— Асқаржан, біз Әдекең екеуміз, бұйырса, «кофежарка» алғалы жатырмыз. Құдай қаласа, менің бизнес-жоспарым мақұлданса, үлкен бизнеске кіреміз, и-их!

---

Әр сөзінен кәсібінің келешегіне деген үміт, жо-жоқ, нық сенім ескен Рая апай — Шиелі кентіндегі талқан өндіру кәсібінің тәжірибелі эксперті. Апайдың еңбекқорлығы көшемізде аңызға айналғалы қашан. Сондықтан болар, күнделікті күнкөріс кәсібін конвейерлік өндіріске айналдырғысы келетіні мен үшін қуанышты жаңалық болды. Талқан өндірісі ұлттық тағамға құрмет қана емес, бабын білгенге жақсы табыс көзі де болып табылады. Оның табыстылығына қатысты Рая апайға ойда жүрген бірнеше сауалымды қоюдың реті түсті. Әрине, мен талқан бизнесіне адамдар романтика іздеп кірмейтінін сеземін. Дегенмен, басқа емес, тап осы кәсіпті игеріп кетуіне не себепші болғанын білгім келді.

БлогКэмп осымен 4-ші рет өтейін деп жатыр. Демек артта біраз тәжірибе қалды деген сөз. Сол бұрынғы қателіктерді, кемшіліктерді қайталамай, биыл атына заты сай Құрылтай өтсе екен деп тілеймін.



Менің ойымдағы БлогКэмп — блогерлердің жәй жиыны. Бір бірімен оффлайнда танысу, қауышу, тәжірибе алмасу, араласу, бірге көңіл көтеру. Ал біздің көретініміз қандай БлогКэмп? Бұрын қандай қателер жасадық?

Ресмилік
Лауазымды тұлғалар, меморган басшылары, қоғам қайраткерлерін шақырып, оларға сөз беріп тым ресмилендіріп жібердік. Қарапайымдылық жоқ. Тым байсалды болып кетті.

Формат
БлогКэмпты көп адам ІТ-форумдармен шатастырып кетті. Ұсынатын, тыңдағысы келетін тақырыптар да блогосфера аясынан шығып кететін тақырыптар. Ондай ІТ тақырыптар үшін Шымкенттегі TechX, Астанадағы АИФ жеткілікті сияқты. Блогкэмпта блогерлер өз жазу техникаларымен, жарнамалау әдістерімен, пост жазу барысында қолданатын онлайн сервистер туралы, мультимедиа құралдары туралы әңгімелегенін қалар едім.

Контингент
Тақырыптан тым алыс жүргендердің келгенін қаламас едім. Блогосферамыз мықты болуы үшін алдымен элитар орта құрылуы тиіс. Жұрт сол шеңберге кіруге талпынуы керек. Сапа сол кезде артады.

Ынталандыру
Старт-аптардың не үшін өтетінін түсінбедім және солардың нәтижелерін де көрмедім. Егер демеушілерден түскен қаражат бар болса оны Алматыдағы алғашқы Құрылтайдағыдай түрлі номинациялар бойынша блогерлерге бөліп беру керек. Осындай ынталандырулар қажет.

Шығындар
Ұйымдастырушылар келушілердің жол және жатын орын шығындарына бас ауыртпаулары қажет деп ойлаймын. Әркім өзі үшін келетін болғасын әркім өз мәселесін өзі шешуі қажет. Шығындар мейлінше азайтылса біреуге тәуелділіктен де, жоғарыда айтылған ресмиліктен де құтылуға болады. Өткізетін орын, кофе-брейк, атрибутика шығындарын жергілікті органдарсыз-ақ 1-2 демеушінің көмегімен өткізуге болады деп ойлаймын.

Күнбағыстың шағып жейтін дәні қалай аталады?

Кейіпкерлердің о дүниеге қимастықпен, әлде қуана аттанып кетуі — хард-әдебиеттің тұздығы екені охуйрмандарымызға аян. Ал кейіпкердің орнына автордың Аид амигоға кете баруы… Мұныңыз енді… Әлбетте, қаламысуалғыр пяншік Фенимор Қапардың өзінің әбүйірінен де қысқа әңгімесымақтарын тек осындай техникасы үшін жариялап отырмыз. Шешесстің…

Тұра тұрыңдарш, өзім жылап алайын… Үхх құрысын… Болдым.
«Мыңбай Краштың шығармашылығы қалың жұртқа таныс» деп, қаззақтар сияқты өтірікті басжіверіп бастасам — алдымен анталаған қаззақ охуйрмандардың өзі пышақсыз бауыздап, соуссыз жеп қоюы мүмкін. «Белгілі қаламхер Мыңбай Крашты...» деп бастасам да, қапыда арттан айдап жіберулерің мүмкін сендердің. Ендеше жәй, «Мыңбай Краштың мынабір әлеуметтік-туыстық(?) қуындысымен таныс болыңыздар!» дегеннен басқа амал жоқ. Шешесстің…

