Атырау туралы еліміздің басқа аймағындағылар түгін тартса, майы шығатын жер деп есептейтіні жасырын емес. Және атыраулықтарды шіріген бай деп есептейтіндер де жетерлік. Былай қарағанда соңғы пікірге негіз жоқ емес. Расында да атыраулықтар шіріп жатыр. Бірақ байлықтан емес…
Әңгіменің әлқиссасынан бастасақ. Ақыры денсаулық туралы әңгіме болып жатыр екен. Атыраудың экологиясының денсаулыққа қандай зияны тиіп жатыр, көрейінші деген ойға келдім. Өйткені соңғы жылдары атыраулықтардың денсаулығы өте төмен деп дабыл қаққан пікірлер БАҚ-ты шарлап кеткен еді. Тіпті алдыңғы жылдары «Жас алаш» газеті «Атыраудың халқы бір күнде ұйқысынан оянбай қалуы мүмкін» деп дүрліктірген болатын.
Осындай пікірлерді естіген соң, экологтардың пікірлерін іздедім. Атырау облыстық экология департаментінің басшысы Ербол ҚУАНОВ мырза ауаның ластануына қаладағы кәсіпорындар кінәлі деп жар салыпты. Облыстың бас экологының сөзіне қарағанда ауадағы күкіртсутектің көбеюі қалыпты деңгейден әлдеқайда көп. Құдай сақтасын, Ербол мырзаның сөзіне қарағанда «Жас алаштың» сөзінің жаны бар ма деп қалам.
Хош, не керек, ауаға зиянын тигізгендерді өз көзімен көрейін деп қаланы шарлап шықтым. Бірақ мен дегенде ай жарық дегендей, шыны керек, танауды қытықтайтын түтіні бұрқырап, шаңдатып жатқан кәсіпорындарды көре алмадым))

Бұрын қала сыртында болып, қазір ішіне еніп кеткен Химпоселок


ЖЭО (ТЕЦ) Бұрын осы жақта тұрған болатынмын. Сонда мына мұржалардан қара түтін будақтап жататын. Қазір...)



Атырау мұнай өңдеу зауыты.

Ешқандай түтін жоқ… Алдамшы көрініс болмаса деп үміттенем

Қаланың екінші жағына жол тарттым. Осы жақта бір шаңдатып жататыны бар еді.

Атырау Полиэтилен зауыты. Қаладан бірер шақырым жерде.


ҚазТрансОйл. Ана мұржалардан түтін шықса… шықпаса неғып тұр дейсің?!

Осындай үңірейген зеңбіректің ұңғысындай мұржалардан шығатын түтінді жұтып жүргенімді елестеткеннің өзі қорқынышты екен.
Содан кейін жалма-жан таныс экологқа хабарластым. Одан осы «зеңбіректерден» шығатын түтіннің қаншалықты зияны бар екенін сұрағам.

Саягүл Жұмашева, эколог:
«Бұл жөнінде мен Ербол Қуановтың пікірімен келісем. Кезінде атмосферада күкіртсутектің мөлшерден тыс көбейіп кеткені туралы талай дабыл қақтық. Ол жергілікті тұрғындардың денсаулығына қаншалықты зиян екенін де айттық. Бірақ бұрын облыстық экология департаментінде жасағанымда ауаның ластануына кімді кінәларымызды білмейтінбіз. Себебі соңғы үш-төрт жыл көлемінде ғана бұл мәселе зерттеле бастаған болатын. Зерттеудің нәтижесі міне белгілі боп отыр. Енді нақты іс-шаралар жасауға мүмкіндік бар»
— Ал Атырау халқы бір күнде оянбай қалу қаупі бар ма?
«Жоқ, құдай сақтасын! Ондай қауіп болуы мүмкін емес. Бірақ дәл қазіргі ахуал шынымен қауіпті. Бірақ бірден әсер етпейді. Ептеп еніп, жайлап алатын болса, жылдар өте келе түрлі ісік, құрт аурулары секілді індеттер жайлауы мүмкін»

Зауыттарды шарлап болғасын, кейін қайтпақ болғанда, атасына рахмет, мені тасып жүрген досым Еркебұлан бір жерді көрсетпекші болып қара жолға түсіп берді.
Салып ұрып, қала сыртындағы қоқыс төгетін жерге келдік. Қала сырты деп айтылғанмен, әлгі зауыттардың маңында, қаладан екі-ақ шақырым қашықтықта орналасқан. Ондағы ахуалды көргенде жағамды ұстадым.

