Бірінші қадам. Көбінде киножанр әдеби жанрмен анықталады. Кейде киносын көрмей жатып әдеби нұсқасын оқуға кеңес беріледі. Кеңеске жүгініп, киберпанк жанрындағы жазылған әңгімені оқи бастадым. Рецензиясында ең танымалы делінген. Танымалы болса да, маған жақпады ма, аяғына дейін оқып тауыспадым. Қайдағы бір қараңғы, бүлікке толы заман сипатталады. Бас кейіпкер заңға қарама-қайшы немесе заң бұзылатындай шекте қимылдайды. Сонда жанрдың қызығы неде? Аяғына дейін қызығын күтіп оқи түсуім қажет пе еді?
Танымал дегені көпшілік оқырман мазмұнын ұнатқанында болар. Неге жанрды қабылдамадым? Сондықтан жанрды түсінуге екінші рет бел байладым.

Екінші қадам. Осы жанрға қатысы бар-ау деген киноны қарап көрдім. Әдеби және кино нұсқасында жанр өзін қалай ашатынын салыстырмақшымын. Кинода баяндалатын оқиға болашақта орын алады. Технология, соның ішінде ақпараттық технология, кибернетика — дамыған қоғам. Сонымен қатар әлеуметтік құлдырауды және «әлеуметтік құрылымның» айтарлықтай өзгерген құрылымы сипатталады. Технологиялық дамудың шарықтауы және қоғамның құлдырауы бір-біріне қарама-қайшы жағдай, керісінше, технологиялық даму жоғарылаған сайын қоғамның әлеуметтік жағдайы дұрысталуы керек емес пе? Жанрды байқап, түсінгенім осы.
Үшінші рет жанрды түсінуге әрекет жасауымды Википедиядан бастадым.
Үшінші қадам. Киберпанк сөзін жанрдың атауы ретінде Гарднер Дозу алғашқы рет қолданыпты-мыс (1980-ші жылдары). Уильям Гибсонның шығармасына рецензия жазғанда, «High tech. Low life» «жоғарғы технологиялар, төменгі деңгейлі тұрмыс» деп жанрдың критерийін анықтапты.
Содан ой түйдім. Киберпанк жанры ғылымның, техниканың мүмкіншіліктерін көрсетеді. Сондықтан фантастика жанрының бір құрама бөлігіне айналды. Яғни, Дозудың критерийіне сай келген фантастиканың бір түрі. Ұмытып барамын. Түсініксіз болған әдебиет, кино жанры Киберпанк маған өз сырын ашты. Қуанғандықтан, «мен көрген кино» дей бере:
-Ең танымалы, культті кино, яғни, өз қалаушылары және табынушылары бар «The Matrix» (Матрица). Киноны түсірген режиссерлер Лана және Эндрю Вачовски («Вачовски ағайындылары» атымен белгілі жұп).
Кино келесі сюжеттен басталады. Бас кейіпкеріміз — жас жігіт Томас Андерсон екі түрлі өмір кешеді. Күндіз үлкен кәсіпорынның программалаушысы, түнде Нео атты хакер. Бір уақытта дербес компьютеріне түсініксіз, орынсыз, күтпеген жерден:

-The Matrix has you (сен матрицаға тиесілісің), — деген жазуды оқиды. Осы сәттен шым-шытырық оқиға басталып, жалғасын табады.
Кейіпкеріміз жиырмасыншы ғасырдағы адамзаттың дамуының ең шарықтауына жеткен мезеттегі дамыған қалада өмір кешеді. Бірақ, бұл әлем — кейіпкеріміздің нағыз әлемі емес, компьютер жадысындағы, яғни, матрицадағы әлем. Кейіпкеріміз ұйқылы-ояу жағдайда.
Жасанды интеллект, Архитектор атты программа осы виртуальді әлемді матрицада жасап шығарады. Сонда нақты өмір қайда? Виртуальді емес, нақты жер бетіндегі адамзаттың өмірі ше?
Аспанды қараңғы бұлт басқан. Жердің бетіне күн сәулесі нашар өтетін болашақ заман. Машиналар және адамдар соғысында күн батареясы арқылы қуаттанатын машиналардың жұмысын тоқтату үшін адамдар ашық аспанды қолдарымен қара бұлтпен торлайды. Бірақ, бұл амалдары машиналарды тоқтатпады. Адамзаттың кішігірім бір бөлігі жер бетін басқан машиналардан қашып, жердің қойнауына жасырынады. Енді жер беті адамзаттың бесігі емес. Жер бетін машиналар билеген заман. Өзге адамдар бар ма? Бар. Олар инкубаторда ұйқылы-ояу кейіпте өсіріледі. Күн көзінің қуатынан айрылған машиналар адам денесінен қуат алуды меңгеріп, инкубатор жасайды. Инкубатордағы адамдардың миы жүктемеге -«компьютерге» қосылған. Жүктемеге қосылған ми денеге көп қуат бөледі және инкубатордағы дененің дамуына ықпал жасайды.

