Ілмектерден іздеу

Түркістанда 400 теңгелік 3D кинозал бар екен...

Екі бұрын Түркістанға барудың сәті түсті. Туысым кинотеатр ашылғанын, анау мынау емес 3D екенін айтып мақтанды. Бардық, бір билеттің бағасы 400 теңге. Алматылық маған, бұл баға тиындай көрінді.
Кинозал орналасқан ғимарат осы,
Әрі қарай

Блогшы не дейді, лицензиясы не дейді?

Авторлық құқықты реттеуге арналған халықаралық Creative Commons (мағынасы: Халық игілігі) лицензиялары бар. Ол лицензияны қолдану дегеніміз өзіңіздің зияткерлік еңбегіңізді жұртшылықпен бөлісу дегенді білдіреді. Ары қарай қандай шарттар қоятындығыңыз көрсетіле береді.

Бір блогты оқып отырып, мынадай ескертпені көрдім:

Ескертпедегі лицензия мен оған қосымша жазылған түсініктеме бір-біріне қайшы келіп тұр. Неге? Өйткені блогшының таңдаған лицензиясы белгілі бір шарттарды орындаған жағдайда, мақаланы көшіруге болатындығын білдіреді.
Әрі қарай

Сауатсыз, ұры әрі ұятсыз журналистер де болады

Кейбір журналистердің негативті қасиеттері туралы жазып, олардың жүйкелерін жұқартқан шығармын  Ондай журиктермен күресе беру керек.
Кейбір журналистің бойында журналистке тән қасиеттер болмаса да газет-журналдарда істеп, шайлығын тауып жүреді. Олардың сауатсыздығын мақала жаза алмауларынан, сауатты аударма жасай алмаларынан білуге болады. Ал ұры-қарылық қасиеттерін басқа автордың мақаласын заңдарға қайшы әрекеттер арқылы көшіріп, зияткерлік меншікті ұрлауы арқылы көрсетіп қалады. Ең қызығы үшінші қасиет болғалы тұр.
Әрі қарай

Ұры журналистер авторлық құқықтың не екенін біліп жатыр

Кешелі бері Керектің бетінде «авторлық құқық… мақала ұрлығы, ұры журналистер» деп шулап кеттім. Демалысымды демалуға бөлем деп, айқай-шуға бөліп жібердім. Қарап отырсам, ұрланған мақалалардың бір бөлігіне ғана менің авторлығым жарайды екен. Бірақ басқа блогшылар мен авторлардың еңбектерін ұрлап, сол арқылы пайда тауып отырған арамтамақтардың әрекеттерін көріп, қалайша тыныш, үнсіз қалуға болатынын ұқпадым. Біреу біреудің (мысалы, біреу көршімнің үйін тонап жатыр делік) меншігіне қол салып жатыр. Айту керек қой ондайды. Айтсаң қуғындалып кететін үлкен саяси деңгейдегі мәселе емес, сіз бен біз секілді адамдардың заңсыз әрекеттері.
Әрі қарай

Білгім келген екі сұрақ: Сілтемесіз болмай ма?

Менің білгім келгені: блогшылардың жазбаларын газеттерде жариялағанда блогшыға немесе блогқа сілтеме жасау міндетті ме?
Қошан Әбдідік, журналист, Алматы қаласы

Иә, міндетті.

Неге?
Қошан Әбдідік, журналист, Алматы қаласы
Әрі қарай

Журналистерге сауат ашу дәрістері. 2-сабақ: Дайджест деген не?

Журналистерге сауат ашу дәрістері. 1-сабақ: копирайтиң, рирайтиң және қарақшылық

Сауатсыз әрі ұры журиктерге арналған екінші сабағымыз «дайджест» түсінігі жайлы болмақ.
Ұры журналистерм ен ұрлыққа көтз жұма қарайтын редакторлардың сұмдық қарақшылықтарының шырқау шегін газеттің бір санын толықтай ұрлықы мақалалармен толтыру әрекетінен байқау әсте өиын емес. Ондай газеттер толып жатыр.

Интернет-ресурстардан мақала ұрлап, оны газеттерінде басып шығарып, «Газет шығарып жатырмыз!» деп кеуде керетіндерге ескертетінім: сіздердің шығарып жатқан газеттеріңіз әдеттегі газет емес. Ондай газеттердің контенті дайджест форматындағы басылымның контентіне сай келеді.

