91-ге қалай қарайсың?

Бір ғана біркелкі пікірмен жауап беру қиын расымен де. Өз басым қақ жарылған қоғамның екі жағын да түсінем. Қанша жерден зайырлы ел боламыз десек те, белгілі бір субмәдениеттің консервативті менталитетке ықпал ету қаупіне мән берген жөн. Әсіресе ол субмәдениет туған тіліңде сөйлесе. Сөйлеп қана қоймай, құлақ құрышын қандырар ырғақты, сапалы әрі жанды дауыспен әндетсе. Бірақ біз бұдан қауіптенсек, демек мәдениетіміз бен менталитетіміздің осал болғаны ма?! Халық арасында жалпыға ортақ қарапайым мәдениеттің қалыптаспағаны ма?! Еліміздің әр азаматы өз мәдениетіне, өзіне, өз ұрпағы санасының беріктігіне жауап бере алмағаны ма?!

Бүгін, 2016 жылдың 14 мамыры, Астана қаласындағы Ұлттық мұражайда Жер мәселесі бойынша құрылған комиссияның алғашқы отырысы өтті. Жеті сағатқа созылған отырысты ҚР премьер-министрінің бірінші орынбасары Бақытжан Сағынтаев жүргізді.
Азаттық радиосының Қазақ қызметі Фейсбуктегі ресми парақшасында отырыстан трансляция жасады. Бес бөлімнен тұратын трансляцияның embed кодын осында орналастырдым.

Астанада үкімет қасынан құрылған жер комиссиясының алғашқы отырысы (1-бөлім)

Астанада үкімет қасынан құрылған жер комиссиясының алғашқы отырысы (2-бөлім)

Астанада үкімет қасынан құрылған жер комиссиясының алғашқы отырысы (3-бөлім)

Астанада үкімет қасынан құрылған жер комиссиясының алғашқы отырысы (4-бөлім)

Астанада үкімет қасынан құрылған жер комиссиясының алғашқы отырысы (5-бөлім)

Тараз қаласының тұрғындары жайлы тек жағымды естеліктер ғана қалыпты. Басы аздап шытырман оқиғаларға толы болды. Əйтеуір, шарықтау шегіне келгенде бəрі «happy end». Орталықтан бара жатқандықтан «байқа, алып қашпасын» деген сөздер аз айтылмады. "Құрбыларынан қалып қойма, апайдан бір елі алыстама!",- деп анам барғанымша бүкіл құлақ етімді жеп шыққан еді. Бір жағынан дұрыс айтқан екен. Себебі, күндіз қыздармен бірге дүкенге кірсек, артымыздан келе жатқан бір кісі: «Девчата, у меня есть машина. Если хотите могу вас подвезти», — дегенде көздеріміз шыға жаздаған. Енді, осыдан кейін қандай жағымды пікір болсын. Бір білерім, ол кісі тараздықтарға мүлдем ұқсамайды. Біріншіден, орыс еді, екіншіден киім үлгісіне қарағанда əскер қызметкеріне немесе аңшылықпен айналысатын адам. Аздап, саяхаттаушыға да келеді…

Сонда тараздықтар қандай жандар? Осы сұрақтың жауабын шешуге «Фотоаңшылық» байқауының септігі мол болды. Түстен аса қарнымыз ашып, бəріміз жұмылып кәуап жеуге кеттік. Тапсырыс беріп қойғанда, ватсаптан байқаудың алғашқы жұмбағы жарияланды десін. Керім екеуміз ойда жоқта бəрін тастап, Таразды шыр жүгіре жөнелдік.( Керім — бірге келген, Қарағандының қызы). Міне, осы сәтте нағыз тараздықтарды жолықтырдық.
Тараздың дана қариялары көп екен. Сақал-мұрттары ағарса да бірде-бір кідірместен қалада орналасқан мүсіндер мен олардың тарихын атап, жол сілтеп берді. Ал, жастар ше? Көп жерлерде жастардан бірдеңе сұрасақ, ат тонын бірақ ала қашатын əдеттері бар емес пе? Жасыратын жоқ, біздің жақта да «асығыс едім» деген сылтаумен зып етіп жоқ болып кетеді. Бүкіліне, топырақ шашпаймын әрине. Бірақ арасында осындай жайттар боп тұрад(ы). Тараздықтардың жастары белсенді əрі сөзге шешен. Шапшаңдылықтары қатты ұнады. Көздері оттай жанып тұрады ғой. Бұл көпшілігіне жетіспейтін қасиеттердің бірі деп білем. Тараздың жолдарын білмей, Керім екеуміз әжептәуір адастық. Сол кезде таксидің көмегіне жүгіндік. Ойымда қалыптасқаны:

Таксист -жақсы сырласушы. Әңгімеге кірсе, бүкілін ашық айтып тастайтын адам.