Құдды арнайы целлофан-пакет алқабы сияқты



Арасында бір бомж керекке жарарлық бірдеңе іздеп жүр екен…

ҚазТрансОйл-дың артқы жағынан көрініс

Бұны бір көргенде арнайы әлеміштеп-әдемілеген қорған деп ойлап қалуға да болады. Бірақ…


Жақсы емес…

Әрине, экологтардың зауыттар туралы дабыл қағуын жалған деп айтпақ ойым жоқ. Дегенмен мына соңғы суреттерге қарап, кәсіпорындарсыз да ауаның ластануына өзіміз үлес қосып жатқандаймыз. Мына полиэтилен пакеттер шірімейді. Әрі жердің де ластануына себепкер. Одан қалса, қоқысты өртегенде шыққан түтіні қаланы алып кететіні тағы бар.
Жалпы кәсіпорындармен қатар, Атырау тұрғындары өз-өздеріне жасасаған қысастық жасап отырған сияқты. Оған үйге қайтып келе жатып, қаланың ортасындағы мына бір көзім түскен көрініс дәлел бола алады)

Пролог

Асылында бұл әңгімені аурухана табалдырығынан аттамай тұрып, тіпті мүлде ауырмай тұрып оқығаның жақсы болар еді. Жыл сайын Шоқан мен Сұлтанмахмұт, Чехов пен Шопенге жұртта қалғандардың сәлемін жеткізетін 2 миллионнан астам адамға қарамастан, көбіміз бұл аурудың бізге еш қатысы жоқтығына және болашақта да қатысы болмайтынына күмән келтірмейміз.

Сұрақтарға медицина ғылымдарының кандидаты, «Уро-мед» медициналық орталығының уролог-сексопатолог дәрігері Сұлтанбеков Қасымхан Әділханұлы жауап берді.
Youtubeтің репутациясын қалыптастырмаған қолданушыға белгілеген лимитіне байланысты видеосұхбат үшке бөлінді. Видеолар монтаждалдалмады. Қаз-қалпында…

Урологқа төмендегі сұрақтар қойылды:
1. Еркектердің жыныс аурулары дегеніміз не? Бұған қандай ауру түрлері жатады? Бұл ауру түрлері адамда қалай пайда болады? Қандай жолдармен жұғады?
3. Белсіздік пен бедеулік дегендер екі түрлі ұғым ба? Айырмашылығы неде? Осы сөздің қайсысы ер және әйел адамға қатысты қолданады?
4. Еш ауру белгілері байқалмаса да өз денінің саулығы үшін жыныс ауруларының түрлеріне алдын-ала тексерілу қалай жүргізіледі? Жалпы диагностикаға не кіреді?
5. Сосын көп инфекциялар анализ тапсырғанда, неге екені белгісіз, еркектерде көрінбейді, бірақ әйелдерде көрініп тұрады. Бұған не себеп? Әйелдердің иммунитеті төмен болғандықтан ба?
6. Спермограмма деген не нәрсе? Оның қорытындысы аналық жұмыртқа жасушасының ұрықтануына қаншалықты әсер етеді?
7. Кеш үйлену зиян ба? Жыныстық қатынасқа түспей, девственник болып жүрудің денсаулыққа залалы қандай? Тұрақты секске түсу уақыты неше жастан басталады? Сосын ерте жастан бастап жыныстық қатынасқа түсудің денсаулыққа кері әсері бар ма? Аптасына неше рет жыныстық қатынасқа түсу қалыпты болып саналады?

Еркектің жыныс аурулары. Урологпен әңгіме. I

8. Еркек қуатын арттыратын, немесе эрекцияны ұзаққа созатын дәрілердің денсаулыққа әсері қалай? Бұл дәрілер зиянды және зиянды емес болып бөлінеді ме? Олар қалай аталады? Мұндай дәрілерді таңдағанда нені ескеру қажет?
8. Халық емдерін жасап жататындар болады ғой. Мысалы, иппотерапия. Жылқыны салт мініп, емделу. Жылқының үстіне жайдақ мініп жүрсе, еркек қуатын арттырады дейді. Бұл қаншалықты рас? Жылқыға жайдақ мінсе, «массаж простаты» болады дейтіндер де бар? Бұл дұрыс па?
9. Төсекте тез бітіріп қоймай, түрлі амалдар жасап, соза түскісі келетіндер болады? Мұның ер адам денсаулығына зияны қандай? Кейде еркек тез бітірмес үшін амалдайды? Сперманың шығып кетпеуіне қарекет жасайды? Соның денсаулыққа, партнершаға кері әсері бар ма?
10. Минет арқылы инфекция жұғады ма? Оралды секс кезінде еркектің жыныстық мүшесіне инфекция берілуі мүмкін бе? Және керісінше, еркектің жыныстық мүшесінен ауыз қуысы арқылы әйелдің денсаулығына қандай да бір ауру беріледі ме?
11. Аналды секстің еркек пен әйел денсаулығына зияны бар ма?
12. Сұрақ-жауап.кз деген сайт бар. Сұрақ қойылады, сәйкесінше жауап беріледі. Жауап болмауы да мүмкін. Сонда мына бір сұрақ қойылған екен. Көп қаралған сұрақтардың бірі, демек көпшілікті мазаландырған сұрақ. Былай дейді: Ер адамдардың жыныс мүшесінен ірің ақса, ол қандай ауру, оны қалай емдейді? Не істеу керек?

