Жолдауды талдау

Сәл ұзақтау, бірақ аяғына дейін оқып шықсаңыз өкінбейсіз (Жарнамасымақ қо))).Тақырыпқа қарап не то түсініп қалмаңыз, мақтау талдау емес, өзімше бір жасаған  эксклюзив талдауым. Жолдауды оқымаса да мақтай беретін талдаулардан өзім да шаршағам.
Жыл сайын Президент халыққа жолдау арнайды. Сосын ал кеп, журналистер жаппай насихаттайды, шенеуніктерден құралған үгіт-насихат тобы жан-жаққа шығып, түсіндіру жұмыстарын бастайды. Осылайша 1-2 ай жолдау, қолдау, сосын келесі жолдауға дейін үнсіздік. Талай жыл болды, бір сценарий бойынша. Биыл да солай болды. Журналистер «отклик» жинап болып қалды. Енді үгітшілер елде жүр. Соның бірі құрамында осы дүйсенбіден бастап 19 адам бар, ҚР Экономикалық даму және сауда министрі Жанар Айтжанова бастаған басқа лауазымды тұлғалары қостаған топ алдағы дүйсенбіден бастап Алматының жеті ауданында жолдауды насихаттауға арналған кездесулер өткізеді.
Айтпақшы осы насихаттауда біркелкі сценариймен жүзеге асады. Жолдау жолдана сап жан-жаққа лауазымдысы бар, зиялысы бар бір сөзбен айтқанда тұлғаларға зуандайсың, әллеу аға, тате не айтасыз деп, көбісі ат тонын ала қашады. Тыңдамадым, ауырып жаттым дегендей. Шыны керек көбі тыңдамайды. Сосын екі-үш күннен соң тапсырма түскеннен кейін барып өздері зулата бастайды. Бір жаманы бәрі жаттанды. Бір келкі, керемет, мықты, күшті дегендей. Кейбір мықты ағаларымыз жолдауда айтылмаған мәселені Елбасы күшті айтты деп жазып жібергенде жылағың кеп отырып қаласың. Ойбуу ол айтылмады ғой десең, аа айтылмады ма, жылда айтып жүрген соң, айтқан шығар дейтіндері бар. Сосын ең қызығы үгіт-насихат топтарының халықпен кездесуі. Былтырғы жолдауда сондай бір топ студенттермен кездесіп, үгітшілер (депутат ағамыз бастап келген) бір сағат сөйлеп, түсіндіріп, ал сұрақ бар ма десе бүкіл зал үнсіз. 300 студенттен қыңқ еткен біреу шықсашы. Ректор қысылып, қызарып, алдында кездесу өткізгенбіз, жолдау туралы бәрі біледі деп ақтала бастады.Сосын ректордың «бағына» бір студент тұрды-ау, сондағы сұрағы «жолдау деген не?» болды. Зал қырылып қалған күлкіден. Ректордың шашы ағарып кетті білем. Жан даусы шықты. Студентті бір күзетші кеп «удалить» етип жиберди залдың артына. Үгітшілер аң-таң отыр, Елбасы не айтты, журналистер не жазды, біз бір сағат не айттық деп. Бір уақытта ректор шаршап кетті шамасы, бағана айтып ек қой сұрақ дайындаңдар, деп айғай салды. Мұғалімдер абыр-сабыр, шұбырып шауып жүр. Сонымен бітті кездесу. Елдің көңілінде жаңағы студент қана сақталып қалған шығар. Сол студенттің сұрағы жақында есіме түсіп, шынында да жолдау деген не, неге арналады деп бас қатырмаймын ба. (Әй, мен сияқтылар 90 пайыз. Тыңдайды, насихаттайды. Бірақ не үшін керектігіне мән бермейді) Сөйтсем Елбасының халыққа жыл сайынғы жолдауы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттары болып табылады екен. ҚР Ата заңына сәйкес Президент жыл сайын елдегі, Республиканың ішкі және сыртқы жағдайы туралы Қазақстан халқына жолдау арнауы тиіс. Бұнымен қатар Елбасы жолдауы алдағы жылға және орта мерізімді уақытқа мемлекеттің даму бағыттарын анықтап береді екен. Биылғымен 14 жолдау жолданыпты халыққа. Жолдауларында мына сөздерді ең жиі қолданыпты: мемлекет-505 рет, біз-504 рет, даму 477-рет, экономика-315 рет, әлеуметтік-203, қоғам-196, өндіріс-125, демократия-120, өсім-112, қауіпсіздік-110, бизнес/кәсіпкерлік 156, мен-104, қазақстандықтар-97, жауапкершілік-86, билік-78, бәсекелестік -76, реформа-67, модернизация-63, болашақ -61, ауылшаруашылығы/аграрлы өнкеркәсіп — 61, индустриализация-55. Мән беріп қарасам жолдау жәәәәй жазыла салмайды екен. Лупамен сөздің астарына үңілсеңіз алдағы жылдағы саяси ахуалға бажайлап қарай аласыз. Мысалы: жолдауларда «мемлекет», «біз» сөздерін экономиканың құлдырауы, дағдарыстық жағдайлар немесе экономикалық өсім кезінде көбірек қолданылған. Яғни экономиканың айтарлықтай өсімін мемлекет өз есебіне жазады, алайда қиындықтар кезінде біріккен сөздерді көбірек қолданады. Мысалы «мен» есімдігін мемлекет басшысы 1998 жылғы жолдауында көбірек қолданған. Бұны 1999 жылғы Қазақстан Республикасы президентінің мерізімнен бұрын сайлауына байланыстыруға болады. Елбасы бұл жолдауды мерізімнен бұрын өтетін сайлауға 4 ай қалғанда 1998 жылдың қыркүйек айында оқыды. Бұған байланысты «мен тапсырдым», «мен тапсырма бердім» сөз тіркестері өте жиі айтылған. Сол кезде қолына шырақ ұстап, жолдауға мән берген адам сайлау өтерін сезер еді.
