Тәрбие тал бесіктен басталады
Отбасы – қоғамның құрауышы, еркек пен әйелдің ұрпақтар жалғастығын жүзеге асыру мақсатында бірге тұруының ғасырлар бойы қалыптасқан формасы. Отбасындағы бала тәрбиесі ата-ана үшін үлкен жауапкершілік. Баланы халықтық педагогика негізінде тәрбиелеу ұлт болашағының кепілі екені даусыз. Осы орайда елімізге белгілі исламтанушы, дінтанушы, ғалым ұстаздардан тақырып аясындағы ойларын ұсынамыз.
Бағзат Ақжол, Исламтанушы
Жалпы, адамзат баласының өміріндегі ең қажетті де маңызды дүниенің бірі ұрпақ тәрбиесі. Бұл үлкен ауқымды тақырып, қаншама ғалымдар мен ғұламалар жазып, мысалдармен келтіріп, есті ұрпақтың санасына нәр құйып кеткен. Десекте ата-ананың ең маңызды мәндеттерінің бірі болып есептелетін осы бала тәрбиесін көп жағдайда босаңсытып аламыз.
Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.а.с) бала тәрбиесі жайлы “Сендердiң әрбiрiң жауапкерсiңдер және жауапкершiлiктерiңде болған нәрсе үшiн сұраласыңдар. Патша өз қол астындағылар үшiн жауапкер және солар үшiн сұралады. Отбасы жанұя үшiн жауапкер және сол үшiн сұралады. Әйел күйеуi сыртта болған уақытта үй шаруасы мен балалардың тәрбиесi үшiн жауапкер және сол үшiн сұралады. Қызметшi қожайынның мүлкi үшiн жауапкер және сол үшiн сұралады. Сендер барлығың жауапкершiлiктерiңде болған нәрсе үшiн сұраласыңдар.”деген.
«Тәрбие отбасынан басталады» десек те, күйбең тіршілікке алданып жүріп, қылықтарын қадағалап бағыт-бағдар беруге көңіл аз бөлінуде. Әрбір ата-ана баласының ынтасын, қызықшылығын байқап, оның өзін-өзі дамыту үшін жағдай жасап ықпал етуі керек. Әрбір ата-ана өз баласын еліне, халқына шын берілген, халқын құрметтей алатын, дені сау, білімді, еңбексүйгіш, жан-жақты, ең бастысы иманды, жетілген азамат етіп тәрбиелеуді борышым деп есептеуі керек. «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің» дегендей отбасындағы тәрбие түзу болғаны абзал. Ер кiсi жанұяның тәрбиешiсi. Сондықтан ол жанұяның тәрбиесi үшiн жауапкер.
«Сахабалар: „Баланың ізгі болуы — Аллаһ Тағаладан, ал әдептілік — әкеден“, — деп айтатын.» Қоғамның негiзi – жанұя, ал жанұяның негiзi – ер мен әйелдiң татулығы, олардың бiр-бiрiне мейiрiмдiлiгi мен қамқорлығы екенiн Ислам дiнi 14 ғасыр бойы насихаттауда. Сондықтан баланың жан дүниесіне үңіліп, мінез-құлқындағы ерекшелікті жете білсең өкінбейсің. Қазіргі қоғамда кейбір ата-аналар өз перзенттерінің тәртіпсіздігіне, бейбастығына аса мән бермейтіндігін жасыра алмаймыз. Жұмыс бастылықпен асырап, барын алып беріп отырғанына мәз болып, ақыл кіріп, кейін өзі-ақ қойып кетер деген ұстанымды ұстанады.
Отбасы, оның барлық тіршілігі, ата –ананың адамгершілік сенімі мен сезімі, олардың бір – бірімен қарым – қатынасы, айналасындағы адамдарға, қоғамға деген көзқарастары – осылардың бәрі балаларға терең әсер етеді. Ислам діні негізінде отбасылық тәрбие берудің нәтижесінде қыз баланы ана болуға ислами қағидалар негізінде тәрбиеленген және ер баланы отағасы болуға ислами қағидалар негізінде тәрбиеленген. Тәрбиенің негізгі мақсаты – ұрпағымыздың иманды болып өсуі.
ЕҰУ-нің «Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану» кафедрасының доценті
Нұраддинов Алмат Сәбитұлы
Жасөспірімдік шақ жас адам өміріндегі жеткіншектікпен ересектіктің арасындағы уақыт. Жастың биохимиялық, физиологиялық және морфологиялық мәселелері бойынша жұмыс жасайтын мамандардың қабылдауымен жасөспірімдік жас ұл балалар үшін 17-21 жас, қыз балалар үшін 16-20 жас аралығы белгіленген. Жасөспірімдік жастың шекараларын анықтауда психологтардың пікірі бір жерден шықпайды. Мысалы, Батыс психологиясында бірден жасөспірімдікті жеткіншектік кезеңмен бір жас периодына қосу тән, ол батыста ересектену периоды деп аталады. Оның мәні балалық шақтан ересектікке өту дегенді білдіріп, жас шекаралары 12-14 жастан 25 жасқа дейін созыла беруі мүмкін. Отандық психологияда жасөспірімдік кезеңді адамның, тұлғаның және индивидуалдылықтың дамуындағы дербес период ретінде қарастыру қабылданған.
