Ағасы бардың - жағасы бар, інісі бардың - тынысы бар
Мені бір ой мазалайды. Ол осыкүнгі бауырлардың қатыгездігі. Мүмкін көп балалы отбасында мұндай нәрсе туындамайтын шығар. Бірақ мен екі отбасын білемін. Екі отбасында да екі ер баладан. Бір отбасындағы үлкенінің алды қырықта болса, кішісі отыздан асқан. Екінші отбасындағы ұлдардың жас айырмашылығы екі жыл ғана. Бауырлардың біреуі «үлкенмін ғой» деп, екіншісі «кішімін ғой» демейді, айтысқанда бірін бірі жерден алып жерге салып жатады, тіпті ұстасып қалудан, төбелесуден тайынбайды. Бір отбасындағы екі ұл бір үй үшін қырылып қала жаздап, қазір сол үйді салған аналары кіші ұлымен пәтер жалдап тұруға мәжбүр. Ал екінші отбасындағы ана екі ұлдың тіпті бір-бірін өлтіріп ала ма деп бірге қалдыруға қорқады. Сонда бұл қалай? Неге байланысты? Тәрбие дейін десең, аналары өте жақсы, ал әкелері енді кезінде ішкен. Бірақ бір-бірін сонша жек көруге не себеп, қандай бәсекелестік? Мен апалы-сіңлілердің арасында ондай қарым-қатынасты байқамаппын. Өйткені апалы-сіңлілер әрқашан бір-біріне жаны ашып, өз отбасының қорынан жұбайына білдіртпей үнемі әпкесіне/сіңлісіне, одан қалды жиендеріне бірдеңе алып беріп жатады, қиын-қыстау кездерді айтпағанда. Кезінде баласын өлімге қиып, «енді маған бауыр табылмайды» деп бауырын құтқарушы еді. Керекші азаматтар сіздердің пікірлеріңізді білгім келеді.
інім екеуміздің арамызда қарым- қатынас расы керек, нашар… қалай бұрынғыша тату- тәтті аға- інілі болуға болады?!
«Абысын ала болса ауыздағы кетеді» деген сөз бар халқымызда. Бауырлардың тәрбиесі және олардың саны бұл жерде маңызды емес, маңыздысы алған келіншектерінің қандайлығында. Жігіт ағасымен не інісімен тұрмайды, ол қатынымен тұрады. Көп нәрсе осы жандарға да байланысты. Адам өскен сайын оның артындағы келе жатқан бала шағасы да өсе береді, қажеттіліктер де көбейеді. Міне, осы кезде бауырлар арасында дүние бөлісе алмау мәселесі туындауы мүмкін. Бала кезде біліне қоймайды, есейгенде қатты білінеді.
Өзімізге келер болсақ екі қыз екі ұлмыз. інім екеуміз жақсы түсінісеміз. Апа-қарындастарымызбен арасында келіспей қалу болып тұрады, бірақ қаты күрделі емес. Қиын-қыстау кездерде біріге қаламыз.
Менің әкем көп ағайынды адам. Міне, менің сол ағаларымның арасында кейде дау-дамайлар болып тұрады. Алды 50дегі арты 40 тардағы адамдар. Сол кісілердің әрекетерінен өзіме сабақ алып отыруға тырысамын. Ініме де солай айтып отырамын. Ана қателіктерді қайталағым келмейді.
Інісі бардың жақсы болса тынысы бар, жаман болса ағасына артар жұмысы бар.
Баласы бардың жақсы болса панасы бар, жаман болса ата-анаға артар наласы бар.
Алматыда жүргеніме 7 жыл болса да, үй салуға ақша жинай алмадым. Қиын ғой, ал ағам ауылда. Биыл жазда енді қиналмасын деп 8 соттық жер алып, 4 бөлмелі үй салып берді өз қолымен ала жаздай еңбектеніп, Алла разы болсын осындай ағадан. Алғысым шексіз. айтпесе үш баламен қиын. айлығым да бар. сонда да жетпей қойды. Ағам асып-тасқаннан емес, ағалық қамқорлығы, жанашығандықтан. айтпесе, астында дені дұрыс көлігі де жоқ. сол ақшасына жап-жаңа көлік алып мініп алса да, ешкім оған ештеңе демейді. Бірақ ол олай етпеді, өз қолымен үй салды. қазір сол үйде тұрып жатырмыз, Алматының -35 градус суығына төтеп бере алды.
Негізі барлығы сол адамның сана-сезіміне байланысты ма деймін. Ағайындардың таласатыны ең алдымен үй ғой, бірақ қазақшылығымыз қайда, үй деген әке-шешенің қолында кім қалады соныкі болу керек емес пе, дүние мәңгілік емес, ағайындық мәңгілік. Қатын деген табылар, бала деген туылар, ең бастысы бір емшек емген бауыр қайдан табылар.
Адам ең алдымен бауырмашыл болу керек.
Жоқтық та, молшылық та бауырларды, туыстарды ұрысқа алып келеді.
Жоғарыдағы Әбіләкім айтқандай, үйленіп, отбасы болғаннан кейін де әйелдеріне көп нәрсе байланысты негізі. Екі әйел тату болмай, бауырлардың жақындасуы қиындайды.
