15 желтоқсан күні ҚР БҒМ журналистерге арнап іс-шара өткізіп, 3 команда ми сайысына қатысты. Сауалдар негізінен білім саласына, сонсоң журналистикаға қатысты болды.

1. Литер газетіндегі мақала: ТРИО — заманауи экскурсия жетекшісінің визит карточкасы. Сондай-ақ ТРИО — Стратегия-2050дің басты бағыттарының бірі. Әлбетте ТРИО — қазіргі білім беру саласының да негізгі ұстанымдарының бірі. ТРИОның кем дегенде біреуін атаңыз.

Осындай сипаттағы 10 сауал қойылды. Алда толықтырылатын болады.

«Жаһандық және аймақтық деңгейде
Қазақстанның алатын рөлі жоғары» — Паоло Бартолоцци
Қазақстанның тәуелсіздік алғанына биыл- 26 жыл. Осындай аз уақыттың ішінде жас мемлекетіміз әлем сахнасында мақтанарлықтай беделге ие. Еліміздің аяғынан нық тұруы, ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету және экономикамыздың жедел қарқынмен дамуы — қазіргі таңда негізгі стратегиялық бағыттар. Бүгінгі Қазақстан – тек өзі орналасқан аймақта ғана емес, бүкіләлемдік проблемаларды талқылауда және шешуде ықпалды рөл атқаратын ел. ҚР Тұңғыш Президенті Н. Назарбаевтың жаһандық бастамаларының арқасында Қазақстанның әлемдік қауымдастықтың сенімді мүшесі ретіндегі халықаралық беделі айтарлықтай артты. Халықаралық деңгейде Қазақстан қарусыздану және жаппай қырып жою қаруын таратпау үдерісінің көшбасшысы, аймақтық және аймақаралық интеграциялық үдерістер бастамашысы, мәдениет, дін және өркениеттер арасындағы пікіралмасудың модераторы ретінде танымал болды. Еліміздің іргелес жатқан көрші елдер және сыртқы әлеммен арадағы белсенді, әрі бейбіт қарым-қатынасы Орта Азиядағы Қазақстандай табиғи байлығы және Еуропа мен Азияның арасындағы экономикалық қатынастарға өте қолайлы еліміздің экономикалық тұрғыдағы дамуын жеделдете түскендігі анық. Қазіргі таңда Н. Назарбаевтың ұсынған бастамалары әлемдік деңгейде мойындалып, жетістікті әрекет етіп келеді. Солардың бірнешеуінің жұмысына тоқталып өтсем деймін.
Ең маңызды бастамалардың бірі- ол ядролық қаруды таратпау және қарусыздану табыстары. Тәуелсіздігінің алғашқы күндерінен бастап Қазақстан ядролық қауіпсіздік саласындағы бастамаларға белсенді түрде қатыса отырып, қарусыздану және ядролық қаруды таратпау саласында жүйелі әрі жауапты саясат жүргізіп келеді. Бұрынғы Кеңес Одағының құрамында болған уақытқа қарамастан, 1991 жылғы 29 тамызда Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев әлемдегі ең ірі Семей ядролық сынақ полигонын жабу туралы Жарлыққа қол қойып, үлкен батылдық танытты. Бұл, шын мәнінде, қазақстандықтар арасында ғана емес, бүкіл әлемдік қоғамдастық тарапынан кең қолдау тапқан тарихи шешім еді.
Одан соң, АӨСШК – құрлықтағы мәні зор қауіпсіздік құрылымының құрылуы. 1992 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясының 47-ші сессиясы барысында Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Азия құрлығындағы қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша құрылым – Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңес (АӨСШК) құру туралы идеясын жария етті. Ол кезде Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы сияқты қауіпсіздік пен ынтымақтастықты қамтамасыз ететін өңірлік құрылым Еуразия құрлығында жоқ еді. Азиядағы бейбітшілік пен қауіпсіздікке үнқатысу және ынтымақтастық арқылы ғана қол жеткізуге болатынын жария еткен бұл бастама Азия елдері басшылары тарапынан кеңінен қолдау тапты. Сөйтіп, осы бастама АӨСШК үдерісінің басталуына бірден-бір себеп болды.
Үшінші кезекте- тағылымы мол діндер көшбасшыларының съездері. Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстанда Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съезін өткізу туралы бастамасына бірқатар мемлекеттердің басшылары, белгілі саясаткерлер мен дінбасылары қолдау білдіріп, 2003 жылдың қыркүйек айында Астанада бірінші Съезд өтті. Форумға қатысушылардың басты идеясы бүкіл Жер шарындағы адамдарды бейбіт әрі лайықты өмір сүруі мақсатында әртүрлі діндер өкілдерін ынтымақтастық пен бірлікке шақыру болды. Содан бері Астанада 2006, 2009 және 2012 жылдары тағы үш Съезд өтті.
Елбасымыздың ұсынған Еуразиялық одақ құру идеясы өз кезегінде өзге елдер тарапынан қолдау тапқан болатын. «Еуразиялық одақ» тұжырымдамасы идеясының мәні – Батыс пен Шығыстың заманауи нақты жағдайларын есепке ала отырып, солтүстік Еуразия мен Орталық Азия елдерінің біртұтас экономикалық, геосаяси, тіпті саяси кеңістігін біріктіру. Өз елдерінің экономикалық жағдайына ықпал ететін ішкі және сыртқы факторларға талдау жасаған соң және оны түбегейлі жақсарту мәселесін басшылыққа ала келіп, Ресей, Қазақстан және Белорусь елдерінің басшылары бастапқы кезеңде Кедендік одақ (КО), артынан – Біртұтас экономикалық кеңістік (БЭК), ал ең соңында түпкілікті мақсат – Еуразиялық экономикалық одақ (ЕЭО) құру туралы шешімге келді. Ресей, Қазақстан және Белоруссия арасындағы тығыз экономикалық байланыстың қалыптасуының бастамасы 2010 жылы Кедендік одақ құру арқылы жасалған болатын.
Беделді ұйымдардағы төрағалық та еліміздің беделін айтарлықтай өсірді. 2010 жылдың желтоқсан айында Астанада өткен ЕҚЫҰ-ның саммиті бірегей саяси оқиғаға айналды. ЕҚЫҰ-ға қатысушы мемлекеттердің басшылары 1999 жылғы Ыстамбұл саммитінен кейін 11 жыл өткен соң алғаш рет Ұйымның күн тәртібіндегі өзекті мәселелерді талқылауға және алдағы жылдарға арналған жұмыс бағыттарын айқындауға мүмкіндік алды. ЕҚЫҰ-ның Төрағасы ретінде еліміздің осы Ұйым қызметінің бағыттары бойынша белсенді жұмысы саммиттің қорытынды құжатында – «Қауіпсіздікті қолдайтын қауымдастыққа қарай бет бұру» атты Астана декларациясында көрініс тапты.
Жоғарыда атап өткендей, Қазақстан халықаралық проблемаларды шешуде үлкен рөл атқарып келеді. Әлемде кезекті экономикалық дағдарыстармен қатар, әскери және діни қақтығыстардың орын алып жатқан кезеңінде Президент жаңа саяси бастамалар көтерді. БҰҰ мінберінен сөйлеген сөзінде Нұрсұлтан Назарбаев XXI ғасырда адамзаттың ең басты міндеті әлемді соғыс қатерінен мүлде арылтатын және оның себептерін жоятын стратегияны жүзеге асыру болуға тиіс дегенді баса айтты. Әрине, бұл үшін БҰҰ-ның 100 жылдығына Жаһандық Стратегиялық Бастама – 2045 жылға дейінгі жоспарын әзірлеуді ұсынды. Онда барлық ұлттардың әлемдік инфрақұрылымға, ресурстар мен нарыққа қолжетімділігін қамтамасыз ету, сондай-ақ, адамзаттың дамуы үшін жаппай жауапкершілігі көрініс табуы тиіс.
Сондай-ақ, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың бастамасын жүзеге асыру мақсатында «Ғалымдардың Еуразиялық экономикалық клубы» Ассоциациясы 2012 жылдың 12 қаңтарында www.group-global.org сайтында G-Global ақпараттық-коммуникативтік интернет алаңы форматында зияткерлік желісін іске қосты. G-Global – бұл әлемнің сарапшылар қауымдастығына әлем экономикасы мәселелері жөнінде интерактивті, ашық және бұқаралық пікірталастар, пікірсайыстар жүргізуге жағдай жасайтын көпфункциялы платформа.
Еліміздің жаһандық бастамаларда алатын орны ерекше екендігін айқындайтын басты дәлелдердің бірі- елордамыз Астана қаласында өткен Халықаралық EXPO-2017 көрмесі. Елбасы Н.Назарбаевтың ұсынысы бойынша «Болашақтың энергиясы» атты тақырыпта өткен көрме энергияның экологиялық таза және жаңартылатын көздерін дамыту жөніндегі әлем ғалымдарының күш-жігерін біріктірді. Бұл көрме Қазақстанды тағы да бір қырынан әлем назарына таныта білді. Көрменің жабылу салтанатында сөйлеген сөзінде: «Астанадағы «ЭКСПО-2017» көрмесінің жоғары деңгейде әрі табысты өткенін зор мақтанышпен айтқым келеді. Бұл — Тәуелсіз Қазақстанның абыройын асқақтатқан айрықша жетістіктердің бірі болды. «ЭКСПО-2017» көрмесін 4 миллионға жуық адам аралап көрді. Дүниежүзі көз тіккен «ЭКСПО» беделімізді биіктетіп, рухымызды көтерді», — деді Мемлекет басшысы.
Тарих көрсеткендей, Қазақстанның жаһандық идеялары мен бастамалары ғаламшар өкілдерінің жүректері мен саналарынан орын тауып, біртіндеп іске асу үстінде. Қазіргі кезеңде еліміздің тәуелсіздік пен кемел елді орнықтыру және дамыту жолындағы қадамдары нық. Президентіміз ұйытқы болған жаһандық бастамалар әлемдік қоғамдастық тарапынан кеңінен қолдау табуы- Елбасының көреген саясатының арқасы. Атамыз қазақ «нар жолында жүк қалмас» деп бекер айтпаған. Демек, Нұрсұлтан Назарбаевтай ұлы тұлғасы бар, өзіндік көзқарасы, өзіндік ұстанымы, өзіндік даму жолы бар жас мемлекетіміздің шығар асуы әлі де биік болмақ.

