Сұрақтарға медицина ғылымдарының кандидаты, «Уро-мед» медициналық орталығының уролог-сексопатолог дәрігері Сұлтанбеков Қасымхан Әділханұлы жауап берді.
Youtubeтің репутациясын қалыптастырмаған қолданушыға белгілеген лимитіне байланысты видеосұхбат үшке бөлінді. Видеолар монтаждалдалмады. Қаз-қалпында…

Урологқа төмендегі сұрақтар қойылды:
1. Еркектердің жыныс аурулары дегеніміз не? Бұған қандай ауру түрлері жатады? Бұл ауру түрлері адамда қалай пайда болады? Қандай жолдармен жұғады?
3. Белсіздік пен бедеулік дегендер екі түрлі ұғым ба? Айырмашылығы неде? Осы сөздің қайсысы ер және әйел адамға қатысты қолданады?
4. Еш ауру белгілері байқалмаса да өз денінің саулығы үшін жыныс ауруларының түрлеріне алдын-ала тексерілу қалай жүргізіледі? Жалпы диагностикаға не кіреді?
5. Сосын көп инфекциялар анализ тапсырғанда, неге екені белгісіз, еркектерде көрінбейді, бірақ әйелдерде көрініп тұрады. Бұған не себеп? Әйелдердің иммунитеті төмен болғандықтан ба?
6. Спермограмма деген не нәрсе? Оның қорытындысы аналық жұмыртқа жасушасының ұрықтануына қаншалықты әсер етеді?
7. Кеш үйлену зиян ба? Жыныстық қатынасқа түспей, девственник болып жүрудің денсаулыққа залалы қандай? Тұрақты секске түсу уақыты неше жастан басталады? Сосын ерте жастан бастап жыныстық қатынасқа түсудің денсаулыққа кері әсері бар ма? Аптасына неше рет жыныстық қатынасқа түсу қалыпты болып саналады?

Еркектің жыныс аурулары. Урологпен әңгіме. I

8. Еркек қуатын арттыратын, немесе эрекцияны ұзаққа созатын дәрілердің денсаулыққа әсері қалай? Бұл дәрілер зиянды және зиянды емес болып бөлінеді ме? Олар қалай аталады? Мұндай дәрілерді таңдағанда нені ескеру қажет?
8. Халық емдерін жасап жататындар болады ғой. Мысалы, иппотерапия. Жылқыны салт мініп, емделу. Жылқының үстіне жайдақ мініп жүрсе, еркек қуатын арттырады дейді. Бұл қаншалықты рас? Жылқыға жайдақ мінсе, «массаж простаты» болады дейтіндер де бар? Бұл дұрыс па?
9. Төсекте тез бітіріп қоймай, түрлі амалдар жасап, соза түскісі келетіндер болады? Мұның ер адам денсаулығына зияны қандай? Кейде еркек тез бітірмес үшін амалдайды? Сперманың шығып кетпеуіне қарекет жасайды? Соның денсаулыққа, партнершаға кері әсері бар ма?
10. Минет арқылы инфекция жұғады ма? Оралды секс кезінде еркектің жыныстық мүшесіне инфекция берілуі мүмкін бе? Және керісінше, еркектің жыныстық мүшесінен ауыз қуысы арқылы әйелдің денсаулығына қандай да бір ауру беріледі ме?
11. Аналды секстің еркек пен әйел денсаулығына зияны бар ма?
12. Сұрақ-жауап.кз деген сайт бар. Сұрақ қойылады, сәйкесінше жауап беріледі. Жауап болмауы да мүмкін. Сонда мына бір сұрақ қойылған екен. Көп қаралған сұрақтардың бірі, демек көпшілікті мазаландырған сұрақ. Былай дейді: Ер адамдардың жыныс мүшесінен ірің ақса, ол қандай ауру, оны қалай емдейді? Не істеу керек?

Еркектің жыныс аурулары. Урологпен әңгіме. II

10. Ақылы секс қызметін пайдаланғанда нені есте ұстаған жөн? Яғни, жезөкшеге барғанда неден сақтану қажет? Неге мән беру керек? Презерватив таңдағанда бастысы не? Секс кезінде презерватив жыртылған болса, жыртылғаны белгілі болса, онда сол уақытта не амал жасауға болады?
13. Соңғы үш-төрт жыл ішіндегі статистика ерлердің арасында урологиялық-андрологиялық аурулардың кеңінен таралып отырғанын көрсетті? Бұған не себеп?
14. Тамақтану сапасы да еркек қуаттылығына қаншалықты әсер етеді? Қуаты қайтып қалмас үшін не жеп, не ішу керек?
15. Ер адам алдын-ала тексеруден өту үшін, мысалы осы Уро-медке келетін болса, қалтасында қанша ақшасы болуы керек? Алдын-ала тексерудің құны шамамен неше теңге болады? Тексеру қалай жүргізіледі? Неден басталады? Немен аяқталады? Сіздердің орталықтарыңызда қандай жеңілдіктер қарастырылған? «Еркек денсаулығы» атты кешенді тексерудің ақысы қанша?

Еркектің жыныс аурулары. Урологпен әңгіме. III

Сонымен, бұл видеосұхбатты жасаудағы мақсат не еді? Біріншіден, ер адамдарды ауруын асқындырып алғанша жүре бермей, денсаулығында ешбір сырқат белгілері байқалмаса да, аурудың алдын алу үшін дәрігерге қаралуға шақыру. Екіншіден, уро-андрологиялық ауру түрлерінің барлығында клиникалық белгілер болмайтындықтан, жасырын дамып келе жатқан дерттерді анықтау үшін сәйкес анализдерді тапсыруға тарту. Үшіншіден, ер адамның жұмыстағы, күнделікті жүріп-тұрудағы ширақтығы, еңбек өнімділігі оның сексуалды белсенділігімен тікелей байланысты деген теория — ғылыми ортада қалтқысыз шындық ретінде расталмаса да, түрлі тәжірибелер арқылы дұрыс екендігі айтылып жүр. Ер адамдардың жыныстық қатынасқа жарамай қалуы да олардың еңсесін түсіреді делінеді. Отбасының шырқы бұзылатыны кәдік. Осы себепті де уролог-андролог дәрігерге қаралудың жөн екендігін ұғындыру. Төртіншіден, секс мәдениеті, жыныстық қатынас гигиенасы секілді тақырыптар төңірегінде маманның айтарын көпшілікке жеткізу.

