мүмкін (айталық, «мұнда» VKM -ды кездестіру ықтималдығы нөлге тең). Ал енді үрей сезімі билеуі мүмкін. Бұл енді адамның о дүния, тылсым, херуақ сияқты дүниелерді субъективті қабылдауына байланысты. Бастырылған түннен кейін өзінен өзі қорқып,
аллилуйялап жеті нан тарататын экземплярларды да біледі аффтар.

Бұл күйден шығуға әдетте сырттан болмашы тітіркендіру жеткілікті. Ноуқостың башайын басып, не енегін езіп кетсеңіз — жансыздану күйінен дереу шығады. Көңілшектік деңгейіне қарай — жай ғана рахмет дей салудан бастап, ағыл-тегіл жылап, абайсызда енегін басып кеткен аяғыңызды сүюге дейін баруы мүмкін. Айтпақшы, кейде тарс еткен қатты дыбыс та жеткілікті.

Қайталап айтамын, бұл күйден жасанды жолмен ТЕК ҚАНА СЫРТТАН ТІТІРКЕНДІРУ арқылы ғана шығуға болады. Яғни өзіңді өзің шымшып алуға, диваннан құлап кетуге Олегтенбей-ақ қойыңыз. Бұлшық еттеріңіз жұмыс істемейді. Яғни, әрекет түгілі, біреуге мені оятып жіберші деп айту да мұң. Дененің жансыздану кезеңінен тек қана табиғи жолмен шығуды күткеннен басқа амалыңыз жоқ. Ал ол бірнеше минуттарға созылуы мүмкін.

Осы жерде — менен бір қызық. Бірде бетібоқта каммент жазып, ұйқыға жатып, бес минөттен соң бастырылып қалдым. Әжесстің, «тірілгесін» мәңгіліктен келгендей болсам, сағатта — каммент жазған уақытымнан 7
минөт қана өтіпті. Ал мен таң атты деп ойлаппын.

Бастырылудың ең бір тылсым тұсы — «бірнеше рет ояну» эффектісі. Бұл өзі мынадай қызық эффект, әнасс. Бастырылып қалғаннан кейін, оянып кеткендей боласың. Бір кезде… әлі жатқаныңды сезесің! Одан кейін, енді шындап оянғандай боласың. Бірақ қуанба — бұл да алдамшы, шын мәнінде сен әлі шала-жансар жатырсың! Ал, Павловтан бастап бүкіл
физиологтардыкін өтпейтін бәкімен кесіп ала ғой!

Айтпақшы, постулат: мас кезде адам ешқашан бастырылмайды!

Алқашқы бастырылып қалуым немесе №3 емхана дәрігерлеріне лағнат

Алқаш рет бастырылып қалғанда тасым мұздап сала берген. Зәрем зәр түбіне жетіп, әрі қарай қуық бойымен дамбалға сырғып түсті. "Қарламқаш" (былайғы қаззақтарға «ақ сүйек» деген аттыкімен белгілі ойынға ұқсас) ойнағанда, түн ортасында зиратқа тығылып отыра беретін мен, анау-мынауға сенбеуші едім. Мазасы кеткен херуақтар ақыры маған қолдарын жеткізген екен деп шошыдым. Біттім дедім.

Екінші рет бастырылып қалғаным тіпті ауыр тиді. Себебі етбетімнен жатқанда бастырылып қаппын. Аид патшалығында қандай мамандықтың құлағын ұстасам деген ойлар келе бастаған кезде, таңғы беске оятуға қойылған телевизор саңқ етті. Енді шындап бұтқа жібердім.

Емханаға құстай ұштым. Сәтті пайдалана отырып, №3 емхана терапевті Қарсақбаев Т. мырзаға ланетімді жеткізгім келеді, себебі ол таусылып жылап, түндегі охуйғаны пұшайман бола айтып берген маған:
— Ааа, с кем не бывает, это в порядке вещей, иди, не парься — деді. Сукі нақ.

Атауы жоқ кесел маған серік боп, Атып жатты Жиренқопа таңдары...

Амал не, жансыздану дертімен күресте жалғыздан жалғыз қалдым. Әлбетте, Үбәк, Муңкә, Ракүшәй сияқты қандыкөйлек достарым көмектесер еді (және көмектспек те болған!), бірақ қалай?

