Артық танау
Күнделікті өмірде көбіне мұрнымыздың екі тесігімен емес, тек біреуімен ғана дем аламыз.
Алты пенденің тек үшеуі ғана бір танау тесігімен тыныс алады. Аса кірпияз, алайда соншалық күтімсіз адам денесі танаудың екі тесігінен қатар емес, тек бірден-бірге алмастыра отырып, ауа өткізеді. Бұл жағдайдың периодты түрде қайталануы көп жағдайда дененің кеңістікте орналасу қалпына: көлденең, тігінен, бір жақ иығымен, етпетінен, шалқасынан жатқанда, денінің саулығына, ауадағы газдардың пайыздық үлес бойынша құрамына байланысты өзгеріп отырады.
Мұрында арнайы түктердің түрі бар, солар өз кезегінде тітіркенеді. Осылайша, ол түктер көлемін ұлғайтып, «белсенді емес» мұрын тесігін жауып қалады. Түрлі зерттеулерден белгілі болғандай, оң жақ танау тесігімен тыныстағанда қандағы глюкоза деңгейі жоғарылап, оттегін сіңіру де көбейетіні байқалған. Және де мидың оң жақ бөлігінің жұмыс белсенділігі күшейеді. Сол жақ тесікпен ауа қабылдағанда, кері жағдай қалыптасады.

Туған кезде берілген есімі: Альфредо Джеймс Пачино
Актер, 73 жаста, Нью-Йорк

Сізге бір оқиға айтып берейін. Бейсбол ойынын көруге барғым келді. Жалпы бейсболға барғанды жақсы көремін, сонау үш жасымда да атама еріп, жұрт қатарлы ойынды тамашалап, рахат алып қайтатынмын. Ал, қазір олай болмайды. Алаңға келіп, орныма отыра бергенімде таблоға менің атым жазылып шыға келеді. Мұны ақымақтыққа санамаймын, өйткені адамдар осылай ғой. Сол жолы өзгерек болды. Ойын күндіз еді, ал кешке бір жаққа баруым керек. Сондықтан алаңға ертерек келіп, дене қыздыру жаттығуларын қарап, бір-екі иннингті тамашалап, қайтып кетпек боп шештім. Қателігім сол, жаныма еріп баратын әйелдің де менің өзім сияқты танымал екендігін ескермеппін. Ойынға келіп, көлігімнен түсіп, күзетшіме «Багажниктен ескі-құсқы кепка табыла ма?» дедім. Ол қарап шығып, бір кепка мен көзілдірік алып шықты, сөйтіп: «Ей, Аль, мұнда не жатқанын қарашы! Ескі сақал бар екен!» дейді. Сақалды жапсырып алдым. Сол сәтте не ойлап алғанымды білмеймін. Бар ойым — жұрт көзіне түспеу болатын. Ойын басталды, отырмын. Бір кезде

Мына ақ нәсілді қыз Африка құрлығының оңтүстік өңірлерінде мекендейтін және өздерінің дәстүрлі аңшылық өмір салтын сақтап қалған бушмендердер тайпасының арасында өскенге ұқсайды. Арыстан, гепардтардан қорықпайды екен.

Өткен айда зоодүкенге аяқастынан жолым түсіп, осы бір өзіндік мінезі бар бұл тотықұсты ойланбастан сатып алдым. Менің тотықұсым бұйрабас тотықұстар (волнистый попугай) түріне жатады. Үйге келген соң ал енді қандай есім қоямын деп дал болдым. Үш күн ойландым ғой. Сосын Сатыбалды, Жулюлюм, Сүйінші деген үш есімді қатар таңдап, көңіл-қошыма қарай үш есімді кезектестіре атап, шақырамын.

Негізінен бұйрабас түріне жататын тотықұстар басқа тотықұс түрлерінен көп сөйлегіштік, бәдіктігімен ерекшеленеді екен. Оған көзім әбден жетті.

