3-бөлім. Соғыстың соңы

Жазғытұры мені 4 айлық курсқа жіберді. Оны бітіре алмадық. Мені елге отпускаға жібермеді. Бірнеше адамдар үйлеріне барып, келіп жатты. 5/ХІІ 1944 ж. Корпусты 3-украин фронтына қарай поезбен жүргізіп жіберді. 20 күннен аса жол жүрдік. Венгрия жеріндегі Н. станциясына келіп түстік. Жаңа жылды (1/І.1945 ж) осы станцияда мейрамдап өткіздік. Немецтер қоршалған (Будапештте) армиясына қосылу үшін көп танкі, пехота және самолет жіберіп, 2/І.1945 ж күні біздің соғыс армияларын ығыстырды. Біздің корпус 4-5-6 күндері Будапештке қарай келе жатқан немецтерді кездестірді. Өте қатты қантөгіс соғыстар болды.

6.01.1945 ж күні кешкі қараңғымен Бичк қаласының терістік батыс жағынан келіп, пушкаларды ұрысқа дайын еттік. Пушканы жерге көмуге тырысып, жауын жауып тұрғанда күні-түнімен жұмыс жасадық.

7.01.1945 ж күні немецтер түнгі сағат 1-де наступать етіп, қаланың ортасына жетті. Ешкім де орындарынан қозғалған жоқ. Мен 100 снарядпен немецтің 60-70-тей пехотасын жоқ еттім.

Немецтің пехотасы қаланың ортасына жетіп, қатты қарсылық көрсеткеннен кейін, кері шегініп кетті.

Ертеңіне командир полка келіп маған және командир батареяға сағат берді. Менің расчетымнан екі адамды првительственный наградамен наградить етті.

Немецтер ай жарымдай үздіксіз наступать етіп, Будапешт қаласындағы қоршалған групировкаға қосылу үшін көп күштерін төкті.

Немецтің соңғы таңдап алған жолы Брачка деревнясы арқылы тура шоссе жолымен танкіні жіберіп, тез қоршалған групировкамен қосылу болды. Біздің корпус 3 күн, 3 түн үздіксіз наступать еткен танкасы мен пехотасына жол бермеді. Осы күндері көп истребитель авиациясын жіберді. Наступать еткен танкілер мен пехоталарына жол ашу үшін командир батарея менің орудиямды тасаға (осадаға) қойып, немецтің штурмовик-истребителі көріне бергенде абайсызда аңдып отырып, дәл орудияға келгенде оқ ататын болдық. Ертемен орудияны таңдаған таса орынға қойып, немецтердің самолетін күттік. Сағат 4-те 10 немецтің истребителі жолмен жүріп келе жатқан біздің колоннаға бомба тастаймын деп пикировать еткенде, мен бірнеше снарядпен 1 истребительді атып құлаттым. Осы орудиядан 200 метр жердей қашықтықта құлады. Екі наводчикті наградить етті. Орден славы ІІІ-степени.

Осы ай жарым соғыста полк 22 немец самолетын жоқ етті. Немецтің летчиктеріне бомбаны біздің пехота мен танкаларға дәл тастауға жол бермедік.

Біздің батареядан екі адам соғыстан жаралы болып, госпитальға кетті. Қыстың ішінде өте қиыншылықтарды көрдік. Үй дегенді көрмедік. Брезенттен қорған жасап, күні-түні далаға түнедік.

13 февральда Будапешт группировкасын құртқаннан кейін немецтер наступать етуді қойып, оборонаға қашты. Гитлер ызаланып 3-Украинский фронтты Дунайдың суына тоғыту керек деп қайтадан наступать етуге қалған барлық күшін жинап март айында наступать етуге бұйрық берген. Біздер олармен жолығысуға дайындалып жаттық.

6 март күні немецтер Балатон көлінің маңынан наступать етіп, 8-9 күндері біздің пехоталарды ығыстырып, тылға қарай қозғала бастады. 11 танк артиллерия полкын жинап, кішкене участокта наступать етті. Осы күштерді тоқтату өте қиынға соқты. Біздің корпус 8 март күні немецтерді жолығыстырды. 1 адам қалғанша тұрған орныңды немецтерге бермеу керек деп үлкенбастықтар бұйрық берді. Күн сайын 50-ден астам танкасын жоқ етіп тұрдық. Немецтер 13 мартқа дейін наступать етіп, үлкен успех жасай алмады.

Біздің командование тылдан көп күш келтіріп, 16 мартта, 3-Украинский фронт наступать етті.

Біздің корпус оборонадан шығып, 1, 2 күннің ішінде танкі мен адамдарды алып, 16 март күні немецтің оборонасын бұзып, Цеце деген қаланың тұсынан немецтерді ығыстырып, қуа бастадық. Немецтер өте қатты қарсылық ете алмады. Тез екпінмен қозғалып отырдық. Немец самолеты сирек ұшырасып отырды. Біздер кейбір жерлерде өте қиыншылықтар көрдік. Немецтер артиллериясының оғының астына 3-4 рет түстік. Жерден ін қазып алып аман қалған жайларымыз бар.

