Марғаумен сұқбат

Бір ауық кейіпкерлеріміз ретінде хайуандарды алсақ та, (өз отрядымызды талқылай бермей) сайт әралуандығына сеп болар ма еді. © Gastarbaiter

Осы бүкіл аймақтағы ең тышқақ сиырлар біздікі шығар, тігейіннің. Болмағаныма — бір-ақ апта, дегенмен үйдегі Зеңгі бабасстың төрт жүгермегі қораны аузы-мұрнынан шығарып толтырып қойыпты. «Мөөө» дейді ғой епті, не «мөөө»? «Бөөө» саған, ал шешесс!

Шалдың үлкен айқайының алдындағы кемпірдің кіші айқайынан-ақ көңді төгіп келіп құтылуға бел будым. Әйтпесе, шәй үстінде жалқаулық туралы әңгіме алыстан басталып, соңғы кесені ішіп жатқанда тап менің болмысым болып шығуы ғажап емес. Ең күйдіретіні — жалқау болуы себепті тұрмысы нашарлап, ақыры ішіп кетіпті-міс делінетін Шөкенді мысалға келтіре беретіндері. Сол Шөкеннің алақан жайып сұрап ішіп, әлде біреудің бірдеңесін сатып ішкенін көрмеппін. Бірақ ептінің тағдыры солай боп тұр: ол бір жерде аузы ұрылып ұйықтап жатқан шығар, ал біздің шал-кемпір оны жамандап жетісіп отыр.

Еріне киініп, шықтым сонымен. Әркім сұрап алып, зайып алуға қараған заржақ шиқылдақ арба сондай жек көрінішті көрінді. Осы жұрттың біреудің затына үлкен бұтақ қойғаны бар ма деймін. Солидол жаға салса болады ғой? Арбаны ендігәрі бермейм ешкімге деп, жеті жүз алпысыншы рет өзіме уәде бердім. Әуелі айырмен, сосын күрекпен боқтықты тией бастадым. Пензесс денсаулық адам құсап, «толтырып-толтырып салсайш» деп қоям өзіме. Ана ептібайымайд сиырлар болса, маған мөлие қарап, күйіс қайырып тұр. Епті: мені құлбазардан сатып алған сиқты, нақтың мақұлықтары. Салып жіберсем бе қазір осы. Өткен жылғы бір иницидент есіме түсіп кетті. Бір тайыншамыз суарып тұрғанда аша тұяғымен аяғымды езіп қалғанда, көзімнің оты жарқ ете қалған. Ашудан бұрын, таза рефлекспен салып жібергенмін күректің сабымен. Соны күздікке сойғанда ши шықты. Кербаба атам келіп:
— Малды неге сабағансың, малатаңанә! — деп, май құйрықтан керзі етігімен бір тепсін!
— Кетейнақ! — деймін мен де қиқарланып; ішімнен:«осы күнгі малға дейін біреу сабағанын айтып қоятын болған ба?» деймін.
— Сан еті қансырап, қарайып кетіпті! Харам деп алмайд ертең, ептібайымайд! Алда әттеген-ай, қып-қызыл ақшасын ұстап келед Нәумет ертең, жары етін алам деп. Тап енеңңді-ай!
Біздікі не? Сөзіміз сол баяғы: «ақшадан өлдің бе нақ, не жетпей жатыр осы біздің үйде!» — деп, өзіне тап береміз, басқа айтарым да жоқ.Шешесстің.

***

Арбаны зарлатып, боқтық төгетін жерге келе жатырмын. Тезекке қарап, қазір торғайлардың барлығы мен төккен жерге үймелеп қалад деп ойлап қоям: кейбір сиырларымыз тоқтықтан құтырып, арпаны сол арпа күйінде тышып беріпті. Лібәдтар десейш: қырық қапшығын алу үшін бір апта тігілген еңбегімді олар қайдан білсін.

Осы боқтық төгетін жердің фаунасы қызық болады өзі. Бұ жердің қарғасы да, сауысқаны да, иті де, мысығы да бөлек келеді. Дауыстары да бөлек. Ауылдың сауысқаны шықылықтаса, бұл жердің сауысқандары… да шықылықтайды, бірақ білсеің бе — басқаша шықылықтайды. Түсіндіре алмайм оны очм, ептінің.