Е-е-е-й, күлдір, күлдір кісінетіп, күреңді мінер ме екенбіз, күреңді қойшы, бәрінен, «Джипті» мінер ме екенбіз… «Персик» тағып, алтыннан, қымбаттан киер ме екенбіз… Бай баласы сияқты, долларға бас иер ме екенбіз… Жоқшылықтан күйзелдім, пиццадан ауыз тиер ме екенбіз… Диплом бар, жұмыс жоқ, кім айтар қазір көңіл тоқ, жұдырық түйер ме екенбіз… Анам ауру, сан кесел, жегеніміз вермишель… бай болып кетсем, шіркін-ай, Дубайда жүрер ме екенбіз, «Протон» кетіп жерімнен, біз де бір күлер ме екенбіз… Есік алдында малым жоқ, кейде жейтін наным жоқ… адам сияқты өмір сүрер ме екенбіз!
Қотыр- қотыр… қышиды, денем кейде ысиды… Байқоңырға өзіміз, иелік етер ме екенбіз, көйлегін қыз жуғанша, күйеуге тиіп бір күні, мүгедек бала туғанша, бақытқа жетер ме-е-е-е, екенбіз! Жүргенше осылай қиналып, барша қазақ жиналып, Путинге жетіп барайық, бір шара қымыз алайық, үйінде қымыз ішкізіп, мәселесін қарайық, «ну ладно...» дегізіп, аман-есен тарайық! Тым болмаса осылай, қиялға жетер ме екенбіз! Жалтақтай берсек Ресейге, мәңгүрт болып кетерміз… Доқ көрсетсе Жириновский, бірдеңе нетіп… нетерміз!
Е-е-е-й, ор қояндай жүгінтіп, аш күзендей бүгілтіп, көкпар болса есекпен, таңдап мінер ме екенбіз, сол есекке мінген соң, қызыл қоңыр папкі алып, Астананы төске алып, министр болар ма екенбіз… Жұмыртқа тисе бетіме, журналист қашырар ма екенбіз… Неміске кеткен қымызды, кері артар ма екенбіз, аңға шығып бір күні, динозавр атар ма екенбіз! Қыста жылу болмаса, пәтерде тоңар ма екенбіз, қыз кіндігі көрінсе, бұ қазақ оңар ма екенбіз! Бір түрлі сұңқиып, орысша ұрсып, бұртиып, адамгершілігі азып кеткен, өзіне орды қазып кеткен, ғарышкер Мұсабаевпен бір үйде қонар ма екенбіз…
Е-е-ей, ауыл-ауыл жол қылсам, Қызылқұмды көл қылсам, терроршыны жинап ап, шеттерінен нөл қылсам, арамдарды жинап ап, өз алдына ел қылсам, Машинам болса «мерседес», доңғалағын майласам, алдыма келсе шпион, шандырдай шандыр шайнасам, көк байрағым қолымда, бұрқ-сарқ қайнасам, Астана жақты жайласам, «Бие» деген фирма ашып, желілеп бие байлатсам, күнде жиын, күнде той, «Мұзартыңды» ойнатсам, ауыл әкімін сайларда, дені түзуін сайлатсам, мұнай берген дәулетті көтеріп тұра алар ма екенбіз?

Кешегі, Ақтаудағы домбыра патиден керемет әсер алдым. Шыны керек осыған дейін домбыраны тек үйде ғана ойнап келгем. Халық алдына шығуым алғаш рет болды, қобалжу да қорқыныш та болды. Ел алдына сөйлеп жүрген мен жиналыстарды басқарған мүлде басқа екен.
Қолыма домбыраны алғаш рет сонау 90 жылдардың басында алғам. Бастауыш сыныпта оқып жүрген кезіміз еді. Сынып жетекшіміз — Арыстанғалиева Тыныштық өнер сүйетін, ақын адам болатын. Осы кісі баулыған болса керек. Жанұямызда өнер адамы жоқ болатын.

Әлқисса: өткен бейсенбіде Домбыра Party болмай қалды. Себебін бәріңіз білесіз. Астананың қыз мінез аспаны сол күні өкпелеп қалды. Бетін бері қарату қолдан келмегесін бір сыласы болар деп тыныш қалдық. Есесін сенбіде, шілденің алтысында, Астананың он бесінші туған күнінде қайтардық! Әлгі, «Абылайдың асында шаппағанда» дегеннің нағыз өзі болды.

«Айтуға оңай» бағдарламасының Домбыра Party туралы түсірілімін қарап шықтым. Тақырыпты жақсы аша алған сияқты. Тек ДП-ның мақсаты туралы толық ашылмады ау деймін. Қысқаша өз ойымды айта кетейін.