Еркектің жыныс аурулары. Урологпен әңгіме. II

10. Ақылы секс қызметін пайдаланғанда нені есте ұстаған жөн? Яғни, жезөкшеге барғанда неден сақтану қажет? Неге мән беру керек? Презерватив таңдағанда бастысы не? Секс кезінде презерватив жыртылған болса, жыртылғаны белгілі болса, онда сол уақытта не амал жасауға болады?
13. Соңғы үш-төрт жыл ішіндегі статистика ерлердің арасында урологиялық-андрологиялық аурулардың кеңінен таралып отырғанын көрсетті? Бұған не себеп?
14. Тамақтану сапасы да еркек қуаттылығына қаншалықты әсер етеді? Қуаты қайтып қалмас үшін не жеп, не ішу керек?
15. Ер адам алдын-ала тексеруден өту үшін, мысалы осы Уро-медке келетін болса, қалтасында қанша ақшасы болуы керек? Алдын-ала тексерудің құны шамамен неше теңге болады? Тексеру қалай жүргізіледі? Неден басталады? Немен аяқталады? Сіздердің орталықтарыңызда қандай жеңілдіктер қарастырылған? «Еркек денсаулығы» атты кешенді тексерудің ақысы қанша?

Еркектің жыныс аурулары. Урологпен әңгіме. III

Сонымен, бұл видеосұхбатты жасаудағы мақсат не еді? Біріншіден, ер адамдарды ауруын асқындырып алғанша жүре бермей, денсаулығында ешбір сырқат белгілері байқалмаса да, аурудың алдын алу үшін дәрігерге қаралуға шақыру. Екіншіден, уро-андрологиялық ауру түрлерінің барлығында клиникалық белгілер болмайтындықтан, жасырын дамып келе жатқан дерттерді анықтау үшін сәйкес анализдерді тапсыруға тарту. Үшіншіден, ер адамның жұмыстағы, күнделікті жүріп-тұрудағы ширақтығы, еңбек өнімділігі оның сексуалды белсенділігімен тікелей байланысты деген теория — ғылыми ортада қалтқысыз шындық ретінде расталмаса да, түрлі тәжірибелер арқылы дұрыс екендігі айтылып жүр. Ер адамдардың жыныстық қатынасқа жарамай қалуы да олардың еңсесін түсіреді делінеді. Отбасының шырқы бұзылатыны кәдік. Осы себепті де уролог-андролог дәрігерге қаралудың жөн екендігін ұғындыру. Төртіншіден, секс мәдениеті, жыныстық қатынас гигиенасы секілді тақырыптар төңірегінде маманның айтарын көпшілікке жеткізу.

Қазтагта жарияланған мына мәлімдеме ерлер денсаулығына қатысты жағдайдың расында да күрделі екендігін көрсетеді:

Қазақстанда ер адамдардың тек 10 пайызы ғана өз еркімен уролог-дәрігерлерге көрінеді.
Бұл ҚР бас урологы, Жарбосынов атындағы ғылыми урологиялық орталығының бас директоры Мырзакәрім Алшынбаев айтты. ҚазТАГ.
«Ер адамдардың тек 10 пайызы ғана өз еркімен келіп дәрігерлерге көрінеді. Әйелдері қолдарынан жетектеп әкеліп жататын жайттар да жиі кездеседі. Бірде біреуі маған қабылдауға келді де, былай деді: «Мінеки, оның талдамалары, өтінемін, ем жазып беріңізші». Ер адамдардың психологиясын өзгертпейінше, жақсаруымыз екіталай. Әйел адамдар гинекологқа жылына екі рет барады ғой, ұялмайды, және дұрыс жасайды. Ал ер адам урологқа қаралса болды, бәрі бітті – ол әтек. Осы жаман. Дер кезінде дәрігерге көрінгеннен өмір сапасы айтарлықтай жақсарған болар еді. Ер адам қаншалықты сау болса, отбасы да соншалықты бақытты», – деді ол мәслихатында.
Ол былтырорталықта өткен «Ер адам денсаулығы күндері» жобасының аясында 16 қалада 4 мың ер адам және ер балалардың тексерілгенін айтты. Уроандрологиялық патология ер адамдар мен ер балалардың 83,3 пайызынан анықталған.
«Мына сандарға мән беріп қараңыздаршы! Қазақстанда ер адамдардың репродуктив денсаулығын сақтау бойынша мақсатты саясат жоқ. Биыл Шымкентте, Ақтөбеде, Өскеменде, Қарағанды мен Алматыда «Ер адамның денсаулық мектебі» өткізілді, болғаны осы. Оның үстіне екі-үш күн ішінде ғана. Бұл тым аз. Ерлерді сақтау үшін әр жерде ер адам денсаулығы орталықтарын ұйымдастыру керек, және олар жүйелі негізде жұмыс жасаулары қажет», — деді М. Алшынбаев.
Ол соңғы 4 жылда 12 мыңдай әйел адамнан сұралым алынғанын және олардың тең жартысының өз серіктестеріне көңілдері толмайтындығы анықталғанын хабарлады.«Әйелдердің 44 пайызы секспен айына бір рет айналысады. Бұл көршісі іссапарда болғанның өзінде. Міне, сіз күлесіз, ал бұл мүлде күлкілі емес. Бұл – апат», — деп мәлімдеді М. Алшынбаев.

Видеоблогта жарнамалау элементтерін пайдаландым. Қалай болғанын…
Урологтың видеосұхбатқа келісуі — сол медицианалық орталық атауының видеоблогта бірнеше рет айтылу, осы жазбада мекенжайы мен телефон номері жазылу ақысы ретінде есептелді.

«Уро-мед» медициналық орталығының мекенжайы: Шымкент қаласы, Төле би көшесі, 22а үй («Акбар» аялдамасы) тел: 8(7252)55-06-10

превьюдағы суреттің мекені

Статистика бойынша ит, мысық секілді үй жануарларын асыраған адам басқаларға қарағанда артықтау өмір сүреді екен. Негізі жан-жануарлардың адамға жақсы әсер ететіндігі ертеден белгілі. Бүгінгі күні оны осы салада көптеген ғылыми зерттеулер жүргізген ғалымдар дәлелдеуде.
Аустралиялық ғалымдар үй жан-жануарларымен қарым-қатынаста болған адамның қан құрамындағы холестериннің бірқалыпты болатындығын айтса, британдық мамандар үйінде жануар асырайтын отбасылардың балаларының дені сау, психикасы дұрыс, әрі инммунитеті мықты болатындығын айтуда. Сонымен қатар ондай балалар тек мектепте үздік оқып қана қоймай, жауапкершілігі мол болып өседі дейді. Ғалымдардың пікірінше жануарлар 5-8 жастағы балаларға өте қатты әсер етеді. Алайда бұл терапияның қалай «жұмыс» істейтіндігі әлі күнге дейін анықталмаған.
BlogiadaKZ-тің денсаулық тақырыбын негізге ала отырып, кішкентай балақайларға жан-жануарлардың емдік қасиеті туралы пост ұсынамын.
ФЕЛИНОТЕРАПИЯ



КИНОТЕРАПИЯ



ИППОТЕРАПИЯ



КЕНГУРОТЕРАПИЯ



АПИТЕРАПИЯ



ГИРУДОТЕРАПИЯ



РЕПТИЛИЯ



КЕМІРГІШТЕР



ҚҰСТАР



Ақпараттың дерек көзі:
«Животные, которые нас лечат», автор О.Арнольд

Материалды дайындауға көмектескен:
Дария Сарсеноваға (аудио), Жеңіс Нұртасұлына (сурет), Садық Шерімбекке (өңдеу) алғысымды білдіремін

Бүгін «Атырау Барыстары» баскетбол клубы "Қапшағай" командасымен ел біріншілігінің финалына шығу үшін тартысты. Үш рет жеңгені финалға шығады. Әзірге, есеп 2:2. Бүгінгі ойын — шешуші. Ойын басталмас бұрын, екі команданының да ойыншыларының пікірін білгім келді… Бір адам туралы...