Бас кейіпкеріміз -инкубаторда өсіп жатқан адамның бірі. Инкубатордағы әр адамның миы матрицаға қосылған. Олардың әрқайсысы матрицада өзін жеке тұлға деп қабылдап, кәдімгі өмірдегідей бір-бірімен қатынасады. Үйленеді, үй-ішін бала-шағаға толтырады және қартайып өледі.
Инкубаторда өсіп жатқан әр адамның миы матрицамен тығыз байланысқаны соншалықты, мысалы, матрицаға қатысты біреу-міреудің өмірі тоқтаса, онда оның инкубатордағы денесі жансызданады.
Нақты әлемде машиналарға қарсы адамдар партизан шайқасын жүргізуде. Сырттан жасырын келіп, матрицаға (компьютер жадысына) қосылу мүмкіншілігі адамдардың жеңісіне үміт береді. Адамзаттың азаттыққа деген күресі матрица ішінде виртуальді әлемде басталады.

Кинода бір-бірімен оңай түйіспейтін күрделі сәттер бір-бірімен сәтті тұтасқан.
«Матрица» (1999) киноэкрандарға шығып «Матрица қайта жүктеу» (2003, мамыр), «Матрица революция» (2003, қараша) деген атаулармен жалғасып, кинобаянның үштігін құрады.
Өкінішке орай, фантастиканы жанр ретінде қабылдамаймын дегендер де табылды. Жұмсағын да, қаттысын да. Киберпанк жанр ретінде қабылдамаймын деп асығыс шешім қабылдағандардың арасында өзім де болдым. Киберпанк сөзі екі сөзден тұрады, осы сөздерді дәлме-дәл аударсаңыз, кибер-қоқыс деген сөз шығады. Жанрдан жиіркену үшін осы да жеткілікті шығар. Киноны үстіртін, алғаш көргенімде, атыс-шабыстарды жаңаша көрсетіп, арзан көрермен жинайтын кино деп қабылдағанмын. Қателесіппін. Әрине. Матрица киносында атыс-шабыс баршылық, атыс-шабыс тек негізгі сюжеттің әрлеуі, негізгі мазмұны «технократиялық коллапс және адам».

Алланың алдында тең демесеңіз, бұл дүниеде адам баласының бірі — ілгері, бірі, бәрібір — кейін. Бірақ, осы жөңкілген жұрттың арасында да өзгелерден биіктеу тұратын адамдар бар. Олардың биікітігі қалтасының қалыңдығымен, әлеуметтік статусымен, сыртқы жылтырлығымен өлшенбейді. Олардың биіктігін ешкім көрмеуі де мүмкін. Әңгімеміз еш пайда ойламай-ақ өзгеге көмектесе алатын қайырымды жандар туралы болмақ. Жанары мұңды жоқ-жітік пен жаны жаралы жетімдерді араластырмай-ақ «биік адамдардың» бейнесін ұсынып көрмекпін.

Пара сұрау жабдықтары

---

Параны ауызша сұрау қазірде камильфо емес, тренд емес; моветон әм көргенсіздік болып есептеледі.

Ақшаны, көтіне отызекілік құбыр жалғап құйсаң да сасып жататын подъездерден шаршадың ба? Әуелде жекелеген көрініс болып, кейін ет үйреніп кеткен коррупцияның — елді ақыры үлкееееен апатқа зымыратып әкеле жатқанын сен де көтіңмен сезіп жүрсің бе? Кешке — ертең оянатыныңа сенімді болып жатқың келе ме? Анархия бола қалса да өзіңе тұра алатындай жастан өтіп барасың ба?

Біздің бүгінгі сұхбатымыздың қонағы бірінші лигада өнер көрсетіп жүрген Қыран ФК-ның шабуылшысы Мұрат Өнал.

— Мұрат, бүгінгі жеңіс құтты болсын!

— Рахмет!



