Бүгін Қазақстанның футболдан 27-чемпионаты басталады. 12 команда қатысады. 3 айналымнан тұратын турнир 11 қарашада аяқталады. Биыл да нашар алаңдар, ұпай шегерулер, бапкер қуулар сиқты келеңсіз оқиғаларға куә болатын бұл чемпионаттың нәтижесі қалай болмақ? Соны сараптап көрейік.



Фавориттер
Фавориттер анық. 1-орын Астана, 2-орын Қайрат. Яғни негізгі талас осы екі команда арасында өтеді. Қаржы жағынан да, құрылым жағынан да, ойыншылар бойынша да бұл екеуіне тең келер ешкім жоқ әлі. Астанада Стоилов кеткенімен, негізгі формасы сақталды. Бірнеше жыл қасында болған Бабаян ойын өрнегін бұза қоймас. Ал Қайратта «рухани жаңғыру» маусымы. Жастарға кезек береміз деген клуб Аршавин атаның жанына Глебті де шақырып жатыр екен. Екі жақ та басты шабуылшыларынан айрылды. Кабананга мен Гоудың орны әзірше толтырылмады. Трансфер терезесі әлі ашық, жақсы шабуылшы алынады деп ойлаймын. Қайраттың старты нашар дейміз, биыл жақсы бастап кетсе — маусым бойы еркін жүретін болады. Дегенмен Астана биыл алматылық жастарға чемпиондықты бере қоймас.

Еуроаймаққа талас
Қалған 10 команданың негізгі мақсаттары 3-4 орындарға іліну болады. Одан арғысына ұмытлу қиын. Бірақ бұл жерде негізгі талас Ордабасы, Ертіс, Тобыл арасында болады деп ойлаймын. Иә, дәл сол былтырғы үздік бестікке кіргендер. Бұларға биыл күшейген Қайсар қосылуы мүмкін. Биатлондағыдай жарыс болғалы тұр: төрт команда бірінен бірі қалмай көпке дейін бірге барады. Бұларға басқалары жете алмайды. Соңғы айналымда бір бірлеп арақашықтықтары ашыла бастайды, біртіндеп үзіле бастайды. Финишке қарай белгілі болады үздік екеу. Біреуіне қола медаль, біреуіне Еуропа Лигасына жолдама. Қолаға фаворитім — Ордабасы. Биылғы құрамдары мықты. Тек ішкі мәселелері ушығып, бапкерлерін кетіріп тынбаса.

Аутсайдерлер
Қауіпті аймаққа қаржысы аз командалар кіретіні анық. Әзірше олар: Қызылжар, Жетісу, Ақжайық, Шахтер. Чемпионат басында Ақтөбе бұл аймақтың тұрақтысы болады. Былтырғыдай кесте соңында да интрига болайын деп тұр. Нақты «фавориттер» анықталғаннан кейін қашу процесі басталады. Старт нашар болса да, Ақтөбе екінші айналымда Атыраудың қасына барып, ортаңқолдар тобына қосылады. «Украиналық» Ақжайық маусым ортасында украиналықтары бапкерімен бірге кетіп қалмаса, бұл топтан шығып, Батыстың 3 командасы турнир кестесінің ортасын ұстап тұрады. Қызылжар соңғы жағынан «чемпиондықты» ерте бастан гарантиялап қояды деген ойдамын. 1-лигаға қалған 2 жолдамаға талас қырғын болмақ. Бұл жерде футболи емес факторлар үлкен роль ойнамақ. Басшылықтың ақша кесулері, ұпай шегерімдері, бапкерлердің ойыншыларымен бірге орта жолдан кетулері сияқты.

Жеке болжамым бойынша турнир кестесі:

1. Астана
2. Қайрат
3. Ордабасы
4. Ертіс
5. Тобыл
6. Қайсар
7. Ақтөбе
8. Атырау
9. Ақжайық
10. Шахтер
11. Жетісу
12. Қызылжар

Ойын сапасы артып, жылдан жылға қызық болып келе жатқан чемпионатымызда сүйікті командаларыңызға сәттілік тілеймін!

Желіге шолудың бір жылдық қорытындысы: ең көп қаралған үздік 3 видео мен әртүрлі статистика.

Ұлыстың ұлы күні – Наурыз мейрамына орай елордада мәдени ойын-сауық бағдарламасы әзірленді. Дәстүр бойынша басты шаралар 21-22 наурызда қаланың ашық алаңдарында сағат таңғы 10.00-ден кешкі 18.00-ге дейін өтеді, деп хабарлайды елорда әкімдігінің ресми сайты Мәдениет, мұрағаттар және құжаттама басқармасына сілтеме жасап.

Биыл халықтық серуен «ЭКСПО» көрмесі аумағында ұйымдастырылады. Мерекелік шаралар, сондай-ақ, «Қазақ елі» алаңында, Қалалық алаңда, «Студенттік» саябақта және қаланың тұрғын алаптарында да өтетін болады.

«21-22 наурызда «Астана ЭКСПО» халықаралық мамандандырылған көрмесі аумағында киіз үйлер тігіліп, Этноауыл ашылады, жиналған қауымның назарына мерекелік концерт ұсынылады. Астана қаласы театрларының әртістері мен этномәдени бірлестіктердің өкілдері әрбір киіз үйдің жанында қазақ халқының салт-дәстүрлерін көрсетеді. Бұдан басқа, фуд-корт аймағы ұйымдастырылады. Онда палау, наурыз көже мен бауырсақ дайындауға арналған қазандар тұрады.

Сауда орындарында шығыс аспаздығынан ыстық тағамдар сатылады. Сондай-ақ сәндік-қолданбалы өнер бұйымдарын сату-көрмесі ұйымдастырылады», — делінген хабарламада.

Этноауыл аймағында халық арасында қазақ күрес, арқан тартыс, гір көтеру, қой көтеру сияқты ұлттық ойындар ойнатылады.

Мұнымен қоса, Наурыз мейрамын мерекелеу аясында этноауыл аумағында ит жарысы, тазы мен төбеттер көрмесі өтеді.

Астананың мәдениет мекемелерінде де Наурыз мейрамына арналған шаралар ұйымдастырылады.

21 наурызда Конгресс-орталықта қазақстандық «Жаңарған жер, бақ қонған нұрлы ел» мюзиклі көрсетіледі.

«Шараға жас таланттар, опера, балет, театры сынды сахна өнеріндегі жаңа тұлғалар тартылған. Мюзикл барысында симфониялық оркестр әлемдік классикалық музыка, қазақстандық композиторлардың белгілі композицияларын орындайтын болады», — делінген ведомствоның хабарламасында.

Осы күні «Астана» концерт залында «Ауылым — әнім» атты концерт өтсе, «Жастар» сарайының қонақтары 20 наурызда «Женщина-весна» концерттік бағдарламасын тамашалай алады.

Ал 16 наурызда «АЛЖИР» мұражайында Балалар үйінің, мамандандырылған интернаттардың тәрбиеленушілері үшін «Добро пожаловать, Наурыз!» атты мерекелік танымдық ойын-сауық бағдарламасы, «Мәңгілік ел» қақпасында елорданың жас суретшілері мен фотосуретшілердің көрмесі өтеді деп күтілуде. Ал тарихи-мәдени мұра нысандары мен ескерткіштердің сақталуын қамтамасыз ету жөніндегі дирекция «Наурыз – бейбітшілік және достық мерекесі» атты шара өткізеді. Сәкен Сейфуллин музейінде 19-23 наурыз аралығында «Астанаға қош келдің – ӘзНаурыз» экспозициясы жұмыс істемек.

Мереке күндері елорданың барлық кітапханаларында кітап экспозициялары, ұлттық салт-дәстүрмен таныстыратын театрландырылған кештер, библиошоу, тақырыптық викториналар, этнографиялық көрмелер көпшілік назарына ұсынылады.

Шаралардың толық кестесі www.madeniet.astana.kz сайтында жарияланған.

Азаттық журналисі Руслан Меделбек Қысқы Олимпиада өткен Корея елінде өзі байқаған қызық 10 деректі жазады.



1. Оңтүстік Корея — әлемдегі ең қауіпсіз ел. Ұрлық не кісі өлтіру оқиғасы болса "ұлттық трагедия" ретінде телеарнада/сайттарда бір апта бойы талқылайды. Жаза өте ауыр. Сондықтан халық қылмысқа көп бара бермейді.

2. Барлық жерде тегін интернет бар. 5G :) Корейлер күніне тістерін бес-алты рет жуатынын байқадым. «Неге?» деп сұрасам, «стомотологқа тіс тексерту өте қымбат, 300 доллардан басталады» деді еріктілердің бірі.

3. Кореяда алаң (площадь) жоқ. Есесіне парк көп. Әлемдегі адамдар ең тығыз қоныстанған ел. Велосипед тепкенді, паркте серуендегенді жақсы көреді. Көшеде бірнеше "өлім салондарын" көрдім. Өлім салонына кіріп, «дарға асылып», «тамырыңды кесіп», «табытқа жатып шығуға» болады. Бұл салон да сұлулық салоны сияқты əр қызметі ақылы. Депрессиядан шығуға, суицид туралы ойды жеңуге көмектесетін жер.

4. Халықта пайда көріп қалу деген жоқ. Мәселен әуежайда және қарапайым дүкендегі кола мен сникерстің бағасы бір.

5. Азық-түлікті дүкеннен сатып алғаннан сырттан тамақтанған әлдеқайда арзан. Бір тамаққа тапсырыс берсеңіз жанына специя, салат, соя, томат, теңіз балдырлары, жаңғақтар қоса алып келеді. Бəрі 2300 теңге :)

6. Барлық ресторан, кафе тапсырыс берсеңіз қалаған тамағыңызды үйіңізге жеткізіп береді. Тегін əрі қосымша салаттарымен…

7. Кореядағы кафе-ресторанда «чаевые» тастауға болмайды. Бұл — официантты қорлау.

8. Елдегі орташа жалақы — 2000 доллар. Бірақ халықтың табысы 2000 доллардан көп. Ал 2000 доллар жалақыға көбіне шетелдіктер келіседі. Мысалы — қазақстандықтар…

9. Мұғалім, дәрігер, автобус, пойыз, ұшақ жүргізушінің бүкіл отбасы мемлекеттен медсақтандыру және әлеуметтік пакет алады. Олардың балалары мектепте, университетте тегін оқиды және ауруханада тегін емделеді.

10. Корей халқы Р әріпін айта алмайды екен. «Усан» болдым :)

Сеул. 27.02.2018

Бұл адам күнде таңертең аш қарынға сарымсақ жеген және оның ерекше тәжірибесі немен аяқталғанын көрейік.

Егер сіз денсаулығыңыздың өзгеруін және жақсаруын қаласаңыз, ол мақсатқа жетудің ең жақсы жолы қандай? Мүмкін сіз диетаны теңестіріп, зиянды тағамдарды тұтынуды тоқтатқан шығарсыз. Бәлкім, сіз кешенді витаминдер қабылдауға кірісесіз бе, бірақ не үшін босқа ақша жұмсау керек?

Бұл адам жер бетіндегі ең пайдалы өнімдердің бірін тұтыну арқылы өзінің денсаулығын жақсартуға шешім қабылдады. Тақырып әрине сарымсақ туралы. Осы кісі күн сайын аш қарынға бір сарымсақты жеп отырған!

Нәтижені білгіңіз келе ме? Бұдан әрі қарай қараңыз!
1. Сарымсақ түрлі бактериялық инфекциялармен күреседі!

Сарымсақ саңырауқұлақ инфекцияларының қаупін төмендетеді.

2. Қан қысымын қалыпқа келтіреді.

3. Артериялардың бітелуін және қартаюын тежейді.

4. Рак клеткаларына қарсы күресуге көмектеседі

5. Антиокоагулянт ретінде әрекет етеді, қан құрамында пайда болуын алдын алады.

6. Сарымсақ — салқын тигенге қарсы жақсы құрал.

7. Бауыр ауруын және жүрек-тамыр ауруларын болдырмауға көмектеседі

8. Қандағы холестерин деңгейін бақылауға мүмкіндік береді

9. Иммунитетті күшейтеді

10. Нерв жүйесінің жұмысын жақсартады

Сарымсақты үнемі пайдаланудың арқасында адам әлдеқайда сау және күшті болады.

Егер сіз сарымсақты бағаламасаңыз, онда оған деген көзқарасыңызды өзгертудің уақыты келді!

Қызым тұр-тұр, айнам-ау, ботам-ау тұрағой енді, сабақтан кешігетін болдың ғой, -деді Сәлимә әжей ұйқыда жатқан немересін еркелетіп оятып. Күн кешегідей емес қатты аяз, кеше ауа-райында циклон болады деп еді рас екен. Мына күннің салқындығы бет қаратар емес, түрі жамандеп ас үйдегі таңғы асты әзірлеп өз-өзімен сөйлесіп жүргені. Немересі Айшада ұйқысын қимай әже онда сабаққа бармай-ақ қояйын деді. Жоқ ботам-ау сабақтан қалуға болмайды. Келе ғой күнім шәйіңді ішіп ал, жұмыртқада қуырып қойдым таңғы асыңды іше ғой деді, немересінің асты-үстіне түсіп. Әже сабақтан кешігіп қалмаймыз ба сағат сегізде сабақ басталады деді сағат тілінің 7-ден кеткенін нұсқап немересі үстелге отыра кетіп. Мына күннің аязы қатты, оның үстіне түнімен қар ұйытқып жерді біраз қар басқан маршутпен барсақ кешігетін болармыз, жолдан такси тоқтатып мінерміз деді әжесі.
Әже мен тамақ ішіп болдым, барып киінемін жарай ма деп немересі ас үйден шыға бергені сол еді, әжесінің қызым қолыңды жууды ұмытпа деген дауысы саңқ етіп шыға кетті. Сәлимә әжейде жанталасып ас үйді реттеп, түскі астың тамағын мұздатқыштан шығарғаны сол екен кіре беріс жақтан әже шығайық кешігеміз деген немересі Айшаның даусы шықты. Қазір ботам күте тұр етігіңді кие бер мен қазір киініп алайын деген әжесінің дауысыда ас үй жақтан естілді. Жүр қызым деп әжесі үйдің кілтін алып, қолына немересінің сөмкесін ұстап сыртқа ентелей шыға берді.
Даладағы күннің ызғары 3-ші қабаттағы подьезге жетеді.Төменгі қабатқа түскен сайын желдің ызғары құлақ тесердей ысқырып тұр. Сыртқы есікті аша бергені сол еді қатты желдің екпіні есікті оңай аштырар емес оның үстіне есікке де мұз қатыпты. Әупірімде немересінің қолынан жетелей далаға шығып еді Астананың желі кісіні қаңбақтай ұшыратын түрі бар.Тобықтан асатын қардың қалыңдығыда аяқты адымдап бастырар емес.Немересін жетелей жол бойына шығып такси тоқтатып еді, зулаған көліктердің біреуі бұрылып тоқтайтын түрі жоқ.
Шамамен 10-минуттай уақыт өткенде Лада маркалы ақ көлік келіп тоқтай кетті. Сәлимә әжейде жалма-жан көліктің есігін ашып 34-ші мектепке 500 теңге деді. Ой апа күннің мынандай аязында 500-іңіз не 1200 теңге болады деді әдеттегі бағаны есе көтеріп. Айналайын-ау күнде 400-теңгеге барып жүрген жерім еді дей бергені сол еді, таксидегі жігіттің апа онда басқа такси тоқтатыңыз деп көліктің есігін жабуға ұмтылғаны, немересінің дірдектеген түрін көріп жарайды балам 1200 болсада барайын деп көліктің ішіне бүрсең қағып отыра кетті.
Апа бізге ренішіңіз болмасын жұмыс болса осы такси, отбасы асырау, жан бағу керек дегендей. Қазір бензинде қымбат, оның үстіне ерегескендей мына күннің құтырғанын көрмеймісің?-деп таксиші жігітте күндегі әуеніне сала кетті. Оныңда дұрыс шығар балам деп Сәлимә әжейде әңгімені одан әрі жалғағысы келмей, шаршаулы үнмен жауап қатты. Мектепке жетем дегенше таксиші жігіт біресе музыка қосып, біресе ауа-райын сөз етіп өз-өзімен арпалысып келеді. Арада 15-минут уақытта межелеген мектепке де жетті. Балам-ау анау пешоходтың жанына тоқтай ғой деді, ақшасын таксишіге ұстатып. Көліктен түсіп немересінің қолынан ұстап мектепке қарай жүре бергені сол еді. Жаңағы өздері келген такси көлігі қалың жауған қардан байқамады ма орнынан сәл ұзай бере жолдың шетіндегі бетонға машинасын соғып тұрды да қалды.Осы уақытта Сәлимә әжей немересі Айша екеуі бүрсең қаға, асығыс жүріп мектепке қарай кетіп бара жатты.

Әлеуметтік желілерден « Голливудтық жұлдыз ҚР-ның азаматтығын алмақшы» деген тақырыптағы жаңалықтарды көзіңіз шалған болар. Екі бірдей елдің азаматы Кэри Тагаваның қандай оймен қазақстандық болғысы келетіндігін жете түсінбедім.
Өскемен қаласына шетелдік бір топ танымал жұлдыздар, атап айтсам, Майкл Мэдсен, Бай Лин, Марк Дакаскас және Эрик Асенов ШҚО жайлы фильм түсірмек оймен келген болатын. Фильмнің нақты қандай жанрда түсірілетіндігі белгісіз. Ал Кэри Тагава туындыға продюсерлік ете отырып, Абай мен Шәкәрім туған өлкеге деген тамаша таңданысын жасырмады.
К. Тагаваның «жапондықтардың түбірі Қазақстанда жатыр, екі ұлттың генетикалық коды бір» деген сөзіне не қуанарымды, не қорқу керек екендігімді түсінбедім. Әрине, жат елдің жұлдызы еліміздің мерейін бір көтеріп тастағанына қуандым. Бірақ түбіміз түрік деп жүріп, бір-ақ сәтте жапондықтармен аталас бола жаздағанымыз көңіліме күдік ұялатты. Үндінің Лакшмиі жердің астына тыныштық бермей, қалың қытай жер бетіндегі жұртты зар қақсатып жүргендіктен бе, тіпті жаңа да жағымды жаңалыққа үркіп қарайтын болдық.
Бір қуантарлығы Ата Заңымыздың үшінші азаматтық бермейтіндігі. Кэри Тагава АҚШ мен Жапония елінің азаматы. Ал өзге елдің азаматы кәмелет жасқа толмаса, ата-бабалары қазақ жерін мекен етіп, белгілі бір себептермен көшіп кетсе және ҚР-ның құрметті азаматы, еңбек сіңірген қайраткері болса ғана мемлекетімізідің азаматы немесе азаматшасы атана алады. Тагава мырзаның 18 жасқа қайта айналып келмейтіні анық. Азаматтық алу үшін қазақстандық туыстарын тауып, шежіресін шегелеп алуы қажет немесе ең кем дегенде халқымыздың әртісі атануы тиіс. Бұлардың біріне де қолы жетпесе, өзге елдің азаматтығынан бас тартуы тиіс. Жапондық жарық жұлдыздың «ағамыз» болып шығу-шықпауы уақыт еншісінде. Ал шырайлы шығысымызды барша әлемге көрсететін болашақ туынды тек туристтерді тартса екен. Дархан даламызға өзгенің «көзін тигізіп», жер дауына ұласпаса игі еді…