Рүстем ТӨЛЕУ, «Атырау Барыстары» БК капитаны:
«Ол — мықты талапшыл. Спортта, әсіресе, командалық ойындарда тәртіп маңызды мәселе ғой. Міне, ол — осы тәртіп мәселесін бірінші орынға қояды. Оның спорт залына барсаң да, осыны анық байқайсың. Өзі айтпақшы, „мысықтың әлгі жеріндей“ жарқырап тұрады. Мықты — жаттықтырушы. Оған сөз жоқ»


Берік ИСМАИЛОВ, "Қапшағай" БК ойыншысы:
«Ол туралы тек жақсы естеліктер ғана айта алам. Мықты — бапкер. Білімді кісі. Көп адам біле бермейтін шығар, бірақ, ол математиканы қатты жақсы көреді. Сосын да болар, тапсырмаларды нақты қояды. „


Анатолий Максимович Лысяк — Қ.Сәтпаев атындағы №19 орта мектептің дене тәрбиесі пәнінің мұғалімі және мектеп жанындағы баскетбол үйірмесінің жаттықтырушысы. Ілгерідегі екі ойыншы да осы адамның тәлімін көрді. Алдағы әңгіме де осы адам туралы болады.


1954 жылы Украинаның Донецк қаласында туған. 1972 жылы Днепропетровск денешынықтыру техникумын бітіріп, Гурьевке жолдама алады. 1972-88 жылдар аралығында қаладағы №7 мектепте, ал, 1988 жылдан бері №19 мектепте дене шынықтыру пәнінен сабақ береді. Баскетбол үйірмесін 1998 жылы ашты. Оқу орнынан алып шыққан мамандығы “Волейбол жаттықтырушысы» бола тұра, балаларды баскетболға баулуының себебін былай түсіндіреді:
«Осыған дейін жұмыс жасаған мектебімде шәкірттерім волейболдан бірнеше мәрте қала чемпионы атанды. Кейін, осы мектепке ауысқанда, бір нәрсені анық түсіндім: волейболда қозғалыс аз. Баскетболмен салыстырғанда, әрине. Мен алдымен, денешынықтыру пәнінің мұғалімімін, бапкерлік — содан кейін. Маған спорттық жетістіктерден көрі, балалардың денсаулығы маңызды. Сол себепті де мектеп бағдарламасындағы волейболға машықтандыруды баскетболмен алмастырдым „


Анатолий Максимовичтің кезекті сабағы. Сабақ сапқа тұрудан басталады. Оқушылар түгелдей дерлік сап түзеудің барлық талаптарын орындамайынша, сабақ басталмайды. Мен мұны жақсы білем. Жазып отырған пақырларыңызға да Анатолий Максимовичтің шәкірті атану бақыты бұйырған. Тым талапшыл адам. Оқушы кезімде, тіпті, әсіре талапшыл көрінетін…


...Өмірімде бір рет қана “бір» деген баға алып көріппін. Осы ағайдың сабағынан. Атлетикалық снаряд «Коньнан» секіре алмағаным үшін. Турникке тартыла алмай ілініп тұрғанымды көріп, «Слезай, сосика!» дейтін, бүкіл сыныптың көзінше. Сыныптастардың күлкісіне қалмайық деп (әсіресе, қыздардың) намысқа тырысып, ақыры 5-6 рет тартыла алатындай болдық. Оның өзінде төрт алдық. Жалғыз рет қана бес алған екенмін. Ол — 1 шақырым қашықтыққа жүгіруден бірінші келгенде. Оқушы кезімде әсіре талапшыл көрінетін, әлі де солай көрінеді… Бірақ, оның оқушы үшін, әсіресе, денсаулығы үшін пайдасы зор екенін қазір түсініп отырмын. Тіпті, үшінші тоқсан сайын, «мен баскетболист болмаймын» дейтінімнің де бекер екенін…


«Ал, мен баскетболист боламын» дейтіндер баскетболист болды. Кейбірі, тіпті, кәсіби. Мысалы, сыныптастарым — Берік Исмаилов, Дәурен Тоққожиев. Жалпы, Атырауда №19 мектеп десе, бірден «о, баскетболисттер» дейді. Бекер емес. 1998 жылдан бері біздің мектеп облыстағы қай-қай біріншіліктен де шаппай бәйге алып жүрде десем өтірік емес.


Осыдан бірнеше жыл бұрын, ағайды көргенімде «Ағай, әлі жаттықтырып жүрсіз бе?» деп сұрап едім. «Ия, 95 жылғыларды жаттықтырып жүрмін, қазір. Болды, осылардан кейін жаттықтырушылықты қоям. Шаршадым. Жүйкеден жүйке қалмады» деген еді. Осы жолы да солай деп отыр:"Қазір, жаттықтырып жүрген 2004 жылғыларым — соңғылары. Болды, осыдан кейін, қоям. Жүйкеден жүйке қалмады" дейді.