Бастырылуды зерттеп жүріп том-том кітаптарды ақтардым. Хербетте, Донцова, апайынды әпшелі-сіңлілі Стругацкийлер, ортағасырлық инквыизицияның жын-перілермен күресі сияқты дімкәс еңбектер бірден наққа кетті. Норбеков деген аферистке де еменнің ең үлкен бұтағын қойдым. Жеке кабинеті бар психиатр-хихиатрларды бірден наққа жібердім: бейшараларға ақша төлесең — өзінің саласына қатысы жоқ мәселе бойынша да бірдеңе айтып беретін қасқалар деп естігем. Ал діндарлар — «бессімилдә!» деп айтсаң, жын қашып кетіп, оянасың деп еді.Бірақ жағың жұмыс істемесе, қайбір мантраны қарық қыласың?

Сондай күндердің бірінде Кәшәні жолықтырдым. Қуантқаны — ол тамаша стақандас ғана емес, сонымен бірге — бастырылып қалатын ауруы бар екен. Онысын естіген күннен бастап, екеуміздің ұқсас жерлерімізді аңдай бастадым. Сырт қарағанда әбүйіріміз бен қолтығымыздан басқа ұқсастық таба алмадым. Бірақ бір күні:

— Ептібайымайдтың белін атам құртты, сақ* құйғанда балшық тасытып! — деп, белін ұстап ыңыранған да, «охх!» дедім мен!

Қиагноз

Очм, құдайына қараған иудейлер, мен таптым адам неге бастырылатынын. Жезөкшелер, ну енД, өз еркімен, ол енді мысыққа да түсінікті. Ал адамдар — омыртқасы қисық болғаннан бастырылып қалады екен!

Мидан «жүр-тұр-ана қызбен жат!» деген сигналдарды жұлын денемізге — омыртқаның жамбаспен тістескен тұсындағы 32 кабельмен таратады. Кішкентайында ауыр көтеріп (Кәшә сияқты), я бірден құдай атып қисық боп туғандардың (мен сияқты) омыртқасындағы соңғы сақинасы — сол кабельдерді жаншиды!

Күндіз, яғни адам белсенді кезінде сақина үнемі қозғалыста, сондықтан кабельдердің қызметіне кедергі жоқ. Ал енді ұйқыға жатқанда сақина ұдайы жаншып тұратындықтан, денені қимылдату мұң болады. Басқаша айтқанда, бұл — ерікті түрде сал боп қалу деген сөз.

Әуелде бастырылып қалған кездерде, ояна сала омыртқам мен жамбасым астасқан тұсты уқалап көретін болдым. Ұйып тұрады әнасс, тіпті шымшысаң да ауырмайды! Эксперимент тазалығы үшін Кәшәға да айтып қойғам. Бірер күннен соң, ол да бастырылған күндері омыртқа-жамбас қорғас шекарасы ұйып тұратынын жеткізді.

Сонымен, ашетері — бастырылу омыртқаның қисық біткенінен болады. Әсіресе, сколиоз адамдар бастырылуға бейім. Тақырып өзім үшін осылай жабылды. Енді, шын дипломы бар, медицинадан Нобель сыйлығының лауреаты басқа себеп айтса да сенбейм, нақтың. Мен жаман боп жүргенде қайда қалдыңдар?!!!

Бастырылып қалу күйінен шығу амалдары

Біреу оятып жіберсе жақсы әрине. Бірақ, бастырылып қалу нарығында 25 жылдан бергі ойыншы ретінде айтайын: құрыған үміт. 25 жылда бір-ақ рет оятып жіберген екен мені, онда да жансыз жатқанымды білгеннен емес, сыраға барып келейік деп.

Тапқан жалғыз амалым — тыныс алу арқылы. Байқайсыз ба, сіз бастырылып жатқан кезде, тынысты да баяу алып жатасыз, тіпті кейде — тыныс алуды "ұмытып" кеткендей боласыз. Ендеше, мейлінше терең демала беріңіз. Денеңде қан жүгіріп жатқанын, санаңның айқындалып келе жатқанын байқайсыз. Тыныс алудың жиілі мен тереңдігін арттыра берсеңіз. бір кезде барып денеңізге жан бітіп, оянасыз. Әрі — ысылдап-пысылдап жатқан адамды біреудің оятып жіберу ықтималдығы да жоғары. Егер сіз тіпті бір жақсы амалын білсеңіз — мәрхабат, хуяна отырып тыңдауға уәде беремін.