Қазтагта жарияланған мына мәлімдеме ерлер денсаулығына қатысты жағдайдың расында да күрделі екендігін көрсетеді:

Қазақстанда ер адамдардың тек 10 пайызы ғана өз еркімен уролог-дәрігерлерге көрінеді.
Бұл ҚР бас урологы, Жарбосынов атындағы ғылыми урологиялық орталығының бас директоры Мырзакәрім Алшынбаев айтты. ҚазТАГ.
«Ер адамдардың тек 10 пайызы ғана өз еркімен келіп дәрігерлерге көрінеді. Әйелдері қолдарынан жетектеп әкеліп жататын жайттар да жиі кездеседі. Бірде біреуі маған қабылдауға келді де, былай деді: «Мінеки, оның талдамалары, өтінемін, ем жазып беріңізші». Ер адамдардың психологиясын өзгертпейінше, жақсаруымыз екіталай. Әйел адамдар гинекологқа жылына екі рет барады ғой, ұялмайды, және дұрыс жасайды. Ал ер адам урологқа қаралса болды, бәрі бітті – ол әтек. Осы жаман. Дер кезінде дәрігерге көрінгеннен өмір сапасы айтарлықтай жақсарған болар еді. Ер адам қаншалықты сау болса, отбасы да соншалықты бақытты», – деді ол мәслихатында.
Ол былтырорталықта өткен «Ер адам денсаулығы күндері» жобасының аясында 16 қалада 4 мың ер адам және ер балалардың тексерілгенін айтты. Уроандрологиялық патология ер адамдар мен ер балалардың 83,3 пайызынан анықталған.
«Мына сандарға мән беріп қараңыздаршы! Қазақстанда ер адамдардың репродуктив денсаулығын сақтау бойынша мақсатты саясат жоқ. Биыл Шымкентте, Ақтөбеде, Өскеменде, Қарағанды мен Алматыда «Ер адамның денсаулық мектебі» өткізілді, болғаны осы. Оның үстіне екі-үш күн ішінде ғана. Бұл тым аз. Ерлерді сақтау үшін әр жерде ер адам денсаулығы орталықтарын ұйымдастыру керек, және олар жүйелі негізде жұмыс жасаулары қажет», — деді М. Алшынбаев.
Ол соңғы 4 жылда 12 мыңдай әйел адамнан сұралым алынғанын және олардың тең жартысының өз серіктестеріне көңілдері толмайтындығы анықталғанын хабарлады.«Әйелдердің 44 пайызы секспен айына бір рет айналысады. Бұл көршісі іссапарда болғанның өзінде. Міне, сіз күлесіз, ал бұл мүлде күлкілі емес. Бұл – апат», — деп мәлімдеді М. Алшынбаев.

Видеоблогта жарнамалау элементтерін пайдаландым. Қалай болғанын…
Урологтың видеосұхбатқа келісуі — сол медицианалық орталық атауының видеоблогта бірнеше рет айтылу, осы жазбада мекенжайы мен телефон номері жазылу ақысы ретінде есептелді.

«Уро-мед» медициналық орталығының мекенжайы: Шымкент қаласы, Төле би көшесі, 22а үй («Акбар» аялдамасы) тел: 8(7252)55-06-10

превьюдағы суреттің мекені

-Ей, кеттік! Зарпылат алдым, саунаға барамыз!

Әншейінде бір саптыаяқ сыра алып беруге жарамайтын жарымес Жарбол досымның бұл сөзі мені селк еткізді. Кешегі түрі жаман ішістен кейін миым майонез болып, басым сынып, тасымды көтере алмай жатқан мен атып тұрдым. Енді ше, бар болғыр Жарбол жарытамын деп тұрса… Менің жуан саныма қажалып-қажалып, бұты жыртылуға аз қалған көк джинсиімді кие сала Жакеңнің соңына ере бердім. Көше жақ бетке шыға бере қол көтеріп едік, бампері түсіп, капотының сыры ұшқан бір көк «Опел» бырқ етіп тоқтай қалды. Жарбол екеуміз артқы орындыққа жалп етіп отырдық та, «Быратан, тарт, «Амтареске!» деп, күж ете қалдық. Анау да саунаға сан барып жүрген зәлім болса керек, газды басып-басып қалды. Саунаға келіп, әкімшісін шақырып алдық.
-Оу, қарындас апай, бізге екі орыс қыз!-деді, Жарбол күжірейіп. Бір-екі минуттан соң алдымызға неше түрлі торсиғандары мен қызыл-ала дамбалдарын көрсетіп он шақты сайтан шыға келді. Ал, таңда! Мен «төсі тостағандай, аяғын сиыр басқандарын жиі көріп жүрмін ғо, анасс, лөтще қаланың сары бетпағын алайын» дедім де, емшегі иттің басындай бір орыс қызды нұсқадым. Не істеді екен деп Жарболға қарасам, ол «Прекрасный выбор!» деп, маған бас бармағын көрсетіп мәз болып тұр, енеңді… Өзі сырықтай бір өзбек қызды қолтықтап алыпты. Сонымен не керек, арғы жуынатын, секс сырын ұғынатын бөлмеге өттік. Шешіндік. Шайынып алдық. Бір-екі «контактіден» соң, ортаға бір жартыны закөскісімен алып, «тыға» бастадық. Қыздар да ішті. Бір қарасам, секс жайына қалып, Жарбекем өзбек қыздың ерніне жабысып, жылап отыр. Қорқып кеттім. Сонда да «Ей, не болдеее?»-дедім, міз бақпай. Ана есерсоқ маған қарап мұрнын бір тартты да: «Досым, мен ғашық болып қалған сияқтымын! Бүгін Зуһраға үйленемін!» -деп, еңіреді дейсің… Қызға қарасам, ол да пейіштен енді шыққан періште кейпіне ене қалыпты, жәлеп!..Өзі ақжаймаға оранып алған. Досыма күліп қарап, қылымсып қояды. Демек, ол да Жарболға қатын бола салуға дап-дайын. Жыным қозып кетті. «Ей, миғұла, намыссыз! Жезөкшені қалай қатын қылмақсын, найсап!»-деп, бар білген боқтығымды төктім-ай келіп. Жакең «қыңқ» демеді. Менің үнім өшкен сәтте ғана:
-Все, айттым, бітті, үйленем! Өлтірсең де, үйленем! Зуһрам бұл жерге жақында ғана келген.Бәрін ұмытамыз!-деді де, алмаған қатынын аймалай бастады. Содан не керек, Наташа екеуміз жас жұбайларға тост айттық. Саунаның уақытын созып алғанбыз. Тағы екі жарты іштік.… Бір есімді жисам, саунаның кіреберісінде жаланбұт тұр екем. Кезек күтіп тұрған бес-алты жігіт кеңк-кеңк күледі, әнасс. Желкемнен саунаның әкімші қатыны нұқып айқайға басып тұр. Қос қолыммен қос тасымды жауып, ішке зып бердім. Қарасам, Жарбол Наташаны құшақтап алған… Тағы жылап отыр, енеңді… «Наташаға үйленетін болдым, шешессс..» деп, еңкілдейді, пәтшағар. Сол кезде екі еркектің ортасында көтені жалтырап келесі бөлмеге кіріп бара жатқан Зуһраны көріп, біртүрліііі, аяп кеттім…

