Бүгіннен бастап Жирентаев көшесінің Қ. Мұңайтпасов көшесінен Петров көшесіне дейінгі бөлігінде жол жөндеу жұмыстарын жүргізуге байланысты №3, 14, 18, 23, 31, 40, 73 бағдарлардағы автобустардың қозғалыс сызбасы уақытша өзгереді.

№ 3 маршрут Мұңайтпасов көшесімен «Орбита» аялдамасына дейін өзгеріссіз жүреді, одан әрі Сәтпаев к-сі – Петров көшесімен жүреді, содан кейін Жирентаев көшесіне кірмей қазіргі қозғалыс сызбасы бойынша жүреді.

Кері бағытта осы қозғалыс сызбасы бойынша жүреді.

№ 14, 18, 40 маршруттар Абылай хан даңғылының бойымен «Травматология және ортопедия институты» аялдамасына дейін өзгеріссіз, одан әрі Қ. Мұңайтпасов к-сі –Сәтпаев к-сі және қазіргі қозғалыс сызбасы бойынша жүреді. Бұл бағдарлар да Жирентаев көшесіне кірмейді.

№ 23, 31, 73 маршруттар Мұңайтпасов көшесімен «Орбита» аялдамасына дейін өзгеріссіз, содан кейін қазіргі қозғалыс сызбасы бойынша тура жүреді. Сәтпаев – Петров –Жирентаев көшелеріне кірмейді.

Жол жөндеу жұмыстары аяқталған соң аталған маршруттар бұрынғы қозғалыс сызбасы бойынша жүретін болады.

Толық ақпаратты 57-47-77 телефоны бойынша байланыс орталығынан алуға болады.

astana.gov.kz/kk/modules/material/11199

Сәлеметсіз бе! Мойындаңызшы, биылғы жаз керемет өтті ғой! Кереметтілігі футбол фанаттары үшін Еуропа чемпионатында, ал жалпы спорт сүйер елге жазғы олимпиада ойындарында болды. Небір пікірталас тудырып, әлеуметтік желілерді, күллі ғаламторды жайлады. Шынында да, бір сәт негативтен ажырадық. Осындай додалар өсіп келе жатқан буынға зор мотивация боларына сенемін! (Әрине, әділ түрде өтсе...) Себебі, қатарластарымның аузынан бірнеше рет «болашақта баламды спортқа берем» дегенді естіп қалдым.
Еліміздің жүлдегерлерін (сәл кешіксем де) құттықтап қояйын деп едім!
Рио олимпиадасы туралы көп қарап шықтым. Қызықты ақпараттар мен фактілер де жазылыпты. Ағылшын сайттарын ақтарып отырып, португалдықтардың арасына түсіп кеттім. Сөйтіп, бір қызық нәрсені көзім шалды. Көзім шалды да, бөлісіп қояйыншы дедім…
Олимпиада ойындары үшін Рио де Жанейрода бұрыннан бар 18 кешен қолданылыпты (жөндеуден өткен). Ал арнайы «Рио-2016»-ға деп жаңадан, үнемі пайдалану үшін – 9, уақытша – 8 объект салынған екен. Бұл дегенің қыруар қаржы ғой! Өзіңіз қарап көріңізші.
1) Алғашқы суреттерде Олимпиада саябағының нобайлары. Бұл аумақта автотұрақтар, қонақтарға арналған террасалар салынған.


2) Кариока ареналары: 1, 2, 3
I. Сыйымдылығы: 16 000
Қызмет түрі: баскетбол, паралимпиадалық ойындар (баскетбол, регби)
II. Сыйымдылығы: 10 000
Қызмет түрі: дзюдо, күрес
III. Сыйымдылығы: 10 000
Қызмет түрі: семсерлесу, таэквондо, паралимпиадалық дюздо
Осы саябақ пен ареналарды салу үшін $1 млрд. 678 мың жұмсалған.


3. Теннис орталығы
Жалпы сыйымдылығы: 19,750
Орталық корт: 10000
1-корт: 5000
2-корт: 3000
Қосалқы: 250
Қызмет түрлері: теннис, футбол, паралимпиадалық теннис
Құны: $164 800 000


4. Болашақ аренасы – Олипиада ойындары үшін қолданылатын уақытша спорт кешені.
Сыйымдылығы: 12 000
Қызмет түрі: гандбол және голбол
Құны: $121 100 000


5. «Деодоро» стадионы
Сыйымдылығы: 15 000
Қызмет түрі: регби-7 және қазіргі бессайыс
Құны: $647 100 000



(Түпнұсқасы: infograficos.estadao.com.br/public/e/focasrio2016/hoje-e-amanha.html)
Енді сұрақ. Қалай ойлайсыз, қанат қаққан сайын қатая ма? Әлде ұшу үшін әл жинап алу керек пе?