Тәрбиеге де байланысты шығар. Өз ойым қос бала( немесе одан көп) ұлдарды тәрбиелегенде кішкентайында “ағаңа қара үйтіп жүр, ал сен бүйтіп жүрсің, ой уйтіп жатыр, сен бүйтіп жатқан жоқсың» сияқты салыстырып өсірмеу керек. Ағасына(немесе інісіне мысалы) деген жеккөрінішті қасиет туады. Ата-ана әрине оны жаман болсын деп айтпайды, тек дөрекі мәнерде жеткізбеу керек салыстыруды.
Еркек бас болғанымен, әйел мойын екенін, мойын қайда бұрса, бас сонда қарайтыны да рас.
Тіпті жас кезінде әйелді ашсам, алақанда, жұмсам жұдырығымда ұстаймын деген жыныстастардың 40-тан асып, 50-ге таяғанда, кібіртіктеп, әйеліне жалтақтап отырғанын талай көргенбіз.
Анамның сөзі бар ед «Еее, қарғам-ай, ең алдымен бағыңа саналы әйел жолықсын деп тіле, қанша жерден жомарт, қанша жерден жарылқағыш, неше жерден бауырмал болсаң да, әйелің санасыз болса, қолың кесіліп, бағың байланғаны деп біл. Себебі, сен ойлаған іске қарсы болса, әйелің оны саған қалай да істетпейді, ал, өзі қалаған істі, ол қалай да саған істетеді. Еркектің әйелге әмірі жүретін шақ, тек еркектің бетінің қызылы, етінің қызуы бар кезде ғана, ол тайғасын, амалсыз әйелге жаутаңдай бастайсың, себебі, әйеліңнен басқаға қадірің өтпейді.» Осы сөзге қосыламын, өз басым…
Ал, бауырларға келсек, бауырмалдықтың негізі, бала тәрбиесінен басталуы керек. Ең бастысы, өз бауырларыңызбен тату болмасаңыз, балаларыңызды бауырмал қылып тәрбиелеймін деу бекер. Себебі, балаларымыз біздің айнамыз іспеттес, біздің әрекеттерімізді сөзсіз балаларымыз қайталап отырады.
Өз басым, отбасымызда 2 ұл 2 қыз, төртеуміз. Кішкентай кезімнен көріп өскенім, әкем көзі тірісінде, әр аптаның соңында өзінен кейінгі 4 інісінің үйін аралап шықпаса, көңілі көншімейтін еді. каникул кездерінде, біз сол інілерінің үйінде, немесе, олардың балалары біздің үйде жүретінбіз. Өз отбасымызда әрқайсымыздың орнымыз болатын, ағам үйдің үлкені әулеттің басшысы, оның сөзі біз үшін заң. Мен кенже бала бетімнен қақпай еркелетсе де, алдымдағы ағам мен апаларымды сыйлауым керектігі бірден миыма сіңірілді. Ал, олардың балалары үшін мен жасы үлкен көке ретінде сіңірілдім. Қазірге дейін, кейбіреуінің туған күн, мерекелерінде жеке өзім құттықтамасам, «көкем, неге хабарласпады?» деп алаңдап отырады. Өзім үйленерде, болашақ жарыма, менің отбасымдағы осы үрдіс пен менің бауырларыма деген шексіз сүйіспеншілігімді түсіндіруге тырыстым, Аллаға мың тәубе, саналы жарға жолықтырғанына. Шүкір.
Пы.сы. өмір болғасын бауырлар арасындағы келіспеушіліктер де болып тұрады. Бірақ, ондайда, мен ең алдымен өзімнің кіші екендігімді, сосын бауырларым маған ешқашан жаманшылық ойламайтынын ескеремін. Көмектеседі, сеніңіздер!
Менің байқағаным, көп жағдайда дәл сіздей ойлаймын, бірақ өз ойымды қазақша жеткізе білмеймін. Үйреніп жүрмін сізден десем)))
P.S.Мектепте жап-жақсы эсселер жазушы едім, иә...қазақша емес бірақ
Бір мысал, менің әкем анамды алғанда ол қазақша бір ауыз сөз білмейтін, Қостанай жақтыкі, нағашы әжем анам он үште болғанда қайтыс болған, қазақы тәрбиені көрмеген. Соған қарамастан әкем оған еріп кеткен жоқ, керісінше шешем қазір тек қазақша сөйлейді, және бүкіл салт-дәстүрді біледі, оны әкемнің еңбегі және анамның шыдамдылығы деп білемін. Мүмкін мысалым нашарлау шығар, енді ерге де көп нәрсе байланысты дегенді білдірейін дегенім ғой.
Ал сіздің отбасыңыздағы тәрбие үлгі тұтарлық, жалпы қазақтың әрбір отбасы сондай болуы тиіс деп білемін, бірақ өкінішке орай қазір қалада тұратындар түгілі ауылдағылар да бірін-бірі тек садақа мен тойларда көретін болды, арнайы шақырусыз келмейді үйге, сен де бара алмайсың қиналып қала ма деп.
Айтпақшы, менің әкем де өзінің інісіне кезінде үй салып берген екен. ол кезде біз кішкентай екенбіз. Ағам әкемді үлгі тұтса керек. Иншааллаһ менің үш ұлым да сондай бауырмал болып өссе екен деймін.