Жарияланымдар

Ұмытылмас дидарласу немесе автобустағы жалаңбас әжей

Кеш қарайып бара жатыр. Отыз екінші бағыттағы автобус бәсекелесімен жарысып, ызғытып, құйындай ұшып келеді. Солқ етіп тоқтағанда, отырған орыныңнан ұшып кете жаздайсың. Ол бейбақ жүргізшілердің бұлай жанұшыруы күн көріс қамы екенін білгендіктен де, түсіністікпен үндемей қоя салып, жақтырмағаныңды көзіңмен ғана ұқтырумен шектелесің. Тоқтаған аялдамадан жасы жетпіс шамасындағы әжей кірді де, дәл менің алдымдағы орынға жайғасты. Ақ шалған жалаңбасы әуелгіде тосын көрінгені рас. Мен арт жағынан құлағына сыбарладым:
«Әжей, басыңызда неге ақ жаулығыңыз жоқ?». Жалт етіп қарады. Сырлы аяқтың сыны кетсе де, сыры кетпегендей. Көзі ойнақшып тұр екен: «Мен кезінде полиция болғанмын, ендеше маған ондай мұндайларыңның түк қажеті жоқ. Я современная»-, деді саусағын шошайтып.
Әрі қарай

"Жолаушы мен бойжеткен қағытпасы"

Бұл туынды Алматыдағы ҚР ҰҒА Орталық Ғылыми кітапханасының қолжазба қорындағы Мәшһүр Жүсіп туындылары жинақталған 1175 папкадағы мәтін бойынша әзірленген екен.

Бір жолаушы бір жақтан келе жатса, бір үйде екі бойжеткен қыз отыр екен. Бұл жолаушы базар шығып келе жатқандығын айтып, сусын сұрағанда қыздар:
-Ағайтай, базарлық бере гөр!-дегенде, жолаушы жігіт айтыпты:

Бұхара базарына барып келем,
Малым өтпей құр шаршап, налып келем.
«Осы үйде екі бала бар»-дегенге
Екі бүйрек, бір сирақ алып келем.

Онда қыздар кідіріп қалмай жауап қайырды дейді:

Кіріп келдің бас салып, долағай бас,
Жолаушының құны сол-бір аяқ ас!
Екі бүйрек басылсын өз көзіңе,
Ол сирақты шешеңнің е… бас!
Әрі қарай

Классификация: таза қалалық, ауыл мен қала арасындағы будан, таза ауылдық.

Аядай Шыңғыстаудың күнгей бетіндегі Баршатас атты ауылдан тағдырдың жазуымен оңтүстіктегі Алматы шәріне топ ете қалдық. Алғашқыда үйренісе алмай, сықсыңдап Алматымен бірге жылап жүретін күнім көп болатын.
Әр тараптан жиналған түрлі адамдар қауымын көрдім. Киім киісі, сөз сөйлесі әрқандай. Ауылдан келгендер, қалалықтар дегендей. Жүріс-тұрысы, киім киістеріне қарап мендегі «тарының қауызымен» Алматыдағы көріп жүрген студенттер қауымын үш классқа бөлдім. Яғни, таза қалалықтар, қала мен ауылдың арасындағы будандар, таза ауылдықтар.
Әрі қарай

Мұхтар Мағауин "Шыңғыс хан"

Нақты тарихи мұралар негізінде жазылған, деректі роман, дербес еңбек «Туған жұрт» ғылыми қауымға, көпшілік жұртқа және жас ұрпаққа арналған. Көкейге қонымды, жеңіл тілмен баяндалып жазылған. 603 беттен тұрады. Айқындама сөзін «Дүйім алаш жұртына тағзым!» деп бастаған. Далалық Еуразия, Дерекнама және зерттеу, Шыңғыс ханның ата тегі, Ұлы даладағы рулар мен тайпалар, Шыңғыс ханның мөр тамғасы, Белгілі бір атаудың мәнісі, Көшпенділер болмысы, Тақау көршілер атты сегіз тараудан құралған.
Әрі қарай

Сәтімжан Санбаев "Аруана"

Сәтімжан Санбаев есімді жазушыны бүгін тұңғыш рет естідім. «Аруана» повесі әлем классиктерінің антологиялық жинақтарында Киплинг, Толстой, Джек Лондон, Хемингуэй және т.б жаузшылармен бірге орын алғанын естіп, таң қала жүріп, бірден әлгі повесті тауып алып оқыдым.

Сәтімжан Санбаев 1939 жылы 16 қыркүйекте Атырау облысы, Мақат селосында туған екен. Шығармаларын орыс, қазақ тілдерінде жазған. 17 беттен тұратын «Аруана» повесін Қалихан Ысқақ орыс тілінен қазақ тіліне тәржімалаған.
Әрі қарай

Қыздар неге сұрқиясыңдар?!

Дәл қазір менің қыздарға деген өшпенділігім, өкпем қара қазандай болып қайнап тұр. Неге дерің бар ма? Сол. Себебі мен ұл достарымнан күннен күнге айырылып, қол үзіп бара жатқандаймын. Олар үйленеді, немесе бір шүйкебаспен махаббат құру кезеңін басынан өткере бастағанда-ақ менімен араласуларын біртіндеп тия бастайды. Тіпті болмағасын олардың өзінен тікелей сұрап көріп едім, пақырлардың жауабы мынадай болды: «сол, сенімен араласқанымды ол қаламады..»-деп басын төмен салбыратып тұрғаны. Мен соны бір «сүртейін» деп тұрғанымдай-ақ!