Үстіміздегі жылдың жеті айында пайдалануға берілген тұрғын үйлердің жалпы ауданы 1 311 645 шаршы метрді құрады, бұл 2015 жылғы қаңтар-шілдедегі деңгейден 23,4%-ға жоғары. Барлық қаржыландыру көздерінің есебінен 11 987 пәтерлік тұрғын үй тапсырылды.

Астана қаласы статистика департаментінің мәліметінше, жеке салушылармен жалпы ауданы 112 140 шаршы метрлік тұрғын үй салынған, бұл өткен жылдың сәйкес мерзімімен салыстырғанда 3,7 есеге артық. Тұрғын үйлерді пайдалануға берудің жалпы көлемінде жеке тұрғын үй құрылысының үлесі 8,5%-ды құрады, 2015 жылғы қаңтар-шілдеде 2,8%-ды құраған болатын.

2016 жылдың жеті айында тұрғын үй құрылысына бағытталған инвестициялар көлемі 74 144,8 млн теңгені құрады, бұл 2015 жылғы қаңтар-шілдедегі көрсеткіштердің 99%. Негізгі капиталға салынған инвестициялардың жалпы көлемінде тұрғын үй құрылысында игерілген қаражат үлесі 19,3%-ды құрады.

astana.gov.kz/kk/modules/material/11194

Бүгін Астанада орталықтандырылған жылумен жабдықтау жүйесіне қосылған 2455 әлеуметтік нысанның 2335-і немесе 90,5% жылыту маусымына дайын. Атап айтқанда, 2146 тұрғын үй, 28 денсаулық сақтау, 152 білім нысаны және 9 мәдениет мекемесі.

Астана қаласы энергетика басқармасының хабарлауынша, 2016–2017 жж. жылыту маусымы басталғанша энергокешен толықтай дайындық төлқұжатын алады, ал басқа әлеуметтік нысандар мен тұрғын үйлер 100% дайын болады.

Алдағы жылыту маусымына дайындық пен энергокешенді техникалық ақаусыз жағдайда сақтау аясында «Астанаэнергосервис» АҚ күрделі жөндеу жұмыстарын қолға алды.

«Астана-Энерго» АҚ басты және қосалқы жабдықтарын жөндеу бекітілген кестеге сай жүргізіліп жатыр. Қазіргі кезде ЖЭО-1 — 85%, ЖЭО-2 – 73%, ал аудандық қазандықтар 88% дайын.

«Астана-Теплотранзит» АҚ күрделі жөндеу бағдарламасы бойынша 1,15 км магистральді желі қайта жөнделді. Қазіргі кезде ұзындығы 1,432 км тарату желісін күрделі жөндеу және 3 698 шаршы метрлік құбырдың жылу оқшаулағышы қалпына келтірілді.

Сонымен қатар, «Астана-РЭК» АҚ-да 110 кВ-тық әуе желісін күрделі жөндеу, 10 кВ-тық және 0,4 кВ-тық әуе желілері мен жабдықтарды қалпына келтіру жұмыстары жүргізілуде.

astana.gov.kz/kk/modules/material/11195

Табандылық таныта отырып қана жетістікке жетесің, ал қайсарлығыңды көрсетсең, тымбастан әрекетіңді тоқтатпай алға жылжи беретін болсаң, онда мідетті түрде көздеген мақсатыңа жетесің.

Ешкім өмірге жолы болғысыз адам болып келмейді, керек десеңіз қан құрамында да сәтсіздіктер мен жеңілістер талшықтары кездеспейді. Демек, барлығы да өз қолмызда екендігіне көз жеткізуге болады.
Болмашы нәрсеге жылайтын, өз қиыншылығын біреуден көретін, қисынсыз сөздерін естіп, өз миын улап, айналасын жағымсыз аурасымен жұқтырып отыратындардан қауіптенуіміз керек. Менің жолым ондайлардан тым бөлек.

Өмір — өз марапатын жолдың басында емес, аяғына жеткенде ғана табыстайды. Өз мақсатыңа жету үшін қанша жол жүретініңді білмейсің, сәтсіздік сені қай аялдамада тосатыныңды да сезбейсің, өмір болғасын кей кездері сәтсіз аялдамаларға толы болып кеткендей көрінеді, шаршайсың, қиналасың, азабын көресін, бірақ күндердің күнінде келесі қиылыс міндетті түрде бір жетістік күтіп тұратындығына сенімділікпен қарауымыз керек.

