Ілмектерден іздеу

Журналистерге сауат ашу дәрістері. 1-сабақ: копирайтиң, рирайтиң және қарақшылық


О заман сыртқы әлемнен оқшауланған кеңестік заман болатын. Қазір жан-жағымыз ашық, Интернет деген ғаламат бар. Білмегеніңді үйрену үшін, ең болмағанда, орыс тілін білсең жеткілікті.

Дәрісімізге оралсақ… Мақала жазуда мынадай түсініктер бар: копирайтиң (copywriting, copyright сөзімен байланысы жоқ), рирайтиң (rewriting) және қарақшылық (piracy).

Копирайтиң дегеніміз мақаланы басынан бастап соңына дейін өзіңіздің жазып шығуыңыз. Әдетте, мұндай мақалалар жарнамалық, пиарлық немесе тауар туралы мәлімет беру сипатында болады. Бірақ үнемі олай емес. Мақала жазу барысында ғылыми еңбектерден үзінді келтіріп, статистикалық деректерді кірістіруіңізге болады. Бастысы, мақаладағы сөйлемдердің басым бөлігі көшірмеден құралмау керек.
Әрі қарай

Шымкенттік қарақшы журналистер

Көптен бері ұры журналистер туралы ләм-мим демей кетіп едім. Пернетақтам қышып қалыпты бүгін
Сонымен, қарақшы газеттерді әшкерелеудің екінші маусымын ашық деп жариялаймын.

Оңтүстік Қазақстан облысында шығатын «Замана» атты облыстық газет бар. Оқуға-тұрарлық және тұрмайтын мақалақалалар мен емші-бақсыларды пиарлайтын мақалаларды жиі жариялап тұрады. Бүгіндікке сол газеттің Интернеттегі сайтынан қарақшылық жолмен алынған үш мақаланы таптым. Бұрынғы блогта жазған мақалам және кейін «Мәліметтер» мен «Ана мен бала» сайттарында жарияланған мақалаларымыз аздап өзгертіліп, өңделіп, басқа авторлардың атынан жарияланып кеткен.
Әрі қарай

Ақпараттың сілтемесін беріп отырыңдар, журналистер!

2011 жылы 25 қаңтар күні «Мәліметтер» сайтында "Угги етігі зиянды ма?" атты мақала жарияланды. Сол жылдың 20 сәуірі күні «Алаш айнасы» газетінің «Білгім келген бір сұрақ» айдарында угги етігінің денсаулыққа зияндылығы туралы материал шықты. Аздап өзгертіліп, мақала қысқартылған нұсқада берілді. Бірақ ешқандай сілтеме жоқ. Салыстырып қарағанда асты қызылмен сызылған сөздер мен сөйлемдер 99,9% дәлдікпен көшірілгендігі анықталды. 0,01% сай келмеуінің себебі біздегі мақалада бір үтірдің қойылмауында.


Суретті шертсеңіз, анық көрінеді
Әрі қарай

No Comments! Dean Cox көзімен

Құрылтайға Стокгольмнен келген кәсіби фотожурналист, медиа тренер Дин Кокс мультимедиа өнімдерін әзірлеу бойынша арнайы шеберлік сыныптарын өткізді. Құрылтай барысында түсірген Диннің суреттерін назарларыңызға ұсынып отырмын.

Ербол Серікбай (yerbol89) өз презентациясының тақырыбын бағдарламаға жазып жатыр @Dean Cox
Әрі қарай

Авторлық құқық иесі болып табыласыз

Қазір ғана Авторлық құқықтар жөніндегі тиісті орындарға хабарласа отырып, қандайда да бір түрде жарияланған материалдың ешқандай патентсіз-ақ сізге тиесілі екенін (9-бап, 2-тармақ) және ол еңбекті тіркеуден өткізу міндетті емес. Бірақ көп жағдайда бізден авторы екендігімізді дәлелдейтін құжаттар талап етіп, ұялмай, жасаған ұрлығына кінәлі сезінбей тұратындар бар. Ондайларды заң аясында сотқа арыздану арқылы сабаларына түсіруге болады екен.

Авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы заң
9-бап, 2-тармақ
Өзге дәлелдер болмаған жағдайда туындының түпнұсқасында немесе данасында автор ретiнде көрсетiлген адам туындының авторы деп саналады.
Әрі қарай

Ескертпе баннерін орнатсаңыз

Соңғы күндері авторлық құқықтың сақталмауы, "ұятсыз" газеттердің Интернет-ресурстардағы мақалаларды үтір-нүктесіне дейін айнытпай көшіріп басулары жайлы жазылып жатыр. Айтылып та келді. Сондай келеңсіздіктердің алдыналу үшін, кейін кінәлілер «білмедік, кешірім өтінеміз» деп шықпас үшін, сайтыңызға немесе блогыңызға ескертпе, құлақтандыру ретінде баннер орнатсаңыз, не болмаса, соқырға таяқ ұстатқандай етіп көрінетін жерге жазумен-ақ жазып қойсаңыз, дұрыс болады деп ойлаймын. Баннерде немесе ескертпе жазуда сайтыңыздағы (блогыңыздағы) жазбаларды, мақалаларды, аудио-видео немесе сол типтес материалдарды рұқсатсыз, гиперсілтемесіз көшіруге болмайтындығын ескертуіңізге болады. Мысалы, мынадай баннер:

Егер сіздің жазған еңбегіңіздің кез-келген мақсатта кез-келген адамның кез-келген жолмен пайдалануына қарсы болмасаңыз, ештеңе жасамасаңыз да болады.
Әрі қарай

Презентацияны қалай жасаймын?

Тіркелген қолданушылардың дені осы сұрақты қойыпты. Әрі тіркелген кезде "Әзірге белгісіз немесе тақырыбым нақты емес" деп жауап қалдырған.

BlogCamp-та презентация жасау не үшін маңызды?

"Әрі тақырып таңдаудың оңай жолы қайсы?" дегенге тоқталмас бұрын, осы уақытқа дейін тіркелгендер жайлы статистикалық мәліметтерге назар аударсақ. Содан кейін презентацияларға тоқталмақпын.
Әрі қарай

Авторлық құқық жайлы қозғалған пікірді қолдаймын


Блогшылардың құрылтайы Алматыда өтеді деген ғаламтордағы қуанышты хабар әп-сәтте жан-жаққа тарауда. BlogCamp форматында өтетін басқосудың негізгі мақсаты жүздесу, пікірлесу, сонымен қатар өзара тәжірибе-ойлармен бөлісу болып табылатыны да айтылуда. Көптің ойында жүрген дүниені іске асыру ұйымдастырушылар тарапына оңайға соқпас. Қалай дегенмен, алғашқы басқосудың орны бөлек.
Әрі қарай

Құрылтайда интернеттегі авторлық құқық мәселесі көтерілуін қалайсыз ба?

Интернеттегі авторлық құқық мәселесі туралы пікірлеріңізді білгім келеді. Осы тақырыпты көтеріп көрсек қайтеді? Құр консультация, ақыл-кеңестен гөрі нақты шешімдер шығаратын кез келген сияқты.

BlogCamp: Құрылтайда интернеттегі авторлық құқық мәселесі көтерілуін қалайсыз ба?
Сурет *ГА «Беларуская асацыяцыя журналістаў»-қа тиесілі,
Әрі қарай