Не айтатыны бар, өткен ғасырдан бері түз баласы боп кеттік. Ойылда бастауыштан өтіп, шетінен қырып келе жатыр едім, ортаңғы ұлды қос рәдителдің ешқайсысы зәру көрмей, 10 жасымда қалаға оқуға аттандырып жіберді.
Түскен жерім дарынды балалар мектеп-интернаты деп аталады. Кәдімгідей емтиханмен қабылданған пысықтардың қатарынанбыз. Жыл он екі ай — үш қабатты, ескі, бірақ сыры кетсе де сыны кетпеген ғимараттамыз. Өтірік айтам, жыл он екі ай емес, оқу жылы бойына. Интернат — қызыл сары, тіпті оранжды сырланған, оның өзі ескіріп, кей тұсының кірпіші көрініп жатыр. Жергілікті атқамінер шпаналар фасадын одан әрі сорлатып кететіні бар. Бұл жатақханамыздан 100 метрде мектеп тұр, ол да бояушы, бояушы дегенге орай, сәбіз түстес қып сырланған. Ғимараттың ескі екеніне, Екінші Дүниежүзілік соғыста атқыштар бригадасының штабы болғанына мемлекеттің мұртын балта шаппайды. Мұрты жоқ, одан бөлек саяси тұтқындар салудайын салған екен ғимаратты, әлі 100 жыл қызмет қылатын сияқты.  

Масаң дойбы — ұлы ішістерде, керемет демалуға арналған дәруішөлгендік ұлттық ойын.
Масаң дойбы ойнау үшін қажетті инвентарь:
1. Дойбыны алмастыратын, ішу үшін қажетті арнайы ыдыс — 24дана, яғни екі набор 12ден, бір бірінен ажыратылатын, ақ-қара орнына. Ыдыс кезкелген материалдан жасалуы мүмкін, бес теңгенің пластик стақаны да бола береді. Немесе ыдыстардағы сұйық түсі әр түрлі болуы мүмкін.

Спорт ағылшын тілінен аударғанда «ойын, көңіл көтеру». Спортты біз қалай түсінеміз, спортқа деген көзқарас? Жалпы қазақ халқы спортты қаншалықты сүйеді, қаншалықты күйінеді. Спорт ол жұдырық алып, көше төбелес емес. Спорт-ол мәдениет. Спорт-ол интеллектуал. Спорт-ол қозғалыс.Спорт-ол күрес. Спорт әр адамның өмірінде орын алып жатыр. Қарапайым ғана жүгіру мен жүру немесе баспалдақпен жоғары -төмен түсу. Спорттың адамға берер пайдасы шаш етектен. Үнемі бір формада болу, сұлу бітімде қалыптасу, денсаулықты жақсарту және творчестволық-интеллектуалдық қабілетті өсіру және де мінез құлық қалыптасады.Алға қойған мақсатқа жетуді және қалай жеңу жолдарын үйретеді. Көңілімізге қуаныш пен күш сыйлайды.Әрі спортпен айналысып жүрген замандастармен ешқашан зерікпейсің де. Егер өзінің сүйікті спорт түрімен айналыссаң зерігуге де уақыт жоқ. Әр спорттың өзіндік заңы мен тарихы бар. Біздің елде қай спорт саласы жақсы дамыған және дамымай ақсап келе жатқан түрі бар. Алдағы уақытта біле жатамыз.
Жалпы спортты бөліп қараймыз. Кәсіпқой спорт, әскери қорғаныс спорт, ұлттық спорт, көпшілік спорт және спорттың жоғарғы жетістігі.

Ұйқыыыы! Ұйқыыыы! Ұйқыыыы! Түскі сағат 14:30ға дейінгі ұйқыыы! Ууууу! Ағзам сандырақтап қалды

Футбол қарайтындардың барлығын футбол фанаты дейді. Бірақ олардың өзі бірнеше түрге бөлінеді. Солардың негізгі 3 түрі туралы айта кеткім келеді: Кузьмич, Ультрас, Хулиган. Үшеуі де бір команданың жанкүйерлері, бірақ мақсаттары бөлектеу.

Кузьмич

Әлемдегі барлық стадиондарды толтырушы негізгі күш осы жігіттер. Олар команданың барлық ойындарын, футболшыларды, статистиканы т.б бәрін біледі. Бірақ трибунада қатты белсенділік танытпайды. Ойыналды және соңы 2-3 бокал сыра ішу, ойынды талқылау, мойынға шарф тағып, команда атын айқайлап жүру сияқты қасиеттер тән. Ойынды отырып қарайды. Қарсы жақ фанаттарынан агрессия байқалған кезде қашып кетулері де мүмкін. Стадионда ультрас жағы бастайтын ән, ұран, зарядтарды біледі, реті келсе қосылып отырады. Футбол олар үшін театрдың басқа түрі.

