Бәрі де өткінші
Нан-шайына ақшаны әрең айыратындай кедейленіп те өмір сүрдік. Азын_аулақ ақшамыз болғанымен нан алу үшін талон керек болатын. Таңертең тұрған ұзын да сонар кезекте кезегіміз келіп, нан алып үйге келгенде түскі ас уақыты болып қалатын. Бүкіл ауыл тұрғындарының таңғы астары осылай өтетін. Ол уақытта өтті. Құдайға шүкір, қазір елімізде астығымыз бар, нан дайындайтын зауыттар мен кішігірім наубайханалар бар. Бұрынғыдай жаппай қысылтаяң кез жоқ. Ақшадан қысылдық. киім, аяқкиім алатын ақша болмады. Жұмыссыздық жайлады. Әкеміздің жалақысының орнына жүздеген дана пышақ берді. Сол пышақтардың сатылғанына қарай тамақ алдық. Пышақтан басқа кәсіп ретінде түсті темір-терсек жинап, соны өткізіп ақша қылдық. Табысы бірде бар, бірде жоқ. Болса да бірнеше жүз теңгені құрайтын.
Ақша болмағандықтан үйде аяғымызға киетін, мектепке киіп баратын аяқкиімдеріміз болмады. Жыртық аяқкиімге бола мектепке бармай қалатынбыз. Бар аяқкиімді ініміз екеуіміз ауыстырып кидік. Мен таңертең, ол түсқайта мектепке баратын. Аяқкиімді мектептің артында ауыстыратынбыз.
Қыстың суық күндерінде мектепке киетін аяқкиімім болмағанда әкемнің қарындасының етігін де киген кезім болған. Ол үшін сыныптастарымнан қатты ұялатынмын. Сабақ аяқтала салысымен үйге қарай зулайтын едім. Ондай қиын кездер де өтті.
Қаладан 60-70 км қашықтықтағы бөлемнің ауылынан қымыз тасып, қаланың маңындағы ауылымызда сататынбыз. Сондағысы бірге-бір пайда болды. Қанша пайда түссе де теңгемен есептегенде мың теңгеге де жетпейтін еді. Аз да болса кіріс болсын деп таңғы алтыда оянып, қымыз құйылған месті ұстап, Рафикке (бұрынғының Газелі) мініп қалаға әкелетінбіз. Ол кез де өтті. Есейдік.
«Аштықта жеген құйқаның дәмі ауыздан кетпейді» деген сөз бар. Сол кездері біз тек картопты суға қайнатып, піскенде қабығын ашып, помидордан жасалған консервілермен қосып жейтінбіз.
Осынау материалдық жағынан аздап қиындық тудырған күндер біздің басымыздан өтіп кеткеніміз, қазір басқа біреулердің басында бар. Дүние кезегімен. Қиын күндерден жарқын күндерге өткенде өткен қиын күндерімізді ұмытып, айналамыздағы қиналғандарға қол ұшын созуды ұмытпайық. Өйткені бүгін болмаса ертең сіздің ұл қыздарыңыздың басында сондай қиын жағдайдың болуы мүмкін.
Қазір бай емесіпіз, бірақ, қанағатшылмыз. Қанағат — қарын тойғызады. Құдайға шүкір, қарнымыз тоқ, армандарымыздың біразы орындалды. Көппен бірге өмір сүрудеміз.
суреттің алынған жері: mojojho.blogspot.com
Епті, сен 32-нің аштығын тіпті елестете алмайсың. Ал соғыс кезінде сиырдың терісін қазанға қайрақпен қырып, сорпа асып жегендерді білесің бе сен? Құр картоп жедік дейді ғой!
Көріп жатса көмектес. Аздап жерге түсіп ойлансаңшы.
Болды ондай кездер, 1 қап ұнды 1 қойға сататын ауылда саудагерлер.