Ал 1999 жылы мемлекет 1998 жылы өткенген дағдарыс салдарын сезіну кезінде мемлекет басшысы «мен» есімдігін бірде-бір рет қолданбаған. Демек дағдарыс бар деген сөз. Керісінше президенттік сайлау кезіндегі жолдауларда «мен» деген сөзді ұлғайтып отырған, 1998 жылы (27 рет), 2005 жылы (14 рет), 2011 жылы (6 рет). Сондай-ақ президентік сайлау алды Жолдауларда, қоғамды толғандыратын мәселелер көбірек айтылған. Мысалы: 1998 жылы «біз» есімдігі (63 рет), «мен» «27 рет), «мемлекет» сөзі (31 рет), «экономика» (21 рет), «қоғам» (17) «болашақ» (16) рет айтылған. Яғни Елбасы қоғамды біріктіруші «біз» сөзіне басымдылық берген. Ұқсаңыз біз бірігіп менің бастауыммен болашаққа барайық, қоғамды мынандай мәселе бар, оны шешу менің қолымда дегендей мағананы байқайсыз. 2005 жылы Президент жолдауында «мемлекет» сөзін (70 рет), «біз» (64 рет), «даму» (40 рет), «экономика» (27 рет), «демократия» (27 рет), «әлеуметтік» және «қоғам» (24 реттен), «билік» (18 рет), «реформалар»(14 рет) қолданған. Байқасаңыз үміт беретін сөздер көп.Өйткені бұл да сайлау алдында айтылған. Осылай кете береді.
Айтпағым Жолдауды дұрыстап тыңдаңыз. Елбасының әр сөзіне, қай сөзінің қанша рет айтылғанына мән беріңіз. Сонда алдағы жылы қандай жағдай боларын болжай аласыз. Айтпақшы биылғы жолдау ең қысқа жолдаулардың бірі болды. Сондай-ақ 1999,2005 жылдардағы жолдаулардағыдай келелі мәселе аз айтылды. Бұл мерізімнен бұрын сайлауды өткізу-өткізбей мәселесінің шешімін таппай тұруына байланысты. Ал бұл мәселе шешілген соң, Президент жолдауда айтпаған нәрсені «Нұр Отан» ХДП сайлауында көтерді.Айтпақшы жолдауларды жұлмалап отырып ұққаным, саяси реформалар экономикаға байланысты жасалады екен. Ал саяси мәлімдемелер қоғамдағы ахуалды сақтап отыру үшін. Айтпақшы жолдауды қараймын деп жоғарыға көтеріліп кетіп, сайлау неге ерте өткізіліп жатыр деген сауалға жауап тапқандай болдым, өзімше. Бұған себеп- 2012 жылдың басы Қазақстан экономикасы үшін ауыр болуы мүмкін. Ал сайлау биыл өтсе Президент экономикалық «тыныштық» кезінде сайлаушылар дауысының басым бөлігіне ие болады. Бары осы. Айтпақшы жолдауларды қарап ұққан біраз нәрсе бар. Ол бұнда сыймады. Тағы бірде жазармын.

Мақала сілтемесі: http://azanbekov.wordpress.com/2011/02/26/%d0%b6%d0%be%d0%bb%d0%b4%d0%b0%d1%83%d0%b4%d1%8b-%d1%82%d0%b0%d0%bb%d0%b4%d0%b0%d1%83/