Бесінші сыныпта оқимын. Мен ес білгеннен бері мақта егіп келген көкем 2002 жылы шала бүлінді. Ақпанда базардан орамадағы пленка мен қалбырдағы тұқым сатып әкелді. Орама пленканың салмағы 15-20 келі тартса, қалбыр ішінде 10000 дана тұқым бар. Сондағысы, под пленка қарбыз өсірмек… Под пленка деген сөзді түсінгенім болмаса, оның астында қарбыз қалай өсіретінін елестете де алмадым.



Көктемді күттім. Наурызды өткеріп болған соң, үйден 100 метр қашықтағы жарты гектар жер жыртылды. Тырма жүргізіліп, жүйек салынды.


Ауылдағы под пленка қарбыз егетін аз диханның бірі біздің үй болғандықтан, ет жақынды шақырып, жүйектің жалына тұқым салатын ұя қазып, әр ұяға қарбыздың екі тұқымынан тастап, үстін бір уыс топырақпен жауып, жүйек бойлата ұзынынан пленка жүргізіп, жарты гектар жерді екі күнде еңсердік. Шашым тікірейіп, қазандай басымды көтеріп, көптің арасында мен де жүрдім. Сәуір осылай басталды.

Арада 4 күн өткенде алғашқы өскіндер топырақты жарып шығып көріне бастады. Буланған пленканы шертіп жіберіп, шағылысқан күн сәулесін қолмен қалқалап, ұяшыққа үңілемін. Жап-жасыл өскіндер қылтиып тұрады. Көңілді қуаныш кернейді. Осы өскіндерден енді бір сексен күннен кейін салмағы 15-20 келі қарбыз пайда болатынына сенгің келмейді. Бірақ, болатыны анық…

Күннің көзі қыза түскен сайын, жер мен көкті бөліп тұрған пленка да топырақтың температурасын жандыра түседі. Өскін шыққан соң, апта уақыт өткенде суғаратын мезгіл де жетеді. Бас арықтың бойымен әр жүйекке су жайлап, пленка үстімен заулаған суға қарап, мәз-мейрам боламын. Пленканы әр екі метр сайын ағашпен тесіп шығып, суды жерге өткіземіз. Өскіндерге екі апта уақыт болғанда, ұзындығы бір метрлік ағаштың басына екі жүзді ұстараны байлап, әр ұяшықты бір-бірлеп тіліп шығасың. Қиындығы жоқ. Тесу мен тілу маған жүктелді.

Бірінші су беріліп, пленка тілініп, күннің көзі жерді жандыра түскен сайын, өскіндер де жапырақ шығарып, ұясына сыймауға айналады. Тілімдерді қолмен кеңейтіп, тағы да суғарды. Өскіндер жыртылған пленкадан қылтиып сыртқа шыға бастаған уақытта Құралайдың желі соғып, жаңбыр нөсерлетіп өтеді. Осыны күткендей-ақ, жер кебісімен, әр ұяшықтағы екі өскіннің әлсізін қайшымен кесіп алып тастайды. Мұны да мен орындадым. Артынша әр ұяшықтағы іріктеуден аман қалған өскіннің түбіне топырақ үйіп, пленкасын бастырып шығады. Бұл қарекетті ауылдастарды шақыртып ақыға істетті.

Өскіндердің жапырақ саны көбейіп, бес-алты құлақ болған кезде аммиак селитрасы беріледі. Ұяшықтағы өскінге бір қарыс жеткізбей үшкір сүйменмен жерді тесті. Тесіктерге бір ас қасық аммиак селитрасын құйды. Суғарды. Ересектер атқаратын шаруа. Тамырына азот барып, қуат алған өскіндер жайқала түсті. Пәлек жайып, бір жағына құлады. Гүлдеп, түйнек байлады. 25-мамыр келіп, оқу жылы аяқталып, мен алтыншы сыныпқа көштім. Бұл 2002 жылдың көктемі болатын.







Бүгінде...
Біз қарбыз еккен жылдан кейін Қаражантақтың тұрғындары мақтаны қойып, бірте-бірте қарбызға көше бастады. Қарбыз өсіру тек күнкөріс көзіне емес, кәсіпке айналып шыға келді. Қарбыз өсірмеу — ауылдан бөлектену деп қабылданатын болды. Жер жыртылып, тұқым топыраққа түсіп, қарбыз пісіп, камаздарға артылып, сатуға жөнелткенге дейін ауылдастарымның жатса да, тұрса да айтатыны тек қана қарбыздың жайы. Қолына кетпен ұстай алатынының барлығы наурыздан шілдеге дейін поляда.



Қаражантақтың жері қарбыз өсіруге қолайлы. Бас-аяғы 2 мың гектарға жуық аумақта қарбыз өсіріледі. Сырттан келіп, Қаражантақтың жерінде қарбыз өсіріп жатқан жұртшылық қаншама…
Бүгінде қарап отырсам, осыған дейінгі өмірімнің жеті көктемі «пленканы аяғыммен басып кетпейін, тесіп алып жүрмейін» деп қауіп етумен, жүйектен-жүйекке аттаумен өтіпті.

Дерек:
Қаражантақ елдімекені — Арыс қаласына қарасты Дермене ауылдық округінің құрамындағы ауыл. Көксарай су қоймасы мен Бөген су қоймасының ортасында орналасқан. Ауылда 100-ге жетер-жетпес түтін бар.



Ауылдың жанынан Арыс-Түркістан каналы өтеді. Егістікке қажетті суды осы Арыс-Түркістан каналынан алады.
1967 жылы пайдалануға берілген каналдың жалпы ұзындығы — 194 км. Канал — Арыс және Түркістан деп аталатын екі тармақтан тұрады. Арыс тармағы Арыс өзеніндегі Қарааспан су бөгетінен басталып, Бөген бөгеніне құяды. Ұзындығы — 51 км. Секундына 15 м3-ге жуық су өткізеді. Түркістан тармағы Бөген бөгенінен басталады. Ұзындығы — 145 км- ге жуық,

Өзіңді түсінбейтін адамның қасында болудан артық жалғыздық жоқ ©

Өмірде жалғыздықтан асқан қасірет жоқ шығар. Себебі жан дүниенің жалғыздығы адамды түрлі ойларға жетелейді. Көбіне адамдар жалғыздықтың салдарынан өмірден түңіліп, өз-өзіне қол жұмсап, не өз ішіне тығылып депрессияға түсіп кетіп жатады… Алайда жалғыздық әрдайым ондай болмайды екен!
Мен осы аптада әдемі жалғыздықты кездестірдім…

Оның есімі — Жеңіс.

Жеңіс — суретші. Ол таң атқаннан кеш батқанға дейін өзінің шеберханасында…






Осындай әдемііі түрлі-түсті бояулармен… Кенеппен… Өз ойымен… Жалғыз…

Жеңіс өмірде жалғыз емес. Достары бар, жақындары бар… Бірақ ол шеберханасында, өзінің түрлі-түсті әдемі әлемінде, өз ертегісінде жалғыз.

Жеңістің өз ертегісінде жалғыз болуының бір себебі бар. Ол бақытын Жеңіссіз тапқан бойжеткен.

Ерекше көктемгі тақырып іздеп жүріп, мен осы жігіттің сол бір жиырма бесінші көктемін салып жатқан сәтінің үстінен түстім.









Суретте «жаңбыр» осындай лактың көмегімен салынады.

Жеңіс Нұртасұлының «Жиырма бесінші көктем» картинасы, кенеп, майлы бояу, 2014 жылдың көктемі

Жеңіс өзінің емес, өзгенің бақыты болып кете барған сүйіктісіне арнаған бұл картинасы жайында:
— Өмір қызық қой. Мәңгі бірге болатындай болып жүресің де… Бір уақытта ол жоқ болып кеткенде жаның қаңырап қалғандай болады. Тағдырыңа жазылғаннан қашып құтыла алмайсың дейді ғой. Өмірде қосылатын да, қосылмайтын да шын ғашықтар бар. Мен бұл картинаны жиырма бес жасымда өзіне қатты ғашық еткен бойжеткенге арнадым. Алайда біз бір бола алмадық…
Мына картинаға мән беріп қарасаңыз көөөп нәрселер көре аласыз. Адамдар, қала, көктемгі нөсер, түрлі-түсті гүлдер, үйлер, машиналар… бәрі-бәрі бар. Тек көре алу керек.
Негізгі акцент картинаға қараған сәтте бірден көзге түсетін екі ғашыққа түсірілген. Жандарынан қолшатыр ұстаған жалғыз қыз өтіп бара жатыр. Ол өмірде махабаттан басқа жалғыздықтың да бар екенін еске салады.
Жоғарырақ қарасаңыз нешетүрлі гүлдер көресіз. Біреулер оларды ағашта өсіп тұрған гүл деп ойлар. Жо-жоқ, ол көктемнің лебі. Гүлдеу, бүршік ату, құлпыру деген мағынаны береді. Байқап қарасаңыз гүлдердің арасында көктемнің ең әдемі гүлдерінің бірі «сиреньді» көре аласыз.
Көктемгі нөсер… Жаңбыр деген нұр ғой. Менің ойымша ол екі жасты бір қолшатырдың астына кіргізіп жауып тұрған нұр. Сонысымен картинаға романтика беріп тұр. Өзім жабырдың астында серуеңдегенді жақсы көремін. Бұл картина менің өмірімнің бір сәтінің көрінісі. Мәңгі осылай болғанда деген арманға толы туынды...

Астананың қысы ұзақ болғанымен, күнтізбе бойынша келіп жеткен көктемді көңілді етудің бірнеше жолы бар. Сүйгеніңіз тастап, махаббатыңыз қарамай қойса да мен айтқан әдісті орындаңыз, сонда өміріңіз шаттыққа толы болады. Ал, кеттік!

1) «Алау»

(Көктем туралы толғау. Ой.)
Көктем – жыл басы. Сірә, мынау дөңгеленген Әлем де дәл осы жаймашуақ көктемнің бір күнінде жаралғандай…

Жадымызда «Араб көктемі» деген атпен қалған бұл оқиғаларға да үш жыл болды. Біреудің қателігі бірдеңе үйрететін болса, нағыз ойланатын сәт келді. Тунистен басталған «демократия толқыны» бірнеше елді қатарынан төңкеріп кетті.

1 – курстың бірінші семестрін тәмәмдап қалған кезіміз. Қысқы сессия уақыты. Алғашқыдағыдай емес қалаға біраз үйреніп қалдым. Сессия деп қиналып та жүрген жоқпын себебі жөндеу жұмыстарымен айналысатынымды білетін кураторым үйімның тұсқағазымен ленолимін ауыстыры беруімді өтінген қайтарымына әрине оқытушылармен сөйлесіп бағаларымды қойдырып беріп жүрді. Басында ақша ұсынған бірақ өзім одан бас тарттым. Одан ақша алып не табам әлі алды үш жылым бар деп ойладым. Бір бөлмелі пәтердің қонақ бөлмесінің тұсқағазымен ленолимін группадағы бір баланы жаныма алып 4 күнде ойдағыдай аяқтадым. Сенбі күні люстра алуға баратынын және люстра ауыстырып беруімді өтінді. Жексенбі күні қайтып сол үйге бардым жалғыз өзім, апай мені тастап өзі университет бітіргелі кездеспеген бір құрбысымен кездесетінін айтып кетіп қалды. Ақсап тұрған электр сымдарын қайта жүргізіп, люстраны ауыстырып болғанша кеште болып қалыпты. Жұмысымды аяқтап сәл демалып алайын деп диванға жантая салғам,ұйықтап кетіппін есікке кілт салынып тақырлаған дыбыстан ояндым. Апайымда келіп қалыпты. Көңілді жүр сәл пәл қызып алған секілді. Сапалы жасалған жұмысқа да риза болып одан сайын көңілі көтеріліп қалды. Енді жазға қарай дәретхана мен ваннаны жөндеп берсең деді. Мен оны жазғы сессия кезінде қатырып берем деп сөз бердім.

Кетуге ыңғайланып жатқанмын, кенет, апай шәй ішіп кет дегенсоң қала тұруыма тура келді. Сонымен шәй үстіндеміз. Әңгімемізде жарасып отыр. Ұзақ отырдық. Айтылмаған әңгіме қалмады. Менің бір сұрағымнан апайдың кенет көңілі бұзылып көзіне жас үйірілді.
Ол «неге жалғыз тұрасыз?» — деген сұрақ еді.

Аз кем паузадан кейін апай әңгімесін былай бастады: Біреудің еркелетіп өсірген жалғыз перзенті едім. Ата – анамның менен басқа не ұлы, не қызы жоқ еді. Әкем совхоздың директоры, анам мұғалім болды ештеңеден таршылық көрмедім, ақ дегенім алғыс қара дегенім қарғыс, бәрі менің сөзімді сөйлейтін. Соның кесірінен менде көкірек мінез қалыптасты. Мектепті бітіріп Алматыға арман қуып келіп студент атандым. Оқу үлгерімім өте жақсы өзіммен өзім сабағыма барып келіп жүрдім әкем бар жағдайымды жасап қойған болатын. Бірақ сол көкірек мінездің арқасында ешбір жігітті менсінбедім. Небір сайдың тасындай нарқасқа жігіттер сөз айтып келгенде олардың жігерін құм етуші едім. Сөйтіп жүргенде 5 жылда өте шығып институттыда қызыл дипломға бітірдім. Институттан кейін әкемнің ескі таныстары арқылы МГУ-дің аспирантурасына түстім. Оны бітіріп Алматыға қайта келіп өзім оқыған білім ордасына жұмысқа орналастым.

Қарасам жасымда біразға келіп қалыпты бірақ тұрмысқа шығуға әлі асықпадым себебі кандидаттық диссертация жазуды бастап кеткен болатынмын. 5жылда ғылым кандидаты болдым, үкімет осы үйді де беріп үлгерген еді. Айналама қарасам бұрынғы құрбы құрдастарымның бәрі отбасылы, балалары мектепте оқиды тіпті кейбіреулерінің балалары мектептің соңғы сыныптарында оқып жатыр екен. Сол кезде ғана маған тұрмыс құру туралы ой келді, бірақ бәрі кеш еді. Маған одан кейін жас жігіттер сөз айтпайтын болды. Кафедрадағы әйелі қайтыс болған бір профессор біреу арқылы ойын жеткізгенде намыстан жарылардай болдым.

Солай жүргенде жасымда қырықтан кетті бірақ дәл сол кездерде докторлық диссертациямды қорғап соған алданып жүргем деп шкафты ашып ішінен жартылай ішілген коньякті алып қырлы стақанның ортан беліне дейін құйып қағып салды да терең бір демалып дәл осылай көптен бері ешкіммен әңгімелеспеп едім, біреумен әңгімелессем болды бәрінің айтатыны бір отбасы, бала шағасы. Ондай әңгімелерді көп тыңдап тұра алмаймын деді. Коньяктан дәл солай тағы құйып іштіде білесіңбе тіпті мен жұмыс,ғылым деп жүргенімде ешбір еркекпен болып махаббаттыңда ләззәтын татып көрмеппін, еркектің ыстық құшағын аңсап өткен ұйқысыз түндерім қаншама еді деп көзіне тағы жас келіп өксігіне тұншыққандай болдыда өмірдегі ең жаман нәрсе жалғыздық екен деді.

Оны аяп кеттім, иығына қолымды салып жыламаңыз бәріде жақсы болады деп бір жағынан сол сұрақты қойғаныма өкінгендей боп тұрғанымда олда маған басын қойып белімнен құшақтағандай болды. Ал менің қолым автоматты түрде төмен түсіп май құйрықтан мытып – мытып жіберді. Ол сол күйі тұр. Кет әрі емес. Не керек сонымен құшағымыз жазылмай қонақ бөлмеге кіріп оны аймалап шешіндіре бастадым. Өзім білетін эрогенді зоналардың барлығынан қоздырып барып іске кірісе бергенде үңгірдің есігінен кіру мүмкін емес. Ал оның әр бір кіргізуге әрекет жасағаныма қиналған даусы. Оның алдында айтқан ешбір еркекпен болып махаббаттыңда ләззәтын татып көрмеппін деген сөзінің байыбына енді жете түсіндім. Солай біраз арпалыстым бірақ оның асыл тұңғиығына еніп кету мүмкін болмады. Біраз үзіліс жасамасам өліп қалатын түрі бар сияқты. Жарты сағаттан кейін тірлікті қайта бастадым бірақ бұл жолы тіптен шыңғырып зәремді ұшырды. Оның үстіне көршілер естіп полиция шақырама деп тағы тоқтаттым. Әлден уақыттан соң ұлы мүшемді сайлап алып тағы бастадым. Біраз итеріп бар күшімді салып кеп жіберіп едім пырт еткендей дыбыс шықтыда ар жағына бірақ өттім оныңда жан даусы шығып қимылсыз қалды. Ары бері итерістіріп менде тірлігімді бітіріп шаршағаным сондай жанына құлай кеттім. Ол әлі қимылсыз жатты. Таңертең оянсақ әлі солай жатырмыз тек оның көздеріне тағы жас үйіріліп жатыр. Мен орныман тұрып киініп алдымда үнсіз үйден шығып кеттім. Жолай үйге соғып сөмкемді алып университетке бардым 4 сабақ соның сабағы еді. Келді. Көңіл күйі онша емес. Бірі – біріміздің бетімізге қарамадық.

Жұмыста отырып, біршама видеоларды сайтқа салып, соның жүктеліп болғанын күтіп, дәптеріме бірдеңелер шимайлап отырып, көзімді ашып қалсам, мынандай бірдеңе сызып тастаппын.

Өөөө, мынау рас па? Шығаруға болады ма екен мынаны? Шимайыма сенбей, фотошопта тағы бір сызып көрдім.

Жасауға әбден болатын сияқты, видеоларым әлі жүктеліп жатыр екен, осы арада тез тез нотпатымды ашжверіп html мен css-те жасап тастадым. Шықты!

Түсінбегендерге, біздің алгоритміміз шамамен былай болмақ:


Енді код:
HTML-де бізге БЕС тег қажет. Ия, бір мұрт үшін БЕС тег көптеу әрине, бірақ уақымды алып, псевдоэлементтердің түбіне түскім келген жоқ, сондықтан, БЕС тег қолданамыз.

<div id="murt_box">
<div id="murt_left"></div>
<div id="murt_left_1"></div>
<div id="murt_right"></div>
<div id="murt_right_1"></div>
</div>

Ары қарата кеттік, алдымен #murt_box элементін ортаға орналастырып адламыз, бұл біздің мұрт орналасқан контейнет болады.

#murt_box {
	position: relative;
	width: 100px;
	margin: 100px auto;
}

Енді мұрттың бір жағын шығарып аламыз, #murt_left-тен бастайық.

#murt_left {
	width: 52px;
	height: 52px;
	background-color: #000;
	position: absolute;
	top: 100px;
	border-radius: 50%;
}

«Осы элементтің алдына» деген псевдоэлемент қолданамыз

#murt_left:before{
	content: '';
	position: absolute;
	background-color: #000;
	width: 210px;
	height: 210px;
	border-radius: 50%;
	right: -38px;
	bottom: -11px;
	z-index: -1;
}

«Осы элементтен кейін» деген тағы псевдоэлемент қолданамыз

#murt_left:after{
	width: 220px;
	height: 220px;
	background-color: #fff;
	content: '';
	position: absolute;
	top: -212px;
	left: -67px;
	z-index: -1;
	-webkit-transform: rotate(-48deg);
	-moz-transform: rotate(-48deg);
	-o-transform: rotate(-48deg);
	transform: rotate(-48deg);
}

#murt_left_1 тегі біздің мұрттың керек емес жерлерін жасырып тұруға арналған.

#murt_left_1{
	position: absolute;
	background-color: #fff;
	width: 153px;
	height: 153px;
	border-radius: 50%;
	left: -129px;
	bottom: -137px;
}

ВУОЛЯЯЯ!!!


Дәол осындай ретпен, келесі #murt_right, #murt_right_1 элементтеріне де жазып шығамыз.

#murt_right {
	width: 52px;
	height: 52px;
	background-color: #000;
	position: absolute;
	top: 100px;
	left: 70px;
	border-radius: 50%;
}

#murt_right:before{
	content: '';
	position: absolute;
	background-color: #000;
	width: 210px;
	height: 210px;
	border-radius: 50%;
	left: -38px;
	bottom: -11px;
	z-index: -1;
}

#murt_right:after{
	width: 220px;
	height: 220px;
	background-color: #fff;
	content: '';
	position: absolute;
	top: -212px;
	right: -67px;
	z-index: -1;
	-webkit-transform: rotate(48deg);
	-moz-transform: rotate(48deg);
	-o-transform: rotate(48deg);
	transform: rotate(48deg);
}
#murt_right_1{
	position: absolute;
	background-color: #fff;
	width: 153px;
	height: 153px;
	border-radius: 50%;
	right: -151px;
	bottom: -137px;
}

Нәтижесі мынадай болып шықты, анимациядағыдан өзгешелеу әрине, бірақ өзім ұқсаттым.


Бұл посттан біз нені үйрендік? )))
border-radius — элеменнің радиусын өзгертуге арналған.
transform: rotate() — элементті трансформациялау, бұру
:before — псевдоэлемент, «элементтің алдында» дегенді білдіреді. (content свойствосымен қатар қолданылады)
:after — псевдоэлемент, «элементтен кейін» дегенді білдіреді. (content свойствосымен қатар қолданылады)

Демосы мына жерде. http://hosting.users.kz/mysal/murt.html

Көктем — халық қажеттілігінің ауысар тұсы: қыста қажет болған дүниелер көктемде мүлде іске аспай қалады немесе керісінше. Әсіресе, күнделікті біз елей бермейтін кей қызметтер мен тауарлар күн жылыған сайын қолданыстан сытыла береді. Көктем — табиғат жаратылысына ғана емес, кәсіпкерлердің қалтасына да өзгеріс алып келетін мерзім.
Астана қаласының бірнеше бизнес қызметкерлерінен сұхбат алып, көктем олардың тұтынушыларын қалай өзгертетінін білген едім.

Адамдар көктемде арақ-шарапты азайтады

Нұрбек, азық-түлік дүкенінің сатушысы


Адамдардың тамақ жеуіне жыл мезгілі қатты әсер етпейді ғой, барлық кезде бірдей. Бірақ, күн жылығанда адамдар ішімдік сатып алуды азайтады, айран, сүзбе сияқты сүт өнімдері көбірек өтеді.

Қыздар күн жылыған соң көшеден-ақ такси ұстай салады

Сағи, такси жүргізушісі


Қыста күніне 18-22 шақырту түсетін, қазір 14-ке әрең жетеді. Қызметіміз ауа райымен тығыз байланысты. Біздің басты клиенттеріміз қыздар ғой, олар қыста қысқа не жеңіл киініп шығады да, көшеде такси ұстап тұра алмайтындықтан бізге хабарласады, әсіресе, кешкісін көп хабарласатын қыста. Күн жылынған соң ол қыздар көшеден-ақ такси ұстай салады. Көктемде клиенттеріміз азайып кетті. Алдында қыздарды қыдыруға апарып-алып келіп жүрсек, қазір тек жұмысқа баратын-келетін адамдарды, қала қонақтарын тасимыз.

Адамдар қолөнермен күн жылығанда айналысатын сияқты

Сұңғат, қолөнерге арналған бұйымдар сатушы


Қыста базарда суық болған соң ба, клиенттер аз болады. Меніңше, олар қолөнермен күн жылығанда көбірек айналысатын сияқты. Қыста күніне 20-30 адам келсе, қазір күніне 80-100 адам келеді. Өзіміз де айына бір рет әкелетін тауарды күн жылығанда көбейтіп, айына үш-төрт рет әкелеміз.

Көктем — тұсаукесер тойының мезгілі

Азиза, тойбастарға арналған бұйымдарды сатушы


Тойбастарға салатын заттар қысқа қарағанда көктемде көп өтеді. Әсіресе, қыз ұзату, үйлену және тұсаукесер тойларына арналған бұйымдарды алады, тұсаукесер тойы басым. Сүндет той көктемде мүлде болмайды. Қыста күніне 10 адам ғана келсе, қазір 50 адамға дейін тойбастар бұйымдарын алып кетеді.

Көктемде дәріден гөрі витамин көп өтеді

Сәуле, дәріханашы


Клиенттеріміз көктемде азайып кетті. Қазір ауру азайып, адамдар ағзасын әлдендіру үшін витаминдерді көп алады. Бірен-саран тұмауға, қан қысымының ауруларына арналған дәрілерді сұрап қалады. Көктемде гормондардың әсерінен жыныстық қатынасқа қажетті заттар да көбірек сұраныста.

Адамдар іш киімін көктемде көбірек ауыстырады

Сұлушаш, іш киімдер сатушы


Қыста сауда үйлерінде өтетін шығар, базарда тауар мүлде өтпейді. Қазір көбейіп жатыр, енді басталады ғой. Әйелдер, әсіресе, қыздар іш киімдерін ауыстырып жатқан сияқты. Негізі бәріне керек зат қой бұл.

Көктемде халық арықтау үшін де жаяу жүруі мүмкін

Гүлзира, кондуктор


Күн жылыса, адамдар жаяу жүреді ғой. Мысалы, арықтау үшін, ақша үнемдеу үшін. Қазір автобусымызға мінетін клиенттер азайды. Қыста суықтан қашып та мінетін еді, қазір тек жұмысқа баратын және қайтатын уақыт, түнде біз жұмыстан қайтар уақытта адам көбейеді. Күн ұзарған сайын біздің режим де ұзарады да, кинодан, серуеннен, басқа да жерден қайтқан адамдар автобусқа мінеді.

Көктемде қозғалыс көп болған соң «тысқа шығу» да көбейеді

Оля, базардағы әжетхана қызметкері


Жабық ғимаратта отырсақ та, қыста адам аз болды. Қазір екі есеге көбейді. Күн жылынды ғой, адамдар көп су ішеді де, әжетханаға көп барады. Алдында тек жалға алғанымыз үшін төлейтін ақшаны ғана өтейтін едік, енді пайда түсіре бастаймыз. Көктемде күніне 200-ден аса адам келіп жатыр.

Күн жылынды — Астанаға келетін қонақтар көбейеді

Айгүл, пәтерлерді жалға беруші


Пәтерлерді қыста да көп алатын, қазір одан сайын көбейіп жатыр. Астанаға келетін қонақтар көбейеді енді. Әсіресе, мейрамдарда бір жасап қаламыз, ол кезде бағаны да едәуір көтеріп тастаймыз ғой. Конкуреттеріміз де күннен-күнге артуда. Ақша табатын мезгіл келгенімен бәсекелестер кедергі келтіреді.

Қазір күніне 15 адамға дейін қызмет көрсетемін

Гуля, жезөкше


Қыста күннің суығында тоңатын едік, қазір тоңбаймыз. Көшеде тұруға да көп уақыт кетпейді. Кейде тіпті «мама Роза» үйден шығармай, бірінен кейін бірін тізіп, клиенттер тауып қояды. Қазіргі клиент санын нақты айта алмаймын, санамадым. Шамамен, күні-түні 15 адамға дейін қызмет көрсетемін, кейде түн бойына алып кетеді мені. Ал, кейде сағатпен емес, 20 шақты палка ғана болады.

(Басы)

Оныншы көктем
Алматыға шынымен ғашықпын! Өткен жаз отбасымызбен «Алма-Арасанда» демалдық. Содан әлі айыға алмай жүрмін. «Жазды қалай өткіздің» деген шығармада біраз көсілдім. «Күз» бен «қыс» тақырыптарындағы шығармаларға да Алматыны кірістіргенім есімде. Енді, «Көктем» туралы жазыңдар дегенде, мұғалімім «Алматыны қоспай-ақ қой» деді. Алматыны қоспағанда Атыраудың көктемі туралы не жазасың? Көктемде маса шығады, балшық болады, ол кепсе, шаң көтеріледі деп пе?! Құралайдың кезіндегі жаңбырды жазуға болатын шығар, сосын. Әжемнен амалдарды үйрене бастадым, «әлхам» мен «құлқуалланы» жаттап жүрмін. Бір күнде жаттап алуға болады ғой, бірақ, жазда сатып алған «Dendy» ойнаудан қол босамай жүр.

Он бірінші көктем
Бастауышпен қоштастық. Биыл да жазда Алматыға барамын ба деген асқақ арман болған. Папымдар олай болмайтынын айтты. Сосын, жергілікті «Құлыншақ» газетінің жас тілшісі ретінде Астананы көрем бе деген үміт болды. Алайда, «Жас Астана – жас жеткіншектер көзімен» халықаралық фестиваліне де бара алмайтын болдым. Жасым кіші деді. Жазда бөлеммен бірге жергілікті «Тұлпар» лагеріне баратын болдық. Көңіл-күй жоқ…

Он екінші көктемім
Бесінші сыныптан бастап, математикадан тереңдетілген гимназия сыныбы болдық, Құдай ұрғанда. Үшінші тоқсан да үшке шығатын сияқтымын орыс тілі мен математикадан. Есесіне, қазақ тілі мен қазақ әдебиетінен үлгерімім жөнделіп келеді. Үйдегі кітаптардың ішінде де қызық шығармалар бар екеніне көз жеткізе бастадым. «Sega» ойнаудан да қызығырақ па деп қаламын кейде…

Он үшінші көктем
Бұл көктемде жақын адамыңды жоғалтудың не екенін сездім. Әкемді меңдеген дерт – Ауғандағы соғыстың салдары – «Бехтерев ауруы» деп жүргеніміздің, ғылыми тілде «анкилозирдеуші спондилоартрит» – неден туындайтыны белгісіз һәм жазылмайтын ауру – екенін кейін білдім. Дәрігерлер жиырма жеті жасында оған бұл диагнозды қойғанда, «әрі кетсе, он жылдай ғұмырыңыз қалды» деген екен. Қысқасы, бұл көктем осындай көңілсіздеу болды…

Он төртінші көктем
Осы көктемнің де көңілсіздеу болатын түрі бар. Жұма сайын әжем үйретіп кеткен «құлқуалланы» әкеме қосып, әжеме де бағыштайтын болдым. Кітап оқу сиреді, далаға шығып, соңымнан шешем іздеп шыққанша үйге қайтпайтын әдет пайда болды. Темекі тартып ұсталып қалатыным да осы көктем-ау деймін. Әлде, келесі көктем бе екен?! Осы екі көктем бір-біріне қатты ұқсас.