Боқтықты аудара салуға ашық алаңқай іздеп жүріп, ертеректе төккен жеріме жақындап келдім. Сол-ақ екен, бір мақұлық "қыххххх!" деп айбат шекті де, анадай жерге барып отырып алды. Түрін көрмегенде шайтан деп ойлар едім, бірақ мысық екен. Тарғыл мысық. Ауылбай санам оны үш рет балалаған мысық деген шешім шығарды, пензесс шырақ жағып тұрған адам құсап.

Айтып тұрмын ғой боқтық төгетін жердің мақұлықтары басқа деп. Ендеше бұл мысық ауылдың мысықтары сияқты табанын жалтыратып тайып тұруға асықпады, анадай жерге барып, кеткенімді күтіп отырып алды. Бейшара тінтеді ғой қазір, ет-пет бар ма екен деп. Бүйткен өміріңдісс!
Көздері неткен… не еді. Көздерін италянша сипаттап бер десе, "қорқыныштыо-ақылдыо-байсалдыо-айбынды" дер едім. Лібә, адамның көзі сияқты, дәлірек айтсам — өткен жылы Аид патшалығына өз еркімен кеткен Нұрмақтың көздерінен аумайд. Ох шешесс, бәлкім мынау — сол? Типінақ, ана дүния қабылдамай деген сияқты, о жаққа да жақсы адам керек деп, пензес болып отырушы еді ғой осы ауылдың көңіл айтқыштары?

Лібә, шынымен — мына көздері неткен көздер еді! Қараптан-қарап: «Мен емес, мен емес!» деп, мысыққа ақталып тұр екем, бір есімді жиғанда. Сосын ойлап қарасам: бала күнімде марғауларды қапшыққа салып алып, гуманизмнің нышаны жоқ кейіппен осы боқтыққа әкеліп, атып ұратыным есіме түсіп тұр екен ғой! Фрейд қабірінде тройной тулуп жасаған шығар епті, мына пси-арпалысты көріп.

«Нең кететін еді!». Мына мысық көздерімен дәл осылай деді маған осы тұрғанда, естідің бе, тойыс — көрдің бе?!

"Қалай нең кететін еді? Өзің ойлап қара: со кезде сен алтауыңды үйде қалдырдым делік. Қазір отыз мысық болар ма едіңдер? Кет-ей, Фибоначчи қатарымен есептесем — 66 мысық болады екенсіңдер қазір! Қарсы сұрақ: сонда менің адам ретіндегі болмысым, өмірім не болмақ? «Мысықтар Әміршісі Сатыбалды»? Қой-ей нақ. Әділетсіз деп тапсаң, оны анау Олимпте отырған он екі бұтақбастан көр. Рухың жетсе соларға тиіс".

— "Үлестіру" ше? Сейфулла, Гәпөндерден кемсің бе? Олар бала мысықтарды орыстардың есігінің алдына қойып кетуші еді. Бейшаралардың жүрегі ауырып, асырап алатыны бар еді ғой?
— Ой лібә! Қас қылғандай бір уақытта балалайсыңдар нақ! Ауылдың бас-аяғы елу шақты орысына бес жүз мысықты қалай тығып кетуге болады, өзің ойлаш? Сосын, сол орыстар да оңып тұрған жоқ. Ем болад деп, терілеріңнен шұлғау жасап алад. Ендеше, жемей-ақ қой!
-Дұрыс емес бәрібір. Дұрыс емес.

-Пірсс! — деп, бар пәрменіммен арба бетіндегі әлі қоймалжыңдау бір боқтықты жіберіп қалыппын шыдамай. Есімді жисам, қасыма қалаға барып, менінмен бірге ішіп-тышып келген Сейтмат келіп тұр екен. «Шешесс, саған да, маған да арақты қою керек. Мен де өзімнен өзім сөйлейтін болып жүрмін соңғы кездері. Не ғой, Қапар 0,7-мен қорада күтіп отыр, кеттік».

***

Осы шал-кемпірдің екіжүзділігіне таң қаламын, ей құдайдың. Боқтық төгіп келсең — сенен жақсы адам жоқ, тіпті "қхы-қхы-қхы" деп, күліп қоятындарын қайтерсің. Қаныңды ішіп жұмсайды да, император сияқты сыйлайд. Ішіп келгенің де кедергі емес: ірімшік, құрт-май, сосын әрине — ауылдың адамдары «ТАҢ» мынаның қасында демалад нақ!" деп жүрген — шалап. Жігіттер, кіре беріңдер, үшінші бөтелкені біздің сарайда жұқалап кетейік…