Сынық терезе теориясы
"Қылмыспен күресудегі табысыңызға қалай жеттіңіз?" сұрағына Нью Йорктың аты аңызға айналған мэрі Джулиани былай жауап беріпті:
— Бос тұрған бір ғимарат бар. Сол ғимараттың бір терезесі сынса, сол терезені тездетіп жөндемесеңіз аз уақыт ішінде сол жерден өткен адамдар тағы бір тас лақтырып, сындырып кете береді. Мен бір терезе сынса бірден жөндетіп отырдым. Бір бағана түбіне немесе ғимарат жанына біреу қоқыс пакетін тастап кетсе, сол қоқысты тез жинамасаңыз басқалар да солай тастап кете береді. Мен тасталған әр қоқысты жинатып отырдым.
Бір жердің қылмыс ауданына айналуы сынған терезеден басталады. Айналада ешкім әрекет қылмаса, терезе тездетіп жөнделмесе жұрт ол жерде тәртіпке қарайтын ешкім жоқ екен деп басқа терезелерді де сындыра бастайды. Мұның арты үлкен қылмыстарға айналады, біраз уақыттан кейін ол аудан полиция кіре алмайтын аудандардың біріне айналады.
Мұны түсінген Нью Йорк полициясы алдымен кішкентай қылмыстардың соңына түседі. Метроға билет алмай кіргендерді, подъезд алдында дәрет сындырғандарды, қоғам мүлкін бүлдіргендерді, көшеде бөтелке лақтырғандарды ұстап, жазалай бастайды.
Полиция "қылмыстың үлкен-кішісі бізге бәрібір, метроның, көшенің қылмыс аймағына айналуына жол бермейміз" деп ірілі-ұсақты барлық қылмыспен айналыса берген.
Негізі «сынық терезе теориясы» Филип Зимбардо атты қылмыс психологының 1969 жылы жасаған бір зерттеу ісіне сүйеніп жасалған.
Зимбардо қылмыс пайызы жоғары, кедей аудан Бронкс пен тұрмыс жағдайы жақсы Пато Альто аудандарының көшелеріне бір бірден ескі машина тастап кетеді.
Бронкстағы машинаның 3 күн ішінде күл талқаны шығады. Ал, Пато Альтодағы машина бір апта бойы сол күйінде тұрған. Зимбардо мен қасындағы 2 студенті машинаның айнасын сындырып кетеді. Шамалы уақыттан кейін айналадағы адамдар да машинаның қалған әйнектерін сындырады.
«Алғашқы терезенің сынуына, айналаны ластайтын алғашқы қоқысқа, алғашқы қабырға жазуына рұқсат бермеу керек. Бұлай істемесек бұдан кейін болатын нәрселерге кедергі бола алмай қаласыз.» дейді Зимбардо.
Мына жерден алынды: http://www.sabah.com.tr/Yazarlar/uluc/2012/04/26/kirik-cam-teorisi
— Бос тұрған бір ғимарат бар. Сол ғимараттың бір терезесі сынса, сол терезені тездетіп жөндемесеңіз аз уақыт ішінде сол жерден өткен адамдар тағы бір тас лақтырып, сындырып кете береді. Мен бір терезе сынса бірден жөндетіп отырдым. Бір бағана түбіне немесе ғимарат жанына біреу қоқыс пакетін тастап кетсе, сол қоқысты тез жинамасаңыз басқалар да солай тастап кете береді. Мен тасталған әр қоқысты жинатып отырдым.
Бір жердің қылмыс ауданына айналуы сынған терезеден басталады. Айналада ешкім әрекет қылмаса, терезе тездетіп жөнделмесе жұрт ол жерде тәртіпке қарайтын ешкім жоқ екен деп басқа терезелерді де сындыра бастайды. Мұның арты үлкен қылмыстарға айналады, біраз уақыттан кейін ол аудан полиция кіре алмайтын аудандардың біріне айналады.
Мұны түсінген Нью Йорк полициясы алдымен кішкентай қылмыстардың соңына түседі. Метроға билет алмай кіргендерді, подъезд алдында дәрет сындырғандарды, қоғам мүлкін бүлдіргендерді, көшеде бөтелке лақтырғандарды ұстап, жазалай бастайды.
Полиция "қылмыстың үлкен-кішісі бізге бәрібір, метроның, көшенің қылмыс аймағына айналуына жол бермейміз" деп ірілі-ұсақты барлық қылмыспен айналыса берген.
Негізі «сынық терезе теориясы» Филип Зимбардо атты қылмыс психологының 1969 жылы жасаған бір зерттеу ісіне сүйеніп жасалған.
Зимбардо қылмыс пайызы жоғары, кедей аудан Бронкс пен тұрмыс жағдайы жақсы Пато Альто аудандарының көшелеріне бір бірден ескі машина тастап кетеді.
Бронкстағы машинаның 3 күн ішінде күл талқаны шығады. Ал, Пато Альтодағы машина бір апта бойы сол күйінде тұрған. Зимбардо мен қасындағы 2 студенті машинаның айнасын сындырып кетеді. Шамалы уақыттан кейін айналадағы адамдар да машинаның қалған әйнектерін сындырады.
«Алғашқы терезенің сынуына, айналаны ластайтын алғашқы қоқысқа, алғашқы қабырға жазуына рұқсат бермеу керек. Бұлай істемесек бұдан кейін болатын нәрселерге кедергі бола алмай қаласыз.» дейді Зимбардо.
Мына жерден алынды: http://www.sabah.com.tr/Yazarlar/uluc/2012/04/26/kirik-cam-teorisi
Қазіргі зерттеушілердің проблемасы да сол, алқашқы кездескен қолайлы кітапты тасшылыққа ала салады.
2)Оған дейін де өзен-көлге дамба соғушылар бір-де бір тесіктен жіберіп тұрмауын қадағалау керегін түсінген болатын. Бітеу дүниені су тесуі ұзақ уақыт алатын қиын процесс. Кішкентай тесікті қажап кеңейтуі керісінше өте жылдам екені дәлелденген.
3) Инерция. Тұрған дүниені қозғалту қиын, бір қозғалтқан соң итеріп жүру оңай.
Соғыста алдыңғы шептегілер ең ауыр соққыларды алатын, және тірі қалуға мүмкіндігі аз болатын. Жалпы миллион жыл бойы кез келген жаңа қонысқа аяқ басу, жаңа жерлерді зерттеуде алғаш барған адамдар құрбан болып келді. Сәйкесінше, адамдардың көпшілігінде алғашқы қадам жасау алдында үрей бар.
Алғашқы қадам жасалған соң одан кейінгі қадамдардың қиындығы біртіндеп жеңілдей береді.
Контент жарысушыларға үлгі көрсетіп кеттіңіз.
Мынадай жағдайлар да орын алып жатыр.
жалпы кірпияз адамсыз ба дегенім ғой. жан тазалығы сүйетін, әділетсіздікті көтере алмайтын, жаны ашығыш, т.б.
көңіл күй өзгерісімен ұмытыладыКейде дұрыс қадам деген болмайды. Бәрі дұрыс емес. ТӘуекел де жасап тұру керек.
КЗда да осыған ұқсас науқан уже басталып кетті.