… Ертеңіне, көрші Владиктің чекушкасымен бас жазып болып, Жарболға ызбандадым:
— Ей, дамбал бажа, қалайсың? Не хауар?
-Ей,қыртпыш, тойға дайындал, дружок боласың. Әкем ауылдағы Боранбайдың жақында диплом алған қара қызын аласың деп жатыр. Мен оны бұрыннан сүйем ғой, нақой!-деп, Жарболып тұтқаны қоя салды. Әй, қызталақ неме…

«Жизнь прекрасна» (1997 г.) фильмінің сюжеті ешкімді бейжай қалдырмас. Бұл фильмді алғаш мектепте оқығанымда көрген болатынмын. Кішкентай шағымда бүкіл киноны тек суреті мен басты оқиғасына ғана мән беріп қарағандықтан, қайталап қарап шығу — бір ғанибет.
Фильмнің басты кейіпкері Гуидодан барлығымыз үлгі алсақ деген ойдамын. Әкесі баласын психологиялық стресстан сақтап, аман алып қалу үшін, өмірдің қатаң тауқыметін көрсетпей, концлагерьде қара жұмыстан шаршап, сүрлігіп келсе де, айналаны ойынға айналдырады. Ұлын сұм соғыста көтеріңкі көңілмен жүргізіп, жарқын болашаққа сендіреді. Гуидо — талантты, мейірімді, қолайсыз жағдайларда ақылымен шыға алатын, пысық адам.
Кедей, бірақ өте тапқыр еврей жігіт пен италяндық әулетті отбасынан шыққан қыздың бүлдіршінді болып, бақытты жанұя құрғаны, фашистік Италияның қысылтаяң шағы жайында түсірілген — өте әсерлі фильм. Мың мәрте жалықпай қайталап көруге дайынмын.
Шынымен де, өмір деген тамаша! Қолда барға қанағат етіп, баларымызды күнде құшақтап, сүйейік.

Бақтыбай байғұс жұмысына бүгін тағы кешігіпті. «Кеше енесі тіріліп келгендей өкірте ішіп еді, обалы жоқ» деп отырмын. Дегенмен, менің де онып отырғаным шамалы. Алапат ішістен соң 3 сағат қана ұйықтап келген адамның жағдайын түсінесіз бе? Түсінсеңіз, сол. Бүгін тағы ішу қажеттігін ойлағанда, тіпті өмір сүруге желаниям қашып кетті. Не үшін ішу дейсіз бе? Тыңдаңыз. Кеше жұмыстан кейін Бақтыбай екеуміз Теміртайға соққанбыз. Қатыны төркініне кетіп қалған, сол қуанышын бөліспек болдық. Үйіне кірген соң, Такең бізді түсіне қойды да, тоңазытқыштан бір қылмойынды алып шықты. — Қатын кеткелі ішу, шаршап кеттім – деп қояды, біреу зорлап ішкізіп жүргендей. Төрт-бес стақаннан кейін ол көңіл айта бастады. Тіпті, бір-екі рет көзінің жасын сығып-сығып алды. Біз де көңілшек қатындарша даусымыз дірілдеп жұбатқан боламыз. Сол көңіл айтумен тағы екі жартыны төнкердік. Бақтыбай ұйықтап қалды. Теміртай екеуміз көөөп әңгіме айттық. Бұл әңгімелер кейбір ақкөңіл алқаштардың жай көңіл айтуы емес, елдің болашағы, жастардың тағдыры, ұлттық мүдде – бәрі қамтылды. Мұндайда мінбелерден міңгірлейтін кейбір месқарын бастықсымақтардан гөрі пяншіктердің пікірі өтімді көрінеді екен, әнасс. Бірақ біздің әсерлі әңгімемізді Бақтыбай пақыр бұзды. «Тарс» еткізіп жел шығарды да, өз осырығынан өзі шошып, атып тұрмасы бар ма!.. Біз де ыршып-ыршып кеттік. — Соңғы кезде біртүрлі болып жүрмін, кеше түнде түсімде біреулермен төбелесіп жатыр едім, қатыным шапалақпен ұрып оятты. Атып тұрып: «Ей, хотын, не болды?» десем, түсімде сілтеген жұдырығым оның дәл құлақ шекесінен тиіпті ғой, нақой! Ол да төркініне кетіп қала жаздады.-дейді, Бәкем. Оған енді Теміртай екеуміз тиісе бастадық: — Сен бізге еріп ішпей қалдың, осалсың ғой. – Ей, ептімаймайттар, ішем! Ішкенде мен ішейін! Дауай, ертең питница, жұмыстан кейін кездесіп, кімнің көп ішетінін көрейік. Аноу «Әгәнок» деген кафеге барамыз. Әписанты менің балдызым, сенімді қыз. Сол кафеде сыралатамыз, кім аз ішіп, аузы былшырап қалса, ертеңіне ішкен-жегеніміздің ақысын сол қыртпан төлейді!-деп, төрелік те айтты Бәкем. Емшекке емешегі үзілген сәбилерше біз де келісе қойдық. Сөйтіп үйге қайтып кеттік қой. Енді бүгін тағы ішу қажеттігін ойлап, оранжевый уайымдамын. Негізі бұған дейін Теміртай екеуміздің 16-17 саптыаяқтан қотарған кезіміз болған.Бір жағынан сол тәжірибеме сеніп отырмын. Бірақ өмір деген осы ғой, адамның ғана емес, кейде алқаштың да арманы орындалмай қалады. Өкініштісі алқаштар аламаны болмай қалды. Жұмыс уақыты аяқталуға бір сағат қалғанда Теміртай ызбандады: — Ей, қазанбас, ана ептімаймайт Бақтыбайдың не істегенін естідің бе, нақой? -Е, не істепті? — Өй, тырқ неме, түнде мас болып үйіне барып, картопты жарыпты, шешесс! Ол кеше ауылдан қайын енесінің келгенін білмеген. Бізден кейін мас болып кіріп барыпты да, әдеттегідей пәтерде тек қатыным ғана шығар деп, азынаған айғырша ауызғы бөлмеде тыр жалаңаш шешінген. Сосын қаранғы залда диванда жатқан енесінің үстіне секірген ғой, қыртпан. – Уа-ха-ха-аха! -Ей, күлме, әнәсс! Бишара, қазір қатыны мен қайын атасынан таяқ жеп, балконында жатыр екен. Пошему то, енесі ұрмапты-деп, Бақтыбай ентігін басты. -Уфф!-дедім мен. «Бақтыбай тайм аут алды. Знәшит, бүгін ішу жоқ, кешке қатыныма арқамды тыр-тыр қасытып, үйде жататын болдым.»

