Әлеуметтік желі және криминал

Өмірдің ажырамас бөлігіне айналған әлеуметтік желілерден келетін қауіп көп-ақ. Уақытты бос өлтіру секілді айқын өлшемі жоқ аргументтерді былай қойғанда, қаржыңызға, денсаулығыңызға, тіпті өміріңізге зиянды жайттарды да кезіктіруге болады. Бірақ, әлеуметтік желі қылмыстың алдын-алу немесе ізін суытпай ашудың құралы болуы да мүмкін.

Әлеуметтік желідегі қылмыс

2013 жыл 8 қазан. Ақтөбеде жантүршігерлік қылмыс тіркелді. 14 жасар қыздың сөмкеге салынған жалаңаш мәйіті табылды. Тергеу көрсеткендей, жасөспірім зорлықпен өлтірілген. Бұл оқиға, осы тектес қылмыстарға еті үйрене бастаған қоғамның назарынан тағы да тыс қалар ма еді, кім білген, бірақ, жалғасы жұрттың жағасын ұстатты. Қылмыскерлер жасөспіріммен әлеуметтік желіде танысып, жалданған пәтерге алдап шақырып алған. Бұл кейін тергеушілер құрбанның «агентін» тексере бастағанда әшкере болды.

Әлеуметтік желілер болмағанда мұндай қылмыс болмас та еді. Енді өкінуге кеш. Арам пиғылды адамдар үшін бұл бір таптырмас құрал болып тұр. Кісі өлтіргіштер көп емес шығар, бірақ бес-он тиыныңызды жымқырып қалуға дайын тұратын алаяқтардан айына бір хат келіп тұратынына өзіңіз де куә болып жүрсіз.

Әлеуметтік желі — криминалистика құралы

Қылмыспен күрес үшін полиграф, ДНК тесті мен дактилоскопия қаншалықты қажет болса, әлеуметтік желі де сондай маңызды. Себебі, мұнда құпия жоқ. Оны көре білмейтіндер ғана бар. Ал, көзі үйренген «қасқырлар» бірнеше минуттың ішінде парақша қожайынының психологиялық бейнесін жасап, барлық қажетті мәліметті жинап ала алады.

Америкада лекция оқып, қырып ақша тауып жүрген бір детектив бар, аты – Стивен Рамбам (естіген де шығарсыз, сурет жоғарыда). Сол кісінің айтқандарын «андай» конторда істейтін бір досым оқуға берген. Үзінді келтірейін.

«Сіз аты-жөніңізді жазасыз, туған жылыңыз, туған жеріңіз, телефоныңыз бен оқыға орныңыз, жұмысыңыз, жыныстық ориентацияңыз, достарыңыз кім, түнде не істедіңіз, өткен аптада ше, бәрін-бәрін жазып, өзгелердің білуі қажет емес ақпаратты торға жариялайсыз… Сіз топассыз ба? Қай жеріңізбен ойланып жүрсіз өзі?»

Рамбам мырзаның айтуынша, әлдекім туралы досье жасағысы келген адам үшін әлгі жерін диваннан көтерудің де қажеті жоқ. Мәселен, твиттердің барлық материалдары АҚШ Ұлттық Конгресінің архивінде сақталады. Гугл да ештеңені ұмытпайды. Тіпті, олар ештеңені ұмытпауы үшін «жоғары жақтан» үлес алады деген де әңгіме бар. Құзырлы орган ресми хат жазса бар «құпияны» жайып салады.

Әлеуметтік желі және қазақ полициясы

Әлеуметтік желілер және жалпы Интернетті сүзіп отыратын арнайы қызметкерлер Қазақстан полициясында да бар. Оларды «К» бөлімі деп атайды. Құпия қызмет болғандықтан, жұмыстары жарнамаланбайды. Әдіс-тәсілдері де беймәлім. Дегенмен, «достарымнан» бірлі-жарым «сырларын» білдім.

Күдіктіні тексеру барысында оның өзі жариялаған посттары емес пікірлері басты назарға алынады. Өйткені, пост өлшеп-пішіп барып жазылса, пікірде эмоция ықпалы басым болады.

Полицейлер үшін әлеуметтік желісі жоқ адам автоматты түрде күдіктілер қатарына кіреді. Өйткені, нағыз қылмыскер артынан із қалдырмауға тырысады деген қағида бар. Сәйкесінше, әлеуметтік желіден парақша ашпаған адамның өзгеден жасыратыны болуы мүмкін.

Демек, бір парақшаңның болғаны да жақсы. Ал, егер тұрақты тұтынушысы болсаңыз, тіпті құба-құп. Жазыңыз. Бөлісіңіз. Күндердің күнінде қылмыс жасап қойып жүрсеңіз, тергеушілерге оңай болсын.