— Такси! Таксиии!
— Қайда барасыңдар, қыздар?
— Ағай, бізді «Тараз-Арена» жаққа апара аласыз ба?
— «Тараз-Аренаға» дейсіздер ме? мммм… иә, болад(ы)
— Ооо, ағай тек тезірек жетуіміз керек. Асығыс едік.
— Уайымдамаңдар, ұшып барамыз. (езу тартып күлді)
Жол ұзақ. Тараздың орталық көшелері мен базар жақты аралап шыққансың ғой. Қарнымыз да ашты. Кеш батып барады. Шаршап әзер отырғанда:
— Қыздар, Аренада не бар?
— Ағай, біз байқауға қатысып жүрміз. Өлең жолдарымен жасырған, мүсінді тауып алуымыз керек.
— Басқа жақтан келдіңдер ме сонда?
— Иә
— Қай жақтан боласыздар?
— Қарағандыдан…
— Қыздар, ақылымды тыңдандар, жат жерге барғанда ешқашан басқа қаладан келгендерінді айтпаңдар. Таксистерге мүлдем тіс жармаңдар. Себебі ақшаны көбейтіп жібереді. (жымиды)
— Иә, оны енді түсініп жатырмыз.
— Шамамен орта жүз шығарсыздар?
— Аха, орта жүзденбіз.
— Тараздықтардың көбісі ұлы жүз. Орта жүзден келгендерді ұната қоймайды. Оны білуші ме едіңдер?
— Не? Не дейсіз? Жоқ білмеген едік.
— Қалжың, бірақ араларымызда шынымен бар ондай жандар. Себебі мен өзім орта жүзденмін. Неше жыл болды ғой тұрып келгеніме, көріп жүрміз…
Шамамен әңгімеміз осылай өрбіді. Таксист ағай, бізді сілкіп-сілкіп алып, ең соңында достасып, тіпті бағасын да түсіріп берді. %) Тараздықтар — аузын ашса болды, жүректері көрініп тұратын халық. Өмір қатігездік пен әділетсіздікке толы болғанымен де оны түзететін мына сіз бен біз. Адамнан жаман жағын көре берсең, жақсы жағын мүлдем көрмей кетесің. Көргін келгенмен де көре алмайсың. Тараздың тұрғындары біз сияқты қарапайым, ақкөңіл жандар. Олардың артынан айтатын гу-гу өсектердің көбісі жалған. «Фотоаңшылықтан» олжаға кенелмесек те, достарымыздың санын бір көбейтіп алдық.Тіпті, әлі күнге дейін, әлеуметтік желі арқылы қал-жағдайымызды сұрап жүреміз. Осындай хаттар да алып тұрамыз. :D

Тараз — тап-таза қала. Осы тазалығы тек сырттан ғана емес, тараздықтардың жүрегінде сақталынып қалған. Ехх… осындай жандар өмірде көп болғанда ғой. Рақмет, саған ТАРАЗ!.. Жол болса, міндетті түрде, көне қалаға барып тұрам.;)

Кешегі түннің суперматчтарын көріп тамашаладық, алайда бүгінгі түнде матчтарға толы екенін ұмытпаңыз. Бұл түнде ең атақты клуб Реал Мадрид, екі шейхтің клубы ойнайды. Толығырақ төменде:


ВОЛЬФСБУРГ — РЕАЛ МАДРИД

Өткен Класикода Камп Ноуда Барселонаны жеңген Мадридтіктер кең серпіліп қалғаны анық, осы қазіргі қарқынмен маусымды құтқарар жалғыз жол ЧЛ-дан нәтиже шығарамыз деп отыр. Ал неміс клубы өз тарихын қайта жазу үстінде, кішкене сенсация жасап өз тарихында алғаш рет ЧЛ-дің ширекфиналына жетті және мұнымен тоқтамаймыз деген ниетте.
Төменде УЕФА сайты матчқа ұсынған болжам құрамы:

ВОЛЬФСБУРГ Бенальо; Треш, Данте, Кнохе, Родригес; Гилявоги, Густаво; Шюррле, Арнольд (Виейринья), Дракслер; Крузе

РЕАЛ МАДРИД Навас, Карвахаль, Пепе, Памос, Марсело; Кроос, Каземиро, Модрич; Бейл, Бензема, Роналду.