20 ғ. басындағы аштық кезінде бір әйел кішкене қызы мен баласымен қашып келе жатады екен, содан ізінен аш қасыр еріп келеді, әйел қолындағы кішкенен қызын тастап, ұлын ала қашқан дегенде қыздар боп жылағанымыз есімде…
Ал Ленинградта адамдар пәтердегі обойды да жеген, мысық пен тыщқан қалмаған екен қалада. Бәрін жеп болған екен…
Бізде де болды аштық. Қалада тұрған түсінеді.Өйткені ауылда жер бар, сол картоптың өзін егіп, анау мынау өсіріп, қымыз ішіп күн көруге болатын еді… туу, қайдағыны еске салдыңыз!!!
Анамның айтатыны бар-тын.
Кеңес Одағының дәуірлеп тұрған тұсында атам анда-санда дүкенге барғанда алған заттарына қоса, міндетті түрде балта алып келетін көрінеді. «Ата, сонша балтаны не істейсіз?» десе, «Шырағым-ай, бұл үкімет мен білсем, оңбайды, мына балтаны жасау үшін қанша адам тер төгіп, еңбек етті, ал оның құнын бар болғаны 2 тиын қылып қойыпты. Бұл адамның еңбегін бағаламау ғой, сосын жұрт зат алғанда қалдығына шырпы (сіріңке, шақпақ) алса, мен балта аламын» дейді екен. Сонымен қатар, сол кездің бір қызығы, үйде ұн толып тұрса да, нанды ешкім қолдан пісірмейтін. Дүкенде нан болмаса, «нан жоқ» деп, тамақтарын нансыз ішіп отыра беретін. Соған қарағанда, адамдардың сол бір еріншектігі мен жалқаулығына орай туған болар деп ойлаймын, осы заман дегені бар еді.
Сол да дұрыс-ау деймін.
Сіздер жақта мал жыл бойы тебіндеп жайылатын болар, сол себептен терімшілік әдісі көп тараған деп түсіндім. Ал, біздерде қыста мал қорада қамаулы тұрады, сосын оның қыс бойғы органикалық қалдықтарынан жазда тезек басылады, Қойдың қиы да солай…
Қиды көбіне ағашы жоқ не аз ауылдар жинайды.
просто, біздер жаздың күні де тезек термейтінімізді айтқанмын.
біздің қыс бойғы жиған қиды көктемде ойып, кептіріп алғанда, ол келесі көктемге дейін қиналмай жететін-ді… Енді ойлап отырмын, әлде біздің жақ от жаққанда үнемшіл ме екен, әлде біздің жақтың малдары басқа жаққа қарағанда тышқақтау келді ме екен деп… тікішектерінссс…
Үйде ұн болатын, кейін ғой жасай бастағандары үйде, пыросто ондай нан пысыру үрдісу болмаған ғой.
Мамам нан пысырған емес өмірі, сосын ошақ қолданған кісі де емес, қысы жазы газ қолданатынбыз. (Қыста үйде от пещ жағылса да)
Кейін уже елдер үйден жасайтын болды. Сондай адамдардан ала салатынбыз
жазда ошақ қолданбаған шығарсыңдар.
Мым біздің мал үйде тұрмайтын, далада болатын, үйде сол сиырлар мен он шақты ғой ғана болды, ондайдан қи қайдан босын
әкеміз бір күні толтырып өтек (утюг) алып келді. теміржол мен өтекті еш байланыстыра алмадым сол кезде, бірақ солай болды енді
Со жігіт біравздан соң вахтаға жұмысқа тұрды. Алғашқы жұмыс күні-ақ таныс бөшкенің алдына 4-еуін домалатып әкеліп тастапты. Мұны не істейм десе, біргәдір: — лібәд, кинематикасы мен полшипнигі бар бүкіл узелдерге жағып шық! — депт. Сүйтсе, шошқа майынан жасалатын солидол екен, хайнаньаралынсстың.