— Уақыт тауып келіп отырғаныңа рахмет. Сұхбатымызды бастасақ. Алғашқы сұрақ. Алғашқы добыңды кім сатып алып берді?

— Ағам. Қара-қызыл-жасыл аралас доп еді. Түнде жатарда сол допты құшақтап жатып ұйықтайтын едім.

— Балалық кезіңдегі жақсы көретін футболшың кім?

— Бразилиялық Роналдо. Қақпаға әр түрлі жағдайда теуіп гол соға беретін.

— Ал қазіргі ойыншылардан кімнің ойынын ұнатасың?

— Иньеста. Оның допты алып жүру мәнері ұнайды.

— Төрешінің саған қызыл қағаз көрсетіп алаңнан қуған кезі болды ма?

— Ия. Кішкентай кезімде болды. Бір командадан жаман ұтылып жатыр едік. Бір сәт болды, жыным келіп қарсылас ойыншының артынан бір теуіп құлатқанмын.

— Ол кезде қай позицияда ойнаушы едің?

— Шабуылшы. Мен көбінесе шабуылшы, кейде жартылай қорғаушы болып ойнайтынмын.

— Ал ойыншы жетпей қақпашы немесе қорғаушы болып ойнаған кезің болды ма?

— Жоқ. Бірақ мен бір жәйтті айтып кетейін. Алдын қай командада ойнасам да бойымның да жасымның да кішілігіне қарамай әрдайым капитан болып шығатынмын алаңға.

— Гол соққанды ма әлде гол пасын бергенді жақсы көресің бе?

— Гол пасын бергенді ұнатамын.



— Командаң ұтылып тұрып, сенің соққан голдарыңмен командаңның камбэк жасағаны болып па еді?

— Ия. Ол кезде Аякс ФК-ның дубль командасында ойнайтынмын. НЕК Неймеген командасының дубль командасынан 0-2 ұтылып жатқанбыз. Соңғы 20 минутта мен үш гол соғып командамның жеңісін тойлағанбыз. Сол ойыннан кейін мен Брюггеның дубль командасына трансфер болдым.

— Ырымға сенесің бе?

— Жоқ, бірақ ойынға шығардың алдында дұғамды оқып шығамын.

— Қазақстанға келгелі ойындарда саған не ұнады?

— Ойын басталмай тұрып орындалатын әнұран маған ерекше шабыт береді.

— Футбол карьераң біткен соң не істемек ойың бар?

— Бапкер болып қазақтың қараторы балаларына бір нәрселер үйрете алсам менен асқан бақытты адам болмас еді.

— Қазақстанға келіп үйренген жаңа қазақша сөз қайсысы?

— Қалайсың? Мен бұл сөзді қандайсың деп қолданушы едім.

— Домбыра тарта аласың ба?

— Жоқ, бірақ үйренгім келеді.

— Футболшы болмасаң кім болар едің?

— Банкир боламын деп ойлайтынмын. Мүмкін қазір банкте істеп жүрер ма едім.

— Айдаладағы аралға түсіп қалсаң өзіңмен бірге қандай үш зат болғанын қалар едің?

— Хахаха (деп күліп алды Мұрат). Ойланайын. (90+4 секундтан кейін берген жауабы) Шашлык, күннен қорғайтын крем және доп.

— Астана, Алматы, Шымкент?!

— Астана өте әдемі, заманауи қала. Алматы да қыдыратын жері көп өте әдемі қала. Ал Шымкентте қазақтар өте көп. Сол үшін Шымкент маған қатты ұнайды.

— Сенің Қазақстан азаматтығын алу жөніндегі шаруа не жағдайда?

— Әзірге тыныш. Мен Қазақстанда жұмысшы визасымен жүрмін. Анда санда көші көші-қон полициясына барып тұрамын. Қазақстанда қазақ «турист» болып жүрген маған қызық көрінді және бұл жағдайға ұяламын. Визаның уақыты қараша айының соңында бітеді, бірақ командамның бірінші лигадағы соңғы ойындарында ойнай аламын.



— Қазір Қыран ФК бірінші лигада бірінші орында тұр. Премьер лигаға шығу жолындағы көңіл күйлерің қалай?

— Командадағы бүкіл ойыншылардың көңіл күйлері тамаша. Бәрінің де алға қойған мақсаты жақсы ойын көрсетіп премьер лигаға шығу.

— Егер Қыран ФК бірінші лиганың чемпионы ретінде премьер лиғаға шықса бұл табысты қалай тойлар едің?

— Ол чемпиондықты бір қой сойып, шашлык жасатып осы күнге дейін командамызды қолдап келген жанкүйерлермен атап өтер едім.

— Ал өзің есте қалар қандай жынды тірлік істер едің ол күні?

— Шашымды сарыға боятармын мүмкін (деп бір күліп алды Мұрат)

— Сұхбатқа рахмет, Мұрат! Шашыңды сарыға боятқан күні шашлык жеуге болмаса да селфиге түсуге шақырарсың. Алдағы Ақжайық ойынында саған және командаңа табыс тілеймін. Жеңісті күндерде жолыққанша!

1. Airbus әуебустарын шығаратын EADS компаниясында сату жөнінен менеждер болу. Қазіргісі — Томас Енекерс.

Әкім айтатын әнек үнемі күлкілі. Ол күлкілі екенін езуімен білдіреді. Жағдайға қарай жымию, сықылықтау, кеңкілдеу немесе тарқылдау керек.

Келесідей күлу алгоритмі кең тараған, жас шенеунікке осы инструкциямен күлуді ұсынамыз:

a. Әкім әнегін айтып болады да, бір көзін сығырайтып, бірінші орынбасарға қарайды. Сақ болыңыз! Мұндай жағдайда бірінші орынбасардың реакциясын күтіңіз! Одан ерте күліп қоймаңыз!

---

b. Егер әкімге алдағы мәслихатта хуяк келейін деп тұрса, бірінші орынбасар ойлы көздермен күледі. Бірден байқайсыз: көздер — «Шәуешектен қашу» фильмінде комиссияға дахуясыншы рет келіп отырған Морган Фримандікі, ал езу — Джим Керридікі. Ондайда жас шенеуніктерге күлуге қатаң тиым салынады.

---

c. Егер әкім лауазымдық табель тәртібін бұзып — күліп жатып бірінші орынбасарына емес, бірден ұсақ шенеуніктерге қараса — жақын арада бірінші орынбасарға еменнің үлкендеу бұтағы опырылып түскелі тұрғаны. Шек-сілеңіз қатып, күлкіден дем жетпей сұлап түсіп, талып қалуға рұқсат.

---

d. Көбіне тәжірибелі, әбден ысылған әкімдер күлкілі тұсына өздері меңзейді, мысалы, «ой, шегімнің қатқаны-ай», «осы жерде трибунада сөйлеп тұрған жерімде тігіліп түстім», «саунаның есігін құшақтай құладым» деп, әңгіменің күлкілі тұсына емеурін білдіреді. Бұл жерде бас салып жыртылуға болмайды. Оталып барып күліңіз: жай бастасаңыз, күлкіңді сап тыю да оңай. Себебі бірден тарқылдап күлсеңіз, кейде: «бұтағыма күлесің бе ептібайымайд, сенің бөлімің жасаған боқты тазалап жүрмін, күледі ғой шешеңң!» деп қалуы мүмкін. Осы кезде инерциямен әлі күліп жатсаңыз — J-7 санатындағы әлжуаз маман деңгейінде жұмыстан қуылуыңыз мүмкін. Білә, әкімшілікте істегендерді құлақ деп, ешкім жұмысқа алмайды сосын, сақ бол!

---

e. Ешқашан да әкім айтқан әзілдің жалғасы барын айтып, күлдіруге әлек болмаңыз! Себебі сенің айтатын жалғасың әкімнің айтқанынан күлкілі болып кетуі мүмкін, онда құрыдың.

---

f. Кейде әкімдер шыны керек, болмайтын нәрсеге күледі. Мысалы, «жеңгеңнің ішін жарып бара жатқан ақша да баяғы, хе-хе-хе», "қалтада жүз-екі жүз мың жүргенін кім жек көреді дейсің, ху-ху-ху" деген сияқты. Білә дейсің шешесстің, егін орағы тастақтың түбінде тұр, халық су сұрап, гытыканы шақырып бүкіл елге масқара қылып жатыр, мынаның әңгімесін қара дейсің ішіңнен. Стоп! Мұндай жаста ішіңнен ойлап тұрғаның — бетіңнен қалқып шығады! Сақ бол! Ішкі күйзелісті білдіріп алмауға тырыс емес, білдіріп алма! «Оооо шешесс аға, бұл әйелдерді қой: келініңіз де жеңгейдің көшірмесі ендеше!», «төс қалтада төрт мың жатса да көсіліп-көсіліп сөйлейтініміз рас» деп, өзімен жарыса күл. Есіңде ұста жас шенеунік! Әкім үй-отбасына байланысты әзілдерді тек өзіне жақын тартқан адамдарға айтады!

