Негізі, кітапханаға дәл осы тақырып бойынша ізденіп барған жоқ едім. Дәстүрлі ән өнері туралы ғылыми мақалалар мен жазбалар іздеп жүргенмін. «Мынау жарайды-ау» деп ксерокөшірмеден өткізіп алған мәліметтерімнің басым бөлігі дәстүрлі емес, жалпы қазақтың әні туралы екен. Содан қарап отырсам, қазақ әніне ерекше баға берген өзге ел ғалымдарын, тіпті, санатқа тізбектеуге болады екен. Мектеп жасымда археологтар туралы «Олар арнайы осы кәсіпті қалап болмайды-ау. Жәй жер аударып жатып, жылтырағанды немесе шүберек секілді бір ескі затты көріп қалып, соңына дейін қазып не екеніне көз жеткізеді. Сосын, тарихқа зерттеу жаңалықтарын енгізеді де, кейін жетістіктерге жеткізер осы жұмысы оларды одан сайын қызықтыра түсетін секілді» деп ойлайтынмын. Енді, әрине, археологтар секілді жаңалық емес бұл. Бірақ, өзімнің оқып-білгенімді сіздермен де бөліскім келіп отыр. «Әні хитке айналған 5 әнші», «Бірнеше рет тұрмыс құрған жұлдыздар» деген секілді жазбалардан қарағанда пайдалы болар деген үміттемін.
«Қазақ әні дәл мына уақытта пайда болды» деп дөп басып айтуға болмайды. Себебі, адамзаттың дүниеге келгеннен кеткенге дейінгі өмірінің әуенмен байланысуы барлық халыққа тән үрдіс. Алайда, қазақ әніне әлемнің назар аударуы, олардың ғылымға еніп, нотаға жазылуы XIX ғасырға тиесілі. Сондай-ақ, қазақ музыкасына әлем жұртшылығының назар аударуына басты ықпалдық еткен, ең бірінші кезекте, орыс ғалымдары. Олар алпысыншы жылдардан бастап Патша үкіметі жүргізген отарлау саясатымен орыс шаруаларының қазақ жеріне біртіндеп қоныс аударуы нәтижесінде, қазақ халқының шығармашылығымен етене таныса бастаса керек. Және олардың басым бөлігі қазақ әндерінің дамуына орыс мәдениетінің ықпалы басым екендігін жазған. Бұл туралы Ерзакович Борис.: «Қазақ халқының құрамына енген тайпалар мен халықтардың этногенездік өзгешеліктері салдарынан және күні бүгінге дейінгі сақталып келе жатқан көршілес елдердің музыка мәдениетінің ықпалының нәтижесінде қазақ әндері әр жанрда, бағытта көрініс табады»,-дейді. Ол бұл сөзін қазақ музыка тарихында күрделі де, елеулі еңбек жазып қалдырған А.В.Затаевичке жауап та етіп қалдырған екен. Себебі, Затаевич Александр естеліктерінің бірінде: «Орал қазақтарының әні бізге жат емес. Ал, Қарқаралы қазақтарына Оралдық жас жігіттің әні бөгде көрініп, таңырқады. Бұл – қазақ халқының ән өнерінің алуан қырлылығын, жан-жақтылығын, ән қорының орасан молдығының айғағы» дейді.
Қазақтың әншілік өнеріне байланысты ел аузында қалған аңыз Уәлиханов Шоқанның жазбаларында кездеседі. Онда: «Ән аспаннан құс болып қалықтап ұшып жер бетіне жақын келеді. Сонда кейбір жерде төмен, кейбір жерде жоғары ұшып жүрген. Ал, қазақ жерінен өткенде тым аласа ұшып өткендіктен, халық әнді жақсы айтатын болған» делінген. Белгілі ғалымды өзіне қадірлі дос тұтқан орыс саяхатшысы, ғалым Потанин Григорий де қазақ әні туралы өз пікірін қалдырған. Және оны бүгін де бәрі жақсы біледі. Ол өз тамсанғанын «Мен үшін бүкіл қазақ даласы ән салып тұрғандай» деп жеткізген екен.
Халқымыздың әні туралы пікір қалдырған орыс ғалымдары өте көп екен. Алайда, соның ішінде жоғары баға бергендерін көзіммен іліп, сіздердің назарларыңызға жазып отырмын. Солардың бірі – «Музыка казахов» еңбегінің авторыЭйхгорн Август. Ол 1870 жылы Түркістанға барып, сондағы өнерпаздармен жақын танысып, мынадай пікір қалыптастырған:«Қазақ әндері құдіретті де, күшті, өктем, әрі сонымен бірге жатық, құлаққа жағымды естіледі… Ауылда, болмаса мал арасында да немесе жапан түзде де жым-жырт аспан астында жалғыз келе жатып салған әнінің өзі әдемі естіледі. Олардың қарапайым сөздері мен саздары айналадағы табиғатпен үндесіп келеді де, оның сырт өмірден алған әсерін табиғи қалпында беріп, сезімдерін ешбір қалтқысыз айқын баяндайды»
Ал,Астафьев Виктордың пікірін Балтабаев Марат «Қазақ халық музыкасы және студент» атты өз еңбегіне қосқан. Онда: «Қазақ әндері – өз эмоциясымен, сезімталдығымен, сөз тазалығымен, айқындылығымен және терең көркем шығармашылығымен баурап алады. Оларда қазақ халқының қатал өмір мектебі де, бастан кешкен және кешіріп отырған оқиғалары бейнеленген» делінген. Әрине, әндерімізді тыңдап отырсақ, олардың мәтіндерінен ата-бабаларымыздың тұрмыстық өмірімен өлең жолдары өрілгенін байқаймыз. Орыс жазушысы Астафьев Виктор да осыны айтпақ болса керек.