Жаман жаңалықтар ТВ-да қаралымды, газет пен сайтта оқылымды, желімді өтімді болып тұрған заман. Рейтинг пен лайк үшін адамзаттың кей құндылықтары ұмытылып барады. Жаңалықты таратушы БАҚ редакторлары мен қарапайым қолданушылар журналистік және азаматтық жауапкершілікті сезінбеуде. Негатив ақпараттан туатын себеп пен салдарларға көз жұмылуда. Қоғамды дұрыстағымыз келсе алдымен өзімізден бастауымыз керек. Жаман жаңалықты не үшін таратпауымыз керек?

1-себеп: Депрессиялы қоғам
Үнемі жаман жаңалықтар еститін, оқитын адамдарда стресс көп болады. Ұйқысыздық пайда бола бастайды, қан айналымы нашарлайды. Мұндай адамдардың көптігі әлбетте қоғамға да әсер етеді. Нәтижесінде қоғамдық ортада, жұмыста, отбасыда кикілжің, айқай-шу, наразылық көбейеді. Бұл жалпы көңіл-күй атмосферасына үлкен әсер етеді.

2-себеп: Оқиғалар тізбегі
Бір нәрсе туралы жиі айтыла бастаған сайын сол нәрсе туралы ақпарат та көбейе береді. Ол ақпарат біреуге жаман болғанымен, біреу үшін жақсы ақпарат. Біреу үшін ол құнды инструкция, идея және өзі сияқтылардың бар екендігіне куәлік. Мысалы: зорлық, өзін өзі өлтіру, педофилдік сияқты түрлі маньяктықтар. БАҚ-та мұндай оқиғалар тәптіштеп жазылады. Бұны өз пайдасына қолданатындар бар. Жақында ғана бірінен соң бірі жалғасқан өзін өзі өртеу оқиғалары, нәрестелерді тастап кету әрекеттері осындай тізбектерден құралады.

3-себеп: Жануар түйсігінің оянуы
Жаман нәрсені қарай берген сайын адамның оған еті де үйрене бастайды, қалыпты нәрсе ретінде қабылдайды. Жалпы ғалымдардың айтуынша бір нәрсені 7 рет көргеннен кейін адам оған анормал нәрсе ретінде қарамайды екен. Сондай-ақ адамның ішінде жатқан кей түйсіктер оянады, оның қызығушылығы арта бастайды. Бірақ, мұны білдіргісі келмейтін жасырын маньяктар мұндай жаңалықтарды «Масқара, сұмдық!» бетпердесі арқылы тарата бастайды. Өзіне ұнаған нәрсені басқаларға да көрсеткісі келеді осылайша. Мұндай адамдарда психологиялық және жыныстық ауытқушылықтар бар деп айтуға болады.

Осы негізгі 3 себеп үшін жаман жаңалықтарды бөліспеңіз. Осылайша стрессіз қоғам құруға болады, жаман жаңалықтар тізбегін тоқтатуға болады, жасырын маньяктар санын азайтуға болады. Бар болғаны негатив ақпаратты бөліспеу ғана.

P.S жақында журналист Қанат Әуесбай желідегі парақшасында өзін өзі өлтіру тізбегі Вертер эффекті туралы жазды:

Америкалық социологтардың айтуынша, ақпарат құралдары суицидті жаппай жұртшылықтың қаперіне сала беріп, есіне түсіре берсе, бұл өзіне қол салу әрекеттерін одан сайын маздатып, өршітіп, ушықтырып алу қаупі жоғары. Өйткені, өмірімен қош айтысуға оқталып жүрген адам, теледидардан өзі сияқты суицид жасаған бейбақтарды көргенде өзін-өзі ақтай бастайды. Яғни, «мен ғана емес екем, мен сияқты өмірмен қоштасқысы келетін адамдар көп екен ғой» деген сияқты кереғар ойлармен өзін жұбата бастайды.

P.S.S Блогер Дінмұхамед Зиядин aka qisyq үлгілі желі қолданушысы туралы: