Армандар қайда апарады?

Арнайы "Үздік кино сыншысы" байқауы үшін.


Бұл фильмді мен алғаш рет 2003-2004 жылдары көрдім. Сюжеті түсінікті болса да, тым созылыңқы, қызықсыз деп таптым сол кезде. Одан бері оны тағы бірнеше рет қайталап қарап шығыппын. Әр көрген сайын жаңа бір ойды, тағы бір жасырулы түйінді байқай түсемін.

Биылғы жаз мен үшін ауырлау болды. Өзіме жақын санаған бірнеше адамнан айырылдым. Фильм осындайда о дүние туралы танымыңды позитивтендіре түсетін тәрізді. Позитив болғанда да енді, біз ойлағандай жайдары-жарқын көңіл-күй сыйлайды деген мағынада емес, сенің жақсы көретін адамдарыңның жаны өмірдің күйбеңінен азат болып, рухтары рахат тапқанына деген сенімің арта түседі.


«Армандар қайда апарады» («What Dreams May Come») — Винсент Уордтың 1998 жылғы фантастикалық драмасы. Басты рөлде — Робин Уильямс. Иә, жақында ғана өзіне қол жұмсап қайтыс болған Робин ата. Мына бір парадоксты қараңыз — фильмде Уильямстың кейіпкері өз-өзіне қол жұмсап тозаққа түскен сүйген жарын құтқару үшін күреседі, ал өмірде актер өзі-ақ тозаққа апарар жолды таңдапты. Еріксіз келесі ой келеді: Сені кім құтқарады, Робин???

Бұл дүниеде мүмкін емес нәрсе жоқ дейді ғой. Қажет болса заңды да бұзасың, адам өмірін де құрбан етесің, өз мақсатыңа жету үшін бәріне де баруға болады. Ал о дүние — бұлжымас заңдылықтар мекені. Құдайдың қарғысына ұшырадың ба — тозаққа! Одан ешқашан, ешқайда қашып құтылмайсың.


Бірақ мың тобырдың ішінде бір ерекше жан болады, ол өзгелердің көнген нәрсесіне мойынсұнбайды, бағынбайды. Робиннің кейіпкері сондай еді. Әйелін табу үшін тозаққа аттанады, жары үшін тіпті сол қарғыс атқан әлемде мәңгі қалып қоюға дайын. Сіз білесіз бе — қоғамның локомотивтері осындайлардан шығады. Бәріміз үйреншікті, өзіміз үшін қалыпты құбылысты мойындап жүре береміз, бірақ бір күні жүйеге бағынбайтын асау жүрек пайда болады. Келеді де стереотиптердің барлығын тас-талқан етіп қиратады.

Фильмдегі оқиғалардың басым бөлігі о дүниеде өрбиді. Жәннат пен тозақты режиссердің және автордың көзқарасымен көреміз. Картинада баяндалған керемет идея — адам бақилық болғанда о дүниені өзі ойлағандай формада көреді. Яғни, тірі кезіңде қалай елестетсең, сондай әлемге тап боласың. Бір қызығы сол — басты кейіпкерлер Крис пен Энни бірдей ойлайды екен. Екеуінің сезімдері мен қиялдары, армандары мен түйсіктері бір-бірімен үйлесіп сонша, екеуі енді екі әлемде болса да біреуінің әрекеті екіншісіне әсер етіп жатады. «Туыс жандар» деп осындайда айтылса керек.


Фильм арқылы махаббат үшін ауру мен қайғы да, уақыт пен кеңістік те кедергі бола алмайтынын көрдім. Сүйгенің үшін қайда болса да еріп баруға дайынсың, тек бірге қасында болсаң жетіп жатыр, басқасы маңызды емес. Бұл өмірде қанша қайғырмайық, тағдырдан қанша теперіш көрмейік, түбі жақсы көрген жандарымызбен қайта қауышып мәңгі бірге боламыз.

Фильм музыкасымен, арнайы эффектілерімен (эффект үшін «Оскар» алған) ерекше әсер береді, кейіпкер тап болған атмосфераны барынша шынайы қабылдауға ықпал етеді. Экрандағы тамаша көріністер жүріп жатқанда сенің жаның да денеңді тастап, қиял әлеміне шарықтап кеткендей күй кештірді.


Бәрімізді болашаққа жетелейтін арман-қиял екен. Ал, Робин Уильямс өлмес бұрын нені армандады екен? Мүмкін ол да өз қиялының жұмағында шаттыққа толы көңіл-күймен жүрген шығар?

Айтпақшы, «Армандар қайда апарады» драмасының басқаша бітетін нұсқасы да бар екен. Баламасы прокаттық нұсқадан да әсерлі аяқталады ма деп қалдым. Оны да тауып алып көруді ұсынамын.

P.S. Осындай кинотуындыларды үйде өзіңнің жақын адамдарыңмен бірге көргенге не жетсін. Әсіресе Samsung Electronics ұсынған саундбардың көмегімен тамашалау — фильм берер әсерді күшейте түседі деген ойдамын.