Вольфсбург құрамында Калиджури, Юнг матчқа жарақатына байланысты қатыса алмайды, ал капитан Нальдоның қатысуы әлі сұрақ күйінде тұр. Мадридтіктер сапында Варан ғана жарақатына байланысты алаңға шықпайды.

Матчтың бас қазысы итальяндық Джанлука Рокки, көмекшілері: Эленито Ди Либераторе, Джанлука Карьолато, Антонио Дамато, Кармине Руссо

Неміс клубының бас бапкері Дитер Хекинг матчқа оптимисттік көзқараспен қарап отыр:

Біз матчқа тас-түйін дайынбыз және тек қана жеңгіміз келеді. Біз аздаған сенсация жасадық және мұнымен тоқтағымыз келмейді. Бұл мәні бар ең үлкен турнир, Реал Мадрид әлемдегі ең мықты клубтың бірі және оларға өарсы тұруға дайынбыз. Біздің клуб тарихында бұдан да маңызды ойындар болған, алайда бұл матч олардан өзгеше болатынына сенемін. Жалғыз Роналдуды қарауылдау дұрыс болмас, құрамындағы кез келген ойыншыны танисыз. Нальдоның алаңға шығуы медперсоналдың шешіміне байланысты болмақ. Біз бұл жерге дейін бекер жетпегенімізді көрсеткімізкеледі

Абыройын біршама көтеріп алған Мадридтіктердің бас бапкері Зинедин Зидан:

"Қасқырлардың" осы жерге дейін жетуі кездейсоқтық емес, олар бізге біраз проблема жасап бере алатын қарсылас. Біз толық дайынбыз, жігіттер «Барселонамен» өткен ойынды ұмытты, тек алдағы матчтарды ойлау қажет. Олардың шабуылы өте жылдам, біз соған дайынбыз. Біз бұл титулды бағындырғымыз келеді

Неміс клубы бұл турнирдің ширекфиналында алғаш рет ойнамақшы, ал испандықтар 6-шы рет қатарынан ойнағалы тұр. Реал жалпы 26 ойында келесі турға өтіп, алты рет жеңіліс тапқан.



ПСЖ — МАНЧЕСТЕР СИТИ
Бұл матчты қарапайым глордың тілімен айтсақ, «тарихы жоқ екі мешок ойнағалы» жатыр. ПСЖ бұрыннан аты бар клуб болса, Ман Сити шейхтің келуімен адам танымастай өзгерді. Алайда бұл жерде клубтың, бапкерлердің және ойыншылардың айқасы екенін ұмытпайық. Клубтың қаржысы екінші және көрінбейтін планға кетуі керек.
УЕФА сайты матчқа мынадай болжамқұрам ұсынып отыр:

ПСЖ: Трапп; Маркиньос, Тьяго Силва, Давид Луис, Максвелл; Матюйди, Рабьо, Тьяго Мотта; Ди Мария, Ибрагимович, Кавани.

Манчестер Сити: Харт (Кабальеро); Санья, Мангаля, Отаменди, Клиши; Фернандиньо, Туре, Фернандо; Навас, Сильва; Агуэро.

ПСЖ сапында орны байқалатын Верратти мен ПСЖ жарақатына байланысты қатыса алмайды, ал манчестерлік клуб Стерлинг пен Компани алаңға шықпайды, ал Делф, Харт пен Яя Туренің алаңға шығуы әлі белгісіз. Екі клуб сапында да бұларды алмастыра алатын ойыншылар жетерлік.

Матчтың бас қазысы серб Милорад Мажич, көмекшілері: Милован Ристич, Далибор Джурджевич, Данило Груич.