Қайда екен сол ғашықтар?!

Көктем еді. Табиғат ана келбеті шырайланып, айналасына шапағатын шаша түскен мезет-тін. Буырқана бусанған қара жер жүзі де тебіндей шыққан көкпен көмкеріліп, жасара бастаған. Ол кезде менің көзімді жаңа ашып, төңірегіме таңдана қарап, жарық дүниенің тіршілігін енді бажайлай бастаған кезім болатын. Күн батса шығыс жақтан қоюланып келе жатқан түнерген түнге жәутеңдей қарап, бүрісе түсуші едім. Ал көкжиектен күн қылтиса болды арқам кеңіп, керіле түсіп, еркін тыныстайтынмын. Ол күндері менің қуанышым да, қорқынышым да сол шығыстан келуші еді.

Бір күні кешғұрым біздің жанымызға бір бозбала мен бойжеткен келді. Жігіттің денебітімі төртпақ келгенімен, оның тағат таппай ойнақ қаққан көздері мен шалт қимылдары оның ширақ, елгезек екендігін білдіріп тұратын. Ал бойжеткен тым ерке көрінді. Ботакөздерін төңкеріп жіберіп, жұп-жұқа еріндерін жымырайта жұмғанда аппақ бетіне қос шұңқыр ойнап шыға келуші еді.
Алғашқы күні екеуі біздің жанымызға көп тұрақтамады. Тек ұзап бара жатып бойжеткен бізге қайырылып көз тастады да: «Қандай әдемі жер! Күнде келіп тұрайықшы?» — деді…
Екеуі күнде кешке келіп жүрді. Отырып ұзақ әнгімелесетін. Әңгіме барысында көбіне жігіт сөйлейтін. Ал бойжеткен оның жүзіне күлімдей қарап, бар зейінімен ынтыға тыңдап отырушы еді. Жігіт:
— Қой жайғанда кітап оқығанды ұнатушы едім. Аш қойларды айналдыра иіріп, жусатып тастаймын да, жасыл жасаңда жатып алып кітап оқитынмын.
Бір күні оқып жатып көзім ілініп кетіпті. Ояна келсем екі табын қой маңырай-жамырай бір-біріне қосылайын деп қалыпты. Біздің көшенің қыңыр шалдарының қыржиған түрлері көз алдыма келгенде қос табынның арасына қалай жеткенімді өзім де байқамай қалыппын. Айқайлап ары қайырам, бері қайырам, болар емес. Дәл бір әкелерінің кегі кеткендей улап-шулап ентелей түседі. Жеті аталарын желдей көшіріп жүрмін. Ақ май, көк су болып терледім. Сілекпем қатып, енді қосыларға айналғанда бажайлап қарасам, қос табында да біздің үйдің қойлары жүр. Сөйтсем, ыстық күнде бірінің бауырына бірі басын тығып, көк жұлып жүре беріп, бір табын екіге бөлініп кетіпті. Мен сол бірін-бірі іздеп жамыраған қойларды екіге бөліп алып, қайырып қызыл жінік болып жүріппін.
Екеуі қосылып ұзақ күлді. Сыңғырлаған күлкісін сәл тыя бере бойжеткен:
— Мен де қой жайғанда кітап оқушы едім. Бірақ сен сияқты иіріп, жусатып тастамайтынмын. Қойдың басын жайылымға бастап тастаймын да, кітаптан көз алмай табынның артынан еріп отыратынмын. Бір күні солай кітапқа бас қойып келе жатып араның ұясын басып кетіппін. Гуілдеген аралар үйірімен жабыла қуып, ауылға жеткізіп салды. Қой да, кітап та далада қалған, тұла бойым қып-қызыл болып, жылап үйге қайттым.
— Бақырып басыңа көтерген шығарсың көшені?!
— Қойшы, — деп еркелей бұртиған қыз жігітті иғынан итеріп қалатын.
— Өзің қойшысың.
— Сен де қойшысың.
Төңіректі риясыз күлкімен көмкеріп, бірін-бірі қуа ойнап ұзап кететін.
Күнде келіп жүрді екеуі. Әрқашан жадырап күліп, жайраңдап ойнап жүрді. Дәл бір жетпісті желкелеген шал-кемпірлердей өткен-кеткен, көрген-түйгендерін айтып, әңгімелері бітпей отыратын. Кейде ақтарыла күліп алатын, кейде мұңайып қалатын. Кей сәт үнсіз іштей сырласып отырушы еді. Сондай үнсіздік орнаған сәттерде бойжеткен әңгіме арқауын өзге арнаға аударып, сөз сабақтап кетуге асығатын. Үнсіздік сәл біраз жалғасса жанарымен жер сүзіп отырған жігіт бірдеңені бүлдіретіндей оның аузына сөз салып жіберуге тырысатын. Күндер өте жігіт мүлде ұяңси берді. Аз сөйлейтін болды. Сөйлесе де көзімен көкжиекті шалып, қыз жанарына шалынып қалудан қашатын. Көздері түйісе қалса жанары жасып төмен қарап кетуші еді.
Кешқұрым уақыт болатын. Күн қызара батып, ұясына ене түскен шақ-тын. Дүние біткен қызғылт түске боялып, айнала бейне бір алаулап жанып тұрғандай еді. Бойжеткен мен бозбала бүгін де әдеткі уақытынан кешікпей бірге келді. Бірақ екеуі де үнсіз. Ренжісіп қалғандай бір-біріне тіл қатпай, аяқтарын жалқау басып жанымызға жақын келді. Жігіттің бірдеңеге әбіржіп тұрғаны алабұртқан түрінен көрініп тұрды. Бойжеткен жарты қадам қала еріп, оқта-текте жігітке жасқана қарап қояды. Кенет… бозбала іркіліп қалды да, қыз жүзіне тіке қарап: «Аяужан»,-деді. Бірақ дауысы діріл араласа сенімсіз шықты. Ару жігіт алдында қорғансыз балапандай оған көзінің астымен жәутеңдей қарап тұрып қалды.
«Аяужан»-деді жігіт қайталап, «Мен саған өзімнің көптен бері айта алмай жүрген сөзімді айтқым келіп тұр. Аяука, сені жолықтырғалы бері менің күнім шырайлана түскендей. Жанымда бір сәт болмасаң көңілім алабұртып сені іздеймін де тұрамын. Егер мен суретші болсам сенің ай бейнеңді көзімді жұмып отырып айнытпай салар едім. Сенің риясыз күлкі ойнаған ботакөздерің, өзін-өзі ауырсынғандай діріл қаққан кірпіктерің, қыл қаламдай қиылған қастарың, әдемі пісте мұрның, қызанақтай қос ернің, бәрі-бәрі менің көз алдымда күндіз-түні көлбең қағып тұрады. Жүрегім тек сен деп соғатындай. Тек сені қалайды менің жұдырықтай жүрегім, күнім!».
