Жарияланымдар

Журналистерге сауат ашу дәрістері. 1-сабақ: копирайтиң, рирайтиң және қарақшылық


О заман сыртқы әлемнен оқшауланған кеңестік заман болатын. Қазір жан-жағымыз ашық, Интернет деген ғаламат бар. Білмегеніңді үйрену үшін, ең болмағанда, орыс тілін білсең жеткілікті.

Дәрісімізге оралсақ… Мақала жазуда мынадай түсініктер бар: копирайтиң (copywriting, copyright сөзімен байланысы жоқ), рирайтиң (rewriting) және қарақшылық (piracy).

Копирайтиң дегеніміз мақаланы басынан бастап соңына дейін өзіңіздің жазып шығуыңыз. Әдетте, мұндай мақалалар жарнамалық, пиарлық немесе тауар туралы мәлімет беру сипатында болады. Бірақ үнемі олай емес. Мақала жазу барысында ғылыми еңбектерден үзінді келтіріп, статистикалық деректерді кірістіруіңізге болады. Бастысы, мақаладағы сөйлемдердің басым бөлігі көшірмеден құралмау керек.
Әрі қарай

Шымкенттік қарақшы журналистер

Көптен бері ұры журналистер туралы ләм-мим демей кетіп едім. Пернетақтам қышып қалыпты бүгін
Сонымен, қарақшы газеттерді әшкерелеудің екінші маусымын ашық деп жариялаймын.

Оңтүстік Қазақстан облысында шығатын «Замана» атты облыстық газет бар. Оқуға-тұрарлық және тұрмайтын мақалақалалар мен емші-бақсыларды пиарлайтын мақалаларды жиі жариялап тұрады. Бүгіндікке сол газеттің Интернеттегі сайтынан қарақшылық жолмен алынған үш мақаланы таптым. Бұрынғы блогта жазған мақалам және кейін «Мәліметтер» мен «Ана мен бала» сайттарында жарияланған мақалаларымыз аздап өзгертіліп, өңделіп, басқа авторлардың атынан жарияланып кеткен.
Әрі қарай

Ақпараттың сілтемесін беріп отырыңдар, журналистер!

2011 жылы 25 қаңтар күні «Мәліметтер» сайтында "Угги етігі зиянды ма?" атты мақала жарияланды. Сол жылдың 20 сәуірі күні «Алаш айнасы» газетінің «Білгім келген бір сұрақ» айдарында угги етігінің денсаулыққа зияндылығы туралы материал шықты. Аздап өзгертіліп, мақала қысқартылған нұсқада берілді. Бірақ ешқандай сілтеме жоқ. Салыстырып қарағанда асты қызылмен сызылған сөздер мен сөйлемдер 99,9% дәлдікпен көшірілгендігі анықталды. 0,01% сай келмеуінің себебі біздегі мақалада бір үтірдің қойылмауында.


Суретті шертсеңіз, анық көрінеді
Әрі қарай

Газет-журнал шығару арқылы пайдаға кенеліп, аяқтарын аспанға іліп қойғысы келетіндерге кеңес


Коммерциялық жоба болғандықтан ұсақтанып ЖК (жеке кәсіпкерлік) болмай, бірден ЖШС (жауапкершілігі шектеулі серіктестік) болып құрылу керек. Егер ЖШС құра алмайды екенсіз, олай болса, тақырыптағыдай қиялдан арылыңыз. Интелектуалды қабілетті қажет етпейтін іске (ЖШС ашу ісі) шамаңыз жетпесе, газет-журнал шығарып, елді де өзіңізді де риза қыла алмайсыз. Өйткені баспа ісңмен айналысу зор еңбекті қажет етеді. ЖШС ашу оның жанында баланың шаптырғанындай бірсәттік күшену болып қалады.
Әрі қарай

Гете орыс па, немесе Құран аяттарын қазақтарға орысша жеткізу керек пе?

Атақты Гете (Гоете,Goethe) былай айтыпты:
Манеры человека — это зеркало, в котором отражается его портрет.
десе біреу, Аа, орыстардың данышпаны дұрыс айтыпты дей салады Гетені танымайтындар. Шырағым-ау, қайдан орыс болсын Гете?