Қазақ әніне ерекше ден қойғандардың ішінде кеңестік кезеңдегі белгілі саяси қайраткер Сталин Иосиф те бар. Ол қазақ әні хақында: «Халық өз әндерін ғасырлар бойы сұрыптайды, нәтижесінде өнердің биік сатысына дейін жеткізед» деген.
1816-18 жылдары Астраханьда қазақ әндерінің ноталық жазбасы алғаш жарыққа шыққан. «Музыка и песни уральских мусульман с очерком их быта» еңбегінің авторы, этнограф Рыбаков Сергей мұны өз мақаласына қосып, нәтижесінде сол уақыттағы орыс интеллигенциясының қазақ халқының өнеріне үлкен назарын аудартады.
Қазақтардың топ болып ән айтуы ежелден болғанына дәлелдік ететін, ол туралы алғаш сипаттаған Ресей империясының мемлекеттік қайраткері Левшин Алексей. Оның жазбасында: «Олар (жастар) екі топқа бөлініп, бірінде еркектер, бірінде әйелдер болып екі-екіден қосылып ән айтады. Әйелдер әнге қосып өз жыныстарының артықшылықтарын айтады, еркектерге өз өкпе-наздарын қосып айтады. Ал, еркектер өздерін ақтайды, осылай өздерінің махаббаттарының жарастықтарын сипаттайды» делінген.
Қазақ халқының тұрмыстық және отбасылық өмірі әнмен тығыз байланысты екендігін тағы бір аңғарған ғалым Пфенинг Р.А. (есімі жазылмапты, ғаламтордан да таппадым). Оның қазақ халқының музыка өнері турасындағы тұжырымдамасы былай: «Жазу-сызу үйреткенде, жеке дыбыстар мен буындарды әндетіп айтқызады; Салт-жоралғылардың барлығында да ән айтылады, суырыпсалмалықпен де айта береді; Ән арқылы өлген адамды да жоқтай береді, оның өзінше бір жолы бар; Ауылға жақындап келген жолаушы өзінің келгендігін білдіру мақсатында ән шырқап келеді.»
Маған ең ұнағаны «Қазақ әні» атты мақала жазған, қазақ тарихы мен мәдениетін жіті зерттеген орыс ғалымыАлекторов Алексейдің пікірі. Ол қазақ әнін: «Сыртта соғып тұрған боран мен жылы зілмәңкеде отырып ән тыңдадым. Әнші тері тулақтың үстінде жайғасып отырып, домбырасының шегін қаға бастады. Шектің баяу дірілі, орындаушыға жақындай түскен адамдардың қозғалыс дыбыстары, домбыраның күмбірлеген, қайғылы дыбысы маған ерекше бір әсер етті. Мұндай қарапайым әуенге қаншама поэзия сыйып жатыр. Қолдан істеген екі ішекті домбырада мұншама нәзік, мұндай әсем дыбыстар шығады дегенге мен ешуақытта сенбеген болар едім. Егер де, мына қарапайым, жаныңа тиетін әнді өз құлағыммен естімеген болсам, мен оның ызыңдаған жаратылыс үнімен ұласатын күшіне де сенбес едім!»-деп керемет сипаттапты.
Ал, белгілі орыс жазушысы Гоголь Николай: "Қай уақытта кім шығарғанын құдайдың өзі білетін қазақ музыкасында адам таңқаларлық көркемдіктер аяғыңды аттап басқан сайын кездеседі. Олар даладағы ешкім сеппей, ешкім бақпай өзінен өзі өскен гүл тәрізді. Алғыр музыкант осы бір адам табиғатының үнінде не бір үлкен қорытынды беретін деректер жатқанын бірден біледі"-дейді.
Қазақтың халық музыкасына баға бергендердің басым бөлігі орыс ғалымдары екен. Солардың зерттеу нәтижесінде өзге елдердің де аңсары біздің мәдениетке ауа бастады, тіпті, қазақ арасында музыкатанушылар саны арта түсті. Музыкатану ғылымы тоқтап қалмай, керісінше, дамуын жалғастырып, бүгінгі күнге дейін жетті. Соның тұтқасын ұстаған, XXI ғасырдың музыкатанушысы Тұрмағанбетова Бақыттың «Қазақтың дәстүрлі орындаушылық өнері» атты мақаласынан қазақ әніне баға берген венгер ғалымына да көзім түсті. Ол Браташ А. (есімі жазылмаған) – Азия халықтарының музыкасын зерттеуші маман, қазақтар және олардың музыкалық шығармашылығы жөнінде былай дейді: «Қазақтар – өте дарынды халық. Мен олардың әндеріне тәнті болдым. Егер, оларды венгерлер мен итальяндықтардан кем түспейді десем қателеспедім деп ойлаймын. Қазақстан – азиялық Вена мен Италияның қосындысы іспеттес...»
Мен таңдаған ғалымдар мен белгілі тұлғалар осы. Әрине, бұлардың барлығы 19-20 ғасырларда назар аударып, зерттеу жүргізген ғалымдар. Ал, бүгінгі әніміздің дәрежесіне ден қойып жатқан өзге елдердің музыкатанушылары бар ма екен, болса олар қандай пікірде?! Алдағы уақытта ізденіп, жауабын тапсам, сіздермен бөлісетін боламын. Жазба қажетіңізге жарайды деген сенімдемін! Және де позитив жазамыз!