Бойжеткен жейдесінің етегін өші кеткендей жымыра мажғылап, үнсіз тұра берді. Өзіне-өзі тығылып, кішірейіп бара жатқандай. Қыз жауабын күтіп тағатсызданған бозбала оң қолымен арудың басын иегі астынан аса еппен көтеріп өзіне қаратты да: «Неге үндемейсің? Айтшы, гүлім, жүрегің не дейді сенің»,-деді үздіге. Бойжеткен қылғына әрең бір жұтынып алып, «Сен де маған қатты ұнайсың»,-деді де, көзін төмен ала қашты. Дәл бір біреу басына күннен қалпақ кигізіп жібергендей бозбала жанарына бақыт ойнап қыздың қыпша белін құшағына ала берді. Қыл өтпестей бір-бірін қаусыра құшып, қос ғашық үнсіз ұзақ тұрды. Маған екеуі берге тыныстап тұрғандай көрінді…
Күнде келіп жүрді екеуі. Құшақтарын жазбай бірін-бірі құшырлана иіскеп, аймаласып ұзақ отыратын. Кейде көк жасаң үстінде арпалыса аунап, естері кете өліп-өшіп сүйісуші еді. Шөлі қанбай шөліркей су жұтқан жандардай бір-бірінің жүзін жанарымен жұтына аймалап, үнсіз сырласып та отыра беретін-ді. Екеуі өздерінен басқа ешкімді көрмейтін жандардай көрінуші еді маған.
Бірде бозбала көкте жымың қаққан жұлдыздарға қарап жатып құшағындағы сұлуына:
— Аяужан, сенің ең ыстық арманың не?,-деп сұрады. Кенеттен мұны неге сұрадың дегендей ару жігітке таңырқай бір қарап алды да:
— Менің арманым ба? Менің арманым – ғарышқа ұшу.
— Онда не жоғалттың,-деп жігіт сұлу жүзіне күле қарады.
— Керемет емес пе?! Құмырсқа тірліктен бір сәт арылып, сол құмырсқалар илеу еткен Жер атты ғаламшарды алақаныңа салғандай сыртынан тамашалайсын. Ғаламның қожайынындай сезінбейсің ба өзіңді!
— Қатырып жібердің ғой,-деп жігіт жылы жымия аруының көзінен сүйіп алды.
— Ал сенің арманың не?
— Менің арманым — өзімнің желкемнен қарау.
— Немене? Бойжеткен оң қолын жағына таяныш ете қырындай жатып, жігіт жүзіне күле қарады.
— Мен өз желкемнен өзім қарағым келеді.
— Қойшы, жынды адамның сөзін сөйлемей. Қалай өз желкеңе өзің қарайсың? Желкең арт жағыңда, ал көзің алдыңда. Мүмкін емес ғой.
— Міне, мәселе сонда. Адам өзін ту сыртынан өзі ешқашан қарай алмайды.
— Енді...?
— Менің айтпағым, адам өмірде өз іс-әрекетінің, алған бағытының бұрыс, дұрыстығын бірден біле бермейді. Соны білем дегенше зымырап уақыт өте шығады. Кейде тіпті ғұмыры өтіп кетеді. Мен де сондай пенденің бірімін. Қазіргі бет алысым, жасар ісім, алар, берер дүниелерімнің ағат әлде құп екенін білмеймін. Мүмкін бүгінгі жасағаным үшін ертен жауап беретін шығармын, мүмкін керісінше маған абырой әкелетін шығар. Ол жағы да маған беймәлім. Ал егер мен өзімді ту сыртымнан бақылай алар болсам мен ешқашан ағат баспас едім.
— Қашаннан бері пәлсафашыл болып кеткенсің,-деп ару жігіттің қолтығына қолын сүңгітіп жіберетін. Еңгезердей жігіттің кенеттен шыққан қатты тарқыл күлкісі жұлдызды түнгі аспанды қақ айырып жібергендей болушы еді. Біраздан соң оған сұлудың шолпының сыңғырындай тәтті күлкісі қосылып, айналаны қуанышқа бөлеп әкететін.
Екеуі күнде келіп жүрді. Ол күндері күз мезгілі жақындап қалған болатын. Ымырт үйіріле батыстан баяу ескен жел бұрынғыдай емес жалап өткенде тұла бойыңды тітіркендіріп кетер еді. У-шу, ойын-күлкі азайған. Күн еңкейе барша жұрт үйлеріне сүңгіп кететін.
Сол бір кеш екеуі мүлде көңілсіз боды. Екі сағат отырса да, екі ауыз сөз айтпады. Дәл бір тілдерін жұтып қойғандай бір-біріне қадалып отыра берді. Ала жаздай екеуінің махаббатына куә болған менен жасқана ма не?! Тіл қатпағандары үшін мен де оларға сәл ренжіп қалдым.
Бойжеткен аса өкпелі көрінді. Әсте күлкі қашпас қос жанарында бүгін реніштің ізі байқалады. Бар пәле сенен шықты дегендей алдында отырған жігітке жазғыра қарайды. Аяулысының өкпесін тарқата алмай қиналған жігіт амалы құрығандай бойжеткен жүзіне кешірім сұрай қарай берді. Бар талас-тартыс екеуінің жүректерінде жүріп жатқандай. Оқта-текте қабақтарын түйе түсіп, терең күрсініп алады. Ондай сәтте бозбала сүйіктісіне ұмсына түсіп, «қинамашы өзіңді» дегендей өтіне қарайды. Бойжеткен болса қырын қарап, бұртиып отырып алады. Осылай арпалысып екеуі ұзақ отырды. Дінкесі құрыды, білем, бір сәтте жігіт:
— Ренжімеші, күнім. Бұл екеуміздің болашағымыз үшін,-деді.
Ару жігіт жүзіне өкпелі көздерін біраз кідертіп тұрды да, тайдырып әкетті. Орнынан қозғала беріп:
— Тоңып кеттім. Үйге қайтайықшы,-деді.
Ұзай бере бозбала аруды иғынан құшақтайын деп еді, бойжеткен жеңіл бұлқынып жігіттен алыстай берді…
Айнала әлдеқайда сары түске боялған. Кейбір ағаштар мүлде жалаңаштанып, сойдиып-сойдиып қалды. Бұрын жанымызға сәлде болса аялдап, бізге бір сәт көз салып қоятын жандар, қазір бізден ұялатындай жүздерін жасыра жанымыздан жылдам адымдай өте береді. Бәрі бір жаққа асығатындай. Табиғат ана да мүлде танымастай өзгерді. Кейде ызыңдап созыла сұрқия жел соғып тұрып алады, ал кейде шаң көтере ұйтқып келіп бір ұрып кетеді. Кей күндері түбі түскендей сызылып ақ жауындатса, кей күн ұшқындап қар жауып алады. Кейде зілді тұман бар денесімен ыңырана шөгіп, буылдыра бір тұншықтырып кетеді. Әбден мазаны алды.
Менің қос ғашығым да көзден ғайып болды. Сарыла күтіп бір айды артта қалдырдым. Күнде келер деген үмітпен жәутеңдей күткеніме бір айдың жүзі болды. Келмеді екеуі. Өміріме шырай берген сол қос ғашықтың күлкісі екенін кім білген. Олармен бірге менің өмірімнің де мәні кеткендей. Қызықсыз, қуанышсыз бір ай өткіздім. Келер деп күттім. Келмеді. Күбір-сыбыр, дыбыр-тықыр естілсе солар ма екен деп елеңдеп айды еңсердім. Келмеді. Көзім жетер жерлерге сүзіле қарағаныма ай болды. Көре алмадым екеуін.