Келесі қиылыстық қашан кездесетіні білмейсің, бірақ та қандай да жағдай болмасын өз қадамыңды жаса, егерде ол қадамың еш маңызсыз, нәтижесіз болса келесі қадамыңды жаса, одан түк шықпаса келесі қадамды бас, нәтижесін көрмейінше қадамыңды тоқтатпа. Мақсатыңа жету — қиыршық тастан үй салумен тең, сол мақсатқа жету үшін қиыршық тастан жәй ғана үй салу емес хан сарайын салудың жолын ізде.

Жетістікке жетмін десең жеңілістен қаймықпа, сонда ғана көздегеніңе жетесін. Әдетте мынандай сөздерді қолданбауға тырысу керек: бұл пайдалы емес, мүмкін емес, сәтсіздікке ұшыраймын, сенімсізбін, қабілетті емеспін, шегінемі бұлай тек өзіне сенімсіздер ғана айтады.

Егерде осылардың бірімен кездесіп қалатын болсаң, мен құр қол қарап отырмаймын, жұмыс жасаймын, еңбек етемін, кедергілер кездессе оған қарамай аттап өтемін, себебі менің көздегенім биікте, шөл даладан бір күні жасыл аймаққа жететіндігіме көзім жетеді, — деп өзіндік жігерлендіру процессін жүргізіп отырған абзал.
Менің естіген әрбір «ЖОҚ» деген жауап мені «ИӘ» деген сөзге жетелейді, әрбір зұлымдыққа күлімдеп тұруға даярмын. Жетістікке жету үшін табандылығымды дамытып, біліктілігімді арттыра түсемін. Өткен күнді ұмытамын, мейлі ол жаман болсын, болмаса жақсы болсын.

Ал, келесі жаңа күнімді керемет сезіммен қарсы аламын, себебі бұл күн менің өмірімде ең тамаша күндердің бірі болады деген сеніммен қараймын. Мен бір керемет жетістіңтің заңдылығын білемін, табандылықтың арқасында үлкен жетістік пен жеңіске қол жеткізуге болады.
Мен қайтпаймын соңына дейін жеткіземін!!!

Әлеуметтік желі қолданушылары арасындағы үздік жазбалар бойынша «Қазыналы Оңтүстік» облыстық байқауының
ержесі
Оңтүстік Қазақстан облысының ішкі саясат басқармасы мен Қазақстан Журналистер Одағы ОҚОФ бірлесіп әлеуметтік желі қолданушылары арасында үздік жазбалар бойынша «Қазыналы Оңтүстік» облыстық байқауының басталғаны жөнінде хабарлайды.

Байқаудың мақсаты:
Оңтүстік Қазақстан облысының әлеуметтік-экономикалық және мәдени дамуын, тарихи ерекшелігін, облыстың туристік және инвестициялық әлеуетін насихаттайтын ақпараттық материалдар жариялау арқылы Оңтүстік өңірінің имиджін қалыптастыру.
Оңтүстік бейнесін бір таңбаға сыйдыратын «ON» визуалдық брендін насихаттау, жаңа логотип арқылы оңтүстік өлкесінің танымалдылығын арттыру.

Байқаудың шарттары:
Кез-келген әлеуметтік желі қолданушылары, журналистер мен блогерлер, оның ішінде авторлық ұжымдар (бұдан әрі – байқауға қатысуға үміткерлер) қатысуға болады.
Байқауға қатысушылар ұсынылған он номинацияның біреуіне ғана қатыса алады.
Әлеуметтік желі қолданушылары арасындағы үздік жазбалар келесі номинациялар бойынша өтеді:

ON: «ШЕЖІРЕЛІ ОҢТҮСТІК» (Оңтүстіктің тарихы мен шежіресін, тарихи мұра, мәдени орындар, түрлі тарихи оқиғалар мен шайқастары өткен жерлер туралы үздік жазбалар);

ON «БІРЛІГІ ЖАРАСҚАН – ОҢТҮСТІК» (Елдегі бейбітшілік пен келісімді, тұрақтылық пен татулықты, ел бірлігін насихаттаған үздік жазбалар);

ON: «ОҢТҮСТІК МӘДЕНИЕТІ» (Оңтүстіктің мәдениет ошақтары, мәдениет саласының жетістіктері, жаңадан салынған ғимараттары, республикаға, әлемге танымал мәдениет қайраткерлері туралы үздік жазба);

ON: «ОҢТҮСТІК ТУРИЗМІ» (Облыстың демалыс аймақтары, киелі жер су мекендері, жалпыхалықтық демалыс орындары туралы үздік жазба);

ON: «БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІ ӨҢІР» (Мемлекеттің индустриалды-инновациялық даму бағдарламасын іске асыруда облысымыздың қол жеткізген жақсы нәтижелері туралы үздік жазба);

ON: «ОҢТҮСТІК ӨНІМІ» («Оңтүстікте жасалған» отандық тауарлар, өндіруші өнеркәсіп салалары, ауылшаруашылығы салалары туралы үздік жазба);

