Аударыспақ - денсаулық кепілі...

Уикипедия бүй дейді: Салауаттану — тұтасымен алғанда жеке тұлғаның, қоғамның, табиғаттың денсаулығы туралы ғылым.
Ал, салауатты өмір салтын сақтау үшін, әлбетте, спортпен айналысқан абзал. «Спорт — денсаулық кепілі», «Шынықсаң шымыр боларсың» деген мақалдар — осының айғағы. Спорттың түрі көп, қай спортпен айналысамын десе де, ол адамның — өз еркі. Дегенмен, дене бітімі келісті батырлар жырында кездесетін" жауырыны қақпақтай, білектері тоқпақтай " болуды армандайтын жігіттерге — Аударыспақпен айналысуға кеңес берер едім. Арамызда «Гугл ата» болмаса, аударыспақтың қандай спорт екенін де білмейтіндер бар. Ойнасақ ойын көп, ойнайтын бірі жоқ. Олардың арасынан керегін білер адам жоқ. Денсаулыққа пайданы батыстың технологиясынан емес, қазақ ойындарындағы идеядан табу керек. Қазақтың жан саулығына септігін тигізер ойындарының бірі әрі бірегейі — аударыспақ.
Аударыспақ - салт аттылардың бірін-бірі ер үстінен аударып алу сайысы. Бұл ойынға қайрат-күші мол, батыл да төзімді, шапшаң қимылдап, ат құлағында ойнай білетін, ат үстіндегі айқасты жақсы меңгерген жігіттер қатысады. Ежелгі заманнан келе жатқан бұл ойын жаугершілік кезінде найза ұстап, қылыш шабатын жауынгерге қажетті қасиеттерді қалыптастырған.

Аударыспақтың пайдасы жайлы ҚР Еңбек сірген жаттықтырушысы Сәттібаев Рамазан ағадан 7 кеңес.
1 Сабырлыққа үйретеді (Себебі қарсыласыңның қателескенін күте білу — үлкен сабырлықты талап етеді
2 Айлаға, шапшаңдыққа баулиды
3 Төзімділікті дамытады
4 Бедеулік немесе өзге де қуық ауруларына шалдыққан адамға атқа отыру көмектеседі
5 Жылқыға отырған адамның нерв жүйесі де жақсаратынын ғалымдар әлдеқашан дәлелдеп қойған.
6 Жылқыға отырған адамда ешқашан қорқыныш сезімі болмайды
7 Білек күші бұлшық еттерінің жақсы жұмыс істеуіне септігін тигізеді.

70 келі салмақта аударыспақтан Азия чемпионы Ермек Жәпішев:
Аударыспақпен 10 жасымнан бері айналысып келемін. Бұл спорт — шапшаңдыққа, төзімділікке үйретеді, айланы талап етеді. Тек қара күшпен жеңем деу үлкен әбестік. Білек күші тең қарсыластар күш сынасқанда басты орынға айла-тәсіл шығады. Осы тұста кім шапшаң ойлап әдісті жақсы меңгерген болса соның алшысы оңынан түседі. Және де аударыспақ ат үстіндегі күрес болғандықтан, тепе — теңдікті сақтамасаң жеңілсесің. Өзінің денесін игере алған спортшы мықтылығын дәлелдеп шығады. Мен — теледидар қарап, интернетте шұқшиып отырғаннын гөрі, атпен бір мезгіл серуендеп келгенді ұнатамын. Ат үстінде жүргелі 15 жыл болды. Осы уақытқа дейін аурыған емеспін, Аллаға шүкір.

Аударыспақтың ережелері:



Білектен ұстап қарсыласын аттан аунатып түсіру, аударыспақтың ең керемет әдістерінің бірі



Қарсыласыңды өзіңе қарай жұлқа тартуға да болады.


Шын мықтыға тұсау жоқ. Қарсыласын төбесінен бұлтша төніп, атынан итеріп құлатуға да болады.