Ия, жүйкенің не қатысы бар деуге болатын шығар. Бірақ, жасы алпысқа келген адамға қиын-ау. Оның үстіне "… Бізді ешкім қаржыландырмайды ғой. Жуырда Анапада (Ресей Федерациясы — Н.М.) Бүкілресейлік мини-баскетбол фестиваліне баруды жоспарлап отырмыз. Барсақ, көкелерін танытамыз. Биыл үшінші жыл. Алғашқы екі жылда чемпион атанып келді, менің балаларым. Басында, «О, китайцы приехали» деп менсінбеп еді. Қазір, біздікілер ол жақта «корольдер». Енді, осы 2004 жылғы шәкірттерімді сынап көргім кеп отыр, сол жарыста. Жақын арада, ата-аналарды жинап жиналыс өткіземіз. Балаларын жіберуге ақша тапса, «Ура, барамыз!». Таппаса, «Ура, бармаймыз!».


Бұл «корольдер» тақтасы. Арасында 1994 жылғылар да бар. Ия, олар мектеп бітіріп кетті. Бірақ, олар — Қазақстан біріншілігінің күміс жүлдегерлері. Облыс атынан барған мектеп құрамасы. Қай-қай жарыста да сол — Атырау облысының құрама командасы — №19 мектеп баскетболшылары.


Ағай мен оның оқушылары (баскетбол үйірмесіне қатысушылар емес) жергілікті «Атырау Барыстары» баскетбол клубының қай-қай ойындарын да жібермейді. Бүгін — жартылай финал. Әр сыныптан өзінің «сүйіктілерін» іріктеп, 25 оқушыны алып, ойын болатын жерге бет алды, ағай.


Автобус кондукторы осынша баланы бір уақытта автобусқа мінгізуге келісімін бермеді. Ағай, «ақшаларын төлейін, 20 теңгеден» деді. Кондуктор толықтай төле деп қасқайып алды. Мен фотоаппаратымды шығарып, автобусты айналдыра түсіре бастағаннан кейін ғана, кондуктор кейи-кейи келісті. "Әркез осылай, мінгізгісі келмейді. Қазір, кейін қайтқанда, нағыз "«часпиктің» уақытына тап келеміз, онда, тіпті, – «туши свет, бросай гранату» (сүйікті сөздерінің бірі). — дейді, ағай, еш қиналмай. Әлгі инцидент кезінде, менің жүйкем «сыр беріп» қойған еді…


Ағайдың жүйкесі сыр беретін жер ойын кезінде екен. Оқушылары естіп қоймасын деп, тістеніп қана боқтап алады, ойнай алмай жүрген баскетболшыларды көріп. Футболфандар түсінер, ағай «дирижердің» де қызметін атқарады екен, трибунада. Қайта-қайта ұлы (Александр Лысяк — «Жасқанат» баскетбол клубының бапкері) ойын барысын сұрап телефон соғумен болды. Оған: «Жеңіс — біздікі!» дегенімен, атыраулықтар доптан айырылған сайын, боқтап жіберіп, «жеңіліп қаламыз-ау» деумен болды.


Бірақ, «Атырау барыстары» финалға шықты. Оқушылар да, ағай да қуанышты. «Биыл тағы күміс» — дейді, ағай — «Мына „барандарға“ Астана алдыра қоймас. Ойындары ойын емес, тіпті.»


Ағай жұмысына қайтып келді. Мұғалімнің қағаздары таусылған ба…
Ағай дәл кеше алпысқа келді. Үш жылдан кейін зейнеткерлік. «Енді, топ алмаймын» деп отырғанының бір сыры да сол.

Ауырмаңыз, ағай!