ON: «ОҢТҮСТІКТІҢ ӨНЕГЕЛІ ТҰЛҒАЛАРЫ» (Оңтүстіктің ақын, жазушылары, мемлекет және қоғам қайраткерлері, олардың өмірі мен туындылары туралы үздік жазба);

ON: «ЕҢБЕКҚОР ХАЛЫҚ» (Оңтүстіктің түрлі саласындағы жұмыс жасайтын тұлғалары, ерекше мамандық иелері, облыстың мақтан тұтар азаматтары мен олардың жетістіктері туралы үздік жазба);

ON: «ҚОНАҚЖАЙЛЫ ОҢТҮСТІК» (Оңтүстік халқының қонақты сыйлау, қонаққа деген көрсетілетін құрмет пен ілтипат, ұлттық құндылықтары, салт дәстүрлері, келешек ұрпаққа дәріптейтін оңтүстік өлкесінің ерекшеліктері туралы үздік жазба);

ON: «ОҢТҮСТІКТІҢ СПОРТ САҢЛАҚТАРЫ» (Оңтүстіктің халықаралық, республикалық спорт жарыстары мен Олимпиада ойындарындағы жеңімпаздары, олардың жетістікке жету жолдары туралы үздік жазба).

Байқаудың талаптары:
1. Байқауға қатысушылар Ережеге сәйкес ұсынылған он номинацияның бір ғана номинациясы бойынша қатысуға және әлеуметтік желідегі Facebook, Вконтакте, Instagram парақшаларының бірінде жариялауға құқылы.
2. Номинация талаптары бойынша әлеуметтік желі қолданушылары тақырыпқа сәйкес жазбаларды әлеуметтік желідегі парақшасы мен арнайы «Оңтүстікте не хабар?» тобына жариялануы тиіс.
3. Әрбір бес күнде 1 жазба жарияланып, жазбалардың жалпы саны байқау мәресіне дейін 25-тен кем болмауы тиіс.
4. Әрбір жарияланған материалдардың бірінші фотосы «ON» фотосуреті және тақырыпқа сәйкес фото жүктелуі қажет. Фотоның астыңғы оң жағында ОN_Brand хэштегтің болуы шарт.
5. Байқауға 2016 жылдың 9 тамыз — 5 желтоқсан аралығында әлеуметтік желілерде жарияланған жұмыстар ұсынылады.
6. Конкурсқа ұсынылған жұмыстар әлеуметтік желілерде немесе блог-тұғырламаларда көп дауыс жинағаны, ең көп ұнатылғаны (лайк), ең көп бөлісілгені (репост) арқылы бағаланады. Қаншалықты оқырманның көңілін аудара білгендігіне мән беріледі.
Байқау жұмыстары мемлекеттік немесе орыс тілдерінде қабылданады.
7. Жарияланған материалдардың скрин шоттарын арнайы файл папкасына жинақтап (лайк, бөлісуі көрінуі тиіс) байқаудың ұйымдастырушыларына 2016 жылдың 5-9 желтоқсан аралығында тапсырылуы тиіс.
Байқауды қорытындылау кезінде келесі параметрлер бойынша ескерілетін болады:
— тақырыптың маңыздылығы мен толығымен ашылуы;
— идея түпнұсқалығы;
— ойдың дербестігі;
— оқырманға эмоционалды әсері.
Байқауға өтінім беру және қатысу:
Байқауға қатысу үшін өтінімдер мен материалдар байқауды ұйымдастырушының 247548x@gmail.com электрондық поштасына немесе мекенжайына: Шымкент қ. «Нұрсәт» шағынауданы, әкімшілік іскерлік орталығы ОҚО ішкі саясат басқармасына жіберу қажет.
Анықтама телефоны: 8 (7252) 24-75-48.

Өтінімдер белгіленген формада беріледі.
Байқауға қатысушылар өтініммен қоса келесі байқау материалдарын ұсынады:
— Автордың аты-жөні, туылған күні мен жылы, мекен жайы, қызметі, еркін түрде жазылған қысқаша аннотация;
— байқауға қатысушы үміткер әлеуметтік желідегі блог-тұғырнамалары, тұрақты айдарлары және парақшасы туралы еркін түрде жазылған қысқаша ақпарат.
Осы бөлімде көрсетілген талаптарға сәйкес келмейтін өтінімдер байқауға жіберілмейді және қаралмайды.
Авторлық құқықтары:
Байқауға жолданған жобалардың авторлық құқығының сақталуына жауапкершілік, сол материалды ұсынған қатысушыға жүктеледі.
Қорытындылау және марапаттау:
Барлық материалдар Байқаудың ұйымдастырушыларына 2016 жылдың 5-9 желтоқсан аралығында тапсырылуы тиіс. Көрсетілген мерзімнен кейін келіп түскен материалдар байқауға қатыстырылмайды.
Жеңімпаздар Тәуелсіздік күні қарсаңында жоғарыдағы 10 номинациялар бойынша марапатталып, қаржылай сертификат табыс етіледі. Жалпы жүлде қоры 2 500 000 теңгені құрайды.
Конкурстық комиссия құрамы:
Конкурстық комиссия құрамы ОҚО ішкі саясат басқармасы тарапынан бекітілді.
Ұйымдастыру комитетінің мекен-жайы:
Шымкент қ. «Нұрсәт» шағын ауданы, әкімшілік іскерлік орталығы ОҚО ішкі саясат басқармасы, тел./ф. 8 (7252) 24-75-48.