Аударыспақтан 90 келіден жоғары салмақта және абсолют салмақта Азия чемпионы Біржан Қосалиев:

Аударыспақпен айналысқаныма 7-8 жыл болды. Талай жерде топ жардым. Бірақ мақсат топ жару емес. Басты мақсат — бабаларымыздың көзіндей болған ұлттық спортымызды ұлықтап, кейінгі жастарға дәріптеу. Шын айтсам аударыспақпен айналысқалы бері, сабырлық, ұстамдылық деген сезімдер бойымнан табылды. Негізі атқа отыру нерв жүйелеріне де жақсы әсер етеді. Менің қорқатыным атқа мініп көрмеген, аттан қорқатын жастардың көбеюі. Ат десе ат тонын ала қашатындарды талай көз көрді. Айтарым, бұл спортпен айналыспаған адам бұның керемет қасиетін сезіне алмайды. Сөздің ашығын айтатын болсам, осы күнге дейін ауырған емеспін. Аударыспақтың басты пайдасы да — осы. Ата-бабаларымыз әр істің көзін тауып, өзінің кәдесіне жарата білген. Бұрындары бедеулікпен ауырған қазақ болмаған, қазірде жастарымыздың көбі осы «аты жаман аурумен» ауырады. Жастарымыздың осыны түсініп аттан қорықпауына шақырар едім.




Аударыспақтың қазіргі ережесі
Аударыспаққа тәртіп бойынша ат үстіндегі айқасты жақсы меңгерген, тиянақты дайындығы бар спортшылар ғана қатынаса алады. Ал дайындығы жеткіліксіз, тәжірибесі аз спортшылар үшін бұл өте қиын. Сондықтан қазіргі тәртіп бойынша сайысқа 18 жасқа толғандар ғана қатынастырылады. Сайысқа қатынасушылар үш салмақтық категорияға бөлінеді. Аударыспақ салмақтық категорияға бөлінеді. Аударыспаққа салмақтық категорияны енгізудің мақсаты — қатынасушыларға неғұрлым теңдік жағдай туғызу. Оны спорттық сайыстың бір түріне айналдыру үшін бір-біріне тең келетін салмақтық категорияны көбейту дүрыс. Бұл категорияға бөлу соңғы кезде қалыптасты. Ертеде кез — келген тілек білдіруші өз еркімен қатынаса беретін болған. Амал қанша, спорттық жарыстарда сол үш категорияның өзі де көбіне әлі де сақтала бермейді. Спорттың бұл түрінің дамуымен бірге, сөз жоқ оның салмақтық категориясы да көбейе, кеңейе беретіні күмәнсіз.
Ойында аты белді, жарамды, өзі мықты, атқа отырысы мығым, білікті жігіттер жеңіп шығады. Сайып келгенде, аударыспақта негізгі рольді ат пен ойыншы жігіттер атқарады. Оспадарлық, жұла қашу, салып қалу, қол қайыру сияқты айла-амалдарды қолдануға болмайды. Аударысу ат пен жігіттің үндескен қимыл-бірлестігіне сүйене отырып, күш-жігердің басымдығын көрсететін қалыпты, байсалды шеберлікке ұласып жатуы шарт.

Қорытынды

Жанына халқымыздың жылқы жаққан,
Жылқыға жетпеген көз жаутаң қаққан,
Мінсең ат, ішсең қымыз, жесең қазы,
Қашаннан қазақ халық жылқы баққан.
Жасымнан жылқы десе менің жаным,
Атырдым жылқы ішінде өмір таңын,
Жапанда жел жылқының үстінде өстім,
Мекендеп өмірімде аттың жалын..., -деп Ілияс Жансүгіров жырлағандай аттың қазақ өмірінде орны ерек. Жылқы малының қымызы көп дертке ем екені де баршаға мәлім. Бүгінде Еуропаның көптеген елдерінде жылқыға отырғызып емдеу етек алған. Қымызынан неміс халқы дәрі жасап дерттерінің шипасын табуда. «Жылқы — қазақтың қанаты». Салауатты өмір салтын ұстанып, көп дертке ем тапқыңыз келсе атқа қоныңыз...