Осы аптадағы «Минута славы» көрсетілімінде Шымкенттегі Жетісайдан Оңдасын Жетібай небір қиқарлықты көріп, көзі үйренген Мәскеу аудиториясын біраз таңқалдырған ұқсайды. Сіздер де қарап көріңіздер:
Ұнайды: әйелім және ұлдарым, Керекинфо, футбол, афера және тонау туралы кинолар, логикалық ойындар, құмар ойындары, қызыл түс, ет және картоп қосылған тамақтар, палау, қара шәй, құйылмалы сыра, сауна, жігіттермен әңгіме соғу, анекдоттар, КВН, ақша, темекі, түн, жалғыздық, жаңбыр, рок музыка, Алматы.
Тоқсаныншы жылдар...Өліара… Біздің мектептік жылдарымыздың бастауы сол уақытпен тұспа-тұс екен. Бізге(біздің мектепте) ешқандай тәжірибелік класс аман жетпеді. Тіпті, қарапайым гербарий жасамаппыз да. Бұл-бұл ма, "қайықшыға жел қарсы" демекші бор тапшылығына кездестік. Тырнақтың басындай борды алты сабаққа жеткізетін мұғалімдер бар еді.sammita секілді старостылардың сумкасында жүретін түрлі-түсті борларда таусылды. AKY тәрізді тазалық секторлары бүкіл кластарды жағалап, мұғалімдерден бор сұрайтын замандар туды. Есікті аша бергенAKY типтестерге мұғалімдердің тряпка лақтырып жіберетін де кездері жиі ұшыраушы еді.Ізбеспен (әктас) жазып көрдік. Болмады.Мұғалімдер саусағын сілекейлеп алып тақтаға жазуды шығарды. Білімге деген құштарлығымыз артып, сілекей кепкенше жазып үлгеруге тырысатынбыз. Біздің осы күйімізді Құдай көріп, қытай құтқарды.Дәлірек айтсақ, қытайдың шыбынға қарсы шығарған дәрісі құтқарды. Бор тәрізді қанық жазбаса да ізбестен жақсы еді жарықтық. Тақтаға шығып бор жеп қоятындарға қатаң ескертулер жасалып отырушы еді сол бір замандарда…
Ұнайды: Антошкамды жақсы көру, тыныштық, Агата Кристидің Пуаро сериясы, билеген, көңілім болғанда сабақ оқу, есеп шығару, Сатекеңнің жазбаларын оқу, көңілім болса пікір таластырған, себелеп тұрған ақ жауында қыдыру, көк орман, тау арасында демалу, Көлсай, Бурабайда тас үстінде жатып ұйықтаған, су ағысына қарап отырған, өтектеген, сорпа, сынды бетіме айтатындар, Легенда о пианисте, классикалық музыка
Ұнамайды: бір нәрсені мың қайталап сұрап, айта беретіндер, көңілім жоқта сабақ істеу керектігі, жігіттердің ездігі, аузы ашылып жүретіндер, молданың айтқанын істе, істегенін істеме деген өмірдегі, фантази фильмдер, рикшаның жүргізушілері
Мынадай бір оқиға болған. Нағашы атасының атақты кісі болғандығын мақтаныш сезімімен жеткізгісі келген жиені қасындағыларға: «Білесіңдер ме, менің атам жынды кісі болған!» депті. Айтайын дегені – нағашысының есінен алжасып, жынданып кеткендегі емес, өз заманында атақты балуан болғандығы. Мұндай мысалдарды арамыздан жиі кездестіруге болады. Ең өкініштісі – «жындының» жастарымыздың ауызекі сөйлеуінде «жақсы», «күшті» сөздерімен алмастырылып айтылып жүргендігі, үрдіске айналғандығы. «Неге олай?» деп сұрап көргенімде, бірі: «прикольно ғой» десе, екіншісі: «ол сөз «жақсы», «күшті» деген сөздерден де күшейтіліп айтылған сөз, сондықтан солай қолданады» деп жауап берді. «Олай айтуға болмайды» деп барлығына бірдей тосқауыл бола алмасымыз иағы анық.