Спорт күні аясында Астанадағы «Алау» мұз айдынында «Алаупиада» шарасы өтті. Бұқараға арналған спорттық шара Рио-де-Жанейрода өтіп жатқан Олимпиаданың құрметіне де арналып отыр.

«Шараның мақсаты салауатты өмір салтын және бұқаралық спортты кеңінен насихаттау болып табылады. Бүгін спорт сарайына келушілер роликті коньки мен коньки теуіп, бадминтон ойнады. Жазғы демалыс уақыттарында «Алау» спорт орталығы әрқашан келушілер үшін есігін айқара ашып, аптасына алты күн бойы халыққа қызмет етіп келеді», — дейді «Алау» Мұз айдыны спрорт сарайының менеджері Ольга Григорьева.

Оның айтуынша, «Алаупиада» аясында эстафеталар келушілер үшін конкурстар ұйымдастырылып, сонымен қатар, отбасыларға арналған көпсайыс чемпионаты өтетін болады. «Алаупиаданың» жарқын сәттерінің барлығы арнайы шақырылған фотографтардың кадрынан тыс қалмайды.

ҚазАқпарат

Астанада жыл соңына дейін 30 жеке меншікті мектепке дейінгі мекеме ашылады. Бұл туралы «Білімді ел – мәңгі ел» тақырыбында өтіп жатқан білім қызметкерлерінің тамыз кеңесі барысында Астана әкімі Әсет Исекешев мәлім етті.

Болжамдарға сәйкес, 2019 жылға қарай Астанада 3-тен 6 жасқа дейінгі балалар саны шамамен 65 мыңға жетеді. Кішкентай елордалықтарды мектепке дейінгі біліммен 100% қамту үшін қосымша 26 мыңға жуық орын ашу керек. Осы мақсатта мемлекеттік және жеке меншікті 200 астам нысан ашу жоспарланған.

«2016 жылдың 1 шілдесінен бастап жеке меншікті мектепке дейінгі ұйымдарда мемлекеттік білім беру тапсырысының құны бір бала үшін 15 900 теңгеден 23 000 теңгеге дейін ұлғайтылды. Бұл ретте ата-аналар 23 000 теңгенің орнына 20 800 теңге төлейтін болды. Осылайша, ата-аналарға түсетін жүктеме азайтылды, мемлекеттік және жеке меншікті балабақшаны таңдау кезінде балама пайда болды және қызметтер құны теңесті, — деді Ә. Исекешев.

Жеке меншікті балабақшалар санын мемлекеттік-жеке меншік серіктестік және қалада балабақшалар ашуға ниетті кәсіпкерлерге жағдай жасау арқылы арттыруға болады.