2017 жылдың 30 қараша күні елордада жастардың шығармашылық дамуын қолдауға бағытталған «Жаңа Белес — 2017» мерекелік кеші өтті. Аталған іс-шара белсенді және озық жастар өкілдерінің қатысуымен өткізілді. Сондай-ақ, бұл кеште астаналық жоғары оқу орындарының студенттеріне студенттік билет табысталды.

Іс-шараның мақсаты: қаланың қоғамдық өміріне белсенді ұстанымды енгізу, студенттер арасында шығармашылықты дамыту, студенттер арасындағы достық байланыстарды дамыту үшін жағдай жасау, жалпы білім беру, мәдениет сапасын жақсарту.

Салтанатты кештің негізгі бөлігі астаналық жоғары оқу орындарының студенттерін «Студенттер қатарына қабылдауға» және студенттік билетті табыстауға арналды.
Аталған іс-шараға Астана қаласының барлық жоғары оқу орындарының студенттері қатысты. Кеш барысында отандық эстрада жұлдыздары өнер көрсетті.

Кеше 16 Желтоқсан Тәуелсіздік күніне орай Измирде білім алып жатқан қазақстандық студенттер Измирдегі Алаш Қазақ жайлауында атап өттік. Жайлаудың иесі Шеризат ақсақал соңғы уақыттарда сыр бере бастаған денсаулығына қарамастан зиярат етуге келген қазақ жастарын көріп, көңілі босап қатты толқыды. Екі сағат бойы дастарханда бірге отырып, әңгімесін айтып, өсиетін жеткізді. Үлкен дастархан жайып қонақжайлылық танытты. Қазақы дастарханда ыстық бауырсақпен қою күрең шай ішіп, қымыз бен палау жеп жастар ауылға барғандай әсерде қалды. Шеризат Доғру ақсақалдың бір сөзін қысқартпастан осында жеткізуді жөн көрдім…
Түркияда тұрып жатқан қазақтар әр түрлі жағдаймен Ата жұрт Шығыс Түркістаннан Түркияға көшіп келген. Көштің себебі – Ресейде коммунизм орнап, Қазақстанның талан-таражға түсуі, дінге тыйым салыну, мал-мүлкінің тәркіленуі. Ауыл мен қыстақтардың колхоз бен совхоз ретінде ұжымдастырылуы. Осының бәрі бір қазаннан жеп ішуді міндеттеді. Қазақстанда жүзеге асқан осы режимді Шығыс Түркістан басшылары да іске асырғылары келді. 1935 жылы Шығыс Түркістан үкіметі мемлекеттендіру саясаты шеңберінде бүкіл халықтың мал-мүлкін тартып алмақшы болды. Діни кітаптарды жинап алды. Ұлттық рухты жоқ қылу үшін қолдарынан келгенін жасады. Бұл зұлымдыққа шыдамаған қазақтар алдымен қытайлық мұсылмандар (дүнгендер) тұратын Гансу-Синхайға көше бастады. Шығыс Түркістан үкіметі, бүгінгі Шынжаң Ұйғыр Автономиялық Районы, бұл көшті тоқтатуға тырысты. Құрлықтан және әуден шабуыл жасап, осылайша соғыс басталды. Екі жақтан да көп шығын болды. Осы соғыста қазақтардың көш басшысы, Есілхан батырдың әкесі Әліп Жамысбайұлы тұтқынға түсіп, азапталып өлтіріледі.
Ал, қалған қазақтар көптеген шығынға ұшырап, малдарымен бірге Гансу-Синхай мұсылман аймағына жетеді. Бірақ ол жерде де қиыншылықтарға тап болады. Мұсылман аймағына көп малмен барған қазақтарға жергілікті халық өріс тауып бере алмайды. Сондықтан жергілікті халық қазақтарды үкіметке жиі-жиі шағымданады, соның нәтижесінде дау-дамай пайда болады. Қазақтарды қытайлық мұсылмандар өлтіреді, қысым басталады. «Мұсылман ел» деп барған жерінн үміттері ақталмай, қазақтар тағы да көшуге дайындала бастайды. Бұл жолғы бағыт – Үндістан-Пәкістан. Топ-топ болып ол жаққа көшкен қазақтар малының 90%- ын, адамдарының 80%-ын шығындап, межеге жетеді. Ол кезде Үндістан мен Пәкістан бір еді. Аз уақыттан кейін екіге бөлінді. Бөлінген кезде қазақтар мұсылмандар көп орналасқан Пәкістан жағында қалады. Климаттың ыстығынан оба секілді ауруға душар болады. «Жығылғанға жұдырық» дегендей өздері Тибеттен азып-тозып келген қазақтарға бұл қиынға соқты. Осыншалықты қиыншылықтарға қарамастан олар Пәкістанның әр жерінде қолдарынан келетін өнерлерімен күн көруге тырысты.
1949 жылы «Соңғы қазақ көші» ретінде белгілі Әлібек Хәкім мен Сұлтан Шәріп бастаған көш Гималай асып, Үндістанның Кашмир қаласына жетеді. Пәкістандағы қазақтардың басшылары Әлібек Хәкіммен хат алмасады. Әлібек Хәкім бұдан кейінгі мақсаты Түркияға жету екендігін жазады. Пәкістанның әр жерінде тұрып жатқан қазақтардың рубасылары бас қосып, Түркияға көшуге шешім қабылдайды, Түркияның Пәкістандағы елшілігіне өтініш білдіреді. Түрік үкіметі Кашмир мен Пәкістандағы қазақтардың өтініштерін қарастырып, шамамен 5000 қазақты қабылдайды. Түрік үкіметі өздерін «Ата жұрттан келген қандастар» ретінде танытқан қазақтарға көмек қолын созады. Шығыс Түркістаннан шығып, Пәкістан мен Үндістан арқылы 1954 жылы Түркияға ата жұрттан келген соңғы қазақ бауырларын Түркия үкіметі үлкен қуанышпен қарсы алады. Келгендердің қайда, қандай жерге орналасқылары келетіндіктерін анықтау үшін анкета өткізеді. Анкетаның нәтижесінде бір бөлігі «Орта Азиядағы Алтай таулары секілді суық жерге орналасамыз» десе, бір бөлігі «жазық жерде өмір сүреміз» деп жауап береді. Осыған орай, Түркия үкіметі қазақтардың бір бөлігін суық, қарлы аймақ Кайсерінің Мұсақажы, Яхиялы ауылдарына, бір бөлігін Орта Анадолыда Нийде Ұлылышлы деген жерден Алтай ауылын құрып, сонда, ал енді бір бөлігін Ақсарай-Сұлтанханы мен Конияға орналастырады. Ішінде мен же болған Әлібек Хәкім тобын Салихлиде Құртылыш деген махалла құрып осы жерге орналастырды.
Түркияға келген қазақтардың көпшілігі ата жұрт Шығыс Түркістаннан келген. Бұдан басқа II Дүниежүзілік соғыста Қазақстаннан Германиямен соғысу үшін әскерге алынып, сонда тұтқынға түсіп, кейін елге қайта алмай Түркияға келгендер де бар. Жалпы, Түркиядағы қазақтардың саны 25000 шамасында.
Түркиядағы қазақ мәдениетінің ошағы «Алаш» ауылы, толығырақ айтқанда Алаш қымыз фермасы қашан, қандай мақсатпен құрылды?
Эгей теңізінің маңайында, көрікті Кемалпаша ауылының жанында, Ниф тауының баурайында орналасқан. Қазақта мынадай мақал бар, «қолда барда алтынның қадірі жоқ» деген. Егер, бәлкім, туған жерімде болсам, қазақтың әдет-ғұрпына мұншалықты көңіл бөлмес едім. Шет жерде жүрген, отанын сағынып жүрген адам ретінде қолымда мүмкіншілігім болса не істер едім деп ойлап жүруші едім. Түркияға келгенімізде көк тиынымыз болмады. Бірақ қырық жылдық әр саладағы еңбегімнің арқасында қолыма белгілі мөлшерде қаржат жиналды. Ойлаа келе, бұл қаржымен бір ферма құруды жөн көрдім. Ферманы құрмай тұрып, тек қазақ халқы үшін ғана емес, өз ортамда жүрген түрік халқы мен Түркі әлемі үшін не істеуге болады деп зерттей бастадым. Егер тек қазақтарға ғана бағытталған әрекет жасайтын болсам, бір ұлттың тармақтарын бөлек ұлт деп қабылдап, бізді бөлуге тырысатын жауларымызға қызмет еткен боламын деп ойладым. Әсіресе, Анадолыдағы түріктерге ұмыт болайын деген мәдени мұрамыз «отау» (киіз үй) мен «қымызды» танытудан бастайын дедім. Сол мақсатта Алтай тауларына ұқсайтын Измирдің Кемалпашасына қарасты Ниф тауының баурайын сатып алдым да тарихта аты қалсын деп «Алаш» атадым. «Алаштың» бірнеше мағынасы бар. Соның бірі түркі бірлігіне шақыру ұраны. 1987 жылы Түркия стандарт институтының 2008/34147 нөмірімен «Алаш Қазақ Аңғары» патентін алдым. Алаш қымыз фермасын құруда басқа мақсатым бар еді. Османлыдан бері Түркиядан басқа жердегі түркілер бастарына қиын күн туғанда, Түркияны паналады. Анадолы түріктері ешқандай ақы сұрамай, одарға құшақтарын айқара ашты, ішерге ас-су, паналайтын баспана берді. Бұл басқа елдерге нәсіп болмаған жақсы қасиет, қонақжайжылық. Осы жақсылықтарына бір сый ретінде Анадолы түріктерінде ұмытыла бастаған екі құндылығымызды қайта жандандыру үшін осы ферманы құрдым. Түрік мәдениеті мен Түркі әлеміне қызмет етіп келе жатқанымызға отыз жыл болып қалды. Ферма құрылып, отау тұрғызылғаннан бері Наурызды тойлап, Түркі Әлеміне қатысты конференциялар ұйымдастырып келеміз. Ешқандай пайда ойлаған ақылды кәсіпкер Түркия халқының түп мәдениетінде сирек кездесетін, ұмытылып кеткен жылқы фермасын құрып, кішкене екі емшекті биені күніне әр екі сағатта бір сауып, жалпы сегіз-он рет сауу сияқты машақаты көп ата сусынымыз қымызды танытуға бел байлай алмайды. Бұл – іштен шыққан ұлттық сезімнің күші, жігерлігі.