Десек те…
Алдымен, сөздің түп-төркініне назар аударайық. «Жын» — араб сөзі. «Жасырын, көмес болу, көзге көрінбеу» деген мағынаны білдіреді. Ал, «жынды» деген сөзі «ақылынан алжасқан, есуас, жарымес» дегенге саяды. Әлдебір жаңа киім не бұйым сатып алсақ, «О о, жындысын алыпсың! Құтты болсын!» немесс «Мә ә, мынауың жынды ғой?!» деп таңғалып жатады. Кейде әлденеге ашулансақ, «жыныма тимеші», «жыным келіп тұр» деп айтамыз.
Осы жөнінде Сабыр Алтынның («Жынға қол жайып, бата алушылар хақында», Астана қаласы) мына бір пікірі көкейге қонымды: «Жындар өте ұзақ ғұмыр кешедi. Екi жүз-үш жүз жыл және одан да көп жыл жасайтындар бар. Бұны жын шығарушы молда мен жынның арасында болатын диалогтардан оқысаңыз болады. Ордашылардың өткен шақты тура айтуы сондықтан. Оның үстiне әр адамның бойында өзiне тән туғаннан бекiтiлген жыны болады. Оны дiнде “бекiтiлген жын” дейдi. Ол адамның қан тамырымен жүредi. Адамның бойындағы шайтани қылықтардың барлығы осы жынның әсерiнен. Бекiтiлген жынның болатынын өзiңiз күнде қолданатын, бiрақ мән бере бермейтiн сөзден-ақ байқай аласыз. Мәселен: “жыным келiп тұр”, “жыныма тимешi”, “жынымды қоздырма” дейтiн сөздердiң барлығы әркiмнiң өзiне тәуелдi жыны болатынынан хабар бередi...» «Жынды» сөзін «круто» деп түсінетін замандастарым екі сөзінің бірінде осыны қолданып жатады. Бірақ «қолмен ұсталмайтын, көзге көрінбейтін жақтарын да» үнемі біліп жүрген дұрыс. Сөздің төркініне мән бермей, орынды-орынсыз жұмсай берудің орнына, осы жағын қаперімізде мықтап ұстау керек сияқтымыз.
Кейінгі кездерде жындылар жайлы әзілдер де жиі еститін болдық. Қазақ жасы үлкен ата-әжелерге, «осы кісілердің жасын берсін» деп күлгенімен, кемтар адамдарды ешқашан келеке қылмаған. Сөз арасында «осы сен-жындысың» деп жатамыз. Нағыз жын ұрған адамның қандай болатынын білмейді екенсіз. Білгіңіз келсе, жындыханаға бас сұғыңыз не жазушылар қиялынан туған сол іспетті шығармалар оқығанның өзі жетеді.
Елдер елге естелікке апаратын жартылығын іздеп жүрген жерден жағаласып сыйлықтар алуға кірістім, бәріне алдым деп ойладым… Суреттегі Асаудың мойылтұрығы (шарфты не деп айтады өзі )… Сақалдым, Қисық, Патик, Саммита, Теріскейден бастап (кете береді) барлығына алдым ау дейм… аз да болса коптей корерсіндер.
Қазан қаласына сапарымыз тоқтатылып 15 қазанда елге қайтатын болдық… Фин еліне де бармайтын болдық… күндіз түнде білмейм түсетінімізді… Кездескеннен берсем деген ойым бар оооо жамаааааат… Кімге не тура келеді… Алады…
Сатекеңе бір жарты тазасынан
Алматы. Такси.
— Намаз оқисың ба, інім?
— Құдайға шүкір, аға. Енді, ептеп…
— Намаз оқыған жақсы ғой. Біздің үйде де барлығы оқиды. Өзім де оқып тұрамын.
— Дұрыс, аға. Қабыл болсын.
— Бірақ, сен маған мынаны түсіндірші.