Дайджест деген не пәле? деп отырсаңыз… Дайджест дегеніміз ағылшынның digest сөзінің қазақша баламасы. Жалпақ тілге салып айтар болсам, дайджест дегеніміз әр түрлі ақпарат көздерінен жиналған, кейде маңызды жерлері ғана берілетін басылым. Оның жинақ, кітапша, немесе журнал типтес баспа өнімі болуы мүмкін. Дайджест қағазы арқылы емес, ішіндегі әр жерден жиналған контенті бойынша ерекшеленіп тұрады.
Әрі қарай

Ұрланған мақалалар: "Шипа" газетінің 14-ші саны (2011 ж.)

Блогшы Ақзеренің талай редактор мен арамтамақ журналистердің отбасын асырауға көмектескенін біразымыз білеміз. Сондай мысалдың бірі Алматыда шығатын «Шипа» газетінде орын алған. 2011 жылы жарық көрген 14-шісанында Ақзеренің "Иықтан шашың төгіліп жерге" атты мақаласы блогынан көшірілген, ешқандай сілтеме жоқ. Бұл газеттің сол санында «Ана мен бала»сайтынан да бір мақала ұрланып жарияланған екен.
Әрі қарай

Мақала, фото ұрлаған газеттердің тізімі

Уа, блогшылар, Интернет белсенділері, еріктілер,
Блогшылардың барлығының арты таза емес екенін білемін (пост ұрлау, сілтеме қоймау, фото ұрлау). Десек те ең ұяты онмыңдаған халыққа тарайтын газет-журналдардың блогтар мен сайттардан мақала, әлеуметтік желілерден отбасылық фотоларды ұрлайтындығы анық қой. Айта-айта ауыз, жүре-жүре аяқ талды. Соттан қайыр болмады алғашқы ұмтылыста. Бірақ онымен тоқтап қалмайық. Соттасу-оттасу ниеттерің болса, хабар күтемін (жеке хат).
Әрі қарай

Көп ұрлыққа бір сылтау

Мақала ұрлағыш газеттерге хабарласып, қарақшылық әрекеттері туралы айтсаң, "Сайттарыңыздағы мақалалар жақсы болғандықтан, халыққа пайдалы болғандықтан, ауылда Интернет болмағандықтан, ел оқысын, көрсін деп газетімізде жарияладық. Сіздердің авторлық құқықтарыңызды бұзу туралы ешқандай арам ойымыз болған жоқ..." деп ақталады. Енді халыққа ұнамасын деп жазамыз ба, жаздырамыз ба?! Қарап отырсақ, газеттердің жасайтын ұрлықтары күннен-күнге көбейіп барады, ал айтатын сылтаулары сол базбаяғы қалпындағы, яғни коммнистік мазмұндағы ақталу ма, ұран ба, сондай бірдеңе.
Әрі қарай

"Жәрдем" газетіне жәрдем беріп келіппіз

Алматы облысына тарайтын «Жәрдем» атты газет бар. Жыланның екі тілі болады демекші, бұл газеттің де екі тілі бар. Келесі бір екершелігі ретінде газеттегі мақалалардың біразының ұрлықы мақала екендігін айтуға болады. Менің қарындасыма жазып беріп, кейін Мәліметтер.орг-ке қосқан СМОГ туралы мақалам да «Жәрдемге» жәрдем болыпты
Әрі қарай

Журналистерге сауат ашу дәрістері. 1-сабақ: копирайтиң, рирайтиң және қарақшылық


О заман сыртқы әлемнен оқшауланған кеңестік заман болатын. Қазір жан-жағымыз ашық, Интернет деген ғаламат бар. Білмегеніңді үйрену үшін, ең болмағанда, орыс тілін білсең жеткілікті.

Дәрісімізге оралсақ… Мақала жазуда мынадай түсініктер бар: копирайтиң (copywriting, copyright сөзімен байланысы жоқ), рирайтиң (rewriting) және қарақшылық (piracy).

Копирайтиң дегеніміз мақаланы басынан бастап соңына дейін өзіңіздің жазып шығуыңыз. Әдетте, мұндай мақалалар жарнамалық, пиарлық немесе тауар туралы мәлімет беру сипатында болады. Бірақ үнемі олай емес. Мақала жазу барысында ғылыми еңбектерден үзінді келтіріп, статистикалық деректерді кірістіруіңізге болады. Бастысы, мақаладағы сөйлемдердің басым бөлігі көшірмеден құралмау керек.
Әрі қарай

Шымкенттік қарақшы журналистер

Көптен бері ұры журналистер туралы ләм-мим демей кетіп едім. Пернетақтам қышып қалыпты бүгін
Сонымен, қарақшы газеттерді әшкерелеудің екінші маусымын ашық деп жариялаймын.