Ультрас

Әдетте қақпа артына жайғасатын белсенді топ. Трибуна шоу жасайды. Баннерлер, файерлер, команданы үнемі алға сүйреп отыратын ұрандар… Барлығын осы жігіттер жасайды. Өте белсенді, ұйымдасқыш топ. Команданың сырт алаңдағы ойындарына да баратын осылар. Мақсат — трибунада шоу жасау, команданың жеңісінде өз үлесі барын сезіну.

Хулиган

Футбол фанаттарының ең агрессив түрі. Футболдағы нәтиже маңызды емес. Футболға бармаулары да мүмкін. Мақсат қарсылас команда фанаттарын жеңу. Олармен төбелес я келісім бойынша, я «жабу» арқылы болады. Келісім бойынша 2 жақ шығатын адам санын келіседі де басқа ешкім араласпайды бұл төбелеске. Ал «жабу» қарсыластардың қай жерде екенін тауып алып, сол жерде үстеріне секіру. Бұл жерде адам саны маңызды емес. Тек ешқашан қолдан басқа құрал қолдануға болмайды.

Қазақстандағы жағдай

Қазақстанда «кузьмичтер» әлбетте барлық қалаларда бар. Хулиганизм әлі дами қоймаса да ультрас ішінде хулиган топтар бар немесе екеуін де бірге ұстанатын «Хультрас» деп аталатын топтар.
Қазақстанда алғаш рет 2006 жылы басталды ультрас қозғалыс. Ақтөбеден кейін Қостанай, Астана, Алматы қосыла бастады. Жаулар, достар анықталып, алғашқы төбелестер де, «жабулар» да болды. Жалпы қазіргі ультрас қозғалыстың аяқ алысы жаман емес. Тек бұрынғыдай еркіндіктен айрылды. Стадиондарда файер, түтін жағуға болмайды. Полиция да бұлармен қарым-қатынасты үйрене бастады. Бірнеше күнге отырып шыққан фанаттар да бар. ОМОН-мен де қақтығыстар болды.

Тағы бір ескертетін жай: ультрас арасында ұлтшылдық дамып барады. Бұрын бізге барлығы Ресей арқылы орысша келсе, енді қазақшалануда баннерлер де, әндер де. Барлық әлемде солай. Футбол фанаттары оңшыл ұстанымда. Яғни футболдан тыс ұлтшыл бағыттағы әрекеттерге де баруға дайын. Фанаттарды өз қаласының, елінің ең мықты патриоттары деуге болады ғой? Демек мұндай ұлтшыл ұстанымдары да заңды. Фанатизм дамыған сайын шынайы ұлтшылдық та дамиды деген сөз. Бұл біреуге жақсы, біреуге әлбетте жаман.

Бұлар кімдер?
2006-2010 жылдары өзім де осы топтың ішінде болдым. Алғашқы құрушыларынанмын десем де болады. Біздің арамызда мектеп мұғалімі де, дизайнер де, архитектор да, жеке кәсіпкер де, фирма менеджері де, банк қызметкері де, құрылысшы да, жүк түсіруші де, жұмыссыз да, бай баласы да болды. Түрлі тап, түрлі деңгейдегі адамдар. Бәрін біріктіретін футбол. Былай сыртқы өмірде оларды фанат деп ойламауың мүмкін, бірақ трибунаға келген кезде іштеріндегі жыртқыш аң сыртқа шығады, адам танымастай өзгереді. Ультрас трибунасына бір рет келген адам тағы келгісі келіп тұрады. Бір рет сырт алаңдағы ойынға барып көрген адам тағы да шыққысы келіп тұрады. Бір рет файер немесе түрлі-түсті түтіннің иісін сезген адам сол иісті аңсап тұрады. Бір рет ОМОН немесе қарсылас агрессиясын сезінген адам тағы да сол адреналинді қалап тұрады. Бұдан құтылу мүмкін емес. Иә, фанаттың да жасы өседі, ақырындап кете бастайды, орнына жастар келеді. Бірақ бәрібір ол бұдан қашып құтыла алмайды.

Егер бұл тақырып сізге қызық болса жақында шыққан ресейлік «Околофутбола» деген фильмді қарауға кеңес беремін. Фильмдегі барлық нәрсе шынайы және анық көрсетілген.


Бонустар
Бонус ретінде Қазақстандық топтардың төбелестерін қарап көріңіз:

Север (Павлодар) — 13-сектор (Ақтөбе)


Ақтөбенің Динамо Киев фанаттарын жабуы


Легион (Астана) — Ривер (Қостанай)




Легион (Астана) — Локомотив (Астана)




(әзірше осылар, кейін тағы қосамын)