Он бесінші көктем
Өткен қыста кітапхананың үздік жас оқырмандарының бірі ретінде Алматыдағы әлдебір жиынға барып қайтқанымның айтып тауыса алмай жүрген қызығы болмаса, бұл көктемде де сол – тірліктің негізгі штрихы темекі тартуға, былтыр жазда үйренген арақ ішу мен шөп шегу қосылды… Осы тоқсан информатикадан «үш» шығатын болар. Өткен тоқсан әупірімдеп төртке шыққам. Мұғалімім ренжулі: мектепішілік пәндік олимпиададан қалалыққа жолдама алып, оған бармай қалып едім. Бірақ, айтарлықтай проблема туғызып жүрген жоқ, ол мен үшін: орыс тілі мен алгебраның қасына қоса салармын. Проблема: гитарамды сындырып алдым. Енді, біздің үйде Высоцкийге, Визборға, Табылдыға қосылып ешкім ән айтпайды. Көшеде – Петлюра мен Цой.

Он алтыншы көктем
Биыл көктемде Махамбеттің 200 жылдығына арналған сыйлықтың иегері болдым. Не сыйлық екеніне сол кезде мән бермеп ем, қазір де есіме түсіре алар емеспін. Есімдегісі: қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен мектепішілік олимпиададан қалалыққа жолдама алып, қайтадан ұйықтап қалуға мүмкіндік берген, қалалық Абай оқуларынан бірінші орын алғызған «Махамбет туралы толғауымның» ақысы ретінде, дипломға қосып, былғары портфель мен жиырма бес мың теңге ақша берді, орталық стадиондағы түлектердің қоштасу кешінде, облыс әкімінің өзі. Ия, Әбішке ме, Иран-Ғайыпқа ма, әйтеуір, біреуге еліктеп, осындай шұбалаңқылап, басын аяғына жазып, аяғын басында келтіріп жұмбақтағансып баяндау секілді қыршаңқы жазу стилі пайда болды, осы көктемнің аяғында. Бұдан, өздеріңіз түсініп отырғандай, мен осы көктемде «бірдеңелер» жаза бастадым… Әлгі ақшаға бірден барып, мамама телефон алып бердім. Осылайша, тоғызыншы классты тәмамдағаным туралы куәлігімдегі үш «үшті» жуып шайғандай болдым. Қуанышты жаңалық бір бұл емес: мамам, биыл Алматыға барамыз деді.

Он жетінші көктем
Бұл көктемде сыныптың балалары былтырғыдай емес, жайдарылау сияқты. Өйткені, алда, емтихан да, аты белгілі болса да, заты беймәлім – тестілеу де жоқ. Орыс тілі мен информатикадан жағдайды реттедік, сынып жетекшім де геометриядағы үлгеріміме бола, алгебрадағы бағаларымды көтеріңкіреп қоятын сияқты. Бірақ, бәрібір, бақылаулар баяғыша, «екі мен үш». Ол – маңызды емес. Маңыздысы – мен шын ғашық болып қалған сияқтымын. Білмеймін, бұрынғылар бала махаббат болған шығар, әлде басқа ма, әйтеуір, бұл жолғы күй мүлдем бөлек. Бұрын қалай байқамай келгем, оның әдемілігін, ақылдылығын… Жоқ, оны тартымды қылатын бұл қырлары емес… Неше жыл бір сыныпта оқып келеміз… Әскери комиссариат тексеруінен соң, «кім боласың?» деген сұраққа ақыры жауап тапқандаймын. Алматыдағы әскери оқу орындарының біріне түсіп көремін.

Он сегізінші көктемім
Әскери болмайтын болдым. Өткен жазда бір қолайсыздау оқиға орын алып, әскери өмірге жол жабылды. Алматыға, мамам мен папам оқыған КазГУге құжат тапсыратын шығармын. Тестілеуден соң көреміз, енді… Былтыр көктемде оянған махаббат, сол жылдың күзінен аспады. Биыл мектеп бітіреміз: ата-аналар жиналысы сайын, «балаларыңа репититор жалдаңдар! Тесттен құлап қалмасын» дейді мұғалімдер. «Сонда он бір жыл бойы, мектеп не үйретті?!» деп мамам екеуміз бір-бірімізден сұрап қойдық. Репититор жалдамайтын болдық. Оның ақысына гитара аламын. Бірақ, «дені дұрыс ән» үйрену керек, мама үшін.

(жалғасы бар)

Көктем келді. Қар еріді. Күн жылынды.

Мектепте оқушы кезімізде мұғалима көктем жайлы эссе, шығарма жазуымызды тапсырғанда міндетті түрде осы сөздерден бастаушы едік. Мұны неге еске алып отырмын, дәл қазір бізге берілген көктем тақырыбын неден бастарымды білмегендіктен болар. Көп ойландым, ақыры өз ауылымның, туған жерімнің көктемі жайлы, нақтырақ айтар болсақ, тек көктем шыға салысымен туған жерде орын алатын оқиғаларды қысқаша баяндап өткім келеді