«Қазақстан» Түркиядағы қазақтар үшін нені білдіреді? Туған жер ме? Отан ба? Әлде атажұрт па?
Қазақта «қырық жылда момынға да бір зауал» деген сөз бар. Кеңес Одағы әлемдегі екі алпауыттың бірі болып тұрғанда да Қазақстанның сыртындағы біздер «Күндердің бір күнінде бұл дәурен өзгерер, Қазақстан тәуелсіз ел болар» деген үмітпен қмір сүрдік. 1972 жылы Түркістан жәрдемдесу қауымдастығы атынан шығарған «Ұлттық өлеңдер жинағы» кітабының мұқабасына Қазақстанның тәуелсіздігін үміт етіп, Хан Тәңірі тауының бір сілемі болған Алатауды салдырдым. Таудың етегіне бір киіз үй салдырдым. Отау (киіз үй) – орманы қалың бір аңғарда сарқырап ағып жатқан өзеннің жағасында еді. Отаудың тек қаңқасын салдырдым да киізін салдырмадым. Отаудың үсіне түркілердің санасындағы еркіндік пен азаттықтың белгісі – Алтайдың ақ иықтв бүркітін салдырдым. Қазақстан тәуелсіз ел болғанда жаңағы отаудың киізі жабылады деп ойладым. Күндердің бір күнінде Қазақстаннан бастап барлық Түркі мемлекеттерінің тәуелсіздіктерін алатындығына сенімім шексіз еді. «Өзім көрмесем де, балаларым немесе немерелерім сол күнді көреді» деген сеніммен өмір сүрдім. Аллаға мың шүкір, бүгін Қазақстан және басқа түркі мемлекеттері тәуелсіздіктерін алды және отаудың киізі жабылды. Қазақта «өлсем де өкінбеймін» деген бір сөз бар еді. Иншалла, бұл тәуелсіздік мәңгі болсын. Түркиядағы және басқа елдердегі қазақтар, Қазақстан тәуелсіздігін жариялағанда жүректері жарылардай қуанды дей аламын. Сол күні Түркия Қазақстанмен бауырлас ел екендігін дәлелдеп, Қазақстан тәуелсіздігін мойындаған алғашқы ел болды. Бұл ізгі қадам Түркиядағы қазақтар үшін де үлкен қуаныш болды.
Менің ойымша, көшпен бірге келген қазақтар үшін Қазақстан --негізгі Отан. Түркияда туып өскен қазақтар үшін болса, ата жұрт. Бір-бірімізге соншалықты жақын халық болғанымызға қарамастан, неге Түркиядағы қазақтар Қазақстан үшін диаспора болады? Қазақстандағы түріктер Түркия үшін диаспора бола алмайтынындай, түркі елдеріндегі қандастарымыз бір-біріне диаспора болмауы керек деп ойлаймын. Әзірбайжан президенті Хайдар Әлиев айтқандай: «Біз – бір ұлт, екі мемлекетпіз» немесе «Бір ұлт, көп мемлекетпіз».
Түркияға келген қазақтар туған жерлерінен мал-мүлкімен бірге көш ретінде келмеді. Зұлымдықтан қашып, қиын шарттарда отбасылары бөлініп келді. Біреулері жарынан, біреуі жақынынан айрылып Түркияға жетті. Тркияға келгеннен кейін естерін жиып, өздеріне келіп отбасын құра бастады. Еңбекқорлығымен жергілікті халықты баурап алды. Тектері мен аталарының аттарына дақ түсірмей, ешкімге мұқтаж болмай, бала-шағаларын өсірді. Әдет-ғұрыптарын жоғалтпау үшін тұратын қалаларында қауымдастықтар мен қорлар құрып, қоғамдық іс-шаралар ұйымдастырып отырды. Той мен астарда міндетті түрде бас қосып тұрды. Бастарынан өткен осыншама қиыншылыққа қарамастан, тіршіліктерін жалғастыра білген Түркиядағы қазақтар Қазақстан халқы мен мемлекетінің құрметіне бөленді деп есептеймін. Ал ендігі негізгі мәселе – Түркиядағы қазақтардың тағдыры. Түркияда тұрып жатқан қазақтардың болашақта Қазақстанмен байланысын үзіп алмауы үшін естерін жиып, екі баласы бар болғандар бір баласын, үш баласы барлар екі баласын Қазақстанда оқытуы керек және қазақтармен үйлендіруі керек. Қазақстанда жұмыс тауып, өз елінде орнықты жұмыс жасау керек. Қазақстанның болашағы жарқын екені белгілі және көптеген елдерге қарағанда әлдеқайда тұрақты. Осылай болған жағдайда қазақы болмысын сақтап қалады деп ойлаймын.
«Елу жылда ел жаңа» дейді. Біздің Түркияға келгенімізге алпыс жыл болды. Қарттарымыз арғы дүниеге аттанып кетті. Жастарымыз Мұхтар Шаханов айтқандай, түрі ғана қазақ, ал басқа жағынан түрік болып кеттік. Бұдан басқа ұысынысым мынау: Түркия мен Еуропада көптеген қазақ балалары университетте білім алып жүр. Осы балаларды жаз айларындағы демалыстарын қауымдастық пен өорлар арқылы Қазақстанда өткізулерін Қазақстан үкіметі тұрақты түрде ұйымдастырса жақсы болар еді деп ойлаймын.Жеріміз кең, халқымыздығ саны аз. Дүниежүзі қазақтары тұрып жатқан жерлеріне сіңіп кетпей, Қазақсандағы жобалардан да орын алып отырулары керек.
1954 жылы Түркияға келгенімізде Түркия халқы қазақтарды онша танымайтын еді. Өйткені Кеңес Одағы жабық есік режимінде болғандықтан, сыртпен байланысын үзген болатын. Ақпарат өткізбейтін. Түркия көп нәрсе біле алмайтын. Түркиядағы оқыған зиялылар тарихқа сүйеніп, қазақтарға қара қырғыз, қырғыздарға қырғыз дейтін. Біз «Қазақстаннан келдік» дегенде, халық: «Қазақстан Түркияның қай жерінде?» – деп айтатын. Алғаш бізді көргенде, не татар, не қытай немесе жапон деп ойлайтын. Сондықтан өзімізді қазақ деп таныту қиынға соқты. Сол мақсатта біз Салихлы Түркістандықтар Жәрдемдесу Қауымдастығы атынан «Түркістан» ұлттық би тобын құрдық. «Қара Жорға» биінен бастап, көптеген халық биін білетіндер үйретті. Ұлттық киімдерімізді киіп шерулерге шықтық. Алаш Орданың елұраны «Арғы атам – Ертүрік, біз Қазақ Еліміз» деген плакаттар жазып, ән айтып Түркияның түрлі қалаларында, әскери мектептерінде өзімізді таныттық. Таныту барысында сахнада алдымен қазақтар туралы мәлімет беріліп, сосын барып концертімізді бастайтын едік. Ол кездерде топтың жүргізушісі, түркі әлеміне ғашық жас жігіт, бүгінде үлкен профессор Ахмет Бижан Ержиласун еді. Түріктер Қазақсанды атажұрт деп біледі.
Қазақстан тәуелсіздігін алғаннан кейін Түркиядан көптеген кәсіпкерлер Қазақстанға барды, бірақ, олардың орыстанып кеткенін кеткенін кқріп мұңайып қайтып келді. Қазақтар тарихи санасына байланысты түріктерге мән берсе де де, алғашқы кездесулер жақсы әсер бермеді. Яғни, алғашында қазақтардың түріктерден, түріктердің қазақтардан көңілі толмады. Кейіннен ірі түрік кәсіпкерлер қарқынды жұмыс істей бастағаннан кейін түріктердің абыройы көтерілді және екі жақта бірін-бірі түсіне бастады. Ал бүгінгі таңда екі бауырлас ел бір-бірінің қадірін білетін екі мемлекетке айналды. Екі елдің қарым-қатынасының мұншалықты жақсы болуының ең негізгі себебі – түбі бір ұлт болуында деп ойлаймын. Қазақстанның аз уақытта қол жеткізген жетістіктеріне таңданбайтын адам жоқ. 20-30 жылдық жобаларды 10-15 жылда атқарды. Солардығ бір үлгісі елорданы Алматыдан Астанаға көшіруі болды. Бұл заманда бір елдің ішінде бірнеше ұлт тату-тәтті өмір сүре алмай отырғанда, Қазақстанда 130 ұлт бейбіт өмір сүріп жатыр. Бұл жетікстік Қазақстанның Ататүрік сынды көшбасшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың еңбегі екендігін айтуымыз керек.

Бүгін түсіме кірдің. Оянсам түсім жалғасып жатқан секілді болып көрінді. Өзім сондай қайғырып тұрдым. Айнадағы солғын тартқан жүзім соны байқатады. Сөйтсем ұйықтап тұрғанда түрім өзі сондай болады екен. Жарайды қалжың. Түсімде сенен айырылыппын. Көз алдымда басқамен кетіп бара жатыр екенсің(алдағы уақытта бұлай болмаса екен деп тілеймін Алладан).
Кетіп бара жатқан жоқсың, енді кетейін деп тұрсың. Айналамыз қаптаған адамдар. Сенің көзің менде. Сен оны қаламайтыныңды көріп тұрмын. Келіп мойныма асылсаң хотя бы қоштасқаным болар еді деп ойладым. Сосын сен келіп менің мойныма асылдың. Мені жақсы көретінін айтса екен деп ойладым. Сен мені жақсы көретініңді айттың. Тағы біраз нəрсені ойлап алайын десем уақыт жоқ. Түсім өз еркімде емес. Солай сен көз алдымда алыстай бастадың. Ал мен, мен болсам бейшара күйде екенмін. Сенен қол үзіп, ішіме қимастық пен өкініш ұялап тұр. Қолымнан бар келгені іштей «кетпеші»деу ғана болды. Сол сəттегі сезімімді осы күнге дейін сезініп көрген емеспін. Сенен айырылу барлығынан айырылып, ештеңенің мəні қалмау деген сөз емес пе? Таза естен айырылу деген осы болар сірə. Оянып, телефонымды қолыма ала сағатқа қарасам 8:15. Мектепке қоңырау шалып екінші сабақтан баратынымды айттым да асығыс киіне бастадым. Екінші сабақтан бару "ұйқымды" ренжітпейін деп, асықпай тұрып звонокта қаптаған оқушылардың арасынан басшыларға білдірмей кіріп кететін біз секілді жалқаулардың қулығы. Киініп жатып өз-өзіме келе алар емеспін. Түсімдегі қорқыныш тұла бойымда сақталып қалған. Тіпті сенен айырылып қалғандағы қайғырғаныма қарап саған деген махаббатымның бағасын, өлшемін сезіне алдым. Дала суық. Жол бойы сені ойлап келе жатырмын. Қорқынышты түсім анық қанығына жетуге ырық берер емес. Мұндайда жаныма желеу болып жүрген əуендерім көмек бере алмады. Жол бойы өз ойларыммен күресумен болдым. Мектепке кіре сыныптастарымның қолын бір-бір алып орнымда үнсіз отыра бердім. Мұндайды менен ешкім күтпейтін еді. Себебі, сыныптың көңіл күйін көтеріп, жанын кіргізетіндердің бірі мен едім. Олай отырғанымның себебі ойым тек сенде. Өзіңді бір көру ішімдегі алаулап тұрған жалынды толқын шайып, əп-сəтте өшіргенмен пара-пар еді. Бір сабақ біткенше тəртіпті оқушының кейіпін танытып отырдым. Əрине настроение жоқ. Əйтпесе сыныпты басына көтермесе Бекзат Бекзат бола ма? Қоңырауға дейін сені көруге асығып əрең шыдадым. 60минутым созылып 1сағаттай өтті. Қоңырау қалай соғылды солай сыртқа шықтым. Көзім жəймен айналаны шолыды. Достарым мақтап, əдемі дейтін қыздардың қаншамасы қасымнан өтіп жатыр. Көзім оларды көрер емес. Сені іздеп тұр. Бір кез байқадым. Алыста бір апаймен жолығып тұр екенсің. Менің сені алыстан бірден байқауыма көз жанарымның нашарлығы еш кедергі емес еді. Өз махаббатыңды қалай байқамауға болады? Сені сыртыңнан көрсем де арқамдағы ауыр жүк түскендей, өз-өзіме келдім. Түсімнің жалған екеніне көз жеткізіп, сенің сұлу күлкіңді ойша суретке түсіріп, #менікі деген хештэг қойдым. Тура бір жазықсыз он жылға сотталған адамның кінəлі емес екендігі дəлелденгендей күй кештім. Қандай сұлу едің. Қандай иманды едің. Мүмкін сенің нағыз қыз баласына тəн мінезің мен осы имандылығыңа ғашық болған шығармын…

Тағы да жалғыздық. Қараңғы бөлмедегі сырты жылтыр темірмен қапталған пештің маздап жанған оты өз қабырғасына жылтылдаған белгісіз қызыл бейнені ойнатады. Тап бір сенің менен ұялғаннан бетің қызарып, жаутаңдаған бейнең тəріздес. Құлақты кернеген əсем əуенмен қараңғылықта жалғыз қалғанда біраз нəрсені ойға түсіреді екен. Иə, əлі арамызда біраз нəрсе бола қойған жоқ. Есесіне, мен сені біраз бақытты етіп, біраз жерді қыдыртып, біраз кездесіп тастағанмын(өз қиялым бойынша). Сенің жаныңнан жылу таппағандықтан пеші бар қараңғы бөлменің бір қуысына тығылғаным осы(əрине розетканың жанына). Түсінбегенім — сен неге басқалар сияқты емес екенсің? Неге басқалар сияқты əзіліме артынша жауап қатпайсың? Неге əңгімеге тартсам алшақтайсың? Бəлкім өзіңе ғашық етіп, жіпсіз байлап тұрған да осы «ерекшелігің» шығар? Өзіңе қол жеткізу мендік арманға айналды. Маған қолыңды берсең мен сені өзіммен бірге қараңғылықтың ішіне тартып аламын. Сон-соң екеуміз мына ығы-жығы, мазасыз, бірін-бірі таптап жатқан шаруасы көп өмірден бейхабар күй кешеміз. Тек қолыңды соз. Күтемін…

Сені ойлап өзімді алдап жүрген секілдімін. Неге екенін білмеймін, əйтеуір соңғы кездері мүлде менен алыстадың: көтерілмеген қоңыраулар, жауапсыз смс-тер, тіпті жүздесіп амандасқан сəттегі əдемі, жұмбақ күлкің бүгінде сағымға айналды. Сол күлкіңді көрудің өзі мен үшін бір ғанибет еді. Анда-санда «мағынасыз» айтқан жеңіл-желпі əзіліме жылы шырай таныта қалсаң, үмітімнің оты қайта тұтанғандай болады. Күнде сені көріп жүремін. Көріп жүріп үзілген үміттен қиыны жоқ екен. Əзірге, жүрегім уақытша Миягидің əндерін тыңдап жұбанатындай… Орысша түсінбесекте ол əн мені түсінетін секілді(саған қарағанда). Білемін сүйгенің емеспін. Бірақ… Бірақ сонда да түсінуге болады ғой, "қалайсың" деген смс-ке «жақсы» деп жаза салуға болады ғой. Қоңырауымды алып «сөйлесе алмаймын» десең қайтер еді. Единица сенен емес менен кетіп жатыр емеспе. Ең болмаса мені өзіңді мəңгі ұмыттырып жіберетін, жек көргізетін сөздер айтып жекіп тасташы. Жаным өзіңнен біржола алыстап тынышталып қалсын. Я болмаса, «күт» деген сөз айт. Өтінем айт. Бір нəрсе айтпасаң мен жанып кетермін. То есть жарылып.
Кеше хат келген. Ашсам 112ден. Қайтадан бұрынғы мұңлы күйіме түстім. Ия, сендерге түр бермеймін...