ЕҰУ-нің «Дінтану» кафедрасының аға оқытушысы
Гүлбаршын Сәденқызы
«Балапан ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі» деген халқымыздың қасиетті
сөзінен отбасының бала тәрбиесіндегі орны ерекше екенін көруге болады. Отбасынан бастау алған бала тәрбиесі, балабақша тәрбиесіне ұласады. Баланың сәби кезіндегі асажауапты тіршілік әрекеттері, отырып- тұрудан бастап, тамақ ішу, тазалық сақтау, бір-біріне қайырымдылық жасау, тіл үйрену, айналаны танып-білу балабақшадағы тәлім-тәрбиеден бастау алатыны даусыз.
Дегенменде осы заманғы балабақша, мектеп тәрбиесі бұрын- соңды болмаған отбасы қолдауын қажет етеді. Мемлекет балаларды тәрбиелеуде отбасыға мектепке дейінгі ұйым және мектеп арқылы көмектесіп, отбасылық тәрбиенің мазмұны мен ұйымдастырылуына әсер етіп отырады. Мектепке дейінгі ұйым мен отбасы бірлесіп күш-жігер жұмсай отырып, жеткіншек ұрпақтың жан-жақты дамуына ат салысулары тиіс. Кемелденген ел жағдайында балабақшаның отбасы өміріне белсене араласудың үлкен маңызы бар. Бұл ең алдымен балалардың адамгершілік кемелдігін қамтамасыз ету үшін керек. Әлемнің екінші ұстазы атанған ұлы бабамыз Әбу Насыр Әл- Фраби «Адамға ең әуел білім емес, тәрбие керек, тәрбиесіз берілген білім, адамзаттың қас жауы» деген екен. Осы орайдағ ертеңгі ел басқарар азаматтарды ата-аналар мен мектепке дейінгі ұйымның бірден-бір мақсаты жан-жақты жетілген, үйлесімді дамыған, адамгершілігі мол парасатты, ұлтжанды тұлғаны қалыптастыру.
Баланы тәрбиелеуде әр ата-ана өздері білімді болуы керек. Ол үшін ата-ана педагогпен тығыз байланыста болып, түсінбегенін сұрап, пікірлесіп отыруы керек. Осындай жағдайда ғана балалардың жағдайын түсініп, олардың адами қасиетінің дамуына ықпал жасай аламыз деп ойлаймын.
Бағзат Ақжол, Исламтанушы
Жалпы, адамзат баласының өміріндегі ең қажетті де маңызды дүниенің бірі ұрпақ тәрбиесі. Бұл үлкен ауқымды тақырып, қаншама ғалымдар мен ғұламалар жазып, мысалдармен келтіріп, есті ұрпақтың санасына нәр құйып кеткен. Десекте ата-ананың ең маңызды мәндеттерінің бірі болып есептелетін осы бала тәрбиесін көп жағдайда босаңсытып аламыз.
Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.а.с) бала тәрбиесі жайлы “Сендердiң әрбiрiң жауапкерсiңдер және жауапкершiлiктерiңде болған нәрсе үшiн сұраласыңдар. Патша өз қол астындағылар үшiн жауапкер және солар үшiн сұралады. Отбасы жанұя үшiн жауапкер және сол үшiн сұралады. Әйел күйеуi сыртта болған уақытта үй шаруасы мен балалардың тәрбиесi үшiн жауапкер және сол үшiн сұралады. Қызметшi қожайынның мүлкi үшiн жауапкер және сол үшiн сұралады. Сендер барлығың жауапкершiлiктерiңде болған нәрсе үшiн сұраласыңдар.”деген.
«Тәрбие отбасынан басталады» десек те, күйбең тіршілікке алданып жүріп, қылықтарын қадағалап бағыт-бағдар беруге көңіл аз бөлінуде. Әрбір ата-ана баласының ынтасын, қызықшылығын байқап, оның өзін-өзі дамыту үшін жағдай жасап ықпал етуі керек. Әрбір ата-ана өз баласын еліне, халқына шын берілген, халқын құрметтей алатын, дені сау, білімді, еңбексүйгіш, жан-жақты, ең бастысы иманды, жетілген азамат етіп тәрбиелеуді борышым деп есептеуі керек. «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің» дегендей отбасындағы тәрбие түзу болғаны абзал. Ер кiсi жанұяның тәрбиешiсi. Сондықтан ол жанұяның тәрбиесi үшiн жауапкер.