Париждік клуб бапкері Лоран Блан:

Мен өз уақытында Манчестер Юнайтед сапында ойнадым және бұл қала жайында тек жақсы естеліктер қалды. Қазір Сити сол кездегі МЮ-дің дәрежесіне жетіп қалдық десе де болады. Көп адам жеребе біздерді жолықтырғанда бізге жолдарың болды деген сыңайдағы әңгіме айтып жатты. Мен өз ойыншыларыма мұндай сөздерге мән бермеуіміз керегін айттым, Ман Сити бізден әлдеқайда мықты екенін мойындағым келеді, бізді қиын да тартысты екі матч күтіп тұр

Манчестерлік клуб сапында соңғы маусымын өткізіп жатқан Пеллегрини бапкер:

Матч оңай болмасы анық, бірақ мен сенемін. ПСЖ біздің проектімізге ұқсас клуб және өз біріншілігінде керемет нәтиже көрсетіп жүр. Бұл жұпта нақты фаворит дей алмаймын. Біз осы жылы ЧЛ-да біраз жетістікке жеттік және тоқтау ойда жоқ. Харт соңғы дайындықты бізбен толық құрамда өткізді, алайда қауіп қай кезде де бар. Барлығы матч алдында шешілетін болады

Мына дерек қызықтыруы тиіс: ПСЖ осымен ширекфиналға төртінші рет жолдама алып отыр, 2013 жылы Барселона, 2014 жылы Челси, 2015 жылы Барселона клубтарынан сүрінді. Ал Манчестер Сити өз тарихында алғашқы рет ширекфиналға шығып отыр.

Әдеттегідей, HALA MADRID!!!

Таразда Блог-Құрылтай атымен өткен іс-шарадан кейін кей түсініктерді қайтадан қарау керек деген ойға келдім. Жиын өтті. Жақсы өтті. Бірақ, формат басқа, қатысушылар басқа, блогерлер аз. Неге бұлай болды, бізден қандай қателер кетті, енді не істейміз деместен бұрын алдымен негізгі терминдерді бір шолып шығайық.

БЛОГ
Адамның интернеттегі жеке күнделігі, түрлі тақырыптарда ойларын жазатын алаңы. Бұл алаңқай дербес стенделон домендегі блог немесе КерекИнфо, Массагет, Айтабер, Блогтайм, Wordpress.com, Blogspot, ЖЖ, Ювижн сияқты блог-платформаларда ашылған блог. Әлеуметтік желілердегі жеке апарақшалармен шатастыруға болмайды. Ол әр адамның виртуал әлемдегі паспорты. Ал, блог — күнделігі, дәптері.

БЛОГЕР
Алдыңғы пункттен түсінгеніңіздей Блогер — блог жүргізетін адам. Оны стилінен, никнеймінен, тақырыптарынан көпшілік онлайн немесе оффлайн танитын адам. Көбіне блогер бірнеше жерде емес, тек бір платформада жазады.

БЛОГГИНГ
Блог жүргізу, пікір жазу, блогосфера өміріне белсене қатысу.

БЛОГОСФЕРА
Блогерлердің тіршілік аймағы. Блогерлер ортасы. Блогерлер жиыны, түрлі іс-шаралары.

БЛОГКЕМП
Блогерлер жиналатын қала сыртындағы лагерь жиыны. Түрлі мастер-класстар және демалыс. Еркін форматта пікірталас. Негізгі мақсат — блогерлерді бір жерге жинап, һәм дәріс, һәм демалыс өткізу. Қатысу үшін жарна төленеді.

БЛОГ-ҚҰРЫЛТАЙ
Жылына бір рет өтетін кең көлемдегі жиын. Мақсат — танысу, білісу, тәжірибе алмасу, бірге қыдыру, қаламен танысу. Қатысу үшін жарна алынбайды, шығындары демеушілер тарапынан жабылады, сәйкесінше олардың да талаптары орындалады. Мысалы блог-турлар, экскурсиялар, пиар мақалалар, репортаждар арқылы.

БЛОГ-ТУР
Блогерлер арқылы жарнама жасауды көздейтін экскурсия түрі. Тапсырыс беруші жақтың талаптары бойынша блогерлер көрген білгендерін репортаж, сұхбат форматында жазады.

БЛОГИАДА
Берілген тақырыптар бойынша арнайы жүлде үшін жазылатын посттар жарысы.