Оңтүстік Қазақстан облысында шығатын «Замана» атты облыстық газет бар. Оқуға-тұрарлық және тұрмайтын мақалақалалар мен емші-бақсыларды пиарлайтын мақалаларды жиі жариялап тұрады. Бүгіндікке сол газеттің Интернеттегі сайтынан қарақшылық жолмен алынған үш мақаланы таптым. Бұрынғы блогта жазған мақалам және кейін «Мәліметтер» мен «Ана мен бала» сайттарында жарияланған мақалаларымыз аздап өзгертіліп, өңделіп, басқа авторлардың атынан жарияланып кеткен.
Әрі қарай

Ақпараттың сілтемесін беріп отырыңдар, журналистер!

2011 жылы 25 қаңтар күні «Мәліметтер» сайтында "Угги етігі зиянды ма?" атты мақала жарияланды. Сол жылдың 20 сәуірі күні «Алаш айнасы» газетінің «Білгім келген бір сұрақ» айдарында угги етігінің денсаулыққа зияндылығы туралы материал шықты. Аздап өзгертіліп, мақала қысқартылған нұсқада берілді. Бірақ ешқандай сілтеме жоқ. Салыстырып қарағанда асты қызылмен сызылған сөздер мен сөйлемдер 99,9% дәлдікпен көшірілгендігі анықталды. 0,01% сай келмеуінің себебі біздегі мақалада бір үтірдің қойылмауында.


Суретті шертсеңіз, анық көрінеді
Әрі қарай

No Comments! Dean Cox көзімен

Құрылтайға Стокгольмнен келген кәсіби фотожурналист, медиа тренер Дин Кокс мультимедиа өнімдерін әзірлеу бойынша арнайы шеберлік сыныптарын өткізді. Құрылтай барысында түсірген Диннің суреттерін назарларыңызға ұсынып отырмын.

Ербол Серікбай (yerbol89) өз презентациясының тақырыбын бағдарламаға жазып жатыр @Dean Cox
Әрі қарай

Авторлық құқық иесі болып табыласыз

Қазір ғана Авторлық құқықтар жөніндегі тиісті орындарға хабарласа отырып, қандайда да бір түрде жарияланған материалдың ешқандай патентсіз-ақ сізге тиесілі екенін (9-бап, 2-тармақ) және ол еңбекті тіркеуден өткізу міндетті емес. Бірақ көп жағдайда бізден авторы екендігімізді дәлелдейтін құжаттар талап етіп, ұялмай, жасаған ұрлығына кінәлі сезінбей тұратындар бар. Ондайларды заң аясында сотқа арыздану арқылы сабаларына түсіруге болады екен.

Авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы заң
9-бап, 2-тармақ
Өзге дәлелдер болмаған жағдайда туындының түпнұсқасында немесе данасында автор ретiнде көрсетiлген адам туындының авторы деп саналады.
Әрі қарай

Ескертпе баннерін орнатсаңыз

Соңғы күндері авторлық құқықтың сақталмауы, "ұятсыз" газеттердің Интернет-ресурстардағы мақалаларды үтір-нүктесіне дейін айнытпай көшіріп басулары жайлы жазылып жатыр. Айтылып та келді. Сондай келеңсіздіктердің алдыналу үшін, кейін кінәлілер «білмедік, кешірім өтінеміз» деп шықпас үшін, сайтыңызға немесе блогыңызға ескертпе, құлақтандыру ретінде баннер орнатсаңыз, не болмаса, соқырға таяқ ұстатқандай етіп көрінетін жерге жазумен-ақ жазып қойсаңыз, дұрыс болады деп ойлаймын. Баннерде немесе ескертпе жазуда сайтыңыздағы (блогыңыздағы) жазбаларды, мақалаларды, аудио-видео немесе сол типтес материалдарды рұқсатсыз, гиперсілтемесіз көшіруге болмайтындығын ескертуіңізге болады. Мысалы, мынадай баннер:

Егер сіздің жазған еңбегіңіздің кез-келген мақсатта кез-келген адамның кез-келген жолмен пайдалануына қарсы болмасаңыз, ештеңе жасамасаңыз да болады.
Әрі қарай