Қазақтың ою-өрнектерінің 200-ден астам түрі бар. Жалпы, ою-өрнек деп сурет пен сызықтардың белгілі бір ретпен орналасуын айтады. Яғни ықылым заманнан бері қазақтың оюы әр затта өзіндік ерекшелікке сай орналасқан. Көлемі кіші, жіңішке әрі жапырақ тәріздес оюлар киімде бейнеленеді. Өте ұсақ түрлері зергерлік, кестелік сияқты нәзік істерде, ал ірі ою-өрнектер сырмақ, кілем, текемет, тұскиіз, алаша, сонымен бірге сәулет өнерінде кеңінен қолданылған.
Қызыл кеңірдек болып қырқысып, айтысып-тартысып жатпаса да, кейде ою төңірегінде, осы ұлттық нақышты төңіректеп жүргендердің арасында кішігірім дау-дамай туындап жүр. Этнографтардың айтуынша, қазіргі ұлттық киімдердегі оюдың орналасу реті мен көлемінде өрескел қателіктер бар көрінеді. Күнделікті тіршілікте не болмаса жиын-тойда ұлттық нақышқа толы киіммен жүргенді құп көретіндер ортамызда баршылық. Сол құп көргендердің іс-әрекетінен мін табатындар да табылады арамызда. Қазақтың киімін көпке насихаттауды жаны сүйетіндер де жанымызда жүр. Сонымен, олар былай дейді:

Жұмақадір ИСАБЕК, этнограф:
— Кейінгі кезде сән үйлерінің тігіп жатқан ұлттық киім үлгілерінің қазақы нақышпен әспеттелуі көңіл толарлық жағдайда емес. Олай дейтінім ою-өрнектің орналасуы шашыраңқы емес белгілі бір тәртіппен жағасында, жеңінде, етегінде және өңірінде орналасуы тиісті еді. Кейде киімге жамыратып оюды салып қояды. Не болмаса текеметтің оюындай үлкен қошқармүйіз тұрады. Әркім өз білгенін жасап, оюды ана жер, мына жеріне жабыстыра салып, ұлттық өнердің бояуын жоғалтып алмаса екен деймін. Қазақстанның мемлекеттік орталық мұражайы бар, сол жерде құдайға шүкір этнограф-ғалымдар, осы саланы зерттеп жүрген арнайы мамандар жеткілікті. Сәнгерлер болсын, жалпы кез келген жанға кеңес беріп, көмек қолын созуға дайынбыз.

Флора ҚАЙНҰЛЛАҚЫЗЫ, «Бәйтерек» суретке түсіру орталығының директоры:
— Қазақ болғандықтан, қазақша киім кигенді жақсы көргендіктен де шығар, өзім ылғи қазақ оюларымен әспеттелген көйлек кигенді жөн санаймын. Өйткені өзімнің қазақ екенімді өзгеге білгізгім келеді. Ою-өрнекті зерттеуші ғалым болмасам да, күнделікті тұрмыста киетін әрі жиын-тойға арналған киімдерімде, өзімнің жобалуыммен қазақтың ою-өрнектері бейнеленген. Бала-шаға мен күйеуім де ұлттық нақыштағы көйлекті киіп әдемі болып жүргенді ұнатады. Ал енді ою-өрнектердің орналасуында өзіндік реті болатынын білмеппін.

Сабыркүл АСАНОВА, сәнгер:
— Бала кезімнен көнекөз, ісмер әжелерімізден үйренгеніміз бар, сонымен бірге оюды зерттеуші ғалымдарымызбен пікірлесіп, өзім де осы саланы зерттеп, зерделеп жүргеніме бірталай жыл болды. Қазақтың ұлттық нақыштарының дамуы мен қолданысына біраз еңбек сіңірдім деп ойлаймын. Заманауи, еуропалық үлгідегі киімдердің барлығында қазақтың нышаны тұру керек. Кей уақытта подиумнан анық көріну үшін сәнгерлерімізге оюлардың айшықтарын үлкендеу, түрлерін өте жарқын етіп жасау керек болады. Оюдың көлемі кіші болып қалса, мінбеден көрінбей қалуы мүмкін. Бірақ дәл қазір маңыздысы, ою-өрнектің орналасу ретінде емес кең көлемде насихатталуында.

Асылы ОСМАН, қоғам қайраткері:
— Қазақтың ою-өрнегі, ата бабамыздан келе жатқан өзіндік эстетикалық даралықты көрсетіп тұратындықтан соны сақтап, бірақ бүгінгі заманның талабына, сұранысына сай өзгертіп тұрса, оны мен ешуақытта айып санамаймын. Қазақ екендігімізді айқындайтын, ұлттық нышанның киімдерімізде болуын үрдіске айналдыру керек.

Бағдат СӘМЕДИНОВА, әнші:
— Бала кезімізден өзіміздің ұлттық нақышымызға қызығып өстік. Этнографтар сонау ата-бабаларымыздан келе жатқан ою-өрнектердің сол қалпында сақталуын талап ететін шығар. Бірақ дизайнерлеріміздің бүгінгі заманның сұранысына қарай, бүгінгі сән үлгісіне үйлестіре отырып өзгертуіне қақысы бар деп ойлаймын.

Мұртаза БҰЛҰТАЙ, мәдениеттанушы:
— Бұрынғы заманның киім үлгілерінде осылай болды екен деп, соны жалғастырмауымыз керек. Керісінше, сол құндылықтарымызды дамыта, байыта отырып, бүгінгі қоғамға лайықтап ұқсата білуіміз керек.

Көп таразы көңіл қазы. Көптің таразысына әр пікірдің мұртын бұзбай салдық. Талдап, саралау өз еншілеріңізде. Дегенмен ұлттық нақышты ұтымсыз қолданып, атадан мұра болып қалған киелі өнердің киесі ұрмаса, қазақы қалыптың мұрты бұзылмаса болғаны.

#НаурызДода

Келер шақ. Африка құрлығы. Мыңдаған қазақ жанкүйерлерімен лық толы стадионда кезекті әлем чемпионатының ақтық ойыны. Алаңда Қазақстан және Германия ұлттық құрамалары. Санаулы секунттардан соң ойында өзінің мәресіне жетеді. Табло есепті көрсетіп тұр. Есеп 3:0, қазақтар пайдасына….
Әркімнің өзіндік ойлау және пікір білдіру құқықы бар. Бұл менің құқықым, қазақ футболының келешегін осылай елестетемін, солай боларына сенемінде. Қазақ футболы туралы сөз кетер екен бүгіні туралы айтарлықтай ештеңе айта алмаймын. Бүгінгі футбол ортанға жолы болса керек. Ешкімнен артық емесіміз анық, бірақ ешкімнен кемде емеспіз. Аты аңызға айналған, атақтары ауыз толтырарлық Германияда, Бразилияда, Италиямен Англияда осы денгейдегі футболды өз бастарынан өткерген, ал, Ауғанстан, Тәжікстан, Түркіменстан секілді көршілеріміз біздің деңгейімізді армандап жүр. Бұл күнгеде шүкір дейік, бұл денгейгеде тәубе дейік.
«Асық ойнаған азар, доп ойнаған тозар», деген екен ата-бабамыз. Неге айтты екен? Мұнысын анық білмедім, бірақ, бір анығы ата-бабамыз доп ойнағанды яғни футболды білген екен ғой.
Осы орайда нақтылап алсақ, қазақ қашаннан доп тебе бастады? Қазақ топырағында футбол мектебін ашқан кім? Біздің алғашқы ойыншыларымыз кім болған? Олар арасында жарыс ұйымдастырып, қаржылай қолдаған кімдер? Тізбейтек берсек сұрақ таусылмасы анық, ал, қайтарар жауабымыз жеткіліктіме? Жә, осынша сұрақты туандатқан екенбіз, азда болса жауап қайтарып көрелік. Осы сәтті пайдаланып қазақ футболының тарихына шолу жасайық…
… Қазақ футболы неше жаста? Ия, Мұқаң алаңда доп теуіп бастап берген футболымыз бір ғасырдан астам уақытты арқаға тастады. Бір ғасыр, тарих үшін ауқымды уақыт болсада, біздің футбол үшін қысқа ғана уақыт болды. Түп тамыры ағылшындарға барып тақалатын бұл ойынның добы Мұқаңның аяғына қалай тиіп жүр? Қызығы осы…

Жүз жыл алдын. Анығырағы, 1912 жылы Мәскеуден Семей өңіріне келген Куприянов деген кісі сол өңірге танымал көпес Плещеевтің дүкеніне орналасады. Ол орыста қазақ даласына құр қол келмесе керек, өзімен бірге қара домалақтарымызға доп, қақпа торы секілді дүниелерді ала келеді. Футбол туралы түсінігі бар кісі емеспе, қолайлы орын тауып алаң сызып, қос қақпа орнатып қазақ даласындағы алғашқы «стадионның» қазығын қағыпты. Алғашында аяқ соққысынан ауаға әуелей ұшқан допқа үрейлене қараған қара сирақтар күн өте ширалып, футбол өнерін әжептеуір бежереді. Осы қолбала алаңда доп теуіп жүрген балақайлардан даламызда 1913 жылы алғашқы «Жарыс» (татарша «Ярыш» деген атауда болған) футбол командасы құралады. Команда құрамының басым бөлігін сол кездері Семейде мекен еткен жергілікті татар ұлтының балаларымен қазақ балалары құрайды. Балалар бойындағы ойынға деген құштарлықты байқаған Юнустың әкесі, танымал көпес Сыдық Нигматуллин оларға демеушілік етіп көп уақыт қаржылай қолдап тұрған.

Жергілікті татар ұлты дедік. Ия, ол кездері өңірде өте бай, сауатты татарлар көп болған. Футболға деген қызығушылығы өте жоғары болған Юнус Нигматуллин осы команданың сардары болған, өз тобының кейінірек дамуына көп үлес қосады. Біреу білсе, біреу білмес, осы жылдары мұғалімдер семинарында оқып жүрген жас Мұхтар Әуезов «Жарыс» («Ярыш») тың сапында доп тебеді. Допты құр теппейді, жартылай қорғаушы болсада қарсыластар қақпасын нысанаға алып отырады.
1914 жылы «Жарыс» («Ярыш») өзінің алғашқы ойынын Семейде құрылған гимназияшыларға қарсы өткереді. Осы тарихи ойында қарсыластар қақпасына гол соққан, қазақтың біртуар азаматы, ұлы әдебиетші Мұхтар Әуезов екен. Команданың алғашқы ойынында Мұқаңмен бірге алаңда Ахметсәлім Каримов, Қасымхан Мұхаммедов, Салах Хисматуллин, Зиятдин Рыспаев, Мұхаммед Сайдашев, Юнис Нигматуллин, Әміржан Сыздықов, Габдулхан Габбасов, Мухамедулла Курманов, Гусман Ямбушев және Сабыржан Ахмедшиндер доп тебеді.

Соңында өлмес туындылары қалған Мұқаңның бұл дәрежеге жетуіне балалығында бірге ойнаған достарының ортасы ерекше болғандығы тәсір еткен болуы мүмкін. Сол уақыттары команданың ойыншылары ақылдаса келе, біркелкі жиде тіктіреді және топтың өзіндік эмблемасын (белгі) ойлап табады. Бүгінгідей теледидары бар заманда емес, футбол әлемінен алыс ауылда доп тепкен бұл балақайлар ойыншылар киімінің бірдей болуы немесе өзіндік белгілері болуын қайда білді екен, ә? «Болар бала басынан» демекші, ұлы тұлға болып қалыптасқан Мұқаң бала кезінен ақ зерек, көреген болған екен ғой. Сол төсбелгі негізінде 24 дана болған, бүгінгі күні жалғыз данасы сақталып қалған. Қазақ футболының бұл құнды жәдігері Юнус Нигматуллиннің Германияда тұратын немересі тәрепінен қазақ футболының 100 жылдығы қарсаңында Семейдегі татарлар мұражайына тапсырылған.

Бертін келе, 1913 – 1916 жылдар аралығында Семей қаласында тағыда «Нептун», «Семинаршылар», «Ласточка», «Орлята» секілді командалар құрылады. 1915 – 1916 жылдары көрші Павлодар қаласында «Ястреб» және «Звездочка» деген атпен қос команда бой түзейді. Ары қарай футбол ойыны Орал, Ақтөбе, Петропавл өңірлеріне тарайды. Осы топтардың көршілес ауыл – аймақпен күш сынасулары нәтижесінде ойын Орта Азия және Сібір бойлап ен жаяды.
Іргетасын өз қолымен қалаған Мұқан бүгінгі қазақ футболына шүкір, дейтін шығар. Азияның емес, Еуропаның алпауытына айналуға әрекет етіп жатқанымызды құптары анық. Қазақ әдебиетіне ғана емес, қазақ футболындада өзіндік қолтаңба қалдырған Мұхтар Әуезовтың ізбасарлары ешкімнен кем болмау керек, кем болмайдыда.
Осы блогымды келер шақта Африка стадиондарында өтіп жатқан әлем чемпионатында бір қаракөзіміз тағы бір рет оқыр. Армандар ақиқатқа айналған күні. Бұл енді менің арманым, әрбіріміздің жеке пікіріміз болғанындай, менің жеке арманым. Әрбір кісінің армандауға құқықы бар…
P.S; #НаурызДода

Шет елдің жаңа жылымен өзіміздің төл мерекеміздің айырмашылығы жер мен көктей.Әйтеуір «біздің жаңа жыл „деген сөз ғана, “22-ші наурыз» деп айқайлағанмен,ұлан асыр қып тойлап жатқан ешкім жоқ.
Ал шет елдің жарқ-жұрқ еткен жаңа жылына бір ай бұрын дайындаламыз.Дайындықтың күштілігі сонша,16-шы желтоқсанды да ұмытып жатамыз.
Сол миллиондаган қаржыны от шашуларға емес.өзіміздің "қазақи шашуымызға" неге жұмсамасқа.Жағдайы жетпегендер мысалға, ирис, барбарис деген сияқты кәмпиттер шашса, оған ешкім ренжімейді.Ал жағдайы жететіндер қымбат кәмпиттер шашсын.
өзіміздің мерекеміз керемет емес пе?? Ұлан асыр той, көкпар, бәйге т.б ұлттық ойындар, Киіз үйлер,қазақша киінген қыз-жіігіттер,ұлттық тағамдар.
Өзіміздің ұлттық дүниелерімізді өлтіріп алмайық достар!!!

2015 жылдың 2 мамырында бокс әлемінің үздіктері Флойд Мейвезер мен Мэнни Пакьяо Лас-Вегас қаласында жекпе-жек өткізеді.
Бұл бойдан Мейвезер 150 миллион доллар ал, Пакьяо 100 мил. доллар гонарар алмақшы.
Рэпер 50 Cent Мейвезердің жеңісіне 1.6 миллион доллар тігіп отыр екен) Бұл бойға арнайы белдік тігіліп, жеңіске жеткен боксшы әлем бойынша үздік 10 боксшының қатарына енеді.
Аталмыш жекпе-жекті әлем бойынша тек екі ғана теле арна көрсетеді деп күтілуде (НВО және Showtime). Естеріңізге салсақ мұндай жағдай 2002 жылы Майка Тайсон мен Леннокс Льюис жұдырықтасқанда болған болатын.
Сонымен қатар, ағымдағы жылдың күз айында «матч-реванш» болуы мүмкін. Бұл жайында екі боксшының келісім шартында көрсетілген.

Той туралы ой кетсе, өткеріп жатқан тойларымызға жұмсалаған қаражатпен, сол тойымыздың өтуіне алынған кредит есептеліп кетеді. Тойдан соң ғана артықша кірме «дәстүр»лер саусақпен санала бастайды. Бірақ, бұл шараларды бір сәтте «дәстүр»лер қатарынан алып тастау мүмкін еместігін түсінеміз.
Адамдардың өздері артықша шығындардың балаларын бақытты етпесін түсінбейінше артықша әурегершіліктер, ысырап дастархандар және керексіз дәстүрлерден арыла алмаймыз. Бір жақ құдалар ысырапкершілікке жол қойғысы келмеседе, екінші жақ өздерінің «арман»дарын алға тартса, лажы жоқтықтан, «ел қатары» тойды «елден асырып» істеуге мәжбүр болады, амалсыз кредит шартнамасына қол қояды… ең сорақысы, бір жақ керексіз дәстүрлерді алып тастасада, екінші жақ оның орнына жаңа дәстүрді қосады. Қызығы, біз құда құдағиға киім кешек кигізбейміз, оның орнына алтын тапсырамыз, деген сөздерді естімеген кім бар? Күйеу баланың туылған күнінде теледидар, келінге кір жуатын автоматты машина. Келіннің анасы елу жыл бойы кірді қолда жусада, қызының қиналмастығын ойлап, кредитке болса да құдасының аузынан шыққанын алуға талпынады. Бұлардың қайсы бірі дұрыста, қайсы бірі бұрыс екендігін ашығын айтқанда ойлауғада қиналып кетесің. Біз блогымызда күн өткен сайын жаңаланып, қаражат көлемі күннен күнге өсіп бара жатқан әдеттер туралы тоқталып өтеміз. Рейтингімізден орын алған «тойдағы жаңалықтар», менің пікірімше, ең керексіз әдеттер. Оқыңыз, өзіңіз қорытынды шығарарсыз!


1. Тойдан кейінгі той…

Орташа 500 кісі жеп ішеді, қолпаштайды, терге малынып билейді, құттықтайды. Қонақтар ақырындап тарқайды. Әр екі жақтанда тек өздеріне қарасты туған тусқандар қалады, олар тойханадан шығып, той егесінің үйіне қарай жол алады. Тойдан соң неліктен тарқамады? Тарқамады, өйткені, оларды және бір той күтіп тұр! Бүгінгі күні тойдан соң және ойын күлкіні жалғастыру дәстүрленіп барады. Және жиырма шақты кісіге арналған дастархан жайылады, тағы басқа бір әнші қызметке келеді… және басынан бастап жеп ішу, жастардың достары үшін лезгинка… қашаннан бастап пайда болды бұл тойдан соңғы той? Ешкім білмейді. Ақшасын қайда қоярын білмей жүргендерден шыққан бұл ғұрып, ақшаны қайдан табарын білмей жүргендер үшін оңай шаруа емес…



2. Лимузиндар, джиптер кортежі

Жалғыз басты бір танысым ұлын үйлендірді. Ана сорлы дастархан толсын, кем кетігім бітсін, деп қаланың төрт бұрышын жүгіріп шықты, ұлы болса достары пәлен мыңға жалдаған көліктер кортежін тойына сый еткенін мақтанышпен айтып отыр. «Достарыңыз жомарт екен, ең болмаса, жартысын беріңдер, анам ресторанға төлесін» деп сұрамадыңба десем, «Келіншегіме 6 джип және лимузин уәде еткен едім, сүмірейіп, жалғыз көлікте барсам басқалар үстімнен күлмейдіме?» дейді. Жанұя құрып жатқан жігіттер қашан ақылға келер екен? Дұрыс, бүгінгі күн жастардікі, сол күннің жұлдызына айналуды қалайды. Бірақ, ертеңгі күн қолыңызбен ұстамаған сол ақшаны достарыңыздың тойына апаруға келгенде, сол уақытта бұл ақшаны керекті орынға жұмсасамда болатын еді ау деген өкініш сізде туындары анық. Өйткені, келіннің көшесіне еркін кіре алмай, қолайсыз жерлерде арқаға қайта бұрыла алмай, 3 сағатқа бола жалға алған сол көліктер өміріңізде еш өзгеріс әкелмегеніне ақылыңыз жеткен болады…



3. Мың долларды менсінбейтін ақ көйлек…

Үйленетін жігіт көліктер кортежін еркектік рәмзі деп білгеніндей, кейбір қалыңдықтарда танымал салонда құны басты айналдыратын бағадағы көйлек киюді абырой деп түсінеді. Той күні немесе альбомда сол бағалы көйлекте, орташа бағадағы көйлекте бірдей көрінері анық. Біраз армандарыңызды жиыстырып, тежеуді үйреніңіз, демекші емеспін. Көзіңізді үлкенірек ашып үйреніңіз, көйлектер салонынада сізге «әлі ешкім кимеген», «ең соңғы модель» деген сөздерге алданбаңыз. «Бес мың доллар, әлі ашыпта көрілмеген», деп аузын толтырып, армандаған көйлегіңізді көрсетіп тұрған қыз кеше ғана сол көйлекті жуып, және бренд биркасын ілдіріп, орап қойған болады. Бұл әдеттегі жағыдай. Құрбыларыңыздың сөздеріне сенбеңіз, бәрініңде көйлегіне екі есе баға қойып, мақтайтынын ұмытпаңыз. Қаншама жас жұбайлар, құдалар арасында міне осы киім туралы тартыстар орын алады, киім таңдаудада екі жақтыңда жанұялық жағыдайына қарау керек, ең бастысы сол киімнің төсі айқара ашық емес, сіздің бар абыройыңызды жасырып тұрсын…



4. Тойдағы гала концерт…

Той егелері қонақтарға екі жастың отау көтергенін хабарлап, қуанышты екендіктерін білдіру үшінде мереке ұйымдастырады. Ешкім гала коцерт ұйымдастыруыңызды күтпесі анық. Той егелері, сізді алдап арбап екі үш әндіде толық аяқтамайтын, бірақ ақысын қолма қол алатын әншілер кортежіне сізде қызықпаңыз. Бірғана жақсы өнер тобының өзі тойыңыздағыларға қаншама қуаныш үлестіре алады…



5. Шоколадты субұрқақ немесе лазер шоу

Бүгінде той немесе басқа қуаныштарыңызда көмекке келетін арнайы фирмалар жетерлік. Олардың қызметі арқылы қаншама «армандарыңызды» тойыңыздың сценариіне енгізе аласыз. Бір тойға бардық. Тойхана қақпасының алдында әншілер, холлда болса келе жатқан қонақтар үшін жанды музыка (скрипка, виолончель ойнауда), тойхана ішінде және әншілер тобы. Барлық жер құлаққа қатты соққы беретін дыбыстар. Шоколадты субұрқақ, жеміс жейдек мұнарасы, шампан винолар пирамидасы… Мұндай «керемет»терді Батыс ашқан болсада, шет елдегі тойларда мол болсада, бірақ шығыны аз дастархан болады, мұндай қосымша қызметтерді тек қана ақылы көрмелерде, жоғары дәрежелі кездесулерде кездестіру мүмкін. Сіз қонақтарыңызды таңқалдыруды ойлайсыз, түсінеміз, бірақ, артық қаражатыңыз көп болса солардың жарлысына, науқасына берсеңіз, қаншама сауапқа қалуңызды бір ойлап көрсеңіз…



6. Вирусты торт…

Балалығымызда ауылдағы тойларда жас жұбайлардың алдында кішігірім патнисте торт тұратын. Бүгінгі күні сол патнис үлкейіп, қатарма қатар бола бастапты. Дастархан толы тағам болса, сол тортсызда той өтпейдіме? Ортаны толтыра билеушілердің шаңынан, терінен ұшқан микробтарды сол торттың тартары анық. «Торт жегізу» операциясы болса енді ерсілеу көрінеді: жас жұбайлар ата анасына бір бөлектен торт жегізген болады. Сол шартпа? Тойдан соң, сол жастардың қаншасы ата анасымен бірге тұрып, тәттіге тойдырып жүр екен?



7. Тойхананы шарламен, гүлдермен безендіру…

Барлық жақтан гүлдердің исі анқып тұрса, мерекелік көңіл күй сезіліп тұрса, қандай керемет! Бірақ бұл сұлулықтың баршасы той егесі үшін шығыннан өзге ештеңе емес. Бүгінде тойханаларымыздың сұлулығын, безендірулеріне қарап шаршамайсыз. Менің пікірімше, артықша безендірулер тек шығын ғана, кешеге дейін артықша декорациясыз да тойларымыз қызықты өткен жоқпа? Енді болса жастардың столын табиғи гүлдермен орау дәстүрге айналды. Сол қызметтің орташа құнын сұрасаңыз жүрегіңіз орынан бір қозғалып түсуі ғажап емес…



8. Фото-видео қызметінің қосымша қаражаттары…

Бұл қызметтерді ашық түрде сынау мүмкін: студиялар басыңызды айналдырмасын. «Екі камера жетпейді, төртеу жалдаңыз, керемет болады, жиынтығымызда кранда бар». Фотосессия үшін қонақүй жалға алу керек, табиғат қойнауында өте қарапайым болып қалады...», деген ақыл кеңестері тек өздері үшін пайда. Өйткені, олар үшін тек сіз қосымша шығынданасыз. Екі камера, жоқ, жалғыз камерада сіздің тойыңызды бастан аяқ бейнеге түсіруге үлгереді. Міне сонда тойыңыздың дискісін өзіңізде көруге ерінетін әр қайсысы 4 сағаттық 4 диск болмайды. Фотосессия үшін орын таңдауға келсек, қонақүйлермен қымбат бағалы ресторандар фоны уақыт өтіп ескіреді, заманнан артта қалады. Ең күшті суретшілерде табиғаттан шабыттанып, той альбомдарын табиғат қойнында суретке түсіруді ұнатады. Сыналған тәсілді таңдаңыз, саябақтардың көпшілігі тегін және ондағы көрініс өзгеріп тұрады (мезгілге сай), сәннен қалмайды…



9. Аспанға ұшқан шарлар, түтеген түтіндер, монитордағы той…

Тойдаға барша ұсақ түйекті тергеніңізбен, бәрібір, әркім өз білгенімен жүреді, деушілер араңыздан шығар бәлкім. Міне сіз ойлаған сол ұсақ түйектер той егесін белшеден қарызға батыруда, банктер алдында борышты етуде. Ниетіміз сол, бүгінгі бір екі қалтасы қалыңдардың шығарған ғұрыптарын, ертеңгі күні «Ата-бабамыз осылай жасаған» деп, соңындағы ұрпағы дәстүр етіп, ысырапкершілік бел алып кетпесін. Сол ұсақ түйек екі жастың бақын тәміндеуге қауқарлыма? Екі ойлы болмай, сол сұрақтарды өзімізге қойып жауап іздесек, керек емес әдеттер өздігінен тізімімізден шығып қала берері сөзсіз…



Байқаған болсаңыз блогтағы артық шығындардың өзі «ел қатары» той жасасаңыз 10000 доллардан асып кетері анық. Ол ақша қарапайым кісіге тек кредит арқылы ғана келеді (егер банк шарттарына сай келсе). Бар жиған тергенін, бауырлардан қарызын және кредитін қосқанда тойдан соң қалай төлейміз деген ой қоршауында қаламыз. Қолды бірақ сілтейміз, жәә… Кредитке келген келін аман болсын!!!

P.S: ‪#‎НаурызДода‬

«Дәстүрдің озығы бар, тозығы бар» дегенді біз бүгін шығарған жоқпыз. Керегін алып, керегі жоғын өмір сүру салтымызға орай тарих қойнауына қалдырып кете береміз. Дегенмен, кейінгі жылдары ұмытыла бастаған дәстүрлеріміздің біразының қайта жанданғаны рас. Оның барлығына шолу жасау бір жазба аясында мүмкін емес шығар. Сондықтан да мен «Әмеңгерлік» жайлы айтсам ба деп отырмын.
Бұл дәстүр жаугершілік замандарда қазақтар арасында кеңінен жайылған. Жесір қалған әйелді сол әулеттің бір еркек кіндігі алып отырған. Жас айырмашылығы қатты алшақ болмаса марқұмның інісі алған, болмаса «Бауырымның балаларын басқаға жәутеңдетпеймін» деп қайнағасы қатын үстіне алған кездер де болған. Үйреншікті жайт еді бұның бәрі. Келіндерін қыздарындай ұзатқан оқиғалар да болған.Бұндай кездерде балалар өз әулетінде қалып отырған.
Қазір осы дәстүр бар ма? Ел арасында бірен-саран уақиғалар кездесіп жатады. Бірақ, жиі ұшырасамыз дей алмаймын. Бізге керегін немесе керек еместігін әр кім өзі текшелеп алсын. Мен, «Әмеңгерлік» салтына жанама түрде қалай куә болғанымды баяндап берейін.

Өзін саяхатты сүйемін деп есептейтін кез келген адам Европадағы ең қымбат Монте Карло қаласына баруды парыз. Бұл қаланы аралауға екі күн артығымен жетеді. Сонымен Монте Карлоға барып тұрып, «бір оқпен екі қоян қалай атуға» болады. Бәрін ретімен баяндайық.

Қыстың өзінде бұл қалада +15 градус жылы, бірақ жаңбыры қатты. Бір жауса тоқтамайды. Бір қызығы карлик ел Монаконың астанасы Монте Карлода әуежай жоқ. Оның орнына heliport (тікұшақ) бар. Алматыдан немесе Астанадан Стамбул арқылы Ниццаға бару керек. Билетті үш ай бұрын алсаңыз 100 мың теңгеге табуға болады. Ницца әуежайынан Монакоға жарты сағат сайын автобус жүреді. Комфорт, жұмсақ орындық керек десеңіз 100L деген автобус бағыты жақсы, Билеті де қымбаттау — 6 евро. Ал ақша үнемдеймін десеңіз 100 деген автобуспен барыңыз. Оның билеті 1,5 евро тұрады. Ескеріңіз 100-автобус Ницца әуежайынан жүрмейді. Ол үшін 23-автобуспен қаланың орталығына жетіп алу керек. 100 автобусқа деп алған билетіңіз бір сағатқа кез келген қоғамдық көлікке жарай береді. Автобусқа билетті жүргізушіден аласыз да бірден аппарат арқылы таңба бастырасыз. Таңба бастырылмаған билет жарамсыз деп тексеріп қалса өте үлкен көлемде айыппұл төлеуіңіз мүмкін. Негізі, Ницца әуежайынан жаяу қаланың орталығына қаланы аралап бір сағатта баруға болады. Айтпақшы, Монакоға бармас бұрын Ниццада бір екі күн қалуға кеңес берер едім. Тамаша табиғат пен теңіз жағалауында демалуға қолайлы жер. Тамақ бес евроға түріктердің тамаша донерін тауып алуға болады. Таксимен жүру туралы мүлдем ойламаңыз.

НИЦЦА МЕН МОНТЕ-КАРЛОДАҒЫ MUST VISIT ОРЫНДАР

Бірінші кезекте Ниццаның «визитная карточкасы» Променад-дез-Англе жағалауы. Үш шақырымдық жағалауын жаяу аралап шығып, ескі қалаға бірден жетесіз. Сол маңда Рим хольмасы да бар. Ниццаның бар қызықты ғимараттары осы жағалаудың маңында орналасқан. Айтпақшы Ницца мен Монакода француз балмұздағын жеуді ұмытпаңыз.

www.youtube.com/




Ниццаны аралап біттік. Енді Монакоға кеттік. Қос қаланың арасы 40 минут. Монакода ағылшын тілін түсінетіндер көп. Орыс тілді посткеңестік елдердің де өкілдерін көп кездестіруіңіз мүмкін. Ақырын айтайын, көшеде мас боп, қазақша боқтап жатқан адамдарды көрсеңіз ең қымсынбаңыз. Тағы айтарым, жұрт сізді жапон не қытаймен шатастыруы мүмкін. Қазақ екеніңізді айтып түсіндірудің қажеті жоқ. Монте-карлода әрине бірінші кезекте Казиноға барарыңыз анық.



Одан бұрын Княз сарайына барып, Монте-Карлоны толық жоғарыдан тамашалай аласыз. Одан кейін теңіз жағалауымен Фонвьей ауданына барыңыз. Бұл бізше аудан, бірақ Монакодағы тағы бір қала :) Монте-Карло қаласы мен Фонвьей қаласының арасы автобуспен 10 минут, жаяу 30 минут. Фонвьейдің маңында Ла-Кондамин деген тағы бір қала бар. Барлығын жаяу аралауға болады. Кондаминде көбіне сауда орындары мен ресторандар орналасқан. Қайықпен теңізге шығуға болады. Билет екі евро тұрады.

<img





ҚОНАҚ ҮЙ
Ниццада ең арзан қонақ үйді интернет арқылы 33 евроға тауып алуға болады. Мен үшін таңғы асы мен интернеті, кейін жантая кетер төсегі болса жеткілікті. Ал Монакода қонақ үй өте қымбат. Монакоға бармай тұрып, 80 евроға бір қонақ үй алып, барған кезде тазалығына шок болдым. Бірақ одан арзан қонақ үй таппайтынымды ұқтым. Монакода тамақ та қымбат. Ниццада бес евроға тойып тамақ ішсеңіз, Монакода бір кофе немесе шай аласыз. Мұнда түскі ас кемінде 13 евро. Екі-үш адам барсаңыздар қонақ үй бөліп төлеуге болады, демек арзанға шығуы мүмкін.

КӘДЕСЫЙ
Ниццада керісінше сувинерлер қымбатырақ. Сондықтан туысқан, дос жарандарға естелік аламын десеңіз Монакодағы кәдесый сататын дүкендерден алыңыз. Бір екі евро болса да арзан. Ниццада саудаласу жүрмейді, ал Монакода көп сувинер алсаңыз жеңілдік болуы мүмкін. Себебі орыс сатушылар бар :)

НИЦЦА МЕН МОНТЕ КАРЛОҒА САЯХАТҚА ҚАНША ШЫҒЫН КЕТЕДІ (ЕҢ ҚОЛАЙЛЫ АРЗАНЫН ҰСЫНЫП ОТЫРМЫН)?
БИЛЕТ ҚҰНЫ — 105000 теңге.
ҚОНАҚ ҮЙ ҮШ КҮНГЕ — 35000 теңге
ТАМАҚ — 6000 теңге
КӘДЕСЫЙЛАР — 3000 теңге
ЖОЛ БИЛЕТТЕРІ — 3000 теңге
БАРЛЫҒЫ ШАМАМЕН — 150 мың теңге. Әрине форс мажорға дайын болу үшін өзіңізбен артық ақша ала жүріңіздер.

Бәрін айттым деп ойлаймын, сұрақтар болып жатса мархаббат. Келесі тоқтайтын пункт Доха қаласы болмақ :)

"— Оу, көке, жесір қатындарға, барған қалай болады? Сауап болады ма?
— Сауап болады! — деп еш күмәнданбастан жауап берді."

«Көзден кеткен, көңілден де кетеді»

Сәлем достар! Көгілдір емес экранның бетінде жазбаларым көрінбегелі біршама уақыт болды. Тіпті, арасында Алмас блог әлемін тастады деген тұжырымдар да пайда болып үлгеріпті. Не де болса, «МЕН ОСЫНДАМЫН!» деп қолымды көтеріп қояйын. Ары қарай әңгіме барысы бойынша…

Қаһарлы қыстың ызғарынан кейін, көктемнің жайдарлы да жасылды күндерін сағынумен келеміз. Томбы қаламызда күн айтарлықтай жылына қоймаса да, көкек айы алып келер жылулықты күтіп отырған жайымыз бар. 6 ай қар жауатын аймақ болса дағы, адамдарында жылы шырай сақталған деп толық айта аламын. Адамдармен байланыстан б-лек, интернет желісінде көп отыратын шығармын. Негізгі әңгіменің төрі сол «интернет» желісінен келді. Жастар бұзылды ма, әлде ғаламтор торабы бізді құртып жатыр ма, білмейміз ғой. Жаңалықтар көріп отырып, көзім бір бейнебаянға түсті де қалды. Оның тақырыбы,

«Жесір әйелге бару сауап деді..»

Жігіттердің арасында естіп жүрген әңгіме болғандықтан ба, ашып қарауға бірден асықтым. Жауабын берген адам кім екен? Шынымен олай жасау дұрыс пе екен? Мың сұрақтың форматы басымда құрыла бастады. Сонымен, бейнебаян былай дейді:

(Айтып отырған шамамен 40-45 жастағы ағамыз)
— Ақиқат айтылғанда ешкімнен қорқылмайды. Кім болса да, ол болсын! Кім болса да, ол болсын! Менің бір жолдас балам қайтыс болды. Анандай, бір атыс-шабысында атып өлітіріп кетіпті. Досым болғандықтан, сол жерге бардым. Енді, барып отырып, жаназасына қатысып отырсам, айналамда өңкей көшенің тақырбастары отырып алған. Өлім көргенде ғана таубесіне келетіндер, да, олар. Менен сұрады:
— Оу, көке, жесір қатындарға, барған қалай болады? Сауап болады ма?
— Сауап болады! — деп еш күмәнданбастан жауап бердім. – Ертең, әкең өлсе, шешең жесір қалады. Сонда, үйіңнің бір есігін ашып қой да, «сауап табатын жер» деп жазып қой. Мынадан сауапқа батасын… (қолымен сілтеп, көп дегендей келтіріп) Бір күнде шешеңе 10 еркек кіретін болса, сауапқа батып қаласын!- дедім. Сонда пистолетін менің нақ маңдайыма тақады.
— Сен ата алмайсың! Намысы жоқ адам ата алмайды! – дедім. – Сен, жесір деп айтқанда, кімді көзге тұтып жатсын?? Ертең сенің анаң болмайды ма? Әпкең жесір болмайды ма? Қарындасың жесір қалмайды ма? Сен ертең өліп кетсең, сенің қатының жесір қалмайды ма? Егер күйеу балаң қайтыс болса, қызың жесір болмайды ма? Сенде мына бас жоқ! (қолымен басына сілтеп). Жай ғана ешектің басы ұқсатып көтеріп жүрсің. Сен мені ата алмайсың! – дедім. – Сол уақытта мен 20 жасар бала едім. Бәлкім, біз өзіміздің бір елі ауызымыздан шыққан әрбір сөзімізге аса қатты мән беруіміз керек. Найзаға үкі тағып, дәстүрін мықтап ұстанған, намыс үшін қасық қаны қалғанша шайқасқан қазақ халқының ұрпағымыз. Аталарымыз жесірін көшеге тастамаған, жетімін жылатпағанын тарихтан анық көре аламыз. Кешегі бабаларымыз:

Қаратаудан көш келеді
Көшкен сайын бір тайлақ бос келеді
Қарындастан айырылған жаман екен
Қара көзге мөп-мөлдір жас келеді — деп, аттың үстінде, ұйықтамастан жылап айтып кеткен…

Мақала біткен кезде, оқырман, саған өтірік маған шын, көзіме кішкене болса да, мөлдіреген жас тамшыларын байқадым. Ауызбен патриот болу оңай да, ата-бабаларымыздың бізге сіңдіріп кеткен қасиеттерін ашып, пайдалану неткен қиын іс еді… Сол аталарға тартып туған ұрпақ болуды жазсын деп ішімнен қоя бердім. Ғаламторға 2 көзін 4 қылып салып қойған кейбір іні, қарындастарымыздың миына кіріп шықпасада, осы жазба кездесіп, ойланулары нәсіп болсыншы деген ниетпен жазуға бел будым.

P.S.
#НаурызДода

Жеті атасын білмеген жетесіз, өз тарихын білмеген көргенсіз, дегендей, халық дана сөздерін жиі естиміз, сол сөздерді естен шығармай бабалар мұрасын, аталар қазынасын ұрпақтан ұрпаққа айна қатесіз ­ еш өзгертусіз жеткізу ендігі біздің мақсат­міндетіміз. Сан ғасыр өтседе­ әсем бейнесін, ескерткіштерін, көркем мұрасын жадына сақтаған­ қазағымның ғана емес, барша Орталық Азия елдерінде «Тарихи қала» есімімен сақталған. Таразымды жырлаған жыраулар мен ақындардар бүгінде тоқталар емес. Жыл артып көркейген бейнесін көріп тамсанатын мөлдір көзді ай­келбетті арулар мен арыстандай айбатты жолбарыстай қайратты қақ батырларымыздың туып­өскен мекені. Жамбылымның тарихы жетпіс алты жылға созылған болса, Таразым терең тамырмен бойлаған киелі ағаштай екі мың жылдық тарихы бар. Кейбір кітап көздерін оқысан арап елдерінің жеріне кіретін қала десе, ендігі бір деректерде Ұлы Жібек сауда жолында созылған көне шаһарымыз бүгінде көркейіп өз әсемдігіне көзі тоймаған жас қыздай бұралаңдап көркейіп келе жатыр. Жылдан жылға көркейген қала астынан өзіміздің тарихи діңгегімізді кейде көре алмай қаламызба деген ойларда мазаңды қашырады. Бірақта көне ескерткіштері мен аспан асты мұражайларын көріп жаңағы ойыңды лезде жинап аласын. Тарихы терең Таразымда бүгінде Қарахан, Дәуітбек баба, Айша бибі, Бабаджа Хатун, Тектұрмас, Ақыртастай кесенелер шаһар келбетіне әсем келбет беріп келеді, міне сан ғасырдан бері. Ендігі сол саяхаттарым дейін бе әлде бүгінгі көне шаһарымның ескерткіштерін тағы бір еске алып тұстап шығайық. Айша бибі және Бабаджа Хатун кесенелері. Айша бибі ауылының орталығында Тараз қаласынан 12км қашықтықта орналасқан Айша бибі кесенесі – ХІ-ХІІ ғ.ғ. ортағасыр сәулет ескерткіштерінің бірі. Біздің күнге кесененің тек батыс бөлшегі сақталған. Қазір кесене толығымен жаңартылған. Қараханидтер сәулет ескерткіштері ішінен Орта Азия және Қазақстан аумағында сәулет-құрылыс мәдениетінде бұл ескерткіш кереметі болып саналады. 60 түрлі ою-өрнектері бар эпиграфикалық белдеумен жасалған.Ескерткіш туристтерді тек қана ерекше сәулетімен ғана емес, сонымен қатар сұлу Айша-бибі мен батыр Қарахан арасындағы шексіз махаббаты туралы аңыз да қызықтырады. Айша әйгілі шығыс ақылшысы Зеңгі бабаның қызы болып келеді. Аңыз бойынша Айша өзінің ғашығы Қараханға бара жатқан жолында жыланның шаққанынан қайтыс болған. Бабаджа Хатун кесенесі — Айша бибі мазары жанында орналасқан. Бұл кесене де XI- XIIғ.ғ. сәулет ескерткіші болып саналады. Кесене ерекше қарапайымдылығымен бағаланады. Соңғы жаңартылуы 2002 жылы болған. Эпиграфикалық жазба бойынша ол жерде жерленген әйел адамның атын оқып білген. Аңыз бойынша ол әйел Айшаның қамқоршысы болған. Ол Айшаны сапар кезінде қасында болған. Айша қайтыс болған соң оның мазары үстінде жағылып тұрған алауды ұстап тұрды. Бұл екі кесене сәулет ескерткіші ретінде және қажылық дәстүрін өткізетін мұсылманның қасиетті жерлері болып есептеледі.Қарахана және Дауытбек, Тектұрмас кесенелері Тараз қаласының ортасында орналасқан. ХІ ғ. Қарахан және ХІІІ ғ. [[Дауытбек] кесенелер комплексі ХІ ғ. Карахан (Әулие-Ата) ортағасырда пайда болған Тараз қаласының аймағында мәдени-мемориальды комплексқа кіреді.Алғашқы құрылыс қарахандықтар дәуірінде ХІ ғ. басталды. 1905-1906 ж.ж. кесенесі құрылды. ХІХ ғ. Қали-Юнус шығыс моншасы — ХІХ ғ. Әулие Ата қаласының тұрғынымен құрылған монша. Салуда сәулет композицияның принциптері және ортағасырдағы шығыс моншалар жылыту жүйелері қолданылды. Бұл көптеген туристердің қызығушылығын оятады. ХХ ғ. елуінші жылдарына дейін монша істе болған. Қазіргі уақытта ол қалпына қайта келтіріліп, сәулет ескерткішіне айналдырылған. Монша туристік орынға айналған. VIII-IХ ғ.ғ. Ақыртас сарайлық комплексі — Жамбыл облысының, және Қазақстан территориясында қызықты және құпиялы орындардың бірі. Ақыртас тарихы 130 жыл зерттелген. Қазірде қайта зерттеу істері жалғасып жатыр. Археологиялық зерттеулердің нәтижесінде алынған соңғы мәліметтер бойынша Ақыртасты Ұлы Жібек жолындағы ортағасыр қаласы Қасрибаспен теңестіреді. Ғалымдардың көпшілігі ойларынша Ақыртас 1714-1715 жж. араб қолбасшысы Күтейбі бұйрығымен салынған. Тектұрмас Х-ХIV ғғ. Сәулет комплексі. Бұл ежелгі діни орындарының бірі. VII-XІғғ. Ислам дінінің келуіне дейін комплекс құрыла бастаған болатын. Кесене ислам кезеңінде салынып, 1935 ж. жойылды. Қазіргі уақытта оны орнында орта ғасыр типімен жаңа кесене қалпына келтірілді. Кесененің жанында қазақ батыры Мамбеттің моласы бар.
Менің туып өскен жерім, менің Таразым Туристерге ұсынылатын Сәулет ескерткіштерін көруге болады. Барлығы Алматы-Самара жолында немесе Тараз қаласының маңайында орналасқан ескерткіштермен ерекшелінеді.
«Мөп­мөлдір көздің қарасын, Тараздан ғана табасын» деген Ж.Баласағұн

Тауелсиздик! Еркиндигим! Тирегим!
Сен деп согар ардайымда журегим
Манги жаса коркейе бер туган ел
Максатына жетерине сенемин.

Егемендик ел болудын белгиси
Баска журтпен казагымнын тен куши
Егемендик деген созден естилер
Ата журттын аргысы мен бергиси.

Шыкты тарап ой санадан саналы
Тура жолмен алга тартып барады.
Халкы сыйлар асыл жанды Нур агам
Барша алем танданумен карады

Шырак етип куннин нуры тогилген
Жумысына адалдыкпен берилген
Ер намысын елдин жугин аркалап
Ол дара адам бакыт тапкан елинен.