Гетенің айтқан сөзі мынау: Das Betragen ist ein Spiegel, in welchem jeder sein Bild zeigt. Қазақшаласақ, Тәртіп дегеніміз адамның бейнесін көрсететін айна.
Әрі қарай

Похиганның соңғы бұтағы немесе әлем әдебиеті қазақ тілінде

Могиканның соңғы тұяғы дегенің не, Похиганның соңғы бұтағы дегенің не, қалай айтсаңыз да еукеуінің мағынасы бір екен. Неге дейсіз ғой. Ол былай болған.

Ертеде сонау алыс Америка жерінде Мохикандар (Mohicans) тайпасы болыпты. Олар тұқымдарын тұздай құртып, бұтақтарына балта шауып жатқан отаршылдарға қарсы күресіп, азаттықты аңсапты. Тақырыптағы бұтақ сөзі енді түсінікті болды ма? Түсінікті болса, Похигандарға тоқталайық.
Әрі қарай

Бұл казахтардың орыстан басқа білгені бар ма?

Белгілі бір министрліктің қарамағындағы белгілі бір комитет белгілі бір жоба бойынша әлем әдебиетінің танымал шығармаларын қазақшаға аударыпты. Қуанып кеттім. Сөйтсем, ол қазақтар казахшалыққа салып, Американың атақты жазушыларының американ ағылшыншасымен жазған туындыларын қазақшаға орыс тілінен аударыпты. Осындай «через русский» аудармаларды көріп, О, әкеңнің жақсы баласы дейсің.
Әрі қарай

"Жұлдыздар отбасы" журналы туралы не білемін?

«Жұлдыздар отбасы» журналы — қазақ тіліндегі ең танымал, таралымы көп журал деуге болатын басылым. Бір көргенімде, таралымы 70 150 дана депті. Бұл айлық таралымы ма, әлде екіапталық таралымы ма, ол жағын білмедім. Айлық таралымы болса да аз көрсеткіш емес (әр саны 35 мың данамен шығады). Ал әр саны соншалықты болса, айына 140 мың данамен тарайды екен. Кітапқа, газет-журналға деген қызығушылық жоғалған мына заманда осыншама көп данамен таралатын басылымға иелік ету, онда жұмыс жасау дегеніміз мәртебе болу керек. Ал редация табысқа кенеліп, үлкен баспа ұйымы болу керек. Бірақ нақты жағдай олай емес секілді.
Әрі қарай

Қаржы дағдарысын еңсерудегі "Дені саудың жаны сау" газеті редакторының қулығы

— Кім айтты 12 мың дана деп?
— Газеттің құжатына солай деп жазыпсыздар.
— Жарнама тарту үшін көбейтіп жазғанбыз.

2008-2009 жылдары қаржы дағдарысының қатысы болмаса да, қаржы дағдарысының салдарынан жабылдық деген бас редактор 2010 жылы қайтадан газет ашып алады. Газетінің аты басқа демесеңіз, заты сол баз-баяғы қалпында. Акцияларын Лондонның қор биржасына шығарып, содан акцияларының құны түсіп, жабылып қалғандай болып отырған редактор бала-шағаның қамы деп, газет шығару ісін қайта қолға алған ғой. Сол кісіден кейбір сауалдарымажауап алдым.
— Редакцияларыңыздан қанша газет шығады? Қызметкерлердің саны қанша?
Әрі қарай

Қазақша газет-журналдар неге дамымайды?

Қазақша қағаз БАҚ-та Қазақ Интернеті неге дамымайды? деген жауыр тақырып бар. Бұл қақырықты тақырыпты анау-мынау газеттер жаза алмайды, көзі ашық журналистері бар газеттер жазады. Өзіңіз ойлаңыз, Интернеттен мақала ұрлап, газетінде жариялап жатқан ұсақ-түйек газеттер үшін Қазақ Интернетінен асқан дамыған Интернет бар ма?

Енді Қазақ Интернетінде жүргендер Көптеген* қазақша газет-журналдар неге дамымайды? деген сауалға жауап беріп көрсе. Мен былай жауап беремін:
Әрі қарай