Ренжімеңдер, бірақ тағы да – қазақ тілі туралы

Құпиямды ашайын. Кешеден бері не жүріс дегендерге (келіншегім оқып отырса — дұғай сәлем!). Үкіметтік Емес Ұйымдардың мәжілістерінің біріне, Вашингтон Университетінде (жақшаның ішіне АҚШ деп көрсетпей кетсем ше, хых-хых-хых)… қазақ тілінен(!) сабақ беретін Талант Мауқанұлы деген маман келеді деп еді.Профессор, үш тілді жетік меңгерген (қалған екеуі: қытайша мен ағылшын). Қазақ тілінен сабақ беретін адам көрмей жүрсің бе деме: брошюрада оның, сабақтарды оқытуда мультимедиалық тәсілдер қолданады деді ғой! Ал мультимедиалық технологиялар енді — менің «кәйпім» (егер мультимедиалық технологиялар біреудің әйелі болса, мен оны алып қашар едім, ал керек болса тіптен! ). «АҚШ қатты озып кеткен жоқ па?» деген күдік те бар баяғы.
Мұхиттың ар жағынан пенде не күтеді? Баяғыда гуманитарлық көмек еді, қазір шүкір – технологиялық жаңалық күтеміз. Шынын айтқанда кішкентай бала құсап, робот-гоботтар арқылы оқытатын бірдеңе көремін деп бардым (ұялған күлегеш). Оңнан солға, жоғарыдан төмен сандық форматқа өтіп кеткен қоғамның оқыту әдістері шалқамнан құлатып, есімнен тандырар деп бардым ғой мен.
Профессор мырза әуелден-ақ «брошюрада мен туралы ақпарат дұрыс берілмепті» деп, шулатып қоя берді. Мені қойш, шопыр семіртіп келген педагог-мамандардың мұңайып қалғаны-ай! Дегенмен, жанама түрде болса да жаңалық естірміз деп отыра бердік.
Профессор Талант Мауқанұлы мырза бісмілләсін еліміздегі тілдің жағдайынан бастады. Ол тақырыптан тіпті тілге жауапты шенеуніктер де жеріп біткен екен: «слайдыңызды көрсете беріңіз!» деді. Слайдтың орнына – Internet Explorer-де ашық тұрған бір сайтты көрсете бастады. Қайсыбірtube-пен орнатылған видеодағы «пләйді» бассаң, о, ғажап! – бальзак жасындағыларға "қызым-ау!" деп сөйлейтін кейуана — қазақша сөйлейді! Тіпті паузаға да қоюға мүмкіндік бар! Ерікті-еріксіз түрде болса да, анау-мынау Ақпараттық Технологиялардан аздап таныстығы бар біздер үреймен: «болғаны осы ма?» дедік. Қорқынышты жауап көп күттірмей, ауаны осып өтті: «Осы...».
Дегенмен, бос отырыс болды десем күнәһар болармын. Спикердің өзінен гөрі, келген тіл мамандарының өзара айтыс тартысы өте-мөте қызықты болды. Айталық, орыстілді қатысушылардың бірі, қазақ тілін оқуға құштарлығы, ал соңғы кездері тіптен – мәжбүрлігі барын, бірақ қарапайым да түсінікті оқу құралдарын күндіз шаммен таба алмай жүргенін айтты. «Неге жоқ дейсіңдер, толып тұр, тек құлшыныс керек». Кім айтқанын үш реттен тапшы? Дұрыс, тіл шенеунігі айтты.
Тағы бірі тілдер оқытуда қазақ-түрік лицейлерінен үлгі алуымызды талап етті. Қызы алты айда қазақша сайрап кетіпті-міс. Ізгі ниетті азаматша қазақ-түрік лицейлері оқыту әдістемесін ұстата қоймайтынын білмейтін болса керек.
Бағдарламаның шегесі дейтін бе еді, сол сияқты – отырыстың тұздығы – Оңтүстік Қазақстан өкілінің сөзі болды. «Бізде қазақ тілін оқыту деген проблема атымен жоқ!» — деп бастаған оны, таза рефлекспен ду қол шапалақпен қолдап жібергеніміз сол еді, «тұра тұрыңдар, бұл жетістік емес, проблема болып тұр!» деп, кесіп тастады. Сөйтсек, таза қазақшаға көшу жолында аша тұяқ қалмағанша асыра сілтеп, Оңтүстік Қазақстанда басқа тілдермен араласудан туылатын жаңа сөздерден, жалпы әлемдік тенденциядағы бағдардан айырылып қалыпты. Оның үстіне терминдерді әркім өзінше аударып, жүйелілік жоқтықтан тіл саласы қойыртпақ-шытырманға айналыпты-мыс. Әлқисса, дами алмай жүргендер енді қатты дамып кетудің қаупін көріп, тіпті шатасып кетті.
Не бастарыңды ауыртайын: сонымен, қазақ тілі со баяғы жартастың қасында, сол арбадағы сол көк қалтада жатыр екен. Ешқайда қашпайды, қорықпаңдар…