---

(Тасы. Ертайы — келесі санда)

AknietTanirbergenkyzy — ның такси туралы жазбасын оқып есіме түсіп кетті.
Такси демекші мен күйеуіммен таксиде танысқам. Бір күні үш құрбы клубқа бармақшы болып такси тоқтатып тұрмыз, бір уақытта бір такси тоқтады. Опшым, не керек 200 тг апаруға келісті. Бір клубқа бардық жабық, екіншісіне апарды онда орын жоқ, мен алдыда отырмын, екі көзі менде, қайда апар дедік сонда тасып жүрді, ақыр аяғында клубқа кірмей бильярдқа апарып бізбен бильярд ойнап кетті. ))) Сонымен екі құрбымды уйіне апарып тастады, ең соңында мені әкелд, ертеңіне звондап, ресторанға шақырды. Звондағанда мен әшейін қараңғыда әкелді ғой таба алад деймісің деп ойлап, үйді тауып келсең кездесуге шығам дегем, бір кезде звондап тұр, осындай осындай үй, мындай подъездің алдында тұрмын деп.
Сонымен қызық үшін басталған кездесуден кейін мен оған шын ғашық болдым. Айтатын әңгімелерімен, мәдениеттілігімен мені баурап алды.
Демалысым бітті де, Атырауға жұмысыма кетіп қалдым. Сол кездегі билайнның Летние ночи деген тарифына қосылып алып таң атқанша сойлесетін едік, қазір ойлайм сонша не айтатын едік деп)))
Бір жылдан кейін қосылдық. Қазір үш ұлымыз бар Аллаға шүкір!!!
Кейде қыз күнімді армансыз уайым қайғысыз жүрген күндерді сағынып қоям еххх сол күндерім ай деп )))

Әлеуметтік желілерде қызу талқыланып, қолданушылар оған белсенділік танытып жүрген қызықты флэшмобтар баршылық.
❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅ ❅

Дүйсенбі, 28 шілде 2014 жыл. Кешқұрым. Сәрсенбі күні осы стадионда Ақтөбе ФК Еуропа чемпиондар лигасының іріктеу кезеңінде Румынияның Стяуа Бухарест командасын қабылдайды.



Сейсенбі, 29 шілде 2014 жыл. Стадион маңындамыз. Кассадағы билеттер әлдеқашан сатылып кеткен. Тек қана абонементі бар жанкүйерлерге ғана билеттер сатылуда.



Қара базар болса да қызып жатыр.



Ал стадион болса ойынға дайын.



Ақтөбеде гүлдер де доп тәрізді өседі.



«Суретке түсіру ақылы» — деп әзілдеді автобус жүргізушісі.



Фаншоп өзінің тұтынушыларын күтуде.



Сәрсенбі, 30 шілде 2014 жыл. Бүгін күндерден Ақтөбе



Бүгінгі ойында тактикалық соғыс болатыны анық.



13 сектор жанкүйерлер қозғалысының бастауымен болатын шеруге жанкүйерлер паркке жиналуда.



Әрине селфиге түсуді де ұмытпаймыз.



Жанкүйерлер Тұңғыш Президент паркынан Қобыланды батыр атындағы стадионға жүруге дайын.



Жарты сағаттық шеруден кейін жанкүйерлер стадионға жетті.



Ақ-қызыл жанкүйер.



Баннерді көтереміз және бірнеше минут ұстап тұрамыз.



Бұл фотоны өкінішке орай мен түсірмедім.



Баннердің астында ойын тамашалап отырған жанкүйерлер.



Ойын басталды.



Жанкүйерлер өз командасын қызу қолдауда.



Үзіліс.



Ақтөбе ФК-ны қолдауға Ресейден де жанкүйерлер келді.



Ойын аяқталған кезде Ақтөбе ФК ойыншылары өз жанкүйерлеріне қолдағандары үшін рахметтерін айтуда.



Ойынның есебін айтпаймын.



Ақтөбе ФК-ның нәзік жанкүйерлері.



Ойыннан ләззат алған жанкүйерлер.



Ақтөбе ФК-ға Европадағы ойындарда сәттілік ілеп қаламен қош айтысамыз.



Бонус. Баннердің дайындалу барысы.