Қайда екен сол ғашықтар?

Баяу қалқып келіп жермен жанаса берген жалғыз жапырақты сыпсықай жел лып етіп ұшырып ала жөнелді.

А. Дәлелхан

Жалғыз жапырақ
(А. Дәлелханның әңгімесінің желісі бойынша.)

Көктемнің кезі, жайнаған дала құлпырып,
Майысып жаймен, аз ғана тербеп жел тұрып.
Күн кетсе батып, мұңайам қою түнекке,
Шыққанда сәуле, арқамды жаям кең тұрып.

Күн тұрса болды, күнменен тұрған тіршілік,
Ауасы жағып, бойыма еркін тұр сіңіп.
Кетемін билеп, қоңырау сынды сылдырлап,
Жай соққан желмен, аламын бірге сілкініп.

Күндердің бірі, кеш батып қалған шақта бір,
Екі жас келді, әңгімелерін ақтарып.
Жаныма келді, жайлы бір жерді тапқандай,
«Әдемі екен» — деп жүздері кетті шаттанып.

Жігіт денелі, қадамын жайлап аттаған,
Көздері жалтақ, бір жерді қадап жатпаған,
Епті бір қимыл, ширақтық та бар бойында,
Келісті келбет, ерге тән жүзін сақтаған.

Қаз болса ерке, қылығы сүйкім беретін,
Көздері мөлдір, ботадай болып келетін.
Күлімдеп тұрса, бетіне аздап ой түскен,
Баурап алатын, сиқыр бір жүзге енетін.

Алғашқы күні, аялдамады ұзаққа,
Аяңдап барып, бұрылып қарап қыз артқа,
«Әдемі екен, күнде келейікші»- деп еркелеп,
Ал жігіт үнсіз, келіскен сияқты сұраққа.

Күндер жалғасты, күндермен уақыт зымырап,
Жаз кезі келді, көктемнен күні жылырақ.
Екі жас әр кеш, осында келіп сырласты,
Жастарға қарап, сүйсінем мен де тұрып ап.

Әр кез табысты, ақтарып сырын, арманын,
Саралап кейде, өткен күндердің салмағын.
Айтады мәтін, оқыған кітап, журналдан,
Айтады одан, көкейге тоқып алғанын.

Осындай күннің, қараңғыланған кеші еді,
Үнсіздік алған, екпін жоқ күндей кешегі.
Жігіт мазасыз, сұлу қыз соны сезгендей.
Жұмбағын таппай, беймәлім күйді кешеді.

Шыдамай жігіт, ақтармақ болды бар сырын,
Бір басып алып, терең демменен алқымын,
«Аяужан» — деді, сұлудың жүзін қаратып,
«Сүйем сені» — деп ашығын айтты, бар шынын.

Сенсіз аяулым, жалғанда жүргім келмейді,
Көрмесем сені, жүрегім маза бермейді,
Сағынам әр кез, әр кешті күтем сарыла,
Айтшы Аяужан, жүрегің маған не дейді?

Бір сезім билеп, барады жанды, сананы.
Жүрекке түскен, тырнағандай ма жараны?
Арада әлсіз үнсіздік билеп кеткен соң,
«Мен де» — деді де, төменге көзін қадады.

Қуандым мен де, қуандым осы бейнеге,
Сыбдырап кеттім, сыңғырлап кеттім желменен,
Кеудесін ашып, кұшақтап жігіт тіл қатты –
«Ғашығым менің, Ханшайымымсың сен деген!»

Осылай жастар, «қос ғашық» болып ұласты,
Әр кеште келіп, астымда жатып сырласты,
Әр кеште бірге, жұптары ешбір жазылмай,
Көңіл көтеріп, жұлдыздарменен сырласты.

Жаз аяқталды, уақытқа тоқтау салған ба?
Күз куә болды, қос ғашықтағы арманға.
Күз де куә боп, қос ғашық келген әр күнге
Жандар жоқтай бір, екеуінен асқан жалғанда.

Бүгінде келді, мен күткен сәтте ғашықтар,
Көрінді сұлба, көзіме еркін қашықтан.
Жігіт келеді, көздері төмен, мұңайған,
Сұлудың жүзі, ашудан білем ашыққан.

Жігіт сөз алды, дауысы діріл, елеңдеп
«Осының бәрін біз үшін істеп келем» — деп
Қыз елемеді, көңілге ешбір ой алмай,
«Үйге қайтайықшы, тоңазып қалды денем»- деп.