astana.gov.kz/kk/modules/material/11190

Сіздерге ақысыз гид болмақпын бұл жазбада) Білмейтіндерге өзім туып-өскен аймақты таныстырып өткім келеді.
Мұнда жер бедері сан қилы. Бізге келсеңіз аласа тауларды да, қыратты-белесті даланы да, құмды алқаптарды да, тіпті сорды да көре аласыз. Климатымыз тым континентті. Табиғат-Анадан тиген үлесіміз қуаң, шөлейт белдем болғандықтан – амал жоқ, боранды, қытымыр қыс пен аңызақ, аптап жазға төзуге бейімделіп алғанбыз. Сол үшін көктемде ағын түзеп, арнасы толған өзен-көлдеріміз жазда кеуіп, тартылып қалатыны құпия емес. Күн мен желден энергия өндірер болса (ЭКСПО) біздің жақтың біраз индустриясы мен инновациясы көтеріліп қала ма деп қоям) Жануардан – қасқыр, түлкі, қарсақ, қоян, ақбөкендер мен жеңіл көлікпен жүрсеңіз жол бойында шоқиып тұрған сарышұнақтарды да көптеп кездестіруге болады. Көбінесе шөлді аймақтарға бейімделген өсімдіктер мен құс атаулысынан да кенде емеспіз.
Санаулы, негізгі көшелердің басқасымен түнделетіп жүрсеңіз Шалқарды қараңғы қала екен деп немесе асты төмен көлігіме обал болды деп көңіліңіз қалуы ықтимал. Яғни, қараңғыда жалғыз жүруге фобиясы бар адамдар үшін, тәжірибесіз жеңіл көлік жүргізушілері үшін сәл қиындау. Алайда, сеніңіз – біздің тұрғындар батыл әрі автомобильдің құлағында ойнайтын шумахерлер өңкей) Жаздың күндері келсеңіз қонақжай масаларымыз бар – адамды жасы мен жынысына, бойы мен келбетіне қарап бағаламайды, бәрін түгел жақсы көреді. Ыстықтадыңыз ба? Уайымдамаңыз, көліміз бар. «Жазда күнге күйген – қыста ауырмайды» дегенді басты қағида санаймыз. Сол үшін күнге еш кедергісіз күйіп, абсолютті нәтижеге жету үшін жағажайға ешбір көлеңке қоймаған ғой, шіркін! Бәрі табиғи. Кешке серуендегенді ұнатасыз ба? Әрине, болады! Бірақ үйге жақын болсын әрі босқа шаршамасын деп саябақтар салмаған. Есесіне әр үй өз алдымызға өзіндік үстел орнатып алғанбыз. Шағылған шемішке (пісте) қалдығын үзіліссіз есіп тұратын «самал» желіміз ертеңіне жоқ қылады. (қысқасы – бізде бәрі «чики, чики») Бәлкім, ауылдың қызығы да осында шығар… Енді мәдениет жағына ойысайық…
Кинотеатр бізде кеңес үкіметі кезінде болған. Үлкендердің сөзіне қарағанда, кіру тұрмақ, билет алудың өзі қиямет қайым болған екен. Бірақ оның орнында қазір сауда үйі. Ішінде кішігірім кинотеатрша ашылыпты. Бірақ, әлі шикі. Театр жоқ. Есесіне мәдениет үйі бар. Бұрын үздіксіз болып жататын концерттер қазір өз ізін жоғалтып алғандай…
Бірақ, кітапханасына ризамын. Менің сүйікті жерім. Оқимын дегенге мүмкіндіктер алаңы дерсің құдды. Біздің өлке 99% таза қазақтардан құралған. Басқа ұлт өкілдерін кездестіруге болады, ілуде біреу, алайда, олардың өзі қазақшаға судай. Сол себептен, тіл меңгеріп, деңгейін көтерем десеңіз бізге қонаққа келіңіз. Кеңпейілді, бауырмал тұрғындар келген қонағын құт көретін, «су сұрасаң, сүт пен айран беретін» ақкөңіл жандар.
Біздің өлкеден шыққан, елге сыйлы аға-апаларымызды мақтамаймын, ол кісілермен мақтанамын. Әріден бастар болсақ, өз заманында «ердің құнын екі ауыз сөзбен шешкен сұңғыла би» — Мөңке, ұлы музыкант, күйші Қазанғап Тілепбергенұлы, әнші Жанар Айжанова, әнші-термеші Айгүл Елшібаева, қазақ әдебиетіне небір керемет туындылар сыйлаған Тахауи Ахтанов (Шетырғыз), қазақ әзілінің деңгейін көтеріп, «Жайдарманды» жарқыратып шығарған Есен аға Елеукен (Шетырғыз), қазіргі таңда халықтың сүйіктісіне айналған «Ұлы дала баласының» жұлдыз болып жарқырауына үлестерін қосқан Аян Сейітов пен Қайнар Алагөзов сынды жігіттер Шалқардан шыққан. Бұл қатар мұнымен шектелмек емес.
Қандай болса да, әркімнің өз туған жері – Мысыр шаһары ғой! Қазірде көк тіреген зәулім-зәулім ғимараттардың арасында жүрсем де, Шалқарымның көшелеріне жетпейді. Себебі, бұл аспан – менің балалық шағымның аспаны, бұл өлке – менің небір қуанышым мен қайғыма куә болған өлке. Осында менің бойым өсті, ойым өсті. Махаббат пен мейірімді, шынайылық пен қамқорлықты сезіндірген де осы жақтың адамдары. Шыны керек, кейде қаланың шуынан шаршағанда ауылыңның тыныштығын аңсайтының болады. Бір-екі күнге барып келсе ғой деп) Әттең, 2000 шақырым кедергі. (Оның үстіне екі поезбен қатынайтының тағы бар. Тура поезд болса деп жүрміз ғой… тағы да жанайқайға салып кеттім ба?)
Сонымен екі бөлім етіп жариялаған бұл постты бәріне болмаса да, біреуге ой салар деген ниетпен жаздым. Сонымен қатар, айтылған әңгіме мен естіген сөздерге сеніп, Шалқар турасында біржақты ой қалмаса екен деймін ғой… Бәріне бірдей топырақ шашуға болмайтыны дұрыс тұжырым екендігіне сүйенер болсақ. «Криминал» деп қалыптасып қалған стереотипті бұзайық) Уәде беремін, жақсы ниетпен келсеңіз, Шалқарды жақсы көріп кетесіз!..
Суреттер: Шалқар Береке Күнділданың көзімен

Менің шындығым немесе ШАЛҚАР неге «КРИМИНАЛ ҚАЛА»?