Былтыр тамыз айында Астанада Сол жағалаудың орталығындағы Керуен Сауда Орталығын таңдадық. Таңдау себебіміз Керуен — адам көп жүретін, жиналатын жер және Сол жағалау әлі орысша мекен. Домбыра арқылы тек домбыра емес қазақылықты, қазақ тілін, қазақты жарнамалағымыз келді. Домбыра арқылы қазақтың тірі екенін, оянатынын көрсеткіміз келді. Негізгі мақсат сол ғана. Ал қазір ДП сол мақсатты орындаудан бөлек жастардың кездесу орнына да айналды. Астана сияқты үлкен қалада адамдар жұмысбасты. Бір біріне уақыт табу қиын. Осы ДП кезінде бірталай адаммен кездесіп, сәлемдесіп қаламыз, жаңа адамдармен танысамыз. Бұдан бөлек жаңа таланттардың ашылуына да жақсы жол. Сол жағалауда жүретін шетелдіктер де қызығып қарайды. Өз жұмыстарындағыдай емес қазақтілді қазақтар бар екенін, олардың да өз өнер-мәдениеттері бар екенін көреді.

Ата – ананың баласына деген риясыз әрі шүбәсіз махаббатынан артық махаббат жоқ. Чарли Чаплин – 12 баланың әкесі. Ол 1965 жылы 76 жасында Париждегі жиырма бір жасар қызы Джеральдинаға хат жазған. Терең мағынаға толы хатты оқыған әрбір қыз ой түйіп, сабақ алуына болады.

«Қызым менің!
Қазір түн ортасы. Үй ішіндегілердің бәрі қалың ұйқыда. Аға – әпкелерің, тіпті анаң да ұйықтап қалды. Сен менен сондай алыстасың! Бірақ сенің бейнең менің жұмыс үстелім мен жүрегімнің бір түкпірінде сақтаулы. Сенің бейнеңді көз алдыма елестете алмай қалған сәтте соқыр болып қалайын. Қазір сен Парижде, атақты Елисей алқабы театрындағы сахнада билеп жүрсің. Мен ол жерді жақсы білем, сондықтан осындай мүлгіген түнгі тыныштықта сенің әрлі-берлі жүрген аяғыңның дыбысын естіп, аспандағы жарық жұлдыздай жарқыраған көздеріңді көре алам.

Мен сенің мерекелік спектакльде татар ханының тұтқынына түскен парсы сұлуының рөлін сомдап жатқаныңды елестетем. Әдемі бол, билей түс! Жұлдыз болып, жарқыра! Алайда, халықтың қошеметі мен алғысына мастанба! Егер саған сыйланған гүлдердің қош иісіне «басың айналса», менің хатымды оқы. Жүрегіңнің үніне құлақ ас. Мен сенің әкеңмін, Джеральдина! Мен – Чарли Чаплинмін. Кішкентай кезіңде кереует жанында отырып, саған ұйқыдағы ару туралы ертегі айтқанымды білесің бе?

Джеральдина, мен түсімде сенің арманыңды, болашағың мен бүгініңді көретінмін. Сахнада билеп жүрген қызды – аспанда қалықтап тұрған ақ періштені көрем. Құлағыма адамдардың: «Билеп жүрген анау қызды көрдіңдер ме? Ол атақты киноактердің қызы ғой. Естеріңде ме, оны Чарли деп атайтын» деген дауыстары естіледі. Иә, мен – Чарлимін! Мен атақты актермін! Ендігі кезек сенікі. Биле! Мен жыртық шалбармен билегенмін, ал сен жібек көйлекті ханшайым кейпінде билейсің! Би мен көрерменнің қуана қол соғуы сені көкке ұшыруы мүмкін. Ұш! Қалықта! Алайда, жерге түсуді де ұмытпа…

Спорт комментаторларын жиі сынаймыз. Тіпті әр ойыннан кейін оларды сынау мәдениеті қалыптасып келе жатқан сияқты. Былай орташа есеппен қарап көрейікші спорт комментаторлары деген кімдер екенін.



Олар:
— журфак бітірген немесе журналистика саласында қызмет етеді;
— қазақша орташа деңгейден жоғары, шамалы әдеби тілде сөйлей алады;