Аялдамады, бұл күні олар ұзаққа,
Алғашқы күндей, қарамады да бір артқа,
Түсінбей тұрмын, көз алмай екі ғашықтан,
Жауап алалмай, «не болды?» деген сұраққа.

Содан соң міне, оралмай кетті қос ғашық,
Қалғандай едім, қос ғашықтармен достасып.
Әр күні кешке, бос үміт алдап күтемін,
Қалалмадым-ау, құрғанда дұрыс қоштасып.

****

Күндер өтсе де, кезекпен-кезек тізіліп,
Үмітін үзбей, қарап жүр жолға сүзіліп,
«Ғашыққа» деген, сағыныш кернеп, сарғайып,
Жалғыз жапырақ, кетті желменен үзіліп

Екі жолаушы жаяулап келе жатса, соңдарынан қолына камаздың рөлін ұстаған біреу қуып жетіпті. Үстінде сұр куртка, басында қара кепка дейді. Ана екеуіне «Келіңдер отырыңдар, жеткізіп тастайын» депті. Ол екеуі «Жындымен жынды болатын жайымыз жоқ» деген ғой.Анау қалтасынан тапанша алып шығып «Отырыңдар нақу.Атып тастайм әйтпесе» депті. содан ана екеуін «отырғызып » алып айдап келе жатыр дейді. ана екеуіне жан керек, анау газды басқан сайын қалып қоймай жүгіреді. Бір уақытта рөлдегі адам тормозды басып, «алдымызда пост ГАИ бар. Менде прва жоқ. Мен мына жақтан айналып өтемін. Сендер былай, жаяу өтіп кетіңдер. Мен сендерді анау қырдың астыннда күтемін» депті.
Содан, ана екеуі жындыдан құтылғандарына қуанып МАИ қызметкерлерінің бекетіне кіреді. Кірсе бір МАИ ұйықтап жатыр. «Ойбай, ағатай. Тұрыңыз! Бұл не жатыс. Бізді жаңа бір жынды атып тастай жаздады. Былай қарай кетіп қалды. Бізді анау қырдың астында күтемін деп айтты» деп екеуі шағымданады ғой баяғы. "Үстінде сұр куртка, басында қара кепкасы бар. Қолында рөлі бар адам ба?" деп сұрайды МАИ қызметкері. «Дәл өзі.»
-Біздің оны ұстай алмай жүргенімізге жарты жыл болды. Кеттік, сендер куәгер боласыңдар. Отырыңдар матасекілге " деп әлгі МАИ қолына матасекілдің рөлін ұстап алыпты. «Ойбай, ағатай өзің қуа бер, біз шаршадық» деген аналарға «Сукілер, қазір тұрған орындарыңда атып тастаймын. Мініңдер» деп бұл да тапанша кезепті.
«Біреуің артыма отырыңдар, екіншің люлькаға отырыңдар». Содан екеуін «отырғызып» алып, көрсеткен қырлары жаққа ағызтады сабазың. Арасында «сен люлкада келе жатырсың тізеңді бүгіп жүгір» деп жанындағы адамның басынан дубинкамен ұрғыштап қояды екен.
Екінші жолаушының «Матасекілге мінетінімізді білгенде КАМАЗ бен-ақ кете берер едім ғой» деп жылағанын бірінші жолаушы әлі күнге жыр қылып айтып жүр деседі.

Камаздың рөлін алғыңыз келсе, сілтемесі міне.

Соңғы жылдары стрип-пластика (ағылш. Strip – «шешіну», plasty – «пластика») нәзік жандылар қауымы арасында кең таралған спорт түріне айналды. Кез-келген қаланың би клубтарында, спорт сарайларында міндетті түрде оған арналған зал мен жаттығу кестесін табасыз. Бағасы шамамен айына 8-12 мың теңгені құрайды.
Стрип-пластиканың тарихы Ежелгі Шығыстан бастау алады. Көптеген тарихи деректер шығыс матриархат мәдениетінде бөксені толқындата айналдыру қимылы бастапқыда ер адамдарды қызықтыру үшін жасалмағандығын растайды. Ол ең алдымен әйелдің бала туу мүшелерінің тонусын сақтау арқылы дүниеге дені сау ұрпақ әкелуіне арналған. Қазір де бұл би өзінің бастапқы міндетін толықтай сақтаған. Жалпы, аты бір қарағанда «ұятсыздау» көрінгенімен, заты оның этимологиясынан әлдеқайда алыс жатыр. Стрип-пластиканың кәнігі стриптизден басты айырмашылығы – би барысында шешіну міндет емес, сонымен қатар киілетін киімнің талғаммен таңдалуы, би қимылдарының ырғақты, көзқарастың жұмбақ болуы.

Осыдан бір жарым жыл бұрын құрбыларыма еріп бидің осынау бір түріне жазылғанымда менің, әрине, денсаулық туралы ойлай қойғаным шамалы. Еу, еу, азғын қиялдарыңды бір шетке ысыра тұрғандарың жөн: менің мақсатым жай ғана артық салмақтан арылу болатын. Жалығып тастап кетпей ұзағынан айналысуымның себебі – бидегі жаттығулар мен қимылдардың сан алуандығы. Белгіленген 1 сағаттың алғашқы жартысы сергіту, жекелеген қимылдар мен созу жаттығуларына арналса, келесі жартысы би үйренуге жұмсалады. Енді осы спортпен шұғылдану кезінде өз бойымнан байқалған өзгерістермен бөліскім келіп отыр.

Салмақтың азаюы
Бірден салмақ тастай қоймайсың әрине. Өзім, мысалы, бастапқы жарты жылда небәрі 1-2 кг айырмашылық байқадым. Тек күзге қарай тұп-тура 5 кг тастадым. Бірақ бұл аса маңызды емес.


Бұлшық еттің қатаюы
Таразы тіліндегі нәтиже аса көңіл қуантпағанмен, алғашқы айларда-ақ тартылып, жинақылана бастағанымды өзім байқадым. Киім де бұрынғыдан жақсырақ жарасатын болып қалды. Сөйтсем, босаң тартқан бұлшық ет қатайып, тығыздала түседі екен. Ал бастысы масса емес, көлем екені қыздар қауымына бесенеден белгілі.

Иілгіштіктің артуы
Студенттік кездің дене шынықтыру сабағы аяқталғаннан бері жүктеме көрмеген денем кәдімгідей қатып қалыпты. Масқара десеңші, алғашқыда биді былай қоя тұрып, тізе бүкпей еңкейгенде қолымды жерге әрең тигізетінмін. Кейін сіресіп қалған арқам қимылға келіп, жаттықтырушыдан мақтау сөздер ести бастадым тіпті. Бірақ шпагат деген бәлеге отыра алмаймын әлі күнге дейін, тіпті соған онша тырыспайтын да сияқтымын. Әйтпесе, менімен бірге келген Бану шпагатқа еш қиындықсыз-ақ отырып жүр ғой.