Қоғам болған соң, танысып-білісіп, араласу қалыпты жағдай. Алдымен аты-жөнің, өмірлік статусың, жасыңнан басталған сұраулар әлбетте туып-өскен жеріңе де жетеді. Менің дүниеге келген жерім – Ақтөбе облысына қарасты Шалқар деген шаһар. Осы тіркес аузымнан шыққан бетте еститіндерім – «ее, әнеу тентек қала ма?», «онда қалай тұрып жатырсыңдар?», «күнде атыс болады дейді ғой, рас па?» деп басталады. Меніңше, бұл жалғыз менің басымдағы жай емес, — барша тұрғындардың құлағына үйреншікті дүние болып кеткені бірталайдан. Осындайда не деп жауап береріңді білмей, жалтақтап қалудан асқан ыңғайсыздық сезімі жоқ шығар. Осыны ескеріп, бұл жазбаға жоғарыдағыдай айдар тағып, Шалқар турасында толық әрі сапалы ақпарат жазуға кірісіп кеттім.
«Тамыры жоқ ағаш, тарихы жоқ халық болмайды» деген Қабдоллов Зейнолла ағамның сөзін ту етіп, алдымен бұл өлкенің өткеніне аз-маз тоқталуды жөн санап отырмын (уйкипедия дәстүріне еліктеп). Еліміздің батыс бөлігінде орналасқан Шалқар жұртының арғы тегі сонау Батыс Түрік қағанатының құрамында болған Әлімұлы бірлестігінің тайпаларымен тікелей байланысты. Әйгілі Шекті руынан шыққан Айтұлы Тілеудің есімі тарихта 1684 жылғы Сайрам соғысындағы ерлігімен әйгілі. Кіші жүз ханы Әбілхайырдың қолбасшылық және саяси қызметтері, отаршылдыққа қарсы күрестері Ақтөбе өңірін тұтастай қамтыған. Ал, 15 жасында-ақ Жайық казактарына қарсы күресте көзге түсіп, «Батыр бала» атанған Есет Көтібарұлын күллі жұрт мақтан тұтады. Онан соң 1900 жылы орыс патшасы Орынбор-Ташкент теміржолын салуға жарлық еткенде істің ақ-қарасын айырып, ел болашағына тиер пайданы көре білген Шеңгел болысы Мырзағұл Шыманұлының берген көмегі ерлік емей немене?! Шалқар жерінде ақ гвардияшылармен күресте Әліби Тоғжанұлы Жангелдиннің еңбегі айрықша. Осы қатарлы есімдері ерен батырлар айта берсең ауыз толарлықтай. Артынша, 1921 жылы 21 қазанда 8 мыңның үстінде халқы бар Шалқар ауданы ұйымдастырылған. Бірер жылдан соң ол уезге айналып, Ырғыз, Қарашоқат, Шалқар аудандарын қамтыған. Содан бері жұртшылық небір нәубетті бастан өткерген. Сол кезеңдерден қазірге дейінгі даму жолын толығырақ білгім келеді деушілерге Т. Тілешовтің редакторлық етуімен басылған «Шалқар энциклопедиясын» сілтеймін.
Ал, енді цифрлар сөйлесін: бүгінде Шалқар – 1 қалалық, 12 ауылдық округке біріктірілген 48 елді мекенді құрайтын, орталығы Шалқар қаласы болып саналатын, Ақтөбенің оңтүстік-шығысында орналасқан білдей бір әкімшілік-аумақтық бөлініс. Жер аумағы – 62,2 мың шаршы квадрат. 2014 жылғы санақ бойынша халық саны – 46 031.
Шалқар өзінше бір құрама штат дерсің. Олай деуімнің себебі бар. Қала темір жол торабының қатысымен 2-ге бөлінген. «Арғы бет» және «Бергі бет». Не деген логика, иә) Барлық мемлекеттік мекемелер (кей мектептерді санамағанда), аурухана мен емхана, сауда үйлері мен вокзал Бергі бетте орналасқандықтан, бұл жақ «Город» аталып кеткен. (Мен «Город» тұрғыны ретінде баяндаймын) Сәйкесінше, арғыбеттіктерге аздап қиындау – барлық шаруаларын тындыру үшін біраз қажып, көпірден өтіп келуге тура келеді. Осы мәселені шешуге де болар еді-ау ниет болса, қолдау болса. Арғыбеттен қатынайтын қалаішілік маршрут болса, құба-құп болатыны сөзсіз. (Бергі жақта екі газель жүретіні әзірге тұрғындардың қуанышы, жұбанышы).