Тақтайының бір шетін бассаң екінші жағы шиқылдай көтерілетін дәліздің іші алакөлеңке. Қырық жамау мәсісін сүйрете басқан шал шеткі есіктің тұтқа орнына іле салған жібін сенімсіздеу тартты. Өзінің қаншалықты қиналғанын әлемге жар сала бажылдаған есік жартылай ғана ашылды. Бір жөтеліп алған шал сырқатқа көңілді көрінгісі келді ме, еңсесін тіктей кірді. Ескі төсекте ауыр дем алып жатқан адам қаракөлеңке жерде қартамыс көрінгенімен бажайлай қарасаң жас екенін білуге болар еді. Бірақ сырқат самайына ақ кіргізіп, маңдайында жазылмас екі сызық әжім пайда болған.
— Қалайсың балам?
— Шүкір…
Булыға ұзақ жөтелген жігіттің беті алаулап тұр.
— Қызуың көтеріліп тұр ма?
Шал кәртамыс алақанын екі сызықтың үстіне басты.
— Соңғы апта 182 ге дейін барды…
— Доғдырлар не дейді?
— Тұрақталады дейді. Сенімсіздеумін. Бір ай бұрын да солай айтып еді…
Көңіл сұрай келген адамның жазылмаған миссиясы сырқаттың көңілін аулау керек екенін білсе де шал жұбатар ештеңе айтпады. Үнсіздік созыла түсті. Шалдың күрсінді. Әкелген хабарын қалай жеткізерін білмей қипақтап отыр. Оны өзінше түсінген жігіт тістене сөйледі.
— Менің өмір сүргім келеді. Жиырмадан енді астым ғой. Даналардың өсиетін жеткізетін бейнемнен айырды. Алақан жайып қалдым. Қызуым да үнемі көтеріліп, түсіп мазам қашып кетті. Бірақ әлі тірімін ғой?! Уайымдамаңыз, мен әлі-ақ жазылып шығамын…
Көп сөйлеп қойып алқынған жігіт демігіп тоқтады. Шал тіктеле тыңдап отыр екен. Жүзінде "Қарағым, сені менен басқа кім түсінсін" деген аяныш сезімі жазылып тұр. Бірдеңе демекке аузын аша бергенде бажылдақ есік топсасынан жұлынып кетердей оқыс ашылды. Көзілдірік киген қасқабас дәрігер екен. Сөйлей кірді.
— Сіз, аташка ренжімеңіз! Сырқаттың қызуы көтерілгенін өзім таңертең білдім. Ұйықтап жатқанмын. Екі жүзден асып кеткен екен, қазір дұрысталды!
«Мына екеуі мені тыңдап отыр ма?» дегендей көзілдірігін түсіре қараған қасқабас монологын ары жалғап кетті.
— Ақсақал, Сіз уайымдамаңыз! Жаңа ғана узидан келемін. Жақында қызды боласыз! Өкіл әкесі есімін Алтын деп қойыңдар дейді. Теңгеңіз, енді аман болсақ емдеп шығарамыз әлі!
Талай жылдар аңсаған қызы, алтын қызы дүниеге келер уақыт жақын екенін естіген шалдың күңгірт көзі жарқ ете қалды. Бір сөзден палата ішіндегі ауа райы өзгеріп сала бергенін сезген Теңге күбірлеп, тілін кәлимаға келтіріп жатқан еді…

НАЗАР АУДАРЫҢЫЗ!
Бұл жазбада психикаға әсер етуі мүмкін материалдар қолданылды.
_____________________________________________________________________

Ал, сіз өз денсаулығыңа көңіл бөлу арқылы өзге адамның өмірін сақтап қалуға болатынын білесіз бе? Жо-жоқ, біреуге донор болу екен деп ойлап қалмаңыз. Айтқым келгені мүлдем басқа жағдай. Түсінікті болу үшін толық тоқталайын.

Алматы осымен екі рет (2012, 2013 жылдары) халықаралық деңгейдегі марафон өткізді. Кәдімгі өзіміз теледидардан көріп жүрген, улап-шулап тайлы-тұяғы қалмай топырлап жарысатын — Бостон, Амстердам, Нью-Йорк қалаларындағы секілді жалпыхалықтық марафон!

Сәлем! Ғаламтордан орыс тілінде алып, қазақшаға аударған мәліметтерім))) керек болып қалар 

Мысықтарға тесіктерден еш кедергісіз өту өтпеуін анықтауға мұрттары көмектеседі.

Атақты Бред Питтің ең алғашқы жұмысы тауық костюмін киіп билеу болды. Ол Эль Полло Локо мейрамханасына келуішілердің санын көбейту үшін көшеде биледі.

Антон Чехов өлер алдында Шие бақшасы шығармасын өзі жазбағанын, ол досы Василий Дряновтың шығармасы екенін мойындады. Өйткені, кітапты танымал адамның атымен шығару пайдалырақ болды.

Акулада торсылдақ жоқ, сондықтан олар суға батып кетпеуі үшін үнемі қозғалыста болады.

Антарктика ресми түрде мемлекет емес, ол тек ғылыми қорық.

Дәріханаға кірсең, көз сүрінеді. Сөре жағалап тұрған препараттардың кейбірін жарнамадан білеміз, кейбірін танысымыздан естідік. Құрамы қандай, пайдасы бар ма, оны ойлап жатқанымыз шамалы. Біреулер дәрі ішіп, сырқатына сырқат жамады, кейбіреулер тіпті о дүниеге аттанып кете барды. Сонда, біз өзі не ішіп жүрміз?

Дәрінің бәрі ем емес
Ақтөбеде иммунитет көтереміз деп «система» салдырған үш әйел бақилық болды. Олардың қаза тапқаны бұлтартпас факт, бірақ, неден өлгені әлі нақтыланған жоқ. Дәрігерлер көз жұмған үшеудің де түрлі созылмалы сырқаттары болғанын айтады. Кім білсін, мүмкін, бұл да бір себеп шығар.