Есін білгелі көріп келе жатқаны табан мен ұлтарақ. Дене болмысы да кәсібіне икемделіп қалған: жауырыны еңкіш тартып, мойыны төменге қарай иіліп отырады, басының иығынан жоғары көтеріле қоюы да тым сирек. Қыл тектес қалың қасына дейін төменге қарай қайырылып өсіп, кірпігіне жалғасқан. Мұрынын пысылдатып тартқыштай береді. Үнемі төменге қарап отырғандықтан мұрынына өзі мидың артық сұйығы деп есептейтін мұрынбоқ жиі жиналып қалатын болса керек. Қолындағы жібі үзіліп кетсе немесе шегесі қисық қағылса мұрынның пысылдаған дауысы тым жиілеп кетеді. Құйрығын басып отырған орындығы шағын, тізесін тым бүкпей отырғанына қарап бойының тапал екенін білуге болады. Шашы? Қысы жазы жібі тарқатыла бастаған ескі, кір сіңген майлы малақайын басынан шешпегендіктен шаштаразға баруы сирек. Бурыл шашы желкесіне түсіп, құлағының үстінен бұйраланып малақай астынан шыға келген кезде ғана бір барады. Тырнақтарының айналасына, саусақтарының жарылған, жырылған тұстарына сұп-сұр кір сіңген. Кейде мүк өсіп келе жатырғандай елестейді. Сұқ саусағы мен бармағына жұққан желімді алжапқышына сүрткіштей бергендіктен, киімі салтақ-салтақ. Кейде жұмыс аяқталар уақытта қырылдаған дауысымен әуені де, сөзі де түсініксіз әндететіні бар. Бірақ бұл құбылысты байқағандар жоқтың қасы.
Бұл етікші. Атының кім екені де белгісіз. Өткен-кеткеннің аяқ киімін тігеді, ақысын алады. Тапсырыс берушінің бетіне емес, үнемі аяғына, тапсырған затына қарайды. Аяғындағы жылтыраған жаңа аяқ киімін көрсе іштей қанша уақытта тозатынын жобалайды. Шеберлігін біреу келіп мақтаса аяқ астынан абыржып, терлеп-тепшіп, қасы, мұрыны, ауызы жыбырлап ыңғайсыз жағдайға түседі. Бұндай кезде қандай жауап қайтару керек екенін ол білмеуі де мүмкін. Сосын іштей әлгі кісінің мақтауы сыртқа естілді ме екен деп елеңдейді. Әсіресі көрші дүңгіршектегі самса сататын жуан белді, ақсары әйелдің естігенін қалап тұрғанын өзі де жөндеп сезбейді.
Жұмыс аяқталып дүңгіршегін кілттеп, сыртқа шықты. Қарыны аш болмаса да жаңа біз атап өткен әйелден самса алды. Оны сол жерде тұрып жеді. Бұған назар аудармастан үлкен пышағымен асығыс пияз турап жатқан әйелге бірдеңе айтқысы келгендей ішке қарай елеңдеп қарап қояды. Жып-жылы ұлтарақ салып бергені үшін біреудің алғыс айтқанын, иа болмаса ақшасын артығымен төлеп, бұны арқасынан қағып, бас бармағын шошайтып «Мынауский шеберсің!» деп мақтап кеткен әлгі жігіт туралы айтқысы келді ме кім білсін? Самсасын тауысып болып, қалтасынан кір сіңген сұр шүберегін алып ауызын сүртті де, бетіндегі әжімдерін жиырып күлімсірегендей кейіп танытып, төмен қараған күйі: «Рахмет!» деді. Өзіне қаратылып айтылған «Сен әлі осы жерде тұр ма едің?» деген самсашы әйелдің нәзік дауысын ести сала ыстық шай ұрттағандай қолқасынан бастап, ішіне дейін жылып кетті. «Иә, бүгін табыс көп болды, тапсырыстарды ерте аяқтадым» деп жауап қайтарғысы келеді. Бірақ сұрақ пен жауаптың арасында біраз уақыт өтіп кеткен соң бұл сөздерді айту орынсыз екенін біледі де, үндемеді. Бүгежектеп кетіп бара жатып, артына бұрылып, дүңгіршек терезесінен аппақ білектері дір дір етіп әлі пияз тураған әйел сұлбасына қарады. Ол болса көзінен ыршып түскен жасты алжапқышымен асығыс сүрте салып, кері жұмысын жалғастыра берді.
Өз өлшемінен үлкендеу болса да жап жаңа костюм киіп алған арық жігіт дүңгіршекке келіп, самсашы әйелмен қалжыңдаса бастады. Аяқ киімінің тозығы жеткен, күтімсіз екенін көрмесе жұрт бұл жігітті бір мекемеде бастық, немесе әйтеуір әкімдердің жанында жүретін белсенділердің біреуі деп ойлауы мүмкін. Самса пісіретін ыстық пештің қызуына беті алабұрта қызарып терезеден басын ғана шығарған күйі әзілдесіп тұрған ана әйел де солай ойлауы мүмкін. Күлімдеуге икемсіз езуін тартып етікші де жымиды. Кімге, неге жымиғаны белгісіз.
Күнделікті автобусына мінді де, адамдардың әңгімесін тыңдады. Калада болған атышулы қылмысты талқылап жатты біреулер, біреулер жанармай қымбатшылығын әңгіме етті. Тас жол төселінбеген балшықты көшелерге күйініп отырды көрші көшеде тұратын жүзі таныс кемпір. Дауысы қаттырақ шыққан сайын аяғымен онсыз да бауыры сөгілгелі тұрған ескі автобустыұ еденін тепсініп қояды. Ескі етігіне жұққан балшық көптен бері жуылмай, тас цементке айнала бастапты. Бұл да алуан мәнді әңгіменің біріне ілескісі келгендей ерінін икемдеген. Алайда не айтарын білмеді. Тағы да езуін құлағына қарай сүйкімсіздеу созыңқырап жымиған кейіп танытты да артынша ыңғайсызданып қалды. Біреулер күліп отырғанымды байқап қалды ма дегендей көзіне қарай бұйраланып өскен қастарының астынан көзін жасқаншақтана жоғары көтерген. Бұл отырған тұсқа қарап отырған ешкім де жоқ екен.
Қала сыртындағы жабайы теректер қаптаған күтімсіз саяжайдағы үйшігіне кірді. Күні бойы жылы пештің жанындағы жатқан қара ала арық мысық тырнақтарын еденге қадап тұрып, керіліп алды да мияулап, аяғына оратылды. Етікші пешті жағып, сүт жылытты.
«Көшемізге тасжол салса жақсы болар еді-ау» деп күбірледі. Мысық жылы сүтке мұртын малды…

