Оқып көр, ой салар...(6) "20 минут(әңгіме сымақ)"

20 минут(әңгіме сымақ)

2. Декан
Сананы тұрмыс билеген заманда пенде шіркін не істемейді. 45 мың теңге үшін, 45 минуттың ішінде 45 рет құбылдым…
Содан, 20 минуттық кешігуімнің кесірінен табан астында көксау болдым да қалдым. Анығы, болуға тура келді. Бас кезінде өтінішіме: «менің бүгінгі сағат 8-30-дағы емтиханға кешігу себебім, біріншіден, келер жолым алыс. Оның үстіне, жолда қоғамдық көлік бұзылып қалды. Ал, енді, басқасына отырдым ба дегенде, «қырсыққан да қымыран іриді» деп Темирязевтің бойы аяқ алып жүргісіз кептеліс. Содан, тасбақа аяңға салып жеткенше алғашқы емтиханыма 20 минут кешіктім» – деп ағымнан жарылып жазбақшы болғанмын. Олай істесем сөзімнің арасына өтірік қоспағаным үшін, ақылы емтиханға тегін әрі жылдам жолдама береді екен. Амалдың жоқтығынан ақиқатты өтіріктің жамбасына жығып беруге тура келді. Себебі, бүгінгі қоғамда ақиқаттан аттамайын деп, адалдыққа ұмтылып, шыныңды айтсаң су жұқпас суайтсың. Ал, өтірікті шындай айта білсең шенеуніксің… Театр…
Содан не керек, әйтеуір, тиісті «ауырды» деген анықтамамды алып, өтінішімді жазып деканға кіргенімде, жалған қағаздарымызға қол қойып жатып басшымыз оқыстан сөз бастады:
– Өй, өңшең суайттар!
– Біз емес, аға!
– Енді, кім?
– Қоғам!
– Қоғам деген, мына, сен емессің бе?
– Өкінішке орай, сіздер де барсыздар…
– Бізден не жамандық көрдіңдер?
– Жақсылық?..
– Біз не істеппіз саған?
– Келешек алдыңғы буын ағаларына қарап бой түзейтінін ұмытқандарыңыз болмаса, ештеңе емес…
–…
Соңғы сөзден соң тілін тістеген адам құсап тіл қатпады. Декан басымен өмірдің оң-солын танып білмеген өрімдей жас баламен сөз таластырып тұрғанды ар санады ма, әлде, жас баланың түйеден түскендей сөздері жанына батты ма, ол жағы бір Аллаға ғана аян. Әйтеуір, менің анық байқағаным, «аш бәледен, қаш бәле» дегендей, лезде қажет жерге қолын қойды да, салқын қабақ кабинетінен шығарып салды.
Дәлізге шыққасын қол қойдыруға бірге кірген 1 курс студенттері: «сіз, деканға қатты айттыңыз ғой, қорықпайсыз ба?» – деді. Тосыннан қойылған сауалға әуелгіде недеп жауап қатарымды білмей қалдым. Көз ілім уақыттан соң барып: «Олар да біз сияқты ет пен сүйектен жаралған жұмыр басты пендеге ғой» – дедім де қойдым.
Аңдаусызда қойылған сауал мені күн ұзаққа мазалаумен болды. Ол тіпті де басыма қорқыныш ойының қонақтағанынан емес, осыған дейін де екі-үш рет тістескен адамым ғой, жауабы бөлек ой…
Деканмен болған диалог, одан балмұздақтың сұрағынан келіп түйген ойым. Азат буынның бойында жалғандыққа деген жиіркеніштік сезімі басым. Себебі, бүгінгі ұрпақ кешегі өтірікке құрылған қоғамның актері болудан бас тартып отыр. Қоғам бастартпасада… Оның бастарпау себебі неде, өйткені жаңа бауынның, азат буынның қолына әлі де болса билік тиген жоқ. Билік бұрынғыларда… Бірақ, биліктің де ауылы алыс емес… 5-10 жыл…