Оқушы — Мұғалім — Ата-ана үшбұрышына арналған түрлі кешендік бағдарламалар бар. Елімізде үлкен қолданыстағы жүйелердің бірі — Bilimal. Заманауи білім және әлеует басқару құралы. "Өрлеу" инновациялық технологиялар орталығының бұл өнімі — 100% отандық өнім. Қарағанды облысында кеңінен пайдаланылатын бұл жүйе UNICEF-тің Out-Of-School Children Monitoring Framework есебінеде жоғары бағаланған.

Bilimal кешенін 3 түрлі ракурстан қарап көретін болсақ:

Ата-аналарға

• Балалардың барлық бағаларын өз смартфонынан қарай алады.
• Тоқсандық немесе жылдық қорытынды бағаларға кері әсерін тигізуі мүмкін күрделі тақырыптарды анықтап, білімінің деңгейін бақылай алады.
• Ұсыныстар мен электронды оқытудың онлайн курстарына негізделе отырып, балалардың сабаққа дайындалу барысына өздері қатыса алады.

Оқушыларға

• Оқуға түсуге арналған емтихандарға дайындық.
• Қиындық туғызатын тақырыптар мен пәнді игерудегі олқылықтарды анықтауға көмектеседі.
• Болашақ мамандықты таңдауға көмек.

Мұғалімдерге

• Қашықтықтан оқытуды жүргізіп, оқушыларға үй тапсырмаларының тақырыптарын беріп, баға қоя алады.
• Жүйе Жалпылай Оқытумен бірге қажет есеп түрлерін өзі құрады.
• Порталда мұғалімдер кәсіптік қауымдастықтарға қатысып, әріптестерімен ой бөлісе алады.

Жүйеге қосылу үшін немесе толық ақпарат үшін:
bilimal.kz
www.facebook.com/bilimalkz
vk.com/bilimal

Отандық «Зор» спорттық драмасы 21 желтоқсанда шығады. Көркем фильмді Dostar production компаниясы түсірді. Бұл туралы Baribar.kz хабарлайды. Картинаның қоюшы-режиссері – Шапағат Орынбаев, бас продюсері – Еркебұлан Молдашев. «Зор» таспасының түсіріліміне қоюшы-оператор Асыл Мелдебеков және композитор Мансұр Гатауов үлес қосты. Жобаның екінші режиссері – Парасат Ибраев. Фильмнің саундтрегін Мақпал Исабекова мен Нұржан Керменбаев орындайды. Туындының атауы «Айта бермеші» деп аталады. «Зор» фильмінде ауылдан қалаға көшіп келген жас боксшы Айдын туралы хикая баяндалады. Ол анасының қалауымен спортпен қош айтысады да, жаңа достар табады. Яғни, ауқатты отбасының балаларымен жақын араласады. Бір қарағанда, өмірінде барлығы сәтті сияқты еді. Дегенмен, Айдынның арманы – бокспен кәсіби түрде айналысу. Бірақ, ата-аналары бұл арманға қарсы болады. Бір күні Айдынға қабілетін іспен көрсететін уақыт келеді. ©Brod.kz Фильмнің бас продюсері Шапағат Орынбаевтың айтуынша, кейіпкерлер “Топ-томпақ” бейнебаянынан алынған. «Фильм түсіру идеясы BN тобының «Топ-томпақ» бейнебаянын көргеннен кейін туындады. Маған өте ұнады, кейін продюсер Еркебұлан Молдашев кино түсіруді ұсынды. Алғашында комедия түсіреміз деп ойлаған болатынбыз, бірақ кейін экшн элементтері бар драмаға тоқталдық. Фильмдегі кейіпкерлер бейнебаяннан алынған. Жобамызды «Зор» деп атадық, себебі бұл сөз «жақсы, мықты, үздік» дегенді білдіреді», – деді Шапағат Орынбаев. Айта кетейік, картинаға Айдын Жұмахан, Адина Бажан, Еркебұлан Тоқтар, Альбина Болатқызы, Әлішер Әскербеков сынды жас актерлармен қатар, BN тобының мүшелері қатысты.

«Ой-Зерек» радиобағдарламасының 2017 жылғы 2 желтоқсанында мерекеге орай үзіліс болып, 9 желтоқсанындағы эфирінде жартылай финалдық кезеңнің кезекті ойыны өтті. Қонаққа келген «Арулар» командасы ойынды 5:6 есебімен аяқтады.

<-— Иә, иә, әдеттегідей тігінен.
«Азия» кітабында бұл тайпаның атауы олардың тотемдік суреті — айқастырылған қос қанжардан шыққан делінеді. Тайпаны атаңыз.

Гомес де ла Серна ОНЫ ғасырлардың таңғы асында сынып қалған шыны-аяққа теңейді. «Playmobil» фирмасының осы аттас балаларға арналған конструкторында бірнеше қарулы адам мен арыстан-жолбарыстың кішкентай ғана ойыншықтары да қосымша беріледі. Оны атаңыз.

Сальвадор аралдарындағы ең биік жанартаулардың бірі — үнемі атқылап тұратын Исалько жанартауы. Жанартау бір ғимаратты немесе құрылғыны сәтті түрде ауыстырып, қызметін атқарады, тіпті сальвадорлықтар оны соған орай атайды. Қалай атайды?

Дақпырт бойынша, бұл шығармашылық адамы жұмыс алдында басын мұзды суы бар шылапшынға салатын болған. Өйткені, бұл мидың қан айналымын жақсартып, бейнелі ойлауға ынталандырады екен. Ол кім?

Бұл сұрақта біз 138 сөз тастап кеттік. Трейси Нельсонға қандай рекорд тиесілі?

Бұл жанр 18 ғасырда кең танымал болды. Бұл жанрда жазылған заманауи кітаптардың бірі «Қос жалғыздық» деп аталады. Жанрды атаңыз.

Қазақ жұмбақтарын шешіңіз.
Тұрады кісі келсе сары болып,
От пен су тұрады жары болып,
Ішінде қазынасы сол сары алтын,
Жақсылар бөліп алады бәрі болып.
Түйенің төрт табанындай табаны бар,
Мойынына сәлде салады кәрі болып,
Өзінде ашып кірер есігі бар,
Дәм татып шығатұғын тесігі бар.
***
Бір таудан бір тау көрдім биік тұрған,
Ішіне от пен суын жиып тұрған.
Не қылған мейірімді зат біле алмадым,
Тиіп кетсең желіні иіп тұрған.
***
Төрт аяғы астында,
Ақ сәлдесі басында,
Нелер жақсы келгендер
Ұялмай ішер қасында.

Кеңес делегациясының өкілі БҰҰ трибунасынан сөйлеп тұрып, Оңтүстік Африкадағы комиссияның жұмысы туралы айтып жатады. Сынай отырып, ол бір шығармадан цитата қолданады, соған орай Еуропада орналасқан басқа бір мемлекеттің делегация басшысы орынына атып тұрып, оның отанының не қатысы бар екенін түсіндіруді талап етті. Басталып кете жаздаған халықаралық жанжалға кінәлі — цитатаны қайнаркөз туындыға сілтеме жасамай тура аудара салған аудармашы еді. Ол қандай атақты әлемдік шығарма еді?

Бір әзіл-қалжың журналында грек түбірлі сөз жайлы «Мен ақтар жағындамын, бірақ қызылдарды қорғаймын» делінеді. Ол нендей сегіз әріптік сөз?

Қасым.кз сайтында «Құранда ОЛ туралы айтылғанынан білесіз бе?» деген мақала жарияланды. ОЛ – адамның аты-жөні. Мұнда автор бір профессордың ғылыми еңбегінде: /үзінді цитаталар /«...Құдайға сенбейтін коммунист ОЛ: «Мен не көріп тұрмын? Бұл түс емес пе? Әлде менің көзім байланды ма?» деген болатын… Ары қарай аяттарға үңіліп көрейік: “… есіктерін ашуға мүмкіндік бергенде, олар оған көтеріледі. Сосын “Мен не көріп тұрмын? Бұл түс емес пе? Әлде менің көзім байланды ма?” дейді.
Яки, бертінде өмір сүрген адамның айтқан сөзі мен одан 1400 жыл бұрын мәлім болған Құранда жазылған сөздің бірдей екенін алға тартады. ОЛ кім?

Денсаулық сақтау министрлігінің статистикасына сүйенсек, АҚШ-та жыл сайын 7000 адам БҰНЫҢ кесірінен өледі екен. БҰЛ алдын-ала шошытпас үшін қажет өзіндік шифр болып саналады. Адамдардың ажалына себеп БҰНЫҢ не екенін бірнеше сөзбен мейлінше түсінікті етіп атаңыз.

Аудионұсқаны мына жерден табасыздар.
Жалпы Қазақ радиосының тікелей эфирін мына сілтемеден тыңдауға болады.