4 наурызда Америка киноакадемиясының «Оскар» киносыйлығы үлестіріледі. Биыл фавориттердің үздік үштігінде:

• Гильермо дель Тороның «Су пішіні» фэнтези-мелодрамасы — 13 номинация
• Кристофер Ноланның «Дюнкерк» әскери драмасы — 8 номинация
• Мартин Макдонахтың «Эббинг, Миссури шекарасындағы үш билборд» драмасы – 7 номинация.

Енді биыл «Оскарды» кім алады деген сұраққа жауап іздеп көреміз. Болжамды осыған дейін үлестірілген әртүрлі киножүлделер негізінде жасайтын боламыз:

Сонымен біздің болжамды түйіндесек, тізім былай болады екен:
Үздік фильм, үздік актриса, екінші пландағы үздік актер, үздік түпнұсқа сценарий — «Эббинг, Миссури шекарасындағы үш билборд» (Фрэнсис МакДорманд, Сэм Рокуэлл, Мартин МакДона)
Үздік актер — Гари Олдман («Ауыр кезең»).
Екінші пландағы үздік актриса — Эллисон Дженни («Мен, Тоня»).
Үздік режиссер — Гильермо дель Торо («Су пішіні»)

Дарвиннің теориясы бойынша маймылтектес тіршілік иелері еңбек арқылы саналы адамға айналды. Бірақ еңбек етпес бұрын маймылдар ағаш басынан жерге түсуі керек қой. Дәл осы тұста арақ көмекке келеді.

АҚШ-тағы Дартмут колледжінің зерттеушілері осындай тұжырым ұсынып отыр. Оны мен өзіміздің National Geographic Қазақстан журналынан оқып қалдым. Осы қуанышты жаңалықпен бөліскім келіп кетті.

Мақаладан үзінді келтірейін:
«Берклидегі Калифорния университетінің физиологі Роберт Дадли – «мас маймыл» болжамы жайлы алғаш ой ұсынған адам. Оның ойынша, ағаштан жерге түсуге батылы барған примат жемістің жаңа түріне қол жеткізді-міс. «Егер сен алкогольдің иісін сезіп, жемісті өзгелерден бұрын алсаң, ол – сенің артықшылығың, – дейді Дадли. – Сен өзіңді жеңімпаз сезініп, калорияға да қарық боласың». Бұл өзгеріс өз кезегінде жаңа өмір салтының пайда болуына итермеледі.[1]».