Австрияның орталық қаласы Венаға шейін біздің 4-батарея 3 немецтің самолетін жықты. Оның біреуін мен атып жықтым. Осы менің расчетымнан 3 адамды наградить етті. Орден славы ІІІ-степени. Менің расчетым осы уақытта орденоносный расчет болды. Қысқы және жазғы наступлениеде 2 самолет, 1 взвод пехотаны жоқ еткенім үшін мені де «Орден славы ІІІ-степени» орденімен наградить етті.

7 апрельден 13 апрельге шейін Венада көше соғысына қатыстым. 13 апрель күні Австрияның орталық қаласы Венаны немецтерден босаттық.

Венаны алғаннан кейін корпус соғыстан шығып, Венада 3 күндей тұрғаннан кейін корпусты Венер-Нойншадтан 18 км жердегі өндіріс қаласы Терницаға келіп тоқтадық. Соғыс біткенге шейін осы жерде заниматься етіп жаттық. Соғыс біткен күні үлкен той қылдық.

10 май күні жоғарғы дәрежелі білімі бар рядовой және сержанттарды штаб фронта талап етті. Біздің полктан 5 адам шықты. Біздер штаб корпуске келіп, 50 адамды 3 машинамен штаб фронтқа жөнелтіп жібердң. Штаб фронт кейбіреулерін жұмысқа, курсқа, офицерский полкқа 500 адам келді. 20 күндей заниматься еттік. Содан кейін 500 адамды 200-запасной офицерский полкқа жіберді. Америка әскерінің босатқан біздің военноплендерді жаяу Румынияға жеткізу үшін 200-запасной офицерский полкты жіберді.

27-июнь күні жолға шықтық. 7000-нан астам адамды Румынияға қарай алып келеміз. Бірінші күні Эзенштадтан шығып Венгрияның шекарасына келдік. Венгрияның шекаралық қаласы Шапорон деген қаланы басып өттік. 5 күн жол жүріп Венгрияның Шехешфекербар деген қаласының қасына келіп, 2 күн жол жүргеннен кейін Транселванияның тауын кездестірдік. Таулардың арасындағы жолмен 23 күн жүріп (10.08.1945) Брашов деген қаланың оңтүстік жағынан 15 км жерде тұрдық.

Мен осы ай жарым жол үстінде батальон старшинасының жәрдемшісі болып жұмыс жасадым. Көпшілігінде көлік үстінде аяқ суытып келдім. 3-4 күн жол жүргеннен кейін 1-2 күн демалыс беріп отырды.

Австрия.
Австрияның орталық қаласы Венада болдым. Соңғы уақытта Вейнер-Нойнштад, Терниц деген қалаларында болдық. Халқы – австреец, немец. Жері – таулы келеді. Адам баласының демалуына өте қолайлы жер, өндірісі бар, халқы өте күйлі тұратын көрінеді. Үй тұрмысы өте қадірлі көрінеді. Адамдары мәдениетті келеді. Әйелдері және қыздары әдемі келеді. Қыздарының белдері жіңішке, адам баласын өзіне тартып тұрады. Дүние жағы жеткілікті. Магазиндері толған мата және заттар. Теміржол және шоссе жолдары көп. Вино және пиво өте көп.

Венгрия.
Халқы – мадьяр, немец және т.б. Жері жатық, егістікке өте жақсы. Вино және пиво өте көп. Дүние жағы жеткілікті. Үй тұрмыстары жаман емес. Әйелдері, қыздары әдемі. Қыздарының белдері жіңішке, адамды өзіне тартып тұрады.

Румыния.
Халқы – румынец, цыган, мадьяр және т.б. Транселвания жері таулы келеді. Румынияның өз жері жатық, егістікке қолайлы. Адамдарының көпшілігі саудамен күн көреді. Әйелдері мен қыздары жақсы. Жәлеп жағы көп. Дүние деген жеткілікті. Бірақ қымбатшылық. Мен өзім 1945 жылдың 10 августы күнінен 8 сентябрьге дейін рота ПТР-да болдым. Брашов қаласынан 7 км жер болатын. 1945 жылдың 8 сентябрі күні Брашов қаласының өзіне алып келді. 12 сентябрьде Брашов қаласындағы ХПП госпиталына түстім. Құлағымның түбінде қалған оскольканы алдырдым. Бұл госпитальда 22 сентябрьге дейін жаттым. Содан кейін 200 – запасной офицерский полкқа келіп, елге қайтуға дайындалып жаттық. Осы полкпен Брашовтан Галац деген қалаға келдік. Осы қаладан 1945 жылдың 28 октябрінде товарный поезға мініп, елге тарттық.
Маршрут: Галац – Бендерый – Биссоравка – Ренн – Раздельный – Косторный – Первомайск – Кироград – Знаменька – Кременчук – Полтава – Харьков – Купянск – Волуйка – Александрия – Лиский – Проворный – Саратов – Уральск – Илецк – Актюбинск.

Осыдан кейін 1945 жылдың 10 ноябрь күні Ойылға жеттім.
Үйге 13 ноябрьде келдім. 1945 жыл.



Қайыржан Мұхтаров соғыстан кейін туған ауылында математика мұғалімі болып, білім саласында қызмет етті. 1946 жылы үйленіп, 4 қыз, 1 ұл сүйді. 1998 жылы 82 жасында қайтыс болды.

Соғысқа қатысқан барлық батыр аталарымызға мың тағзым!