Гәп басқада. Бұл вакцинация кесірінен туған алғашқы дау емес. Өткен жылы ғана Павлодарда жатыр мойны ісігіне қарсы егілген екі жасөспірім қыздың жаханнамға аттанып кете жаздағаны белгілі.

2003-2004 жылдардағы БЦЖ вакцинасы тудырған дүрбелеңді қазір зардап шеккендерден басқа ешкім есіне де алмайтын болды. Әйтпесе, сапасыз дәрінің кесірінен мыңнан (!) астам нәрестенің қолтықасты бездері шошынып, ақыры ота жасап, алып тастауға тура келді. Сол кезде Денсаулық сақтау министрлігін басқарған қазіргі Қаржы министргі Ерболат Досаев отставкаға кетті демесеңіз, ешкім шындап жазаланған да жоқ. Жазаласа да, иммунитетінің бір қорғаныс қабатынан айрылған сәбилерге одан бәрібір пайда жоқ.

Сақтансаң сақтайды

Тәртіп бойынша Қазақстанға әкелінген кез-келген препарат «Дәрілік құралдар, медициналық мақсаттағы бұйымдар және медицина техникасын сараптау» Ұлттық орталығында тексерілуі тиіс. Бірақ тәжірибе көрсетіп отырғандай бұл жеткіліксіз. Өткені заңның да осал тұстары толып жатыр. Мәселен, жарамдылық мерзімінің 70-80 пайызы өтіп кеткен дәрілер Еуропа елдерінде айналымнан шығарылады. Ал, бізде олар емін-еркін сатыла береді. Оның үстіне кез-келген тексерісті айналып өтіп жатқан дәрілер де бар. Тек былтыр елімізде заңсыз айналымда жүрген он препарат тәркіленіп, бірнеше фармацевтикалық компания жабылды.

Биыл Денсаулық сақтау министрлігі GNP (Good Manufacturing Practice for Medicinal Products) халықаралық стандарттарына көшті. Бұл жүйе дәріні дайындалу барысынан бастап қадағалауды ұсынады. Оған мүше елдердің бәрі өзінде шығарылатын препараттың сапасына жауапты. Демек, оқыс жағдай бола қалса, құрығанда кімнен жауап сұрайтынымызды білетін боламыз.

Қазір Қазақстанда ресми түрде тіркелген 7 174 препарат бар. Оның 85 пайызы импорт. Жоспар бойынша биыл өз өніміміз нарықты 50 пайызға қамтамасыз етуі тиіс. Алайда, мұның ауылы алыс. Ең басты проблеманың бірі — халық елімізде жасалған дәріге сенбейді. Шымкент зауытының парацетамолы мен француздардың долифранының құрамы бірме-бір болса да, шетелдік таңдалады.

Ем төркіні — сенім

Қазақстандық дәрінің сапасыздығына құлай сенетініміз соншалық, шынымен әсері жоқтай көрінеді. Медицинада плацебо деген термин бар. Өтірік дәрі деген мағына береді. Көбіне бұл препараттар кәдімгі лактозадан жасалады. Алайда оның дәрі екеніне иланған пациенттер шынымен жазылып кетіп жатады.

Жуырда дәрігер ағам өз басынан өткен оқиғаны айтып берді. Қауіпті сырқаты болмаса да, бір кемпір күн сайын ауруханаға келіп, мазасын алған екен. Келесі бір келгенінде оған «Aqua distillata, 400 ml. Күніге үш рет жиырма тамшыдан таза суға қосып, екі апта бойы ішу керек», деп рецепт жазып берген. Тура он төрт күннен кейін әлгі кемпір құлан-таза айыққанын айтып, дәрігерге алғысын жаудыра келіпті.

Қазіргі күні плацебо тіпті хирургияда да қолданылады. Пациенттің денесі кесіледі де, қайтадан тігіле қояды. Бірақ, операция жасалғанына кәміл сенген науқас шын жеңілдеп қалады.

Демек, ауырған адам алдымен жазылатынына сенуі керек. Емшіге барса да, дәрі ішсе де, молдаға оқытса да, ең бастысы — сенім. Алайда, сенім де сапасыз дәріден құтқармайтынын мақаланың басындағы мысалдардан көрдік. Сондықтан, күмәніңіз болса, қолыңыздағы препаратты www.druginfo.kz/ сайтында тексеріп алған абзал. Дегенмен, ең дұрысы — ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол іздеу. Сау болыңыз.