Оны мен қалай елестетем? Он шақты миллион жыл бұрын ата-бабаларымыз жердегі жыртқыштардың кесірінен ағаш басында тіршілік етеді. Бірақ ағаш басындағы азық шексіз емес, сондықтан пісіп жетілген, иісі бұрқылап жерде шашылып жатқан жеміс-жидектерге қалай да қол жеткізу қажет болады. Сосын ішінен бір батылы аса сақтықпен жерге түсіп, бұзыла бастаған жемістің дәмін татып көреді. Бұзылған жеміс ашытқы бөлетіні белгілі. Ал ашытқы дегеніміз бүкіл алкоголь атаулының негізі. Көп жеп қойғаннан кейін әлгі примат бабамыз аздап көңіл-күйі көтеріліп, тіпті маңайдағы жыртқыштарға сес көрсетіп қояды. Сосын ол енді жемісті жерден теріп жеуді әдетке айналдырады. Өйткені ол әрі тәтті, әрі көңіл-күйді көтеріп, ерекше сезімге бөлейді. Артынан басқа приматтар да оның ісін қайталайды. Оларға да ұнайды. Уақыт өте келе „адам болғысы“ келген маймылдар уақытының көп бөлігін жер бетінде өткізуге бейімделеді. Ал әрі қарайғы эволюцияны менсіз-ақ өздерің білесіңдер: тас қарулар, от жағып үйрену, пісіріп үйрену, дәнді-дақылдар теру мен оны егу және ҚР үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы.

Алкоголдің адамзат дамуы үшін рөлі бұнымен бітпейді. Көне дәуірдің ғұламалары қалдырған, біздің заманымызға дейін сақталған тарихи һәм мәдени мұралар мен жәдігерлер арақ-шараптың көмегімен дүниеге келгенге ұқсайды. Өйткені алкоголь адамға шабыт сыйлайды. Шабытсыз бұл жақұттар пайда болмас еді. Тағы да НатГео дерегіне жүгінеміз:

»Шынтуайтында, жер-жаһанда дәнді-дақылдардың түр-түрінен жасалған алкоголь жайлы деректер өркениеттің алғашқы кезеңінен бастау алады. Пенсильвания университетінің биомолекула археологі Патрик МакГоверн: «Мұның бәрі жай сәйкестік емес», – дейді. Оның айтуынша, Тас дәуіріндегі ғұрыптардан бермен адамның ақыл-есін өзгертіп жіберетін ішімдік атаулы шығармашылыққа шабыт бітіріп, тіл мен өнердің дамуына серпін берген. Адамзат тарихының шар­уашылық жүргізуден бастап, жазудың пайда болғанына дейінгі дәуір аралығына көз жіберсек, оның қай-қайсысында да ішімдікпен бір байланыстың болуы әбден ықтимал. «Әлемнің әр түкпірінен табылған бұлтартпас деректер алкогольді ішімдіктің адамзат мәдениеті үшін маңызды роль атқарғаны анық, – дейді МакГоверн. – Отыз жыл бұрын бұл дерек дәл бүгінгідей мақұлдана қоймаған еді». Әзіл-шынын араластыра сөйлеген МакГоверннің айтуынша, ішімдіктің адамзат баласының ажырамас бір бөлігіне айналғаны сонша, біз енді өзімізді «Хомо ішкіштер» деп атасақ та болатындай.[2]".

Осыдан келіп адамдардың араққа құмарлығының себебі де анықталатындай. Демек бұл біздің қанымызға сіңген әуестік, бізді ғасырлар бойы алға жылжытып келген инстинкт. Ендігәрі ішкішті кінәлауға асықпа, өйткені бұл геніне программаланып қойылған нәрсе.

Ендеше алкоголь өнімдерін жеккөрінішті қылып көрсету әдетімізден арылып, оның адамзат тарихындағы маңызды рөлін мойындайтын кез келді, ағайын.

Сілтеме:
[1][2]: «Тоғыз мың жылдық құштарлық» © National Geographic Қазақстан, 2017