Енді бастапқы тақырыпқа оралайық. Тараздағы Құрылтай Жамбыл облысы әкімдігінің демеушілігімен өтті, ұйымдастыру да олардың мойнында болды. Біз тек қонақ қатысушы ретінде бардық. Сондықтан қонақ «дастарханын» сынап кетуден аулақпыз. Тек блогерлікті өмір стилі ретінде ұстанатын топ ретінде негізгі түсініктердің өзгеруі, негізгі форматтан алшақтануы әлбетте жанымызға батты. Бұлай бұларын алдын ала білдік те. «Бұл кең көлемдегі соңғы құрылтай болуы мүмкін» деп жаздым да. Бірақ, бардық, көрдік, өз ортамызда жиналдық, өз құрылтайымызды да өткіздік. Бұл тұрғыда өте жақсы жиын болды. Көптен көрмеген достармен бас қостық, тәжірибе бөлістік, білмегенімізді үйрендік, бірге қыдырдық. Біздің негізгі мақсат та осы еді.

Жанымыз ашитыны — блогерліктің сөз ретінде де, іс ретінде де қадірі кете бастағаны. Ойлап қарасақ шын Құрылтай 2011, 2012 жылдары Алматы мен Астанада ғана өтіпті. Блогерлік те осы жылдардан кейін ұйқыға кете бастады. Басты себеп ретінде әлеуметтік желілердің танымал бола бастауын айтамыз. Сол жылдары Твиттерге тіркеле бастаған саясаткер, қоғам қайраткерлеріне блогер аты беріле бастауы осы үрдістің басы болды. Блогосфераны жандандыру мақсатында 2014, 2015 жылдары Блогиада жарысы өткізілді. Бірақ, бұл да тек уақытша нәтиже берді. Жарыстан соң қайтадан сылбырлық басталды. Керісінше адамдар тек ақшалай мотивация болмаса жазғысы келмейтіндей болып қалғандай болды.

Бірақ, бәрі өз қолымызда. Блогосфераны қайтадан тірілту үшін бір әрекеттер жасауымыз керек. Ең алдымен мына постта жазған негізгі түсініктерді өз орындарына қойып, әр нәрсені өз атымен атау керек. Блогерлікті қайтадан тренд, престиж ұғым қылуымыз қажет. Блогерлік өлді, бұрынғылар енді жазбайды, қазір жазатындар жастар деген оймен келіспеймін. Керісінше блогерлік 30 жастан кейін басталады деп ойлаймын. Адамның ойы да, тәжірибесі де қалыптасқан кез. Нағыз сапалы мақала, тұшымды ой жазатын кез. Ендеше не тұрыс? Кеттік, блогтарымызды қайтадан қолға алайық!

Сен маған кел… © Абылай Шаймерденұлы

Мен тоңдым, тұмандатқан күн де мұңды,
Жан-жағым тұман ба әлде елесің бе?
Алыстарда жол таппай жүргеніңді,
Сезінем, ойланамын, келесің бе?

Сен маған кел көп бұлбұл ән салғанда,
Ерекше кел, қалмағын бірі болып.
Сен маған кел меңіреу бұл жалғанда,
Талауыртқан аққудың үні болып.

Сен маған кел көк түтін бұл ғаламда,
Таза самал жел болып, соқпа қатты.
Періште бол, жартастан қарғығанда,
Іліп ала жөнелген, ақ қанатты.

Сен маған кел, желкенді кеме болып,
Суға кетсем көрінген қарсы жақтан.
Келші мейлі судағы пері болып,
Тұншықсам да жаныңда қарсыласпан.

Сен маған кел,құпия теңіз болып,
Бар екенін ешкім де білмей қалған.
Сен маған кел бейтаныс әлем болып,
Ғаламшар боп, телескоп көрмей қалған.

Айым боп кел, болса да әркім ғашық,
Күнді куткен… Көгінде жүзген…
Сен маған кел жүректің құлпын ашып,
Жалғыз кілтпен...Өзіңде жүрген…

Жаман жаңалықтар ТВ-да қаралымды, газет пен сайтта оқылымды, желімді өтімді болып тұрған заман. Рейтинг пен лайк үшін адамзаттың кей құндылықтары ұмытылып барады. Жаңалықты таратушы БАҚ редакторлары мен қарапайым қолданушылар журналистік және азаматтық жауапкершілікті сезінбеуде. Негатив ақпараттан туатын себеп пен салдарларға көз жұмылуда. Қоғамды дұрыстағымыз келсе алдымен өзімізден бастауымыз керек. Жаман жаңалықты не үшін таратпауымыз керек?