Жамбыл облысы әкімі К.Н.Көкрекбаев жастар алдында дәріс оқыды. Дәріс өте мазмұнды дайындалып келгендігімен қоса Әкім мырза зуылдатып дайындалған «докладты» оқымай өз сөзімен жасалған жұмыстар туралы толық баяндап берді.
Жастар алдында баяндама аяқталғаннан кейін «протоколдан тыс» үш адам сұрақ қойды. Бірінші болып өзі жақсы жігіт, Файзулла Нағашыбайұлы «залиний»де қар тазалауды айта кетті.
Екінші болып Өз басым 4 мәселе туралы айта кеттім. Сұрақтар:
1. мемлекеттік қызмет істері мен сыбайлас жемқорлыққа қарсы агенттік Жамбыл облысы бойынша департаментімен бірлесе өткізген түнгі рейдтер туралы өз ойыңызды білдірсеңіз?
2. Елбасы айтқан жаңа жылдық «корпоративтер» туралы, оған қарамай өткізіп жатқандығы жайлы өз ойыңызды білдірсеңіз?
3. Неге инстаграмм желісінде соңғы ақпарат 14 апта бұрын салынған. Одан кейін жұмыс тоқтап қалды ма? Басқа әкімдерді оң жаққа қараса да, сол жаққа қараса да айтады, неліктен Сізге PR жетпейді?
4. Жастарға қандай кітап оқығанды кеңес берер едіңіз?
Жауаптар:
1. «Нұр Отан» партиясында Кеңеске салып жауаптыларды жауапкершілікке тартық.
2. Облыс әкімдігінде селекторда барлығына ескертілген болатын. Кім оны орындамайды, өз еркімен арыз жазып кетсің.
3. Мен PR ҰНАТПАЙМЫН. Халық өз бағасын берер. Жақында ғана Орталық коммуникациялар қызметінде брифинг берген едім, содан БАҚ өздері толыққанды ақпарат таратты.
4. Тариxи кітаптарды оқуды кеңес берер едім деді.