Кей-кейде достарыммен жиналып қалғанда қасында ырбиып, өтірік момақансып, монтансып тұрған қызының әр әрекет-қимылынан, көзінен маған ғана байқалатын ерекше зымияндылық пен сайқалдықты көремін. Көремін де өз-өзімнен безініп, қыз болып туғаныма өкініп бас ауған жаққа қашып кеткім келеді. «Қыздар неге осынша сұрқия болды екен?!» деп жауабын таппай, әлек боламын.

Әй, қыздар-ай… мені сырлас, мұңдас, бір тілек, бір жүрек достарымнан айырмаңдаршы…
Әрі қарай

Моңғолиядағы "Шұғыла" журналы


140 мың қазағы бар Моңғолия мемлекетінде қазақ әдебиеті белгілі бір деңгейде дамыған. Қазақтар шоғырлана орналасқан Баян-Өлгий аймағында 1940 жылы Моңғолия Жазушылар одағының аймақтық бөлімшесі ашылып, қазақ тіліндегі мерзімді газет-журналдар үздіксіз шығып тұратын болды.
1940 жылы Баян-Өлгий аймағы «Қазақ ұлттық аймағы» болып жарияланып, сол жылдан бастап «Жаңа өмір» газеті шыға бастады. Небәрі 33 мың тұрғыны бар бұл аймақтың рухани сұранысына бір газеттің жауап бере алмасы анық еді. Сондықтан, 1957 жылы шыққан «Жаңа талап» атты әдеби журнал 13 жыл өз оқырмандарын рухани нәрмен сусындатып тұрды. Бұл журналдың мәні мен маңызы туралы филология ғылымдарының кандидаты, журналист Есенгүл Кәпқызы былай деп жазады: «Әдебиет майданында қалам тербей бастаған жас талапкерлердің қай қайсысы да журнал сүзбесінен өтіп, таразысына тартылды. Шығармасы әдеби туындыға жарамды делінгендер әуелі журналда, сосын жеке кітап болып басылды.»
1970 жылы «Жаңа талап» журналының көлемі ұлғайтылып, «Шұғыла» журналы болып өзгертілді.
Әрі қарай

Жиырмадағы "дегдар қыздан" Шал ақынның әруағына өтініш...

Көкшетаулық ақын Тілеуке Құлекеұлы(1748-1819ж.ж)артынан қалған "өлмес мұраларының" бір парасы қыздарға,әйелдерге, жігіттерге арналған. Қыздарды, әйелдерді жіктеп, бөлшектеп бірнеше типтерге бөліп тастайды да, әрқайсысына мінездеме береді. Сөйтеді де, «жігіттер осындай долы, пері қатындардан аулақ болыңдар, өздерің сормаңдай болып қаласыңдар»-деп кеңес айтады.

Шал ақын қыздар туралы былай деп, суырып салып айтып кеткен екен, жарықтық:

Жиырмаға жеткен қыз кәрі болар,
Өңі кетіп шырайы сары болар.
Ер елуге жетсе де айыбы жоқ,
Әр уақытта біреудің жары болар.

Қыз он беске жеткенде мау тартады,
Ат менен енеге жау тартады.
Екі көзі ел көшсе төңіректе,
Шарасыздың күнінен жүк артады.

Қыз онбеске жеткенде кесте алады,
Жаман менен жақсыны еске алады.
Жиырмаға жеткенде тәйке деген,
Аюша жиған майын төске алады.

Пы. сы. Біз де жиырмаға кеп қалыппыз-ау… Шал ақын ата өзің қолдап, (Қазтуған, Ақтамберді аталар да қарап қалмай) осы келіп қалған көктемде «шырайлары сарғайып кеткен» қыздарға сегізінші наурызға өздеріңдей бір-бір братишкілеріңнен подаркі жасаңдаршы, өтінемін…
Әрі қарай

"Карменсита" қойылымы алғаш рет драма болып сахналанды.


Ақпанның 29-ы және 1-2 наурыз күндері Ғ.Мүсірепов атындағы балалар мен жасөспірім театрында «Карменсита» қойылымның премьерасы болды. Проспер Мерименің «Кармен» новелласының желісі бойынша драмалық нұсқасын әлемде бірінші болып сахна төріне шығаруы режиссер Талғат Теменовтың басты жаңалығы. Қойылымға Мәскеудің «Жас Опера» театрының бас балетмейстері Иван Фадеев арнайы шақырылып және Талғат Теменовке «ради тебя» деп бірлесе жұмыс істеп, сіңірген еңбегі үшін «5 мың-ақ доллар» алыпты. Талғат ағаның айтуы бойынша, Иван ағай шет елдерде атқарған жұмысына кем дегенде100 мың доллар алады екен.
Әрі қарай

"Ностальгия" Нұржан Өмірбаев



Бұл Нұржан Өмірбаев. Менің ең, ең, ең сүйікті айтыскер ақыным. Нұржан 1990 жылы 24 қаңтарда Шығыс Қазақстан облысына қарасты Ақсуат ауданында «шыр етіп» дүние есігін ашқан
Толығырақ білгісі келетіндер мынжерге үңілсінYour text to link...

Маған ұнаған жырларының бірі «Ностальгия»:

Қазан соңы қатал қыстан хат келіп,
Қараторғай қалтырайды сап кеміп.
Қара ұлдарын жіберетін тезекке,
Қайран анам қолымызға қап беріп.

Көрші үйдегі көп балалар көшеде,
Көмірі бар, асық ойнар көш ере.
Кететінбіз қимай – қимай ойынды,
Күбірменен қомп – қомп етіп шешеге.
Әрі қарай