Әлгінде құрама штат дедім ғой. Екі «Бет» те бейресми аудандарға бөлінген. Олар тұрғылықты жерге байланысты шекарамен анықталған және атаулары да тиісінше бір мағынаға ие. Мәселен, «Бойна» деген аймақ бар. Кезінде осы маңда бойня (мал союға арналған орын) болғандықтан, осылай аталып кеткен деседі «бойнаның ағалары». Сосын «Көл жақ». Ойланатын түк те емес – Шалқар көлінің аумағындағы тұрғындар осы бірлестікке кіреді. Айтпақшы, барлық «штаттардың» атауларының ішіндегі қазақшасы екендігін айта кету керек. «Көл жақ» пен «Бойнаның» аралығы «Якорь» деп аталады. Одан әрмен Селиванов деген революционердің құрметіне аталған «Селивановка» деген ауданша бар. Әбдіжәміл Нұрпейісовтің «Қан мен Терін» оқысаңыз — түсінесіз. Ондағы «атамандар» өздеріне «Зверь» деген атауды еншілеген. «Газопровод» болса, өз атына жауап беріп тұр. Ал, Арғы бетке тоқталар болсақ, «Маяковский» бірлестігі кезінде осы аттас көшенің болуымен байланысты көрінеді. Қазір өзгерген. Қысқартып «Маяк» деп те атайды ) Алайда, оны сумен байланыстыру өрескел қателік. «Вор» деген бар… Иә, сізбен келісем – атауы ұнамсыз. «Рабочий городок». «РобГор» деген «крутой» қысқармасы бар. Жұмысшылар қалашығы болған деседі кезінде. Тағы да бар, бірақ мен білетін «ең танымалдары» осылар. Енді сіздер Шалқардың кішігірім саяси архитектурасын білесіздер. Білуімше, бұл бірлестіктердің тұрақты мүшелері болады. Жыл сайын құрамы толығып, жаңарып отырады. Айтпақшы, ескертемін, бұл — тек ер азаматтардың «ойыны». Берген бағам үшін жерлестерімнен кешірім өтінемін, алайда бұл — субъективті пікірім. Бөлініп жүріп бөріге таланып қалмайық. Кезінде өз жерін қорғау үшін ғана жүзге бөлінген едік. (сол саясатты бұрыс түсінгеннің салдарынан қазір трайбализммен ауырып жүрміз). Бірақ ол кез жаугершілік заман-тын. Қажеттілік еді. Ал, қазір, Аллаға шүкір, бейбіт күнде өмір сүріп жатқанымыз айқын. Соғысты қолдан жасап, берекені қашырудың бес тиынға керегі жоқ. Осының салдарынан талай қан төгіліп, небір орынсыз қателіктердің болғаны жасырын емес. «Қас қылмайды қасқыр да жолдасына». Адам адамға жолдас деп білемін. Хулуси Калканның бір сұхбатында «Айналып келгенде адамзаттың өзі бір атаның баласы ғой. Ал, бір атаның баласына қырық пышақ болып, бір-біріне мылтық кезеп, ажал құштырып жату жараспайтын тірлік емес пе?» дегенін оқып едім. Хайуаннан жоғары тұрған «адам» деген атқа лайық болмақ керек.
Шалқарға еріп жүретін тағы бір тіркес бар, «поезд тоқтатқан» деген. Ол оқиға кезінде халыққа тиесілі жәрдемақы төленбей, жағдай нашарлаған тұста болған. Жұртшылық сол заманда теміржолдың арқасында әділдікке қол жеткізген. Себебі, мемлекеттің қайнар көзі халық екендігіне сүйенер болсақ, халыққа қамқор болу мемлекеттің парызы деп білеміз.
Мінекей, жоғарыдағы жағдаяттардан соң Шалқар халқын «тентек» атап кетті.
Қаламыздың «тентек» атануына және бір себеп «найза беріп, жауға қойғаннан» қалған батыстың қызуқандылығы шығар. Осымен тақырыптағы сүраққа жауап бердім деп ойлаймын.
Ал жастарға айтарым біреу ғана – болам десеңіз шала тентек емес, қажет шағында дана тентек болыңыздар…
Мына жазбадан соң, үркіп қалғандар бар шығар) Алайда шұғыл шешім қабылдамаңыз дер едім.
Жалғасы ертең…
Суреттер: Шалқар Береке Күнділданың көзімен