Иммунитеттің жоғарылауы
Кез-келген би секілді стрип-пластика да жүрек пен қан тамырлары жұмысын жақсартып, қан қысымын қалыпқа келтіруге ықпал етеді. Мен енді үйдің 9-қабатына ентікпей, бір деммен жаяу көтерілетін болдым. Тағы байқағаным, иммунитетім жоғарылады: тұмау тигізіп ауыруды сиреттім.

Көтеріңкі көңіл-күй
Стрип-пластикамен айналысу бақыт гормондарының түзілуіне көмектеседі, эндорфиндер қанға түсіп, көңіл-күй көтеріле бастайды, маусымдық күйзеліс деген атымен жойылады-мыс. Өз басым күйзеліске аса бой алдыратын адам емеспін, әйтсе де, жалпы сымбатыңның жақсарғанын сезінудің өзі мәз қылады емес пе? Жаттығу залынан шып-шып терлеп, құрыс-тырысың жазылып, денеңді тәтті шаршау меңдеп шығудың кайфын айтпай-ақ қояйын.


Комплекстерден арылу
Иә, иә, жан дүниеңнен ойып тұрып орын алатын жасырын/ашық комплекстерден құтылудың тамаша жолы бұл. Стрип-пластика менің өзгеруіме, ашылуыма (әлбетте, шектен шықпай) және өзімді тартымдырақ сезінуіме септігін тигізді. Айналамдағы адамдардан «өзгеріпсің» сынды сөздер мен комплименттер, «қандай диета ұстадың?» тектес сұрақтар көзге көрінетін нәтиженің болғанын растай түсті. Әлеуметтік желілердегі өзімнің спортқа дейінгі және кейінгі фотоларымды шолып шықтым, сіздер де көріңіздер,
дейін:

және кейін:

***
Денсаулық-зор байлық. Осындай ұран іспеттес, нақыл деуге де келетін мәтелді денсаулық мекемелерінен жиі көремін. Кейде осыған қарап отырып «Зор байлық-денсаулық» деп жазса не болар еді деген сынды ойға шомамын…
***
Бұл денсаулық дегеніңіз адамзатқа Құдайдан берілетін сый секілді. Сый деген әркімге беріле бермейді ғой. Денсаулық та дәл солай. Қанша жерден күтінсең де ауыруға шалдыға беретін кездер болады. Қарапайым ғана мысалдар келтіре кетсем.
Біздің үйдің балалары қыста далаға шыққанда жемпірдің сыртынан свитір қабаттап, қалың пәлтесін киіп, мойнына шарпы орап, киіз ұлтарақ салынған етіктерін аяғына іліп, буынып-түйініп шана тебуге шығады. Көрші үйдің балалары күзгі күртемен, жеңіл – желпі киіммен қалай болса солай шыға салады. Біздің үйдің ең кішкентай баласы астына көрпе төселген, одеялмен қымталған шанада отырады. Көрші үйдің сол шамалас баласы астына сабан төселген боқ шығаратын кәритада жатады. Ертеңіне, тымауратып, суық тиіп, сабаққа бармай қалатын біздің үйдің балалары. Ауырмайсың деп тұмшалай беруге де, өбектей беруге де болмайтын шығар. Бірақ, дәл ана балалар секілді жеңіл –желпі киініп шығып, ауырып қалып жататын да сол баяғы біздің үйдің балалары.
***
Біздің ауылда Тайкен деген азамат болды. Мен ес білгелі жалғызбасты. Тайкеннің отбасысы болған еді деген әңгімені естімеппін және ол жағына бала болған соң ба бас ауыртпаған екенмін. Сол Тайкен тереңдігі 3-4 метр болатын құдықтарды жалғыз өзі бір күнде қазып тастайтын. Біз ол кісіні күші қайта бастаған кезде көргенбіз. Құдықтың түбінде тұрып, дымқыл сазды құдықтың ауызынан ары 4-5 метр жерге лақтыратын жарықтық. «Денсаулығы бар кезде Тәйкендерің бұндай саздарды 10-12 метрге лақтырушы еді. Қартайыпты.» деп үлкендер бас шайқап отырушы еді. Денсаулығы қайтқандағы түрі қылшылдап тұрған жігіттерді жолға қалдырып кететін. Құдайдың сыйы емес деп көріңізші енді…

***
«Ақша болса болды, қалғанын сатып аламыз» деген қалжың-шыны аралас тіркесті жиі естіп қаламын. Бос сөз секілді. Рас, қатты ауырып жүрген, қымбат дәріге, қымбат отаға ақша таба алмай жүрген адамдарға солай болса солай шығар. Бірақ, жағдайлы адамдарға да медицинаның көмектеспей қалатын кездері көп. Менің атамның немере інісі ҰҚК ұзақ жылдар қызмет еткен болатын. Мен білетін шені полковник. Сол кісі зейнеткерлікке шыққан соң өзін-өзі керемет күтті. Оған дейін де күтініп жүрген адам деп естігенмін. Мен ол кісімен қызметінен кетер кезден бастап араласа бастадым. Қарағандыға оқуға келген кезімнен бастап дегенім дұрысырақ болар. Ия, сонымен, ол әкеміз өзін қатты күтетін. Тағамдарды талғап жейтін. Жылына екі-үш мәрте денсаулығын тексертіп отыратын. Шипажайларға бас сұғуды да ұмытпайтын. Өзі менің атамнан бір он жас шамасында кіші. Менің атам қайтыс болғаннан кейін үш айға жетер-жетпес уақытта ол кісі де кетті ғой…
***
Жұрттың күтініп жүрген қатындары бала туатын кезде түрлі аурулары шығып, ем қабылдап барып бала көтеріп жатады. Ақ қар, көк мұзды к*тімен ерітіп қайыр сұрап отыратын анабір халықтың қатындарына таң қаламын. Жылда бала туатын секілді өздері. Емшегінде бір бала, жетегінде жеті, етегінде екі бала. Әлде, ол балалар олардікі емес пе? Әй, сонда да денсаулықтары мықты әлгілердің…

Эдит Пиафтың «Махаббат ұраны» әні — 1966-шы жыл


«La Paloma Ade» (неміс тілінде)


"Ғашық болған әйел" әні — 1981-ші жыл.