1-себеп: Депрессиялы қоғам
Үнемі жаман жаңалықтар еститін, оқитын адамдарда стресс көп болады. Ұйқысыздық пайда бола бастайды, қан айналымы нашарлайды. Мұндай адамдардың көптігі әлбетте қоғамға да әсер етеді. Нәтижесінде қоғамдық ортада, жұмыста, отбасыда кикілжің, айқай-шу, наразылық көбейеді. Бұл жалпы көңіл-күй атмосферасына үлкен әсер етеді.

2-себеп: Оқиғалар тізбегі
Бір нәрсе туралы жиі айтыла бастаған сайын сол нәрсе туралы ақпарат та көбейе береді. Ол ақпарат біреуге жаман болғанымен, біреу үшін жақсы ақпарат. Біреу үшін ол құнды инструкция, идея және өзі сияқтылардың бар екендігіне куәлік. Мысалы: зорлық, өзін өзі өлтіру, педофилдік сияқты түрлі маньяктықтар. БАҚ-та мұндай оқиғалар тәптіштеп жазылады. Бұны өз пайдасына қолданатындар бар. Жақында ғана бірінен соң бірі жалғасқан өзін өзі өртеу оқиғалары, нәрестелерді тастап кету әрекеттері осындай тізбектерден құралады.

3-себеп: Жануар түйсігінің оянуы
Жаман нәрсені қарай берген сайын адамның оған еті де үйрене бастайды, қалыпты нәрсе ретінде қабылдайды. Жалпы ғалымдардың айтуынша бір нәрсені 7 рет көргеннен кейін адам оған анормал нәрсе ретінде қарамайды екен. Сондай-ақ адамның ішінде жатқан кей түйсіктер оянады, оның қызығушылығы арта бастайды. Бірақ, мұны білдіргісі келмейтін жасырын маньяктар мұндай жаңалықтарды «Масқара, сұмдық!» бетпердесі арқылы тарата бастайды. Өзіне ұнаған нәрсені басқаларға да көрсеткісі келеді осылайша. Мұндай адамдарда психологиялық және жыныстық ауытқушылықтар бар деп айтуға болады.

Осы негізгі 3 себеп үшін жаман жаңалықтарды бөліспеңіз. Осылайша стрессіз қоғам құруға болады, жаман жаңалықтар тізбегін тоқтатуға болады, жасырын маньяктар санын азайтуға болады. Бар болғаны негатив ақпаратты бөліспеу ғана.

P.S жақында журналист Қанат Әуесбай желідегі парақшасында өзін өзі өлтіру тізбегі Вертер эффекті туралы жазды:

Америкалық социологтардың айтуынша, ақпарат құралдары суицидті жаппай жұртшылықтың қаперіне сала беріп, есіне түсіре берсе, бұл өзіне қол салу әрекеттерін одан сайын маздатып, өршітіп, ушықтырып алу қаупі жоғары. Өйткені, өмірімен қош айтысуға оқталып жүрген адам, теледидардан өзі сияқты суицид жасаған бейбақтарды көргенде өзін-өзі ақтай бастайды. Яғни, «мен ғана емес екем, мен сияқты өмірмен қоштасқысы келетін адамдар көп екен ғой» деген сияқты кереғар ойлармен өзін жұбата бастайды.

P.S.S Блогер Дінмұхамед Зиядин aka qisyq үлгілі желі қолданушысы туралы:

Сен отырған шығар дедім алдымда,
Сен емес-ау, құр елесің болғаны.
Мен шынымен ғашық болып қалдым ба?!
Мен емес-ау, ішімдегі құмарлық.

Бүгін, кеше, ертең тағы жалғасар,
Сенің жалған нұр бейнеңмен тілдесу.
Тілдесу де емес бірақ,

Енді екі күннен соң Блогиада аясындағы 2015 жылдың үздік блогерін анықтайтын боламыз. Өзімді статистика агенттігіне жұмысқа қабылдап, алғашқы мәліметтерімді назарларыңызға ұсынбақшымын:

1. Ең көп балл жинаған — Medium / 27 ұпай /
2 Ең аз балл