Үшінші болып Уалиxан Болатбекұлы көше спорты СтритВоркАут туралы ұсыныс жасады. К.Көкрекбаев ұсынысты өзіне жіберуіне сұрады. Қарастырып мәселе шешілетіндігі туралы айта кетті.

Сұрақтар аяқталғаннан кейін белсенді жастар болып фото мен сэлфиге түстік.

П-с: "Әкім бол, xалқына жақын бол" деген дана сөз бар. Жастарға жақын болып жүрген Кәрім ағаға көмек беруден аянбаймыз. Әрдайым Бізге жастарға сенім білдіруге болатындығын алға тартқым келеді. Осындай кездесулер жиі болмаса да, мағыналы да сапалы өткендігіне қуаныштымын.

Исламбек Дастанұлы.

Кешегі түннің суперматчтарын көріп тамашаладық, алайда бүгінгі түнде матчтарға толы екенін ұмытпаңыз. Бұл түнде ең атақты клуб Реал Мадрид, екі шейхтің клубы ойнайды. Толығырақ төменде:


ВОЛЬФСБУРГ — РЕАЛ МАДРИД

Өткен Класикода Камп Ноуда Барселонаны жеңген Мадридтіктер кең серпіліп қалғаны анық, осы қазіргі қарқынмен маусымды құтқарар жалғыз жол ЧЛ-дан нәтиже шығарамыз деп отыр. Ал неміс клубы өз тарихын қайта жазу үстінде, кішкене сенсация жасап өз тарихында алғаш рет ЧЛ-дің ширекфиналына жетті және мұнымен тоқтамаймыз деген ниетте.
Төменде УЕФА сайты матчқа ұсынған болжам құрамы:

ВОЛЬФСБУРГ Бенальо; Треш, Данте, Кнохе, Родригес; Гилявоги, Густаво; Шюррле, Арнольд (Виейринья), Дракслер; Крузе

РЕАЛ МАДРИД Навас, Карвахаль, Пепе, Памос, Марсело; Кроос, Каземиро, Модрич; Бейл, Бензема, Роналду.

Вольфсбург құрамында Калиджури, Юнг матчқа жарақатына байланысты қатыса алмайды, ал капитан Нальдоның қатысуы әлі сұрақ күйінде тұр. Мадридтіктер сапында Варан ғана жарақатына байланысты алаңға шықпайды.

Матчтың бас қазысы итальяндық Джанлука Рокки, көмекшілері: Эленито Ди Либераторе, Джанлука Карьолато, Антонио Дамато, Кармине Руссо

Неміс клубының бас бапкері Дитер Хекинг матчқа оптимисттік көзқараспен қарап отыр:

Біз матчқа тас-түйін дайынбыз және тек қана жеңгіміз келеді. Біз аздаған сенсация жасадық және мұнымен тоқтағымыз келмейді. Бұл мәні бар ең үлкен турнир, Реал Мадрид әлемдегі ең мықты клубтың бірі және оларға өарсы тұруға дайынбыз. Біздің клуб тарихында бұдан да маңызды ойындар болған, алайда бұл матч олардан өзгеше болатынына сенемін. Жалғыз Роналдуды қарауылдау дұрыс болмас, құрамындағы кез келген ойыншыны танисыз. Нальдоның алаңға шығуы медперсоналдың шешіміне байланысты болмақ. Біз бұл жерге дейін бекер жетпегенімізді көрсеткімізкеледі

Абыройын біршама көтеріп алған Мадридтіктердің бас бапкері Зинедин Зидан:

"Қасқырлардың" осы жерге дейін жетуі кездейсоқтық емес, олар бізге біраз проблема жасап бере алатын қарсылас. Біз толық дайынбыз, жігіттер «Барселонамен» өткен ойынды ұмытты, тек алдағы матчтарды ойлау қажет. Олардың шабуылы өте жылдам, біз соған дайынбыз. Біз бұл титулды бағындырғымыз келеді

Неміс клубы бұл турнирдің ширекфиналында алғаш рет ойнамақшы, ал испандықтар 6-шы рет қатарынан ойнағалы тұр. Реал жалпы 26 ойында келесі турға өтіп, алты рет жеңіліс тапқан.



ПСЖ — МАНЧЕСТЕР СИТИ
Бұл матчты қарапайым глордың тілімен айтсақ, «тарихы жоқ екі мешок ойнағалы» жатыр. ПСЖ бұрыннан аты бар клуб болса, Ман Сити шейхтің келуімен адам танымастай өзгерді. Алайда бұл жерде клубтың, бапкерлердің және ойыншылардың айқасы екенін ұмытпайық. Клубтың қаржысы екінші және көрінбейтін планға кетуі керек.
УЕФА сайты матчқа мынадай болжамқұрам ұсынып отыр:

ПСЖ: Трапп; Маркиньос, Тьяго Силва, Давид Луис, Максвелл; Матюйди, Рабьо, Тьяго Мотта; Ди Мария, Ибрагимович, Кавани.

Манчестер Сити: Харт (Кабальеро); Санья, Мангаля, Отаменди, Клиши; Фернандиньо, Туре, Фернандо; Навас, Сильва; Агуэро.

ПСЖ сапында орны байқалатын Верратти мен ПСЖ жарақатына байланысты қатыса алмайды, ал манчестерлік клуб Стерлинг пен Компани алаңға шықпайды, ал Делф, Харт пен Яя Туренің алаңға шығуы әлі белгісіз. Екі клуб сапында да бұларды алмастыра алатын ойыншылар жетерлік.

Матчтың бас қазысы серб Милорад Мажич, көмекшілері: Милован Ристич, Далибор Джурджевич, Данило Груич.

Париждік клуб бапкері Лоран Блан:

Мен өз уақытында Манчестер Юнайтед сапында ойнадым және бұл қала жайында тек жақсы естеліктер қалды. Қазір Сити сол кездегі МЮ-дің дәрежесіне жетіп қалдық десе де болады. Көп адам жеребе біздерді жолықтырғанда бізге жолдарың болды деген сыңайдағы әңгіме айтып жатты. Мен өз ойыншыларыма мұндай сөздерге мән бермеуіміз керегін айттым, Ман Сити бізден әлдеқайда мықты екенін мойындағым келеді, бізді қиын да тартысты екі матч күтіп тұр

Манчестерлік клуб сапында соңғы маусымын өткізіп жатқан Пеллегрини бапкер:

Матч оңай болмасы анық, бірақ мен сенемін. ПСЖ біздің проектімізге ұқсас клуб және өз біріншілігінде керемет нәтиже көрсетіп жүр. Бұл жұпта нақты фаворит дей алмаймын. Біз осы жылы ЧЛ-да біраз жетістікке жеттік және тоқтау ойда жоқ. Харт соңғы дайындықты бізбен толық құрамда өткізді, алайда қауіп қай кезде де бар. Барлығы матч алдында шешілетін болады

Мына дерек қызықтыруы тиіс: ПСЖ осымен ширекфиналға төртінші рет жолдама алып отыр, 2013 жылы Барселона, 2014 жылы Челси, 2015 жылы Барселона клубтарынан сүрінді. Ал Манчестер Сити өз тарихында алғашқы рет ширекфиналға шығып отыр.

Әдеттегідей, HALA MADRID!!!

Бұл тарихи телехикая Осман империясының бастамасы туралы. Заң бойынша Осман I Гази Осман империясының негізін салушы болып есептеледі. Империяның қалыптасуы оның ұлы жеңістерінен басталған. Кази (Гази) Ертұғрыл өзі басқарған кезеңде Кіші Азияның батыс бөлігінің барлығын басып алған. Түсірілімді бастамас бұрын, кинематографистер сол заманғы тарихи оқиғаларды мұқият зерттеген. «Жаужүрек Ертұғрыл» телехикаясы ұлы қоныс аудару, жаңа жерлерді басып алу, тарихи жорықтар мен махаббат туралы.

Адамдардың бақытты болуы, өмірді мәнді де мағыналы етіп сүруі өзіне байланысты… десе де, қоғамнан аттап кете алмайсыз. (лид осы болу керек ед)

Автобуста орын беру әдебі деген бар, үлкен адамның түрегеп тұрғаны қазіргі қоғам үшін сын (мәдениетті адамдар үшін). Сонымен бірге аяғы ауыр әйелдерге, аруларға (қыз-келіншектер), балаларға орын беру әдебі де сақталған. Басқаларда шаруам жоқ, тек өзіме ғана жауап беретін (амалсыздан) адам болған соң өзгелерден мұндай сыпайылықты, мәдениеттілікті күтпеймін. Керісінше, екі аяқта қуат бар кезде қақиып тұра беруге бармын (абтобуспен көөөөп жүретінімді айтып қойдым ба)))))

Мұны не үшін айттым, әңгіме автобустан орын табу емес, қоғамның өзгермейтін құбылмалы келбетінде. Адамдардың статусына қарап араласамыз, сыйласамыз, ал қыздардың қанша ақылды болғанын сөз жүзінде қаласақ та, іс жүзіне келгенде қос жанарымыз сыртқы сұлулыққа арбалып қалады (жігіттер қауымына қатысты).

Негізінде пікір білдіруде де жасқанамыз. Өзгелер қолдаса, «я за» деп шығамыз немесе «дұрыс емес» десе, әдеттегінше бұл іс-әрекеттерді қолпаштаймыз. Өзгеше оймен, пікірмен бір адам келсе оны түсінбейміз, тіпті, түсінуге тырыспаймыз. Мүмкін түсінігіміз жетпейтін болар.

Адамдар деген жер басып жүрген жануарлардың ішінде (жер астында, ауада тіршілік ететіндер де бар) ең ақылдысы, ең саналысы болып табылады ( б.т деген надоела уже). Бұл сөзді қанша оқып, естісем де мүлде келіспейін. Саналылықтың шегіне жетіп, шектен шыққан санасыздық принципімен өмір сүретін тобыр өкілдері деп адамзат баласын айтуға болады. Өзімізді қанша мақтасақ та оның не керегі бар, бәрібір жамандайтын өзіміз. Жануарлар бізді өсектемейді (мүмкін өз тілдерінде айтса, айтатын шығар), олар бізге тәуелді емес, мүлде еркін. Бірақ сол еркіндікті бұзатын да, көре алмайтын да — біз. Ой, мен не деп кеттім, әңгіме өмірден өз орныңды табу туралы сияқты еді… Орын табу үшін тырыспаңыз, басқаларға қалмай қалады))) Еркіндікте болыңыз, суда жүзген балықтай, көкте ұшқан қырандай, кермиық кең далада тоқтаусыз шапқан тұлпардай еркін болыңыз. Бірақ та (бәрі «но-ға» келіп тіреледі) адамдардың балықты аулайтынын, қыранға томаға кигізіп, еркіндіктен айыратынын, Батыраш, Қотыраш секілді тұлпарды өлтіретінін еске түсіріңіз. Мен мұны (нені ?) бұрыннан мойындаймын, біз бұл әлемге керек те, керек емес те, негізінде АРТЫҚ жануарлармыз.

‪#‎жақсықыз‬‬‬ — құрбым ғо. Кеше кездесіп қалып едік, баяғы мұң, сол мұң. Мұң емес ендігі зар болыпты. Жігіт жоқ, Жақсы жігіт жоқ. Құрбымның ата-анасы қандай алтын адамдар. Өзі сондай тәрбиелі, әдепті. Оған қоса, квартирасы бар, білімі жоғары, зп-сы 200 мыңдай. Астында машинасы жоқ демесең. Оның өзің әдейі алмай жүр. Машина алып алсам, маған точно ешкім жақындамайды дейді. Мүмкін онысы да дұрыс болар. Бір-екі жігіт бар, бір екі рет киноға шақырыпты. Бірақ сонымен тәмам. Ішпейді, шекпейді. Ернінен сүйгізсе де, ойланып сүйгізеді. Жеңілтек мінезі болған емес. Короч, планкаңды түсір деп кеттім. Бірақ қайдам, түсірмейтін сияқты ғой. «Ақылды, жақсы табысы бар, өзі сүйкімді, өзі романтик бір басында он өнері бар саған жақсыны қайдан алам? Түсір» дедім. «И что я с таким буду делать?» дейд. «Спать!» дедім))). Жыным келгені сонша. #жақсықыз — жалғыз. Қандай шара бар бұған?

09.03.2016

— Қалайсың жаным, жақсы барып қайттың ба? — деп күйеуім мені есіктен күлімдей қарсы алды. Көңіл-күйім төмен болса да, мен оны білдіртпеуге тырыстым. Алғашқы жүктілігім болғасын ба, кейде тез шаршап, кейде өзімнен өзім жылағым келіп тұратыны бар. Бүгін де көңілім құлазып, жүрегім әлденені сезгендей шаншып, мазамды ала бергені. Мен аяқ киімімді шешіп, күйеуіме қарап, езу тарттым.
— Бәрі жақсы! Дәрігер «папасына айтыңыз, балапаны бұзық болмасын» деп ескерту жасады.
Бұны естіген отағасы мәз, ішімді алақанымен сипап, «біздің бала бұзақы емес, әшейін маған тартқан белсенді жігіт қой» деп, мені қолымнан ұстап, асүйге қарай жүрді.
— Үйде қонақ бар! Дастархан басында отырып, біраз нәрселерді талқылап тастадық. Жүр, мен сені таныстырайын! – деді.
Мен ас үйдің табалдырығын аттай беріп, талып қалуға шақ қалдым. Үстел басына жайғасқан қонақ маған жат адам емес. Енді өмірімде оны жолықтырамын деп ойламаппын. Қонақтың да түрі бірден өзгерді. Сірә, оның да мені көретіні жоспарда болмаса керек.
— Танысып қойыңыз, Жәке, Перизат келініңіз осы кісі! Жомарт — менің көмекшім, менің бизнес жолымдағы алғашқы демеушім, қолдаушым, Жалғас Маратұлының кенжесі. Енді менімен бірге жұмыс атқарады, — деп отағасы біздің кейпімізді аңдымай бір бірімізді таныстырып әлек.
Таныстық ишаратын жасап, қолын созса да, Жомарт орынан тұрмады. Енді ғана байқадым, ол үстелді бойлай қойған орындықта емес, мүгедектерге арналған креслода отыр екен. Жүрегім біртүрлі болып шаншып кетті. Мен жауап ретінде басымды изеп, киімімді ауыстырып келейін деп, ас үйден шығып кеттім. Көз алдым бұлдырап барады. Шағын дәліз ұзақ болып, мен жатын бөлмеге әрең жеттім.
Біліп болмайтын жұмбағың көп, тағдыр, неткен сұм едің?! Бір болуды жазбапсың, не үшін жолықтырдың?
— Сенсіз өмір — мәнсіз екенін түсіндім, жаным! Маған мәңгі жар болуға келісесің бе? — деп әдемі сақинасы бар қобдишаны ұсынған Жомарт күлімдей қарады. Әрине, оған жар болу арманым еді, бірақ бір жағынан кешқұрым саябақта машина ішінде мұндай ұсыныс жасайды деп ойламағандықтан сасып қалсам да, қуанышымды жасыра алмай басымды шұлғи бердім.
— Әрине, әрине келісемін!
Ол мені құшақтай алды.
— Мен ертең ата-анама жетіп, саған құда түсірткіземін, сосын сені өзіммен Алматыға алып кетемін, деп ол мені ұзақ сүйді. Сол кеш өмірімдегі ерекше кештердің бірі болатын.
Жомарт алматылық жігіт еді. Екеуіміздің таныстығымыз да қызық — вокзалда Алматы — Астана пойызын күтіп отырғанда, «танысайық» деп жанымнан айналышықтап кетпей қойған еді, одан кейін жолсеріктермен келісіп, пойызға отырып алыпты. Бейтаныс қыз үшін осыншама әбігерге түскен жігіттің әрекеттері тұрпайы көрінгенімен, сол таныстық үлкен махаббатқа ұласқан болатын. Ол Алматыдан әдейілеп, апта сайынғы демалыстарда көлігімен Астанаға келіп тұратын. «Шаршайсың ғой осы апта келмей-ақ қойсаңшы» деген кездерімде, «сен мені сағынбаймысың?» деп жас балаша ренжіп қалатын.
Таңалакеуімде ол Алматыға жол жүріп кетті. Оның хабарын тағатсыздана күтіп мен қалдым. Бірақ ол хабарласпады. Шыдамым таусылып, телефон шалып едім, абонент байланыс аясынан тыс жерде дегеннен басқа жауап алмадым. Дей тұра, үмітімді үзбей телефонды бір сәтке де жанымнан алыстатпай ұзақ тосып жүрдім. Бірақ, арада бір ай өтсе де, Жомартымнан хабар ала алмадым. Тәуекелге бел буып, Алматыға өзім аттандым. Бір-бірімізді бір жылдан бері білсек те, ата-анасын, достарын танымағаныма өкіндім. Үйінің мекен-жайын арадағы әңгімеміз арқылы білетін едім, ұшақтан түскен бетте тұспалдап сол жерге бардым.
Жомарттың тұрмысы жақсы, бай-қуатты жанұяның перзенті болатын. Дарбаза алдында мені күзетші күтіп алды. Келген жайымды, аты-жөнімді сұрап алғаннан кейін «күте тұрыңыз» деп өзі ішке хабар берді. Жарты сағаттай уақыт өткен соң күтуші әйел келіп, соңымнан ер деген ишарамен мені үйге кіргізді де, өзі қайта шығып кетті. Екі қабатты үлкен үйдің кіреберіс дәлізінің ортасына аппақ диван қойылған екен. Мен зарығып күтіп жүрген Жомарт сонда отыр. Осыдан бір ай бұрын ғана бәрінен де ыстық, жаныма жақын жанның бүгінде түсі суық. Мені көріп, ол қабағын түйді. Мен әрі қарай аттай алмай орнымда тұрып қалдым.
— Айта бер! — деді ол бейне күнде көріп жүрген адамындай.
Аузыма сөз түспей, мен ұзақ тұрып қалдым. Үнсіздікті Жомарттың өзі бұзды.
— Перизат, сен мені текке іздеп келдің! Хабарласқым келсе, өзім ақ хабарласар едім… Яғни зауқым соқпағаны. Уақытыңды босқа кетірудің қажеті жоқ еді.
Көңілімде, жүрегімде орын алған үміт пен үрей аралас сол бір сезімді сөзбен жеткізу тіптен қиын болатын. Аман-есен көргеніме бір қуансам, мына сөзіне, әрекетіне ызаландым. Мен не дерімді білмей, оң қолымдағы сақинаны шешіп, жанына бардым да, диван алдында тұрған кішкентай үстелдің үстіне қойып, бар болғаны «мынаның қажеті қанша еді?» дедім.
Ол күлді. Бұрын оның күлкісін ұнататын едім, қазір мына орынсыз күлкі бетіме түкіргенмен бірдей көрінді.
— Мен айныдым. Қателік жасаппын! — деп ол мырс етті. — Бар айтарың осы болса, Қалима сені шығарып салсын,- деді ол бұрынғысынша суық қалпында.
— Қажеті жоқ. Өзім кете беремін, -деп кілт бұрылып, артыма қарамай шығып кеттім. Ол да орнынан тұрмады. Қош та демеді. Мен құсалықпен күн кешіп, ұзақ қайғырдым. Кейде екеуміздің кездескен күнімізге лағынет айтқан кездерім де болды. Кейіннен Медетті кездестірдім. Мен оны Жомартты сүйгендей сүйе алмадым, бірақ ол мені құлай сүйетін еді. Екеуміз шаңырақ көтердік. Екі айдан соң тұңғышымыз өмірге келмек. Бақытты едік, тағдыр тағы оны не үшін жолықтырды? Мен көзімнің жасын сүртіп, төсектің шетіне енді отырған едім, бөлмеге Медет кірді.
— Жаным, саған не болды? — деп, ол мені құшақтай алды.
— Ештеме! Әшейін, көңілім біртүрлі құлазып тұрғаны, — деп мен күйеуімді қатты құшақтадым. Оның шексіз махаббаты үшін құрметтейтін едім. — Айтпақшы қонағың қайда?
— А, Жомарт па? Асығыс бір істері шығып қалып, сонымен кетті. Негізі ол өте жақсы жігіт! — деп жолдасым арқама көрпе жапты.
— Жақсы?!
— Ия, өте тамаша жігіт! Папасы да алтын адам. Кейін таныстырамын ғой, — деді де күйеуім менің жаныма отырды, қолымды алды.
— Бұл жігіттің де кешпегені жоқ. Осыдан бірнеше жыл бұрын бұл бір қызға ғашық болған екен. Айтпақшы, сенің жерлесің, астаналық. Сөйтіп екеуі үйленбекші болады.
Күйеуім маған таныс әңгімені бастай жөнелді.
— Жаңағы қызға сақинасын сыйлап, құда түсемін деп кеткен кезінде, бұл бейбақ жол апатына ұрынады. Содан осылай екі аяқтан қалады, — деп Медет бір тоқтады. Жүрегім зу ете қалды. Басында басты кейіпкері мен ұқсаған әңгіме, енді мен білмейтін арнаға бұрылған тәрізді.
— Ал қыз ше? — дедім мен жолдасымның көзіне тіке қарай алмай.
— Қызда да, әрине, кінә жоқ. Ол сорлы бұны Астанадан іздеп келсе керек. Бірақ бұл қыздың тағдырын байлағысы келмей, мүгедек екенін білдіртпейді. Ебін тауып, қызды қуып шыққан көрінеді.
Тамағыма бірдеңке келіп, тіреліп қалғандай болды, көзімнен аққан жасты жолдасыма түсіндіре алмасымды біліп, мен оның құшағына тығылдым.
— Жаным, жаным сол! Көңілің онсызда құлазып тұрғанда бекер айттым ғой саған. Уайымдамашы, жақында сол қыздың тұрмыс құрғанын естіп, бұл да ес жинаған көрінеді. Әйтуір сол бақытты болып кетсе, мен де өмірімді өз өзіме кінә артпай жалғастыра беремін, деп шешіпті. Содан міне жұмысқа тұрды. Мен де оған барынша көмектесуге тырысамын, — деп ол алақанымен менің көз жасымды сүртті.
— Сен одан да айтшы, дәрігер біздің балапан туралы тағы не айтты?
Мен үндей алмадым.
Өйткені, енді ештеңе айта алмастай күйге түскен едім…
20.05.2014

128 жылдық тарихы бар осы бір танымдық журналдың қазақша нұсқасының шығуы — үлкен жаңалық. Журналдың бас редакторы Сюзан Голдбергтің айтуынша бұл журнал шығатын 38-ші тіл екен. Қуанарлық жайт. Ақпан айында шыққан журналдың алғашқы саны қолыма тек кеше тиді.

Қолға ұстаған кезде ең алдымен сапалы қағазы ерекшеленеді. Иісі де байқалады, журнал иісі. Мұқабасы, ішкі дизайны да бөлек екені, нағыз бренд журнал екені білінеді. Айына 15 мың данамен шығатын журнал Литвадағы баспаханада басылады екен.

Негізгі тақырыптары: география, аңдар, құстар, экология, табиғат мәселелері. Журналдың басты ерекшелігі — ақпаратты жеткізу тәсілі болса керек. Мақалалардың орналастырылуы, безендірілуі ұнады. Инфографикалары керемет, анық, түсінікті. Натгео фотографтарының еңбектерін де атап өту керек. Бір тәулікте 2000-3000 кадр түсіріп, кейін солардан құрастырылған панорамалары өте тартымды. Репортаждардан Арал туралы кең репортажды ерекше бөлер едім: мәтін де, сурет те, инфографика да бар.

Жалпы, балалар үшін де, ересектер үшін де жақсы бір танымдық журнал. Келесі сандарын асыға күтетін боламын.

Журналдың сатылу орындарын сайттарынан қарай аласыз — nationalgeographic.kz/satylu-oryndary
Қазпошта арқылы жазылу индексі — 74886
Редакциядан тікелей жазылу үшін +7 7172 680078