«Сахабалар: „Баланың ізгі болуы — Аллаһ Тағаладан, ал әдептілік — әкеден“, — деп айтатын.» Қоғамның негiзi – жанұя, ал жанұяның негiзi – ер мен әйелдiң татулығы, олардың бiр-бiрiне мейiрiмдiлiгi мен қамқорлығы екенiн Ислам дiнi 14 ғасыр бойы насихаттауда. Сондықтан баланың жан дүниесіне үңіліп, мінез-құлқындағы ерекшелікті жете білсең өкінбейсің. Қазіргі қоғамда кейбір ата-аналар өз перзенттерінің тәртіпсіздігіне, бейбастығына аса мән бермейтіндігін жасыра алмаймыз. Жұмыс бастылықпен асырап, барын алып беріп отырғанына мәз болып, ақыл кіріп, кейін өзі-ақ қойып кетер деген ұстанымды ұстанады.
Отбасы, оның барлық тіршілігі, ата –ананың адамгершілік сенімі мен сезімі, олардың бір – бірімен қарым – қатынасы, айналасындағы адамдарға, қоғамға деген көзқарастары – осылардың бәрі балаларға терең әсер етеді. Ислам діні негізінде отбасылық тәрбие берудің нәтижесінде қыз баланы ана болуға ислами қағидалар негізінде тәрбиеленген және ер баланы отағасы болуға ислами қағидалар негізінде тәрбиеленген. Тәрбиенің негізгі мақсаты – ұрпағымыздың иманды болып өсуі.
ЕҰУ-нің «Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану» кафедрасының доценті
Нұраддинов Алмат Сәбитұлы
Жасөспірімдік шақ жас адам өміріндегі жеткіншектікпен ересектіктің арасындағы уақыт. Жастың биохимиялық, физиологиялық және морфологиялық мәселелері бойынша жұмыс жасайтын мамандардың қабылдауымен жасөспірімдік жас ұл балалар үшін 17-21 жас, қыз балалар үшін 16-20 жас аралығы белгіленген. Жасөспірімдік жастың шекараларын анықтауда психологтардың пікірі бір жерден шықпайды. Мысалы, Батыс психологиясында бірден жасөспірімдікті жеткіншектік кезеңмен бір жас периодына қосу тән, ол батыста ересектену периоды деп аталады. Оның мәні балалық шақтан ересектікке өту дегенді білдіріп, жас шекаралары 12-14 жастан 25 жасқа дейін созыла беруі мүмкін. Отандық психологияда жасөспірімдік кезеңді адамның, тұлғаның және индивидуалдылықтың дамуындағы дербес период ретінде қарастыру қабылданған.
ЕҰУ-нің «Дінтану» кафедрасының аға оқытушысы
Гүлбаршын Сәденқызы
«Балапан ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі» деген халқымыздың қасиетті
сөзінен отбасының бала тәрбиесіндегі орны ерекше екенін көруге болады. Отбасынан бастау алған бала тәрбиесі, балабақша тәрбиесіне ұласады. Баланың сәби кезіндегі асажауапты тіршілік әрекеттері, отырып- тұрудан бастап, тамақ ішу, тазалық сақтау, бір-біріне қайырымдылық жасау, тіл үйрену, айналаны танып-білу балабақшадағы тәлім-тәрбиеден бастау алатыны даусыз.
Дегенменде осы заманғы балабақша, мектеп тәрбиесі бұрын- соңды болмаған отбасы қолдауын қажет етеді. Мемлекет балаларды тәрбиелеуде отбасыға мектепке дейінгі ұйым және мектеп арқылы көмектесіп, отбасылық тәрбиенің мазмұны мен ұйымдастырылуына әсер етіп отырады. Мектепке дейінгі ұйым мен отбасы бірлесіп күш-жігер жұмсай отырып, жеткіншек ұрпақтың жан-жақты дамуына ат салысулары тиіс. Кемелденген ел жағдайында балабақшаның отбасы өміріне белсене араласудың үлкен маңызы бар. Бұл ең алдымен балалардың адамгершілік кемелдігін қамтамасыз ету үшін керек. Әлемнің екінші ұстазы атанған ұлы бабамыз Әбу Насыр Әл- Фраби «Адамға ең әуел білім емес, тәрбие керек, тәрбиесіз берілген білім, адамзаттың қас жауы» деген екен. Осы орайдағ ертеңгі ел басқарар азаматтарды ата-аналар мен мектепке дейінгі ұйымның бірден-бір мақсаты жан-жақты жетілген, үйлесімді дамыған, адамгершілігі мол парасатты, ұлтжанды тұлғаны қалыптастыру.
Баланы тәрбиелеуде әр ата-ана өздері білімді болуы керек. Ол үшін ата-ана педагогпен тығыз байланыста болып, түсінбегенін сұрап, пікірлесіп отыруы керек. Осындай жағдайда ғана балалардың жағдайын түсініп, олардың адами қасиетінің дамуына ықпал